Klimaatrapport De transitie naar Leuven Klimaatneutraal 2030
|
|
- Erna Lemmens
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Klimaatrapport De transitie naar Leuven Klimaatneutraal 2030 (Het rapport is te downloaden via: ) 1. Inleiding In deze nota maken we een politieke analyse van het wetenschappelijk eindrapport dat op 20 februari 2013 bekend werd gemaakt. 2. Samenvatting van de belangrijkste conclusies Op basis van de nulmeting is de uitstoot aan broeikasgassen voor Leuven berekend (referentiejaar 2010). De netto uitstoot aan broeikasgasemissies is ton CO 2 -equivalenten. Dat is gerekend voor scope 1 (directe uitstoot op het grondgebied) en scope 2 (indirecte emissies op basis van elektriciteitsgebruik). De emissies scope 3 (indirecte emissies ten gevolge van geïmporteerde goederen en activiteiten buiten Leuven) zijn nog hoger, namelijk ton CO 2 e. Per inwoner is er een uitstoot van 8,5 ton CO2e (in scope 1 en 2). Dit is onder het Vlaams gemiddelde. Dit is voor een belangrijk deel te verklaren door het specifieke profiel van Leuven (kennisstad, weinig industrie en landbouw). Gebouwen zijn verantwoordelijk voor 60% van de emissies, mobiliteit voor 25% (in scope 1 en 2). Klimaatactie moet dan ook vooral in die sectoren. In het rapport worden drie scenario s vergeleken: een referentiescenario EUR (komt overeen met de EUdoelstellingen), een scenario Leuven Klimaatneutraal 2030 LKN 2030 (bekijkt wat realistisch haalbaar is tegen 2030 met het oog op latere klimaatneutraliteit), een scenario LKN 2050 (klimaatneutraliteit bereiken tegen 2050). Om klimaatneutraal te worden, moet een reductie van 90% bereikt worden. Het rapport gaat ervan uit dat de oorspronkelijke doelstelling om tegen 2030 klimaatneutraal te worden, moet worden bijgesteld. De fundamentele structuurveranderingen moeten tegen dan wel ingesteld zijn. Voor het scenario 2050 wordt uitgegaan van die structuurveranderingen, niet van nog te ontwikkelen technologieën. In het rapport wordt een reeks maatregelenpakketten voorgesteld, waarbij telkens zoveel mogelijk ook een economische kosten-baten-analyse wordt gemaakt. De verschillende maatregelen worden vergeleken, zodat de meest kostefficiënte kunnen aangeduid worden. Voor de sector van de residentiële gebouwen worden voorgesteld: volledige dakisolatie, gedeeltelijke dakisolatie, vervanging enkel glas door hoogrendementsglas, beperking elektriciteitsverbruik gezinnen tot kwh, vijf renovatiegolven om het woningbestand om te bouwen naar lage-energiestandaard, passiefhuisstandaard vanaf 2015, zonneboilers, warmtepompen, oriëntatie, woningen aansluiten op een warmtenet. In LKN 2030 is voor de residentiële sector een reductie van 69% mogelijk (opbrengst 8,2 miljoen). In LKN 2050 is een reductie van 81% mogelijk (opbrengst 9,1 miljoen). Concreet betekent dit dat van de woningen tegen 2030 en en woningen zouden moeten worden gerenoveerd. Dit is een verdrievoudiging van het huidige ritme. Voor de niet-residentiële gebouwen (handel en diensten) worden voorgesteld: vervangen luchtgordijn door schuifdeuren, balansventilatie, balansventilatie + schuifdeuren, relighting, bijkomende isolatie, hogere renovatiegraad, vervanging enkel glas door hoogrendementsglas, monitoring energiegebruik, warmtepompen, warmtepompen op groene stroom. Tegen 2030 en 2050 is een reductie van 53% en 77% haalbaar. Voor de sector mobiliteit worden onderzocht: databank voor uitwisseling van diensten, lokale diensten, Leuven fietsstad (modal share auto 44%, OV 16%, fiets 40%), Leuven OV-stad (41/40/19)(met onder meer stadstramlijnen), Leuven OV-stad met groene stroom (41/40/19), Leuven combistad (33/33/33), autoluwe binnenstad, collectief goederentransport, verhoogde efficiëntie van vervoersmiddelen. In het referentiescenario wordt uitgegaan van stijgend mobiliteitsvolume en verwacht effect van technologische ingrepen. In de LKN-scenario s gaat men verder en is er wel een keuze om de modal split te beïnvloeden. In 1
2 2030 en 2050 zouden reducties van 49% en 55% mogelijk zijn. Bemoeilijkende factor is hier de aanwezigheid van twee snelwegen. Voor de sector natuur en landbouw worden onderzocht: aanplant van bomen in bebouwde kom, aankoop van 100 ha bos, elimineren van oneigenlijke toewijzing van emissies aan landbouwvoertuigen. Het globaal effect van deze maatregelen is zeer beperkt. Voor de sector energie (en industrie) worden voorgesteld: PV-cellen op residentiële gebouwen, PV-cellen op niet-residentiële gebouwen, zonneboilers op niet-residentiële gebouwen, plaatsing van 10 windturbines van 2 MW, collectieve verwarming op biomassa voor 10 wijken van 220 woningen, energierecuperatie uit waterzuivering in een WKK. Er is een bijkomende simulatie gedaan waarbij men kijkt naar de effecten van vermindering van de vraag, en dat gekoppeld aan vergroening van de stroom en stijgende brandstofprijzen. Dit alles zou in het beste geval kunnen leiden tot 70% uitstootreductie in Als men de sector industrie buiten beschouwing laat, is alles opgeteld een reductie van 80% mogelijk tegen De voorgestelde maatregelen zijn per sector winstgevend. Vervolgens wordt er in het rapport verwezen naar het Sustainable Energy Action Plan (SEAP) dat de stad moet maken in het kader van het Burgemeestersconvenant. In dat plan moeten doelstellingen staan voor 2020 bovenop de EU-afspraken. Het rapport stelt voor dat daarin tussentijdse streefdoelen worden vastgelegd, met het perspectief 2030 en In een uitgebreid hoofdstuk van het rapport wordt het resultaat van het werk van de verschillende thematische cellen toegelicht. Daarin worden geïntegreerde strategieën voorgesteld om de beoogde doelstellingen te halen. Opvallend daarbij is een duidelijke keuze om tot een paradigmaverandering te komen in het mobiliteitsbeleid. Er is ook een ruim uitgewerkte voorzet voor een voedselstrategie. Er worden ook voorstellen gedaan rond het thema consumptie. Bedoeling is dat er nu een actieplan of actieplannen worden ontwikkeld. Het rapport geeft enkele aanzetten daartoe, onder meer door verwijzing naar bestaande initiatieven in Leuven die kunnen gebruikt worden als startpunt voor verdere actie. Het luik financiering wordt nog niet sterk ontwikkeld. Er is sprake van een op te richten klimaatfonds. Financiering is een cruciaal element in het hele verhaal. In de conclusies leggen de auteurs van het rapport ten slotte nog sterk de nadruk op de nood aan een multiactorsamenwerking in het transitiemanagement. Als dat niet gegarandeerd is, kan het project niet slagen, volgens de auteurs. 3. Bespreking per onderdeel 3.1. Nulmeting De resultaten bevestigen dat Leuven al bij al een relatief gemakkelijke stad is om klimaatneutraal te worden. Er is weinig of geen klassieke vervuilende industrie. De grote sectoren in de uitstoot zijn relatief controleerbaar via eigen beleid. De verwijzing naar elementen waar men geen greep op heeft, met name de autosnelwegen, is op zich correct. Maar dat geldt in de feiten ook voor andere grotere steden in ons land. Ook bv. Antwerpen ligt dicht tegen een grote snelweg. Uit de voorzichtige schatting van de scope 3 blijkt al de omvang en het werkelijke belang van deze vorm van emissies. Er wordt wel gesteld dat het project LKN in een ruimer kader zal worden geplaatst om afwenteling te vermijden. In de rest van het rapport komt daar wel niet zo erg veel van terug Duiding van de gebruikte scenario s Er is hier enige onduidelijkheid over de verwijzingen naar het EU-kader. Het standpunt van de EU, bevestigd door de Europese Raad, is een daling van 80-95% van de emissies tegenover De 80% is wat binnen de EU zou moeten gebeuren, het deel tot 95% zou dan via flexibele mechanismen kunnen. Het is een beetje verwarrend dat dit in dit rapport wordt gesproken over het EU-doel van -80%, terwijl men begint te rekenen vanaf De mondiale uitstoot is nog gestegen sinds 1990, de EU-uitstoot is licht gedaald. Het zou wel goed zijn als de verwijzing naar het EU-kader beter geformuleerd wordt. De motivering van de scenario s LKN2030 en LKN2050 is een beetje verwarrend. Eigenlijk wordt hier gesteld dat 2030 dus niet mogelijk is, hoewel het als technisch perfect haalbaar wordt omschreven, op 2
3 voorwaarde van een socio-economische omslag met het karakter van een kleine revolutie. In wat volgt, wordt overduidelijk dat alleen iets als een kleine revolutie genoeg zal zijn om de doelstellingen te halen, ook in 2050 LKN2030 wordt dus gezien als maatschappelijk haalbaar, en het doel voor 2050 is om klimaatneutraliteit te benaderen. Merkwaardig is dat hier daarvoor als doel staat dat er een reductie van 90% moet zijn. Elders wordt gesproken over 80%. Als men het EU-beleid inrekent als het referentiescenario en LKN2030 en LKN2050 gezien moeten worden als additioneel bovenop het EU-beleid, dan kan men in principe niet zomaar de verantwoordelijkheid voor bijkomende emissies (onder meer voor scope 3) doorschuiven naar de hogere niveaus. Er zijn nu EU-doelstellingen voor 2020, een roadmap met doelstellingen voor 2030 is in discussie Kwantitatief begrote maatregelen per sector volgens verschillende scenario s Hier is de keuze gemaakt om vooral uit te gaan van maatregelen die op zich nu al bestaan en geen reducties in te rekenen op basis van technieken die nog moeten worden uitgevonden. Dat is verdedigbaar vanuit een pragmatische benadering, om een haalbare roadmap te schetsen. Het is wel nuttig om in het traject van de volgende jaren voldoende flexibiliteit in beide richtingen in te bouwen. Enerzijds tijdig inschatten of de verwachtingen voor een bestaande technologie wel in de werkelijkheid bevestigd worden, en zo nodig het traject bijsturen. Anderzijds ruimte maken voor nieuwe inzichten of technieken. Tegelijk mag deze focus niet leiden tot een soort verblinding, die ervan uitgaat dat we de hele weg kunnen gaan met enkel technologische maatregelen die niet wezenlijk zouden ingrijpen in onze manier van leven. Dit element versterkt alleen maar de noodzaak om het hele traject te laten begeleiden door een breed platform met verschillende actoren en een participatieve aanpak, waardoor een permanente kritische zelfbevraging structureel verankerd wordt. De keuze om economische kosten-batenanalyses te maken heeft ook een pragmatisch (politiek) voordeel. Er kan voldoende bewezen worden dat de kost van niet-handelen groter is dan die van wel handelen. Die analyses kunnen gebruikt worden om onder meer economische actoren ervan te overtuigen in het traject mee te stappen. Het concept van de gebruikte x-factor is in die zin politiek zeer nuttig. Zo is het mogelijk alleszins eerst voor de meest interessante maatregelen te kiezen. Tegelijk is er ook hier enig voorbehoud nodig. Ten eerste zijn de aannames over de economische context van de volgende tientallen jaren wel erg tentatief. Ervan uitgaan dat er voortdurende economische groei, zij het op een lager niveau, mogelijk zal zijn, is erg riskant. Er zijn veel aanwijzingen dat de gemakkelijke groei definitief voorbij is. De veranderende mondiale verhoudingen wijzen alleen maar op meer conflicten rond schaarse hulpbronnen en op het overschrijden van cruciale tipping points, wat tot zware ecologische schokken zou kunnen leiden. De mogelijkheid van een traject dat een veel ruimere plaats zal moeten ruimen voor een model dat meer uitgaat van veerkracht dan van een ecologisch (serieus) bijgestuurde maar al bij al gangbare ontwikkeling zou toch een plaats moeten krijgen. Al is het alleen al maar in de keuze voor een sturingmodel dat voldoende flexibel en veerkrachtig is (en dus veerkracht niet enkel te zien in termen van natuur of ecosystemen). Ten tweede is de veronderstelling dat alles aan het einde van de rit economisch tot winst moet leiden ook kwetsbaar. Wat we nu voldoende zeker weten, is dat niets veranderen en doorgaan met BAU alleszins de allergrootste kost zal betekenen. Daarover hoeft dus geen discussie meer te zijn. Maar denken dat we de hele weg naar echte klimaatneutraliteit kunnen maken zonder een vorm van genoeg is riskant. Het zou immers kunnen impliceren dat het niet bereiken van klimaatneutraliteit als een pragmatische en dus verdedigbare optie zou worden voorgesteld. Sector residentiële gebouwen. De omschrijving van de maatregelen bewijst erg goed hoe immens de opdracht is. Uit de beschrijving van de voorgestelde renovatiegolven blijkt dat er nog veel onduidelijkheid bestaat over de streefdoelen (nog grote foutenmarges), maar de richting is wel duidelijk. Cruciaal hier is zo snel mogelijk te beginnen met de noodzakelijke instrumenten om dit proces te begeleiden (vastleggen van eigen bindende doelstellingen, opstarten van middelen als een lokaal energiebedrijf, ). En ook over de financiering van dit alles zouden snel stappen gezet moeten worden. Zoeken naar innovatieve financiële instrumenten voor prefinanciering van de transitie is nodig. (En hopelijk wordt er op korte termijn op EUniveau eindelijk een grotere consensus bereikt over een bindend traject voor meer energie-efficiëntie.) Sector niet-residentiële gebouwen. Het is goed dat er hier ook sprake is van een renovatieprogramma voor bestaande niet-residentiële gebouwen. De optie om voor alle nieuwe gebouwen (bedrijfsgebouwen) systematisch te werken volgens een model van duurzame bedrijfsgebouwen of zones zou ook mogen onderzocht worden. Dat kan het debat over het opnieuw aansnijden van steeds nieuwe bedrijvenzones in plaats van grondig hergebruik van bestaande voeden. 3
4 Sector mobiliteit. Alle voorgestelde maatregelen maken impliciet of expliciet duidelijk dat met minder dan een kleine revolutie we er echt niet zullen komen. De enige piste die uitzicht geeft op een duurzaam effect is die van een structurele beïnvloeding van de modal split, een systematische keuze dus voor het STOP-principe (eerst Stappen en Trappen, en daarna Openbaar vervoer en individueel Personenwagen). Concreet kan dus alleen het effectief terugdringen van het aantal autoverplaatsingen op termijn enig effect hebben. Een beleid van en/en lijkt dan wel politiek pragmatisch en haalbaar, het biedt te weinig perspectief. Het zal zeer moeilijk zijn om de bevolking ervan te overtuigen dat het echt anders moet, maar dat proces uitstellen heeft ook geen zin. Naast argumenten van luchtvervuiling zijn ook gezondheidsredenen erg belangrijk. Er is ook op dat vlak een scherper wettelijk kader te verwachten van de EU de volgende jaren. Sociaal gezien zijn de armsten het grootste slachtoffer van het overgebruik van vervuilende verplaatsingsmodi van de rijkeren. Een sociale strategie bestaat er niet in meer armen in de auto te krijgen, maar wel om de grootgebruikers uit hun auto te krijgen. Op basis van de voorstellen wordt verder ook duidelijk dat de lijn die we al jaren verdedigen met Groen fundamenteel juist is. Nood dus aan een nog meer sturend parkeerbeleid dat randparkings bouwt aan de rand (en niet centrumparkings als de Bruul als rand probeert te verkopen) en dus ook effectief parkeerplaatsen schrapt. Nood dus aan een sterke OV-as voorbij de bus om een sterk alternatief te hebben voor weggevallen autoverplaatsingen, en dus moet de stadstram wel in beeld komen. Nood ook aan een nog duidelijker keuze om autoverplaatsingen in het stedelijk gebied nog wel toe te laten voor bewoners, maar voor bezoekers nog sterker te ontraden. Het voorgestelde model van 33/33/33 lijkt het interessantste. Hierbij zijn ook structurele instrumenten nodig, zoals een uitwerking op een aanzienlijk hogere schaal van autodelen voor bewoners en een performant fietshuursysteem (waardoor er minder fietsparkeerplaatsen nodig zullen zijn dan wanneer iedereen alles met de eigen fiets moet doen). Sector natuur en landbouw. De voorgestelde maatregelen zijn wel erg beperkt. Vergeleken met wat uit de thematische groep hierover is gekomen, had hier toch wel meer moeten kunnen onderzocht worden. Een reeks maatregelen die kiezen voor een lokale voedselstrategie zou een optie geweest zijn. Sector energie. De omschrijving in de bijkomende analyse van de richting die we uit moeten gaan met de energievoorziening is zeer interessant. Er worden al enkele duidelijke keuzes in gemaakt, zoals het grote voorbehoud voor de optie biomassa. Ze geeft aan welke omslag zich aandient voor de volgende jaren. Vanuit de veronderstelling dat we niet volledig zelfbedruipend kunnen zijn op het vlak van energievoorziening, wordt mee gekozen voor een daling van de vraag. En dat is het cruciale punt. Ervan uitgaan dat er een feitelijke daling van het totale energiegebruik zal komen enkel door een betere energetische kwaliteit van de huizen is te optimistisch. Als het totale energiegebruik blijft stijgen, onder meer door reboundeffecten (we hebben een zuiniger huis, dus kunnen we een grotere TV kopen) dan zijn we er nog niet, nog lang niet. Ook als de efficiëntie toeneemt per eenheid productie of consumptie zal dat op zich nog niet leiden tot een daling van de energievraag in absolute cijfers, en die is toch duidelijk nodig om het voorgestelde scenario te realiseren. We hebben dus niet alleen nood aan een efficiëntiespoor, maar ook aan een strategie van sufficiëntie. Totaalimpact. Dit stuk is een beetje merkwaardig. In het begin van het rapport wordt gesteld dat we tegen % moeten bereiken. Hier wordt gesteld dat we met de voorgestelde maatregelen 70% kunnen bereiken. Na abstractie van de sector industrie wordt dat dan wel 80% 3.4. Halte 2020 Dit is voor de uitwerking van een effectief beleid een cruciaal onderdeel. In het kader van het Burgemeestersconvenant zou de stad een plan moeten voorleggen dat verder gaat dan de EUdoelstellingen Het klimaatrapport stelt hier zeer terecht voor dat tussentijdse doelstellingen voor 2020 erg belangrijk zijn. Tegen 2015 moet er dus een goed werkend beleid zijn dat het transitiespoor definitief vast kan leggen, waardoor tegen 2020 een deel van de weg zal zijn afgelegd. Ondertussen is het ontwerp van SEAP (Sustainable Energy Action Plan) klaar. Het zal worden voorgelegd aan de gemeenteraad van 25 maart. (Zie BIJLAGE 1) 3.5. Resultaat thematische cellen Dit onderdeel is inhoudelijk bijzonder interessant. Het geeft heel wat goede suggesties om de omvattende doelstellingen om te zetten in een stevig beleid. In het luik mobiliteit valt op dat deze cel onomwonden zegt dat enkel een fundamentele omslag tot het gewenst resultaat zal kunnen leiden. Steun dus voor een ingrijpend beleid. Al wordt ook hier vermeld dat 4
5 heel wat burgers wel voor klimaatneutraliteit zijn, maar daarom nog niet meteen bereid lijken hun eigen auto aan de kant te zetten Het bewijst alleen dat dit debat niet uit de weg kan worden gegaan, als klimaatneutraliteit het uiteindelijke doel is. De voorstellen voor natuur en landbouw bevatten een sterke uitwerking van wat een lokale voedselstrategie kan zijn. Het zou erg jammer zijn dit materiaal links te laten liggen Het is interessant dat hier het thema consumptie ook uitdrukkelijk wordt opgenomen. We kunnen dit onderwerp maatschappelijk gezien niet uit de weg gaan. Essentieel is ook de verwijzing naar het thema transitie en participatie. De diepgaande veranderingen die nodig zullen zijn om uit vrije keuze klimaatneutraal te worden, of die de werkelijkheid sowieso aan ons zal opleggen, kunnen enkel worden vormgegeven via een doorgedreven participatief model. Een benadering die blijft geloven in enkel top-down is gedoemd om te mislukken Bouwstenen van een actieplan Ook dit onderdeel is nuttig voor de beleidsmakers als signaal dat er al heel wat bestaande initiatieven zijn waarop men verder kan bouwen. Heel wat materiaal voor minstens al de plannen tegen 2020 is in dit hoofdstuk te vinden Opvolging en monitoring De voorstellen hier bevestigen alleen maar de nood aan een verdere goede structurele samenwerking met de wetenschappers Conclusie van het rapport In de loop van het rapport is duidelijk geworden dat de oorspronkelijke doelstelling Leuven klimaatneutraal tegen 2030 eigenlijk als niet haalbaar wordt gezien. Dat wordt hier opnieuw bevestigd. Tegelijk wordt terecht gesteld dat de piste van het niet-handelen of vertrouwen op een business-as-usual of enkel de maatregelen van de hogere overheden absoluut geen perspectief biedt. Wie alle cijfers en scenario s bekijkt, ziet dat de uitdaging misschien nog wel groter is dan wordt beschreven. De haalbare reductie tegen 2050 is eigenlijk niet groot genoeg. De emissies van scope 3 zijn ten gronde ook cruciaal voor een feitelijke rechtvaardige klimaatneutraliteit. Over het vermijden van afwenteling wordt uiteindelijk in het rapport niet zoveel gezegd. Het versterkt alleen het inzicht dat een spoor dat enkel in zou zetten op efficiëntie (ecologische modernisering) niet zal volstaan. Keuzes voor sufficiëntie en een grotere openheid voor voorspelbaar onvoorspelbare ontwikkelingen zouden in het traject op termijn een grotere plaats moeten krijgen. Zeer terecht wordt in deze conclusie een oproep gedaan om de multiactorsamenwerking te behouden en te versterken. 4. Algemene opmerkingen Belangrijke politieke momenten zijn nu het beleidsakkoord en dan de volgende stappen op weg naar Tegen dan moet er een operationeel kader zijn dat alle beleidsinitiatieven in de gewenste richting stuurt, en alleszins voorkomt dat er nog wordt gekozen voor antwoorden van het verleden. De afbakening in het rapport tot enkel emissies scope 1 en scope 2 is om pragmatische redenen te verantwoorden, maar dat mag geen verkeerd beeld geven over de werkelijke omvang van de uitdaging. Om tot een feitelijke klimaatneutraliteit te komen, is scope 3 ook erg belangrijk. Daarover wordt in dit rapport erg weinig gezegd. Het besef van de omvang van de emissies scope 3 versterkt alleen de nood om te komen tot doortastende maatregelen, waaronder een uitgewerkte voedselstrategie. Concreet zouden op korte termijn enkele structurele hefbomen moeten voorzien worden: o Snel duidelijkheid over de organisatiestructuur. Die moet kiezen voor een samenwerking op basis van gelijkwaardigheid tussen de actoren en voor participatie. o Een mechanisme dat alle investeringen kan toetsen op klimaatneutraliteit. We moeten nu absoluut vormen van lock-in vermijden. Nu nog miljoenen investeren in een megaparking binnen de ring voor bezoekers per auto is heel veel geld letterlijk betonneren voor vele jaren, 5
6 waardoor dat ook verloren is voor de transitie. En dat in tijden waarin er minder middelen voor investeringen beschikbaar zijn. Deze toetsing zou voldoende onafhankelijk moeten kunnen gebeuren, en mag niet zomaar ondergeschikt worden gemaakt aan politieke belangen op de korte termijn. o Snel beginnen met de uitwerking van de hefbomen die we nodig zullen hebben, zoals een lokaal energiebedrijf. o Snel vorderingen maken in het uitdenken van een innovatieve financieringstructuur. Een klimaatfonds is een goed idee, maar zal niet volstaan. Via instrumenten als derdepartijfinanciering op een voldoende grote schaal zou sneller een transitie mogelijk moeten zijn. o Op relatief korte termijn zouden bindende doelstellingen moeten worden vastgelegd voor 2020, 2030 en De plannen van de verschillende departementen zouden zich hierin moeten inschakelen. o Een structuur voor goede monitoring, met garanties voor voldoende onafhankelijkheid, is nodig. Uit de scenario s blijkt overduidelijk dat klimaatneutraliteit bereiken zonder wat men een kleine revolutie noemt, niet mogelijk zal zijn. Het wordt tijd dat het stadsbestuur daaruit de nodige lessen trekt. Het bestuursakkoord zal daartoe de eerste test zijn. Samengevat in politieke termen: je kunt niet klimaatneutraal worden in bijberoep. Jan Mertens, 18 maart
7 BIJLAGE 1, het ontwerp SEAP In het kader van de verplichtingen voor het Burgemeestersconvenant 1 heeft Leuven nu een ontwerp van SEAP (= Sustainable Energy Action Plan) uitgewerkt dat aan de gemeenteraad van 25 maart zal worden voorgelegd. Het was meer dan hoog tijd dat dit SEAP er kwam. Als dit plan door de gemeenteraad wordt goedgekeurd, is alleszins formeel een belangrijke stap gezet. Daarmee is nog niet gezegd dat dit in alle opzichten een goed SEAP is. Het is goed dat dit SEAP grote stukken overneemt van het klimaatrapport. Het is goed dat er hiermee ook tussentijdse doelstellingen worden vastgelegd voor 2020 die bepalend zouden moeten zijn voor het concrete beleid van het stadsbestuur. Maar een concreet actieplan is dit nog niet. Er zijn dan wel doelstellingen, maar verder is er een lijst van suggesties, een eerste aanzet van actieplan voor 2020 in algemene termen. Om tot een volwaardig SEAP te komen moeten de acties concreet gemaakt worden en moet er ook een heldere financiële doorrekening bij zijn. Het is weinig waarschijnlijk dat dit ontwerp-seap in deze vorm zal worden aanvaard als volwaardig SEAP. Dit SEAP op dit moment politiek beoordelen is erg moeilijk. We wachten nog steeds op het volledig bestuursakkoord (dat nu naar de gemeenteraad van april zou zijn verschoven). En de meerjarenbegroting zou pas beschikbaar zijn tegen eind Op die manier is het wel erg moeilijk om te beoordelen wat de vaak herhaalde intenties werkelijk waar zijn. Als de betrokken schepen blijft herhalen dat hij zeker in 2030 al een klimaatneutrale stad wil hebben, dat hij verder wil gaan dan het klimaatrapport, dan is dat tot nader order een lege belofte. Het is op zich al vrij riskant om er zomaar van uit te gaan dat we grotere emissiereducties zullen halen door technologie die nog moet bedacht worden. Als onderliggend aan die stelling de overtuiging ligt dat we klimaatneutraal zullen kunnen worden vooral door technologie, en zonder diepgaande wijzigingen in onze productie- en consumptiepatronen, dan is dat zelfs een gevaarlijke stelling. Dus, pas als we zicht hebben op het gedetailleerd bestuursakkoord, op de meerjarenbegroting en op een beter uitgewerkt SEAP zullen we kunnen beoordelen of het stadsbestuur werkelijk van plan is om Leuven klimaatneutraal te maken. 1 Zie: 7
DE TRANSITIE NAAR LEUVEN KLIMAATNEUTRAAL 2030
DETRANSITIENAAR LEUVENKLIMAATNEUTRAAL2030 Wetenschappelijkeindrapport Februari2013 Colofon Auteurs:HanVandevyvere,PeterTomJones,JanAerts Medewerkers:JohanEyckmans,ClaraVerhelst,EvelienWillaert,ElkeFranchois,WimVerheyden,
Nadere informatieDE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015
DE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015 Agenda Welkom door de Schepen Lode Dekimpe Inleiding SEAP door Kim Rienckens (provincie Oost-Vlaanderen) Nulmeting en uitdagingen
Nadere informatieDe transitie naar Leuven Klimaatneutraal 2030. Han Vandevyvere 20 februari 2013
De transitie naar Leuven Klimaatneutraal 2030 Wetenschappelijk eindrapport Han Vandevyvere 20 februari 2013 Nulmeting: scope 1, 2 en 3 Scope 1,2: verdeling sectoren 28 kton 112 kton 257 kton Totaal = 808
Nadere informatieKlimaatplan Maldegem
Klimaatplan Maldegem Klimaatplan Maldegem Inleiding Proces Nulmeting Actieplan Inleiding Burgemeestersconvenant Doelstellingen 2020 20% minder energie verbruik 20% minder CO2 uitstoot 20% hernieuwbare
Nadere informatieVilvoorde. BROEK Bouwblokrenovatie & Demowoning
Vilvoorde BROEK Bouwblokrenovatie & Demowoning BROEK - Bouwblokrenovatie en demowoning Situering Doelstelling Stand van zaken Discussie 2/26/2016 Vilvoorde BROEK Bouwblokrenovatie & Demowoning 2 2/26/2016
Nadere informatieToelichting energie- en klimaatactieplan Ranst
Toelichting energie- en klimaatactieplan Ranst Infomoment Ranst 23 september 2015 20u 1 Ranst timing 1. Voorstelling project aan schepencollege + goedkeuring: 12/2 2. werkgroep energie & klimaat: 19/3
Nadere informatieOndersteuning burgemeestersconvenant
20/01/2014 Ondersteuning burgemeestersconvenant Deel 2: Sustainable energy action plan (SEAP) Studiedag LNE Brussel Inhoud» Doel maatregelentool» Architectuur maatregelentool» Aan de slag 20/01/2014 2
Nadere informatieBBC EN PLANNING IN GEEL
BBC EN PLANNING IN GEEL Geel? GEEL? Geel? 38.000 inwoners Antwerpse Kempen Gezinsverpleging - Barmhartige Stede Uitgestrekt grondgebied: ca 11.000 ha Stedelijke kern versus landelijk buitengebied Aanwezigheid
Nadere informatieBurgemeestersconvenant. Gemeenteraad 23 november 2015
Gemeenteraad 23 november 2015 UITGANGSPUNT Het klimaat- en energiebeleid van de EU Uitstoot broeikasgassen moet op korte termijn fors omlaag Energiebronnen die meer zekerheid bieden Energie-onafhankelijkheid
Nadere informatie2018-2024 www.be-reel.be Dit is BE REEL! Het LIFE geïntegreerd project BE REEL! zal door middel van vijf hefbomen een forse impuls geven aan de realisatie van de ambitieuze Vlaamse en Waalse renovatiestrategieën
Nadere informatieHoe versnipperde ruimte duurzamer inrichten? Het Vlaams beleid
Hoe versnipperde ruimte duurzamer inrichten? Het Vlaams beleid Peter Cabus Duurzaam Ruimtegebruik Antwerpen, 23 maart 2018 Leiegardens 2014, Your Estate Solution Inhoud 1. Context 2. Witboek Beleidsplan
Nadere informatieDe staat van de stad, 2015
2 de stadscongres Groen Leuven zaterdag 28 februari 2015 Motie De staat van de stad, 2015 Net als vorig jaar maakt Groen een balans op van de politieke situatie in deze stad. Hoe beoordelen we het beleid,
Nadere informatieVlaams-Brabant Klimaatneutraal
Vlaams-Brabant Klimaatneutraal Klimaatneutraal via 3 trajecten Europees Burgemeestersconvenant: Gemeentelijke actieplannen Provincie coördineert, stimuleert en ondersteunt Actieplan voor provincie als
Nadere informatieMasterplan Hertogensite De visie van Groen Leuven
Masterplan Hertogensite De visie van Groen Leuven Sinds 24 november is het masterplan voor de nieuwe Hertogensite publiek gemaakt. Het masterplan wordt besproken in de vergadering van de gemeenteraad van
Nadere informatieBoodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010
Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010 Belgisch voorzitterschap van de Europese Unie: Conferentie over Biodiversiteit in een veranderende wereld 8-9 september 2010 Internationaal Conventiecentrum
Nadere informatieMilieu-actualiteit NON-ETS. 3 mei 2018
Milieu-actualiteit NON-ETS 3 mei 2018 Europees beleid NON-ETS sectoren (effort sharing regulation) Welke doelstellingen 2021-2030? Europese doelstellingen 2030 (tov 2005) - 40 % BKG emissies - 30 % voor
Nadere informatieTransitie circulaire economie en stad in een ruimtelijke/stedenbouwkundige context
Transitie circulaire economie en stad in een ruimtelijke/stedenbouwkundige context Een materialenbeleid als onderdeel van een beleid CE of beleid CE tout court moet ook een ruimtelijk beleid zijn (net
Nadere informatieGemeenteraadscommissie energie & klimaat. 20 januari 2015 20u Mortsel
Gemeenteraadscommissie energie & klimaat 20 januari 2015 20u Mortsel 1 Meerjarenplanning stadsbestuur Eigen organisatie stadsbestuur Klimaatneutraal tegen 2020 (actie 86) Energieverbruik eigen diensten
Nadere informatieEén gezin één plan. Meer capaciteit en samenwerking in de rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp
Eén gezin één plan Meer capaciteit en samenwerking in de rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp Inhoud De oproep Context en beleidskeuzes Finaliteit van de oproep: één gezin, één plan Samenstelling en uitbouw
Nadere informatieCO 2 -uitstootrapportage 2011
Programmabureau Klimaat en Energie CO 2 -uitstootrapportage 2011 Auteurs: Frank Diependaal en Theun Koelemij Databewerking: CE Delft, Cor Leguijt en Lonneke Wielders Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding
Nadere informatieTraject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid
Traject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid Lieven Van Lieshout Econext 8 april 203 Uitdagingen van het energiebeleid Bron: IEA, WEO 202 2 Uitdagingen van het energiebeleid Bron : EC, Impact
Nadere informatieVan belofte naar beleid. Webinar gemeenteraadsverkiezingen 18
Van belofte naar beleid Webinar gemeenteraadsverkiezingen 18 Debat Gents Milieufront Debat Gents Milieufront Natuurpunt - Betonrapport Natuurpunt - Betonrapport Kieswijzer Gents Milieufront Meer memoranda
Nadere informatieWat moet er gebeuren voor CoM? Aanbod ondersteuning en voorstel timing. Gemeenten staan niet alleen! Inhoudsopgave. Wat bestaat al?
Wat moet er gebeuren voor CoM? Aanbod ondersteuning en voorstel timing Marie De Winter, Dienst Minawa Nathalie Garré, wvi Inhoudsopgave Ondersteuningsaanbod wvi-provincie Ondersteuning overige partners
Nadere informatieNotitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug
Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug
Nadere informatieBijlage bij persbericht Hoe presteren gemeenten op klimaatvlak?
Bijlage bij persbericht Hoe presteren gemeenten op klimaatvlak? Evolutie CO2-uitstoot in de provincie Limburg Tussen 2011 en 2016 evolueerde de CO 2-uitstoot in de provincie Limburg gunstiger dan in heel
Nadere informatieDe Kromme Rijnstreek Off Grid in Hoe kan dat eruit zien?
De Kromme Rijnstreek Off Grid in 00. Hoe kan dat eruit zien? De gemeenten Houten, Wijk bij Duurstede en Bunnik op weg naar energieneutraal in 00 Exact bepalen hoe het energiesysteem van de toekomst er uit
Nadere informatieWaasland 2020 (werktitel) Kick-off Sint-Niklaas, 27 maart 2015
LOGO INTERWAAS!!! Waasland 2020 (werktitel) Kick-off Sint-Niklaas, 27 maart 2015 Kim Rienckens (Provincie Oost-Vlaanderen, beleidsmedewerker dienst milieubeleid) en Frauke Van Goethem (Interwaas, projectmanager
Nadere informatieSTRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA
STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA UPDATE 2016 SAMENVATTING STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA Opdrachtgever Gemeente Breda Afdeling Mobiliteit en Milieu Opdrachtnemer Evert
Nadere informatieStudie Onthaalcapaciteit decentrale productie in Vlaanderen september 2012
Studie Onthaalcapaciteit decentrale productie in Vlaanderen 2011-2020 10 september 2012 Agenda Doelstelling en algemene context Methodologie PV WKK Wind Resultaten Aansluiting Transformatiecapaciteit Capaciteit
Nadere informatieBusinesscase: titel. Businesscase. Titel. Auteur: Versie: Datum: Pagina 1 van 5
Businesscase Titel Pagina 1 van 5 Versie historie Versie Auteur Datum Omschrijving Akkoord Naam Rol Voor akkoord: Eigenaar businesscase Pagina 2 van 5 Management samenvatting Beschrijf de managementsamenvatting
Nadere informatieEmissielekken in België
Milieu-economische analyses voor België, de Gewesten en Europa 13 september 2012 Emissielekken in België Guy Vandille Federaal Planbureau Wat is een emissielek? Emissielek = verschil tussen : emissies
Nadere informatieActieplan Burgemeestersconvenant
Actieplan Burgemeestersconvenant Wat is het burgemeestersconvenant? Engagement van 6735 steden en gemeenten Om minimum 20 % CO 2 te gaan besparen tegen 2020 20 % CO 2 over het volledige grondgebied Opmaak
Nadere informatieImpact maatschappelijke rol van Eandis op nettarieven
31 maart 2011 Impact maatschappelijke rol van Eandis op nettarieven 1. Inleiding: samenstelling energiefactuur In de verbruiksfactuur van de energieleverancier zijn de kosten van verschillende marktspelers
Nadere informatieProvincie Vlaams Brabant
170 Provincie Vlaams Brabant ENERGIE Energie is een relatief nieuw thema. De opgave om klimaatneutraal te worden, vraagt dat we vandaag nadenken over hoe we in de toekomst onze energiebehoefte gaan invullen.
Nadere informatieBrussel, 8 juli 2009 07082009_SERV-advies projecten VSDO. Advies. Projecten Vlaamse strategie duurzame ontwikkeling
Brussel, 8 juli 2009 07082009_SERV-advies projecten VSDO Advies Projecten Vlaamse strategie duurzame ontwikkeling 1. Inleiding Op 8 juni 2009 werd de SERV om advies gevraagd over de fiches ter invulling
Nadere informatieActieplan Oostende. 1. Achtergrond
Actieplan Oostende 1. Achtergrond Filip De Rynck (Hogeschool Gent) en Jim Baeten (tri.zone) begeleiden dit project. Gwenny Cooman is de interne coördinator voor Oostende. 2. Wat bedoelen we met participatiebeleid?
Nadere informatieACTIEPLAN VOOR DUURZAME ENERGIE (SEAP)
ACTIEPLAN VOOR DUURZAME ENERGIE (SEAP) voor LEUVEN 2020 Als tussenstap in de doelstelling Leuven Klimaatneutraal 2030 Voorgelegd ter goedkeuring aan de gemeenteraad van de stad Leuven, maart 2013 Stad
Nadere informatieStand van zaken van de Smart City -dynamiek in België: een kwantitatieve barometer
Stand van zaken van de Smart City -dynamiek in België: een kwantitatieve barometer AUTEURS Jonathan Desdemoustier, onderzoeker-doctorandus, Smart City Institute, HEC-Liège, Universiteit van Luik (België)
Nadere informatieVlaamse overheid Departement Economie, Wetenschap en Innovatie Afdeling Strategie en Coördinatie Koning Albert II-laan 35, bus 10 1030 Brussel
Evaluatie van beleid en beleidsinstrumenten Protocol tussen de entiteit 1 verantwoordelijk voor de (aansturing van de) evaluatie en (de instelling verantwoordelijk voor) het beleidsinstrument Vlaamse overheid
Nadere informatieEvaluatie van Open Bedrijvendag
Evaluatie van Open Bedrijvendag Departement Economie, Wetenschap en Innovatie Afdeling Strategie en Coördinatie Koning Albert II-laan 35 bus 10 1030 Brussel April 2011 Samenvatting De Open Bedrijvendag
Nadere informatieMissie stad Gent Gent is een open, solidaire, wijze en kindvriendelijke stad. Zij verbindt alle krachten om de stad uit te bouwen tot een blijvend leefbaar geheel en zo de toekomst verder vorm te geven.
Nadere informatieCOLLECTIEF RENOVEREN. K A M P C o n d e r s t e u n t l o k a l e o v e r h e d e n e n b u r g e r s
COLLECTIEF RENOVEREN K A M P C o n d e r s t e u n t l o k a l e o v e r h e d e n e n b u r g e r s 1-05/04/2017 COLLECTIEF RENOVEREN WAAROM? Waarom? Collectief renoveren? De rol van Kamp C? Duurzaambouwloket.be
Nadere informatie1. Bepalen van de prioriteiten
1 1. Bepalen van de prioriteiten Bij het bepalen van prioriteiten heeft men aandacht voor: bevestigen en borgen van wat goed gebleken is (= behoud-punten); verbetering van de vastgestelde werkpunten (=
Nadere informatieDe nieuwe energie-efficiëntierichtlijn - Uitdagingen & oplossingen -
De nieuwe energie-efficiëntierichtlijn l - Uitdagingen & oplossingen - DG Energie 22 juni 2011 ENERGIEVOORZIENING NOG AFHANKELIJKER VAN IMPORT Te verwachten scenario gebaseerd op cijfers in 2009 in % OLIE
Nadere informatieDoel van deze presentatie is : Akkoord op het energiemanagement actieplan voor 2017
1 Doel van deze presentatie is : Akkoord op het energiemanagement actieplan voor 2017 Inhoud Samenvatting 1. Inleiding 2. Footprint 2016 3. Gerealiseerde reductie 4. Trends en ontwikkelingen 5. KPI 2017
Nadere informatie7e ENERGIECONGRES VCB 26 maart Luc Peeters, administrateur-generaal Vlaams Energieagentschap
7e ENERGIECONGRES VCB 26 maart 2015 Luc Peeters, administrateur-generaal Vlaams Energieagentschap Het Vlaamse regeerakkoord 2014-2019 Vlaanderen maakt van energie-efficiëntie een topprioriteit door o.a.
Nadere informatieZo kijkt VVJ naar participatie 1
Zo kijkt VVJ naar participatie Groeien naar meer participatief besturen Groeien naar, want kun je niet snel snel, en niet in je eentje Participatief besturen : is voor VVJ een voorwaarde voor goed beleid
Nadere informatieOrganisatie van opvang en vrijetijdsbesteding van schoolkinderen [1]
Organisatie van opvang en vrijetijdsbesteding van schoolkinderen [1] Ten gevolge van de goedkeuring van de bisconceptnota betreffende de organisatie van opvang en vrijetijdsbesteding van schoolkinderen,
Nadere informatieZero Emission Solutions
Inspiratie BURGEMEESTERS- CONVENANT Minstens 20% vermindering CO 2 uitstoot tegen 2020 STAP 1: ondertekening STAP 2: nulmeting en actieplan STAP 3: monitoring iedere 2 jaar over uitvoering actieplan iedere
Nadere informatiePROVINCIE ANTWERPEN PARTNER VOOR HERNIEUWBARE ENERGIE
PROVINCIE ANTWERPEN PARTNER VOOR HERNIEUWBARE ENERGIE Trias energetica Gebruik andere bronnen zo efficiënt mogelijk Gebruik energie uit hernieuwbare bronnen en reststromen Beperk de energievraag Duurzame
Nadere informatieCO 2 - en energiereductiedoelstellingen 2013-2014 Alfen B.V. Auteur: H. van der Vlugt Versie: 1.1 Datum: 26-mei-2014 Doc.nr: Red1314 Alfen B.V. CO 2-reductierapport 2013-2014 Doc. nr. Red1314 26-mei-2014
Nadere informatieOOSTENDE KLIMAATNEUTRAAL
EOS-OOSTENDE.BE OOSTENDE ENERGIEHUIS OOSTENDE KLIMAATNEUTRAAL KLIMAATDAG VVSG 03.05.2019 EOS-OOSTENDE.BE OOSTENDE ENERGIEHUIS ENERGIEHUIS OOSTENDE 2 ENERGIEHUIS OOSTENDE AUTONOOM ENERGIEBEDRIJF OOSTENDE
Nadere informatieMilieubarometer 2010-2011
NOTITIE Nr. : A.2007.5221.01.N005 Versie : definitief Project : DGMR Duurzaam Betreft : Milieubarometer 2010-2011 Datum : 6 januari 2012 Milieubarometer 2010-2011 Inleiding De milieubarometer is een instrument,
Nadere informatieHernieuwbaar verwarmen in de toekomst? Oplossingen vinden we niet alleen. VEA 4 jaar Renovatiepact: 14 december 2018
Hernieuwbaar verwarmen in de toekomst? Oplossingen vinden we niet alleen VEA 4 jaar Renovatiepact: 14 december 2018 Energietransitie Het omvormen van het huidige energiesysteem naar een decentraal koolstofarm
Nadere informatie"Efficiënt gebruik van hulpbronnen in Europa" Enquête onder de lokale en regionale overheden Samenvatting van de resultaten
"Efficiënt gebruik van hulpbronnen in Europa" Enquête onder de lokale en regionale overheden Samenvatting van de resultaten Deze conclusies zijn gebaseerd op het verslag: "Beoordeling van het vlaggenschipinitiatief
Nadere informatieBelfius Smart City Award 2015
Belfius Smart City Award 2015 «Stadslab2050 Energie voor het Antwerpse hart» Stad Antwerpen Stadslab2050 (http://stadslab2050.be/) is een stedelijk laboratorium dat de omslag naar een duurzaam Antwerpen
Nadere informatieNaar een klimaatneutrale energievoorziening voor Eindhoven
Naar een klimaatneutrale energievoorziening voor Eindhoven Marnix Vlot voorzitter 040energie marnix.vlot@040energie.nl 1 Website Jan. 2014 2 040energie kenmerken Doel: help inwoners van Eindhoven hun energiegebruik
Nadere informatie6 speerpunten voor een bloeiende detailhandel
Stad Antwerpen: Beleidsnota Detailhandel 2013 6 speerpunten voor een bloeiende detailhandel Florerende winkels zijn voor Antwerpen van groot belang. Niet alleen zorgen ze ervoor dat de Antwerpenaar alles
Nadere informatieUitnodiging voor een stakeholderoverleg aangaande het Energierenovatieprogramma 2020 en de Europese Richtlijn energie-efficiëntie van 25 oktober 2012
Uitnodiging voor een stakeholderoverleg aangaande het Energierenovatieprogramma 2020 en de Europese Richtlijn energie-efficiëntie van 25 oktober 2012 1. Het Energierenovatieprogramma 2020 van de Vlaamse
Nadere informatieWELKOM AAN DE KLIMAATTAFEL VAN GERAARDSBERGEN
WELKOM AAN DE KLIMAATTAFEL VAN GERAARDSBERGEN 31/01/2018 PROJECT KLIMAATGEZOND ZUID-OOST-VLAANDEREN Ilse Claes Projectcoördinator 3 PARTNERS & 13 STEDEN EN GEMEENTEN ONDERTEKENING 27 januari 2017 BURGEMEESTERSCONVENANT
Nadere informatieKlimaatnetwerk Vlaams-Brabant: samenwerking tussen middenveld en provincie Vlaams-Brabant
Klimaatnetwerk Vlaams-Brabant: samenwerking tussen middenveld en provincie Vlaams-Brabant Klimaatnetwerk Vlaams-Brabant Doelstelling: Vlaams-Brabant Klimaatneutraal 2040 Past binnen het provinciaal klimaatplan
Nadere informatieENERGIENEUTRALE REGIO MET EEN SOCIALE REFLEX DE REGIONALE ENERGIESTRATEGIE ZUID-WEST-VLAANDEREN. Energiedag voor lokale besturen 19 maart 2013
ENERGIENEUTRALE REGIO MET EEN SOCIALE REFLEX DE REGIONALE ENERGIESTRATEGIE ZUID-WEST-VLAANDEREN Energiedag voor lokale besturen 19 maart 2013 Dominiek Vandewiele Leiedal? De energietransitie komt! Zuid-West-Vlaanderen
Nadere informatieIntroductie De energietransitie is de grootste politieke en maatschappelijke uitdaging van ons tijdperk, maar nog niet alle politici, bestuurders, bed
Introductie De energietransitie is de grootste politieke en maatschappelijke uitdaging van ons tijdperk, maar nog niet alle politici, bestuurders, bedrijven en inwoners zijn doordrongen van dit feit. Gemeenten
Nadere informatiePerceptiebeïnvloeding op doelgroepenniveau: stappenplan (7E)
Perceptiebeïnvloeding op doelgroepenniveau: stappenplan (7E) Inhoud: Deze handleiding bestaat uit een stappenplan geïnspireerd op het 7E model. Dit stappenplan geeft de gebruiker de mogelijkheid om per
Nadere informatieWindenergie op zee discussiebijeenkomst Kivi. Annemiek Verrips
Windenergie op zee discussiebijeenkomst Kivi Annemiek Verrips 2 Discussie windenergie op Zee Kivi Stelling in MKBA Windenergie op Zee Duurzame energiesubsidies windenergie hebben geen effect op CO2- uitstoot
Nadere informatieWe doen zeven aanbevelingen om de aanpak van drukte en de leefbaarheid te
Aanbevelingen Rekenkamer t.a.v. Drukte Amsterdam december 2016 Aanbevelingen We doen zeven aanbevelingen om de aanpak van drukte en de leefbaarheid te verbeteren. Vier aanbevelingen hebben betrekking op
Nadere informatie6. Project management
6. Project management Studentenversie Inleiding 1. Het proces van project management 2. Risico management "Project management gaat over het stellen van duidelijke doelen en het managen van tijd, materiaal,
Nadere informatieEvaluatie National Contact Point-werking van het Vlaams Contactpunt Kaderprogramma
Evaluatie National Contact Point-werking van het Vlaams Contactpunt Kaderprogramma Departement Economie, Wetenschap en Innovatie Afdeling Strategie en Coördinatie Koning Albert II-laan 35 bus 10 1030 Brussel
Nadere informatieBELEIDSPARTICIPATIE DOOR EEN KINDERRECHTENBRIL
BELEIDSPARTICIPATIE DOOR EEN KINDERRECHTENBRIL Een instrument voor reflectie Sara Lembrechts & Eveline Meylemans Kenniscentrum Kinderrechten vzw (KeKi) Wat kan je verwachten? Overzicht 1 IJsbreker Wat
Nadere informatieKlimaatstudie Vlaams-Brabant klimaatneutraal: Beleidsaanbevelingen voor gemeenten
Klimaatstudie Vlaams-Brabant klimaatneutraal: Beleidsaanbevelingen voor gemeenten Dinsdag 15 september 2015, PIVO, Asse Dinsdag 22 september 2015, Provinciehuis, Leuven ? Klimaatstudie Vlaams-Brabant klimaatneutraal
Nadere informatieAdvies. over het ontwerp van kaderdecreet Vlaamse ontwikkelingssamenwerking
Brussel, 5 juli 2006 050706_Advies_kaderdecreet_Vlaamse_ontwikkelingssamenwerking Advies over het ontwerp van kaderdecreet Vlaamse ontwikkelingssamenwerking 1. Inleiding Op 24 mei 2006 heeft Vlaams minister
Nadere informatieOpmaak van een strategisch meerjarenplan?
Opmaak van een strategisch meerjarenplan? Hypothetisch voorbeeld opgemaakt door medewerkers van de VVSG - zomer 2013 De VVSG helpt u graag op weg bij de opmaak van de strategische meerjarenplanning. Naast
Nadere informatieAnnick de Vries Rathenau Instituut
1 Vul hier de titel in Annick de Vries Annick de Vries Rathenau Instituut Den Haag,13 november 2013 2 Vul hier titel in Annick de Vries Agenda Samen Winnen: aanbevelingen Besluitvormingsstrategieën Lessen
Nadere informatieHet erkenningsbesluit sociale huisvesting: stimulans voor bewonersparticipatie
Het erkenningsbesluit sociale huisvesting: stimulans voor bewonersparticipatie Voorstel tot aanbevelingen van VIVAS I. Inleiding...2 II. Het erkenningsbesluit en bewonersparticipatie...2 1 Prestatiebeoordeling
Nadere informatieEvaluatie en Voortgangsrapportage BRANDWIJK PROMO
2013 Evaluatie en Voortgangsrapportage BRANDWIJK PROMO Inhoud Inhoud... 2 1 Inleiding... 3 2 Energieverbruik en CO 2 -footprint... 3 2.1 Referentiejaar... 3 2.2 CO 2 Footprint, doelstellingen en trendanalyse...
Nadere informatieOndersteuning lokale projecten klimaat (proeffase)
Ondersteuning lokale projecten klimaat (proeffase) Ondersteuning lokale projecten klimaat: Waarom? In het klimaatbeleidsplan is ingeschreven dat we ook eigen uitstoot van broeikasgassen willen compenseren.
Nadere informatieEnergienota
Energienota 2014-2016 De Stad Gent heeft, in kader van het klimaatplan, als doelstelling om tegen 2019 het stadspatrimonium te verduurzamen en tot een minimale energiebesparing van 15% ten opzichte van
Nadere informatieHAAGSE AANPAK DUURZAME STEDENBOUW
HAAGSE AANPAK DUURZAME STEDENBOUW duurzame economie sociaal culturele duurzaamheid ecologische duurzaamheid DUURZAME STEDENBOUW Inhoud presentatie Opgave Werkwijze 4 thema's Resultaten en vervolgproces
Nadere informatieKlimaatakkoord. Ministerie van Economische Zaken en Klimaat T.a.v. de heer ir. E.D. Wiebes Postbus EK 'S-GRAVENHAGE
Klimaatakkoord Ministerie van Economische Zaken en Klimaat T.a.v. de heer ir. E.D. Wiebes Postbus 20401 2500 EK 'S-GRAVENHAGE BETREFT Procesbrief Klimaatakkoord DEN HAAG ONS KENMERK 5 oktober 2018 18.34838
Nadere informatieOnderzoek naar de klimaatimpact van het gebruik van Ecocheques in België EXECUTIVE SUMMARY. 29 April 2019 versie 1.1
Onderzoek naar de klimaatimpact van het gebruik van Ecocheques in België EXECUTIVE SUMMARY 29 April 2019 versie 1.1 Samenvatting In opdracht van de Voucher Issuers Association Belgium werd in deze studie
Nadere informatieHolstein BV. Energie(management) actieplan Conform NEN april Holstein BV. Verantwoordelijke voor dit verslag is Holstein BV
Energie actieplan Holstein BV - Energie(management) actieplan -1 Conform NEN 50001 Holstein BV 16 april Holstein BV Verantwoordelijke voor dit verslag is Holstein BV 5 Energie actieplan Holstein BV - Inhoudsopgave
Nadere informatieWATER- SCHAPPEN & ENERGIE
WATER- SCHAPPEN & ENERGIE Resultaten Klimaatmonitor Waterschappen 2014 Waterschappen willen een bijdrage leveren aan een duurzame economie en samenleving. Hiervoor hebben zij zichzelf hoge ambities gesteld
Nadere informatieTechnisch-economische scenario s voor Nederland. Ton van Dril 20 mei 2015
Technisch-economische scenario s voor Nederland Ton van Dril 20 mei 2015 Overzicht Energieplaatje in historisch perspectief Hoeveel en hoe gebruiken we energie? Wat gebeurt er met verbruik en uitstoot
Nadere informatieWELKOM AAN DE KLIMAATTAFEL VAN LIERDE
WELKOM AAN DE KLIMAATTAFEL VAN LIERDE 06/12/2017 PROJECT KLIMAATGEZOND ZUID-OOST-VLAANDEREN Ilse Claes Projectcoördinator 3 PARTNERS & 13 STEDEN EN GEMEENTEN ONDERTEKENING 27 januari 2017 BURGEMEESTERSCONVENANT
Nadere informatieMobiliteit: de rol van sturing en capaciteit
Mobiliteit: de rol van sturing en capaciteit BRUNO DE BORGER, UA hoogleraar economie Ringland Colloquium 20 maart 2014 de Singel Antwerpen Overzicht Basisprincipes van een goed mobiliteitsbeleid Toepassing
Nadere informatieR Land e bouw sultaten per thema
Resultaten Landbouwper thema H 5.1 Resultaten per thema Resultaten per thema De ontwikkelingen, knelpunten en dilemma s die samenhangen met onze fysieke leefomgeving worden in deze studie uitgewerkt aan
Nadere informatieWestvoorne CO 2 - uitstoot
Westvoorne CO 2 - uitstoot De grafiek geeft de CO 2-uitstoot verdeeld over de hoofdsectoren over de jaren 2010 tot en met 2013. Cijfers zijn afkomstig uit de Klimaatmonitor van RWS. Cijfers over 2014 zijn
Nadere informatieDe Dynamische Strategie Portefeuille DSP
De Dynamische Strategie Portefeuille DSP Onderdeel van het beleggingsbeleid van Pensioenfonds UWV 1 Inhoudsopgave Waarom beleggen? 4 Beleggen is niet zonder risico s 4 Strategische beleggingsportefeuille
Nadere informatieAdvies. REG stimuleren in woningen. Brussel, 19 oktober 2015
Advies REG stimuleren in woningen Brussel, 19 oktober 2015 SERV_20151019_energiebesparing gebouwen_adv Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen Wetstraat 34-36, 1040 Brussel T +32 2 209 01 11 info@serv.be
Nadere informatieWIJKGERICHT WERKEN AAN GEZONDHEID
WIJKGERICHT WERKEN AAN GEZONDHEID 1. GEZONDE WIJKEN Gebaseerd op Factsheet Gezond leven: Gezonde wijken. NIGZ, 2001 Gezonde-wijkenbenadering In achtergebleven stadsdelen en oude centrumbuurten ziet men
Nadere informatieAntwerpen, Duurzame stad voor iedereen. Focus energie en milieu
Antwerpen, Duurzame stad voor iedereen Focus energie en milieu Forum 19 juni 2012 1.Beleidsnota: wat is de ambitie? 2.Projecten: wat doen we al? 1. Beleidsnota: Wat is de ambitie? Waarom wil Antwerpen
Nadere informatieFIETSEN BRENGT OP EEN AANZET TOT ECONOMISCHE EVALUATIE VAN FIETSEN, GEZONDHEIDSBATEN INBEGREPEN. Bruno Van Zeebroeck
FIETSEN BRENGT OP EEN AANZET TOT ECONOMISCHE EVALUATIE VAN FIETSEN, GEZONDHEIDSBATEN INBEGREPEN Bruno Van Zeebroeck Fietsen brengt op Fietsen = veel voordelen Fietsen = antwoord op maatschappelijke uitdagingen
Nadere informatiegroene warmte Afscheid van stookolie en aardgas
groene warmte Afscheid van stookolie en aardgas Bond Beter Leefmilieu, oktober 2017 Benjamin Clarysse DANK AAN Sara Van Dyck en Mike Desmet voor bronnen of tekstsuggesties. VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Danny
Nadere informatieLes Koolstofkringloop en broeikaseffect
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Les Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Zonlicht dat de aarde bereikt, zorgt ervoor dat het aardoppervlak warm
Nadere informatieDirk Vanhoudt. Onderzoeker. VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek)
Dirk Vanhoudt Onderzoeker VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) De rol van groene warmtenetten in de renovatie van woningen Inhoudstafel 1. De Vlaamse huizenmarkt 2. De energieprestatieregelgeving
Nadere informatieJouw sportinfrastructuur en omgeving ECOSPORTIEF
Jouw sportinfrastructuur en omgeving ECOSPORTIEF I. Ecosportief, sporten doe je spoorloos! II. Belangrijke uitdagingen voor de sport III. Ecosportieve instrumenten IV. Ecosportieve infrastructuur en ruimte
Nadere informatieWELKOM AAN DE KLIMAATTAFEL VAN BRAKEL
WELKOM AAN DE KLIMAATTAFEL VAN BRAKEL 29/11/2017 PROJECT KLIMAATGEZOND ZUID-OOST-VLAANDEREN Ilse Claes Projectcoördinator 3 PARTNERS & 13 STEDEN EN GEMEENTEN ONDERTEKENING 27 januari 2017 BURGEMEESTERSCONVENANT
Nadere informatieGemeente Ede energieneutraal 2050
De gemeente Ede wil uiterlijk in 2050 energieneutraal zijn. Dit betekent dat we alle energie die in onze gemeente wordt gebruikt op een schone (hernieuwbare) manier willen opwekken. Dat doen we het liefst
Nadere informatieDe beleidsnota Omgeving
Briefadvies De beleidsnota Omgeving 2014-2019 Briefadvies over de beleidsnota Omgeving 2014-2019 Datum van goedkeuring 9 december 2014 Volgnummer 2014 039 Coördinator + e-mailadres Sandra Sliwa, sandra.sliwa@minaraad.be
Nadere informatieLoont kiezen voor Cleantech innovatie?
Loont kiezen voor Cleantech innovatie? Investeren in Cleantech biedt de mogelijkheid om economische meerwaarde te creëren in combinatie met milieuvoordelen. Een Cleantech productiemodel dient in staat
Nadere informatie