Bekwame coaches in de kinderopvang en bij VVE 1

Transcriptie

1 1 Bekwame coaches in de kinderopvang en bij VVE 1 Werken aan de kwaliteit van pm ers door coaching-on-the-job stimuleert de ontwikkeling van peuters en kleuters: als pedagogisch medewerkers on-the-job gecoacht worden door op maat geschoolde coaches in een organisatie die dit faciliteert, waardoor alle peuters/kleuters, en zeker ook de risicokinderen, zich beter ontwikkelen in een gemeente die dit via haar subsidievoorwaarden faciliteert. Het gaat om coaching-on-the-job door op maat geschoolde coaches Lang is gedacht dat het VVE-programma bepalend was voor de kwaliteit van VVE, maar zo langzamerhand 2 weten we dat het vooral gaat om de kwaliteit van de pedagogisch medewerkers (pm ers 3 )-op-de-groep. We weten ook 4 dat de beste manier om aan die kwaliteit te werken coaching-on-the-job is door op maat geschoolde coaches. In een recent onderzoek 5 is aangetoond dat de kwaliteit van pm ers-op-de-groep door training kan worden verbeterd en dat de inhoud van de training verschil maakt. VVE-training leidt tot hogere scores op de NCKO-vaardigheden 6 Praten en uitleggen en Ontwikkelingsstimulering, terwijl Interactiebegeleiding het beter doet bij Video-interactiebegeleiding (VIB). Er zijn grote vaardigheidsverschillen tussen de deelnemers onderling. Een conclusie die hieruit getrokken kan worden is dat training en coaching-on-the-job van pm ers maatwerk moet zijn. Ook de training van de coaches is maatwerk De afgelopen drie jaar is met subsidie van de Bernard van Leer Foundation een project uitgevoerd dat gericht was op een praktische én effectieve invulling van het gemeentelijke VVEbeleid. De inzet was dat vijf gemeenten uit Friesland en Groningen mee zouden doen, maar uiteindelijk hebben ca. 50 gemeenten (grotendeels op eigen kosten) uit heel Nederland meegedaan aan één of meerdere onderdelen van het project. Een hoofdonderdeel van het project is om door maatwerktraining van VVE-coaches, te werken aan de kwaliteit van de pm ers on-the-job. Een belangrijk instrument daarbij is de VVEcoachtool: zie verderop. Deze tool is bedoeld om coaches te leren de kwaliteit van het werk van pm ers objectief te beoordelen en ze on-the-job te coachen op basis van een ontwikkelingsplan. Ruim 100 coaches hebben zich gedurende het project aangemeld, waarvan er ruim 40 uitgebreid geschoold zijn met een afrondende certificering. De training van de coaches luistert nauw De VVE-coaches in het project zijn aan een VVE-organisatie verbonden als locatiemanager, VVEcoördinator of -trainer, interne begeleider en dergelijke. Een deel van hun tijd gaan ze als VVEcoach aan de slag. Met elke aankomende VVE-coach is een intake gehouden waarin werd uitgelegd wat het inhoudt om een VVE-coach te zijn, of de coaches voldoende tijd en ambitie hadden, hoeveel pm ers ze gingen coachen, en wat ze nodig hadden voor hun eigen ontwikkeling als coach. Deze intake was de start van een assessmenttraject waarin werd bijgehouden welke onderzoeken zijn uitgevoerd, welke sterke en ontwikkelpunten de coaches

2 2 zélf lieten zien in hun uitgevoerde onderzoeken, en welke coachvaardigheden. Een belangrijke, kritische succesfactor is de hoeveelheid tijd die de coaches daadwerkelijk besteedden aan de coaching. Bij veel coaches was het een taak die bovenop de al bestaande taken kwam, en die vaak moest wijken voor andere prioriteiten. Dit is een belangrijke les: gemeenten (en kinderopvangorganisaties) moeten structurele coachingsfaciliteiten bieden, in de vorm van tijd, geld, scholing en een duidelijke rol voor de coaches, omdat anders het opleiden en functioneren als VVE-coach verwatert of vastloopt. De coaches werden getraind door vier ervaren VVE-trainers 7 : zij gaven uitgebreide feedback met behulp van de VVEcoach-tool. De coaches werden hierdoor bekwamer in het stimuleren en begeleiden van pm ers in verbeteren van het spelend en ontdekkend leren van peuters en kleuters, wat hun ontwikkeling extra stimuleert, zeker van de risicokinderen. Wat is de inhoud van de training van de coaches? De VVEcoach-tool is het belangrijkste instrument voor de training van de VVE-coaches. Het is een bewerking van het VVE-toezichtkader van de Onderwijsinspectie. De VVEcoach-tool bevat ruim 50 VVE-kwaliteitsindicatoren, die betrekking hebben op de organisatorische, pedagogische en educatieve kwaliteit van de pm ers in het werken met de hele groep, met groepjes van risicokinderen en met individuele risicokinderen, en ook op ouder-betrokkenheid en op kwaliteitszorg. De tool is toegankelijk via de website Belangstellenden kunnen met de knop Oefenen de inhoud van het instrument bekijken en de tool gebruiken. De (aanstaande) VVE-coaches werden getraind in het selecteren van de juiste kwaliteitsindicatoren, in het leren beoordelen van pm ers op deze indicatoren en op grond daarvan te leren hoe de pm ers zich verder kunnen ontwikkelen om de kinderen optimaal te stimuleren in hun ontwikkeling, en hoe ze daarop gericht kunnen coachen. In de loop van het project werd duidelijk dat pm ers bij VVE vooral behoefte hebben aan het ontwikkelen van hun educatieve en organisatorische vaardigheden die van belang zijn voor het werken met álle kinderen, inclusief de VVE-kinderen. De training van de VVE-coaches is maatwerk, omdat gewerkt werd met de indicatoren die de coach zélf heeft geselecteerd en omdat elke coach eigen ontwikkelpunten heeft. Elke VVE-coach is begeleid door een van de trainers; ze ontvingen individuele (doorgaans schriftelijke) feedback op hun uitgevoerde onderzoeken. Daarbij werd zowel gekeken naar de toonzetting van de rapportage, de inhoud, de wijze van beoordeling, het goed begrijpen van de indicatoren als naar hun rol als coach door het aanmoedigen van de pm ers om zelf te reflecteren op hun werkwijze in relatie tot het effect van hun handelen op de ontwikkeling van kinderen. Gemiddeld besteedde een trainer één uur aan het geven van persoonlijke feedback per rapportage. Deze persoonlijke maatwerkfeedback werd gewaardeerd door de coaches en gaf hen inzicht in de punten waarin zij nog kunnen, willen en gaan groeien. Zij leerden hierdoor o.a.: beter te observeren en te coachen en invulling te geven aan hun rol als coach. De VVE-coaches blijken het navigeren in en met de VVEcoach-tool over het algemeen snel te beheersen. Het kostte ze echter behoorlijk wat inspanning en tijd om inhoudelijk vertrouwd te raken met de alle aspecten van de indicatoren uit de tool. Het kiezen van de juiste indicatoren die aansluiten bij de onderzoeksvraag of coachingbehoefte van de pm er gaat de coaches steeds gemakkelijker af naar mate ze meer ervaring hebben. Meer ervaren coaches kiezen er ook voor om de onderzoeken niet te richten op één pm er, maar op de pm ers die samen op de groep staan. Het voordeel hiervan is, dat ook de onderlinge samenwerking en afstemming gedurende het dagdeel zichtbaar wordt en dat gewenste veranderingen, die de groep betreffen, met elkaar doorgesproken kunnen worden, soms in de vorm van video-interactie begeleiding (VIB).

3 3 De VVEcoach-tool heeft verschillende functies: Kwaliteitskader Het VVE-toezichtkader van de Onderwijsinspectie is bedoeld voor de beoordeling van de kwaliteit van VVE-locaties. De bekende NCKO-interactievaardigheden zijn er onderdeel van. Gemeenten kennen het kader en hebben er vertrouwen in. De VVEcoach-tool is een bewerking van dat kader: het is toegespitst op de kwaliteit van het werk van de individuele pm er. De tool kan hierdoor direct gebruikt worden bij de coachingon-the-job door de VVE-coach. Verschillende onderzoeken mogelijk Een VVE-coach kan uit de ruim 50 indicatoren zélf selecteren welke indicatoren zij in een onderzoek wil betrekken. Daarmee kan een VVE-coach dus kijkwijzers naar keuze maken, afhankelijk van waar zij/hij naar wil kijken. Beoordelingen per indicator Een VVE-coach beoordeelt bij elke indicator of die voldoende ( 3 ) of een ontwikkel- c.q. een verbeterpunt ( 2 ) is. Ook is het mogelijk om een indicator zó te beoordelen dat die een voorbeeld voor anderen ( 4 ) is. Aan de andere kant geeft een 1 aan dat er dringend aan een indicator gewerkt moet worden. Heldere indicatoren De tekst van de indicatoren maakt direct duidelijk waar de indicator over gaat. Hieronder is één indicator uit de tool weergegeven: De pm er stimuleert de actieve betrokkenheid van de kinderen. Onder de N-knop zit een pop-up met de normering met daarbij een toelichting, en wat de kritische aspecten zijn om een voldoende te halen. Als de beoordeling van de indicator een 1 of 2 is, wordt de knop Toelichting (T) rood en moet de coach die beoordeling inzichtelijk en met praktijkvoorbeelden toelichten, waardoor de pm er weet wat verbeterd dient te worden, en bij een 4 wat het voorbeeld voor anderen is. Onder de F-knop zit een toelichtend filmpje en onder de C-knop zitten hulp- en werkdocumenten voor de coach. De F- en de C-knop zitten niet bij elke indicator. Rapportages Elk onderzoek wordt in de tool aangemaakt en de resultaten kunnen in de tool worden ingevoerd. De VVE-coach kan van elk onderzoek een rapportage (in Word) maken en die met de pm er bespreken, op basis waarvan de coach samen met de pm er een ontwikkelplan (plan van aanpak) kan maken. De VVE-coach kan de Word-rapportage en andere documenten ook als bijlage uploaden bij het aangemaakte onderzoek. Daardoor fungeert elke onderzoek ook als een archief, waar alle relevante informatie bij is opgeslagen. Feedback door de trainer Als de VVE-coach dat wenst, kan zij/hij de trainer om feedback vragen via de feedback knop in de tool. De trainer geeft bij het onderzoek feedback via de opmerking-functie van Word. Het ontwikkelingsplan Op basis van de resultaten van een uitgevoerd onderzoek kan de VVE-coach samen met de pm er een ontwikkelingsplan maken waarin gewerkt wordt aan de geconstateerde ontwikkelpunten. Dit plan kan in de tool worden aangemaakt en ook weer als Worddocument bij het onderzoek opgeslagen. Een analysetool Omdat alle beoordelingen, toelichtingen en dergelijke bij elk onderzoek zijn opgeslagen in de tool, en omdat de tool registreert wie de pm er, de coach en de trainer is, kunnen analyses uitgevoerd worden over alle onderzoeken heen. Daaruit kan onder meer blijken

4 4 welke indicatoren vaak geselecteerd zijn, bij welke indicatoren sprake is van veel ontwikkelpunten, of de ontwikkelingsplannen effectief zijn, enzovoorts. Wat is belangrijkste waar aan gewerkt dient te worden? Eind 2016 hebben circa 100 VVE-coaches zich aangemeld. Ze hebben in totaal ruim 600 onderzoeken uitgevoerd en verwerkt in de tool. Vrijwel elke aanstaande VVE-coach begint een zgn. startonderzoek waarin de indicatoren zijn geselecteerd om de basisbekwaamheid van een pm er te beoordelen. Uit de analyses van de startonderzoeken blijkt dat sprake is van ontwikkelpunten bij bijna de helft van de indicatoren uit het startonderzoek én bij méér dan de helft van de pm ers. Met name aan het groepsplan kan veel verbeterd worden. In het project is daarom geprobeerd op een praktische en heldere manier meer duidelijkheid te scheppen in het maken van en het werken met groepsplannen: De hoofdgedachte daarbij is dat in de dagelijkse praktijk het dagschema (dagritme) centraal staat, met de bekende onderdelen als inloop, vrij spel, grote kring, hoekenwerk, enz. Een groepsplan is de uitwerking van de dagschema s voor een themaperiode (van 6 8 weken), zo mogelijk gekoppeld aan een VVE-programma, waarbij in het groepsplan kan staan waarop specifiek gelet dient te worden bij een sommige kinderen. De uitwerking van het groepsplan kan variëren van basale zaken als de inhoudelijke invulling van een thema, hoe de routines en activiteiten (beter) lopen, en hoe de samenwerking tussen de pm ers optimaal wordt ingevuld, tot de inhoud van de activiteiten en uiteindelijk tot het systematisch rekening houden met ontwikkelingsverschillen tussen de kinderen. In veel gevallen leverde het startonderzoek al zoveel ontwikkelpunten op dat daarmee volstaan werd. Ongeveer 10% van de onderzoeken in het project zijn verbredende onderzoeken, waarin dus niet de basisbekwaamheden centraal staan, maar waarin ingezoomd is op andere activiteiten, zoals het werken met kleine groepen van risicokinderen, met individuele kinderen, het werken aan de ouderbetrokkenheid en aan de kwaliteitszorg. Werken aan de kwaliteit van pm ers door coaching-on-the-job leidt tot betere resultaten van de kinderen Een belangrijke vraag is of de gecoachte pedagogisch medewerkers erin slagen om met name de risicokinderen beter vooruit te helpen 8. In het project is geprobeerd om de succesfactoren boven tafel te krijgen van een effectieve VVEaanpak voor de risicokinderen. In een aantal gemeenten wordt gewerkt met het VVEprogramma Piramide en de bijbehorende peutertoetsen waarmee het ontwikkelingsniveau van elke peuter twee keer (P1: 3 jaar, P2: bijna 4 jaar) gemeten wordt met objectieve toetsen. Uit de analyses van deze gegevens blijkt dat bij sommige van deze gemeenten de zgn. blootstellingsachterstand als sneeuw door de zon verdwijnt tussen P1 en P2: kinderen met een grote beginachterstand werken die achterstand in één jaar weg, simpelweg omdat ze profiteren van de talige speelleeromgeving (van de pm er én van de andere peuters) waarin ze terecht komen. Deze succesvolle gemeenten zijn bezocht om te zien waardóór dat succes veroorzaakt wordt. Daar bleek dat in de hoog-scorende, bezochte locaties sprake is van uitstekende, ervaren pm ers die jaarlijks bijgeschoold worden en waarbij de VVE-coördinator de regie heeft als coach. Er wordt ook steevast gewerkt met gemengde groepen, waardoor de VVEkinderen veel kunnen leren van de andere kinderen. De kwaliteit van de ervaren pm ers, die steeds on-the-job bijgeschoold worden in hun werk, lijkt de voornaamste factor voor het succes. Werken aan de kwaliteit van pm ers door coaching-on-the-job lijkt dus inderdaad te leiden tot betere resultaten van de kinderen.

5 5 Conclusies Een belangrijke basiskwaliteit van nagenoeg alle pm ers is de kwaliteit van hun pedagogisch handelen van de pm ers op: ze zijn respectvol naar de kinderen, terwijl ze ook duidelijke gedragsgrenzen hanteren, waardoor kinderen zich veilig en geborgen kunnen voelen. In het project was de verwachting dat VVE-coaches zich vooral zouden kunnen richten op specifieke VVE-vaardigheden zoals het omgaan met (groepjes van) risicokinderen, zowel wat betreft de organisatie van het werken op verschillende niveaus als de inhoudelijke invulling van hun werk. Gebleken is echter dat bij ongeveer de helft van de pm ers nog flinke ontwikkelpunten zijn in het werken aan basale vaardigheden, zoals het werken met en het maken van een groepsplan en ook in organisatorische en educatieve vaardigheden die eigenlijk élke pm er zou moeten beheersen. Het grote voordeel van de verhoging van de basiskwaliteit is dat niet alleen de risicokinderen maar alle kinderen hier baat bij hebben. De aanpak in dit project is daarom ook waardevol voor alle pm ers in de reguliere kinderopvang. De trainers hebben de VVE-coaches vaardiger gemaakt. Door de (schriftelijke) feedback leren de coaches gerichter kijken, beter te benoemen wat de ontwikkelpunten van de pm ers zijn en hoe ze met de pm ers kunnen werken aan hun ontwikkeling. In de VVEcoach-tool zijn daarvoor bij de indicatoren handvatten en voorbeelden gegeven. De coaches moeten kunnen beschikken over voldoende tijd en ondersteuning en de coaching moet vooral ingebed zijn in het bredere beleid van de organisatie, zoals bijvoorbeeld uit het opleidingsplan blijkt. VVE moet ook niet langer beschouwd worden als een geïsoleerde activiteit, maar een intensieve, passende vorm van kinderopvang worden voor risicokinderen, bekostigd door de gemeente. 1 Zie verder:. A municipal early education (VVE) policy in practice: A competent early education system. Contract BvLF NET PD (2016). 2 Met een blik op de toekomst (2015). Ruben Fukkink, Lisanne Jilink & Ron Oostdam. 3 In plaats van pm er worden ook termen als leidster, beroepskracht en leerkracht (bij de kleuters) gebruikt. 4 Pre-COOL cohortonderzoek. Resultaten over de voorschoolse periode (2015). Annemiek Veen en Paul Leseman (redactie). 5 Effecten van video-interactie begeleiding en training in voor- en vroegschoolse educatie op de interactievaardigheden van pedagogisch medewerkers (2016). Hierin wordt ook andere evidentie genoemd. 6 In diverse onderzoeken van het Nederlands Consortium Kinderopvang Onderzoek (NCKO) nemen de zes interactievaardigheden een prominente plaats in. 7 Anke Boon- van Duyn, voormalig landelijke projectleider Kaleidoscoop; Piet Bakker, ervaren Piramidecoach, Corrie Doeleman, voormalige VVE-inspecteur bij de Onderwijsinspectie; Dré van Dongen, voormalige VVE-projectleider bij de Onderwijsinspectie. 8 In het bovengenoemde onderzoek is wel gekeken of de vaardigheden van de pm ers verbeteren door de training, maar niet of dit vervolgens tot positieve resultaten leidt bij de (risico-)kinderen.