Sectordossier Landbouw

Transcriptie

1 Boudewijnlaan B-1000 Brussel tel fax Onderdeel van het VVP-memorandum aan de volgende Vlaamse regering 1

2 Inhoud Voorwoord Missie van de provincies inzake landbouwbeleid Praktijkgericht onderzoek Nieuw decretaal kader voor de werking van de praktijkcentra Praktijkcentra erkennen in unieke rol inzake praktijkonderzoek en landbouwvoorlichting Beleidsonderbouwing voor een leefbare landbouw Databeschikbaarheid Ruimtelijke ontwikkelingsmogelijkheden voor de glastuinbouw Decreet Duurzame Landbouw Integraal waterbeheer op bedrijfsniveau Adviesverlening Water als grondstof Fytofilters Erosie Soortenbeheer en wildschade Bezorgdheid over de toekomst Bijlagen Bijlage 1: Samenstelling beleidscommissie landbouw Bijlage 2: Samenstelling van de ambtelijke adviescommissie landbouw Bijlage 3: Contactpersoon VVP Bijlage 4: Overzicht van de werking van de provinciebesturen rond landbouw

3 Voorwoord De uitdaging voor de nieuwe Vlaamse legislatuur Missie bestuursniveaus geeft inhoud en bestuurskracht Sinds Vlaanderen de politieke verantwoordelijkheid over het binnenlands bestuur heeft, is er heel wat ten gunste van de lokale besturen veranderd. Recent hoogtepunt is daarbij het decretaal kader voor de werking van de gedecentraliseerde besturen. Zonder enige twijfel vormen het Gemeente- en het Provinciedecreet belangrijke instrumenten voor een degelijk beleid ten bate van de (lokale) samenleving. Zowel in het Gemeente- als het Provinciedecreet wordt een duidelijke missie geformuleerd. Algemeen gesteld zijn de provinciebesturen verantwoordelijk voor het welzijn van de burgers van de provincie. Daarnaast wordt specifiek het bovenlokale beleid, de ondersteunende taakstelling voor de andere besturen en de gebiedsgerichte werking aangestipt. Door deze missiebepaling beschikken de provinciebesturen over een kompas om hun beleidsvoering richting te geven en wordt eveneens de onderlinge bestuurlijke verhouding t.o.v. de andere bestuursniveaus bepaald. Samengevat: de decretale missie geeft inhoud en bestuurskracht aan het provinciaal bestuursniveau. Van bestuurlijke drukte naar bestuurlijke rust Attent en alert ingaan op nieuwe maatschappelijke evoluties in de verschillende beleidssectoren is belangrijk omdat die steeds complexer worden. Vaak is samenwerking tussen de bestuursniveaus noodzakelijk. Streven naar meer interbestuurlijke samenwerking was immers ook de boodschap van de provinciebesturen naar aanleiding van de Vlaamse parlementsverkiezingen in Daarbij werd aan de toenmalige nieuwe Vlaamse overheid concreet gevraagd, om de nodige juridische instrumenten voor interbestuurlijke samenwerking te voorzien. Tot op heden zijn deze instrumenten niet voorhanden. Dat heeft tijdens de afgelopen jaren geleid tot een verrommeling van het intern bestuur van Vlaanderen. Heel wat semi-bestuurlijke circuits zijn opgericht, waaraan allerhande taakstellingen werden toegekend. Een studie van het Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen telt er 372. Daarnaast treedt de Vlaamse overheid 34 maal gedeconcentreerd op in tal van beleidssectoren. Tijdens de laatste tien jaar werden nog eens een tiental decreten goedgekeurd waarin één of andere extra bestuursvorm het daglicht zag. Concreet betekent dit dat naast de intergemeentelijke samenwerkingsverbanden nog een 592 bestuurlijke circuits operationeel zijn tussen het gemeentelijk, provinciaal en Vlaamse bestuursniveau. Op zich toont dit de dynamiek van bestuurlijk Vlaanderen aan. Maar anderzijds ondermijnt deze evolutie het besluitvormingsproces en de bestuurskracht van de verkozen bestuursniveaus. Meer en meer wordt beslist buiten de verkozen raden. Naast deze institutionele verrommeling doet zich evenzeer een inhoudelijke verrommeling voor. De wetgeving is zeer complex en weinig gecoördineerd, waardoor ze weinig toegankelijk wordt. Beide evoluties tasten de efficiëntie en het bestuurlijk rendement aan. De huidige bestuurlijke drukte dient daarom herleid te worden tot bestuurlijke rust. Een bestuurlijke rust waar de drie verkozen bestuursniveaus aan dienen te werken. 3

4 Interne staatshervorming op basis van drie principes De provincies willen samen met de gemeenten en de Vlaamse overheid nagaan welke bestuurlijke input noodzakelijk is om de vooropgestelde beleidsdoelstellingen te bereiken. Drie basisprincipes stellen de provinciebesturen voorop: - decentralisatie naar de verkozen bestuursniveaus vanuit het subsidiariteitsprincipe; - respect voor de decretaal verankerde missies van de verkozen bestuursniveaus waardoor de bestuurskracht en de democratische legitimiteit van het overheidsoptreden gevrijwaard wordt; - streven naar bestuurlijk partnerschap met de erkenning van ieders verantwoordelijkheid. In die zin is het noodzakelijk dat huidige en toekomstige decreten en besluiten in de verschillende beleidssectoren gescreend worden op basis van een bestuurlijke en financiële effectenrapportage. Oude en nieuwe taakstellingen moeten in eerste instantie aan de verkozen bestuursniveaus worden toevertrouwd en de huidige regeldrift in de verschillende beleidssectoren moet verminderen. Bovenvermelde visie is voor de provinciebesturen de uitdaging voor de nieuwe Vlaamse legislatuur in de verschillende beleidssectoren. Deze uitdaging aangaan, zal de bestuurscultuur in Vlaanderen ten goede komen, niet in het minst voor de burger zelf. Raymond Van Loock Directeur Jos Geuens Voorzitter 4

5 1 Missie van de provincies inzake landbouwbeleid De Vlaamse provincies voeren al decennialang een landbouwbeleid. De provinciebesturen staan als streekbestuur zeer dicht bij de land en tuinbouwsector. Zij worden onder meer via hun gebiedsgerichte werking en de organisatie van het praktijkonderzoek snel geconfronteerd met de gevolgen van de vele ontwikkelingen binnen de sector. Dit garandeert een beleidsvoorbereiding op maat van de landbouw. Via hun structureel uitgebouwde diensten landbouw en plattelandsbeleid trachten de provincies een antwoord te formuleren op deze veranderingen. Landbouw blijft immers de grootste ruimtegebruiker en het economische speerpunt op het platteland. Landbouw brengt niet enkel werkgelegenheid met zich mee. Er is ook de nauwe link met de voedingsindustrie en de creatie van een aantrekkelijk landelijk landschap voor wonen, toerisme en recreatie. Een vitale landbouw draagt daarenboven bij tot de ontwikkeling van een sterk sociaal weefsel op het Vlaamse platteland. In het Kerntakendebat werden afspraken gemaakt over de taakomschrijvingen van de bestuursniveaus. In concreto hebben de provincies volgende taakstelling binnen het beleidsdomein landbouw: inzake het onderzoek voor land- en tuinbouw specialiseren de provincies zich in het praktijkgerichte onderzoek. Dit gaat over kennisverwerving en kennisoverdracht in een provinciaal en bovengemeentelijk kader, onder meer voor specifieke regionale teelten; inzake land- en tuinbouwvorming zorgen de provincies voor netwerkvorming (coördinatie en afstemming) binnen het aanbod van streekgerichte vorming en landbouweducatie. Dit gaat ook breder, naar de samenleving toe, onder de vorm van sectorpromotie. de dienstverlening aan de landbouw wordt zo georganiseerd dat er voor de landbouwer één loket per provincie is. Ruimte creëren (letterlijk en figuurlijk) voor de verdere ontwikkeling van een leefbare landbouw is voor de provincies een belangrijke opdracht. Dat het hierbij gaat om het ondersteunen en stimuleren van een duurzame en maatschappelijk aanvaarde landbouw, is voor de provincies een evidentie. Verschillende projecten (bv. inzake glastuinbouw, mestverwerkinglocaties, etc.) en planningsprocessen in de open ruimte hebben een impact op de land- en tuinbouwsector. Voor een aantal van deze processen (provinciaal en gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan, afbakening agrarische structuur, ruilverkaveling, landinrichting, ) heeft de provinciale landbouwdienst een adviserende rol. Deze adviesrol geldt eveneens bij het verlenen van milieu en bouwvergunningen. De provincies spelen ook een rol bij het soortenbeheer. Op grond van de bodemkundige factoren vertoonde de landbouw in Vlaanderen reeds een sterke differentiatie al naargelang de streek. Deze differentiatie zet zich steeds verder door. De provincies zullen zich in de toekomst verder richten op deze gebiedsspecifieke materie zodat de sterke verbondenheid als streekbestuur met de landbouwsector binnen de provincie blijvend tot uiting kan komen. In die zin zijn provincies niet alleen een partner voor Vlaanderen om het Europese beleid te vertalen en te implementeren in de Vlaamse situatie; zij kunnen tevens meedenken bij en helpen aan - de ontwikkeling van het Vlaamse beleid. 5

6 2 Praktijkgericht onderzoek 2.1 Nieuw decretaal kader voor de werking van de praktijkcentra Het praktijkgericht onderzoek en de voorlichting voor land- en tuinbouw zijn kerntaken voor de provinciebesturen. Door het besluit van 2004 zijn 17 praktijkcentra erkend voor de plantaardige productie. Daarnaast zijn ondertussen de eerste stappen gezet naar 5 praktijkcentra dierlijke productie. Door de installatie van 7 coördinatiecomités is de wisselwerking en samenwerking tussen de plantaardige praktijkcentra positief beïnvloed. De sectorinbreng à rato van 75% van de Vlaamse toelage kon voor de helft opgevangen worden door de provinciale toelage. Dit bood voor een reeks sectoren de mogelijkheid om voldoende sectorinbreng te realiseren. Met het oog op de evaluatie van het eerste vijfjarenplan werd in 2008 een doorlichting van de proefcentra plantaardige productie uitgevoerd door AD Little. Op basis van de conclusies en in functie van toekomstige beleidsvisies zal de komende Vlaamse regering werk maken van een nieuw decretaal kader voor de praktijkcentra. Oproep tot de Vlaamse overheid De Vlaamse provincies willen volledige betrokkenheid bij de uitwerking van een vernieuwd kader voor de werking van de praktijkcentra. Daar zijn de provinciebesturen vragende partij voor de decretale onderbouwing van het praktijkgericht onderzoek, rekening houdend met volgende punten: De hernieuwing van de erkenning van de proefcentra plantaardige productie en dit in functie van de specifieke teelten die voor de regio relevant zijn, aansluitend bij de eerder uitgevoerde investeringen. De verhoging van de vaste betoelaging, zodat een bredere en meer stabiele basis voor de werking kan uitgebouwd worden. De vaste betoelaging dient geïndexeerd conform de stijging van de levensduurte. Het officieel erkennen van de praktijkcentra dierlijke productie, waarvan de provinciebesturen wensen dat ze zo dicht mogelijk bij hun actuele werking aansluiten. De provincies vragen dat er bij het toewijzen van de coördinatie dierlijke productie rekening gehouden wordt met eerdere investeringen en ervaringen, en met de specifieke dierlijke productie van de regio. Aan deze erkenning dienen ook de nodige werkingsmiddelen voor de partners gekoppeld te worden en dit mag niet ten nadele gaan van de middelen voor de plantaardige praktijkcentra. De sectorbijdrage moet op een haalbaar niveau vastgelegd worden. Het is wenselijk dat de provinciale ondersteuning hierbij opnieuw in aanmerking genomen wordt voor sectoren die de sectorbijdrage moeilijk kunnen realiseren. Op termijn dient gestreefd naar een structurele organisatie van de inning van de gewenste bijdragen, dit over sectoren heen en in verhouding tot het belang en de draagkracht van elke sector. 6

7 De financiële tussenkomst van Vlaanderen in investeringsdossiers voor de praktijkcentra moet evenredig mee evolueren met de stijging van de bouwkosten, de noden aan eigentijdse en aangepaste onderzoeksaccommodatie en uitrusting, en ook de toename van het aantal praktijkcentra (dierlijke productie). De provincies vragen dat de erkenning en financiering als praktijkcentrum (incl. sensibiliseringsacties in het kader van duurzaamheid, landbouwvorming, landbouweducatie en investeringssteun) niet alleen aan vzw s wordt toegekend, maar ook aan provinciebedrijven, IVA s of EVA s conform het nieuwe provinciedecreet. Tot slot vragen de provincies ook dat de praktijkcentra in aanmerking blijven komen, al of niet in samenwerking, om IWT-projecten uit te voeren. De middelen voor IWT landbouw-onderzoek dienen met terugwerkende kracht geïndexeerd en aangepast worden aan de voortschrijdende kosten van lonen en werking. 2.2 Praktijkcentra erkennen in unieke rol inzake praktijkonderzoek en landbouwvoorlichting De uitwerking van een nieuw kader voor de praktijkcentra moet de landbouwer één duidelijk aanspreekpunt inzake voorlichting bieden. De praktijkcentra staan dicht bij de landbouwer, en de gedegen praktijkervaring wordt gewaardeerd. Dit resulteert in een uitstekend platform voor voorlichting. De provincies stellen ook vast dat universiteiten, het instituut voor landbouw en visserijonderzoek (ILVO), hogescholen en de Vlaamse overheid zelf voorlichtingsactiviteiten organiseren over hun onderzoeksresultaten. Dit is op zich geen bezwaar maar creëert een rommelig beeld voor de landbouwer. Oproep tot de Vlaamse overheid De provinciebesturen stellen voor aan de Vlaamse overheid om de rol van de praktijkcentra in de toekomst te versterken. Goede afspraken met de diverse onderzoeksactoren moeten leiden tot een eenduidigere communicatie. Hiervoor doen de provincies volgende suggesties: Voorlichting dient in het ideale geval exclusief te gebeuren via de praktijkcentra. Hierbij hoort uiteraard de teelttechnische voorlichting maar ook voorlichting inzake thematische onderwerpen zoals water, mest, energie of biodiversiteit. De proefveldwerking van de Vlaamse ADLO-ambtenaren moet geïntegreerd worden binnen de werking van de praktijkcentra. De communicatie van de onderzoeksresultaten met de sector moet grondig bekeken worden. Er moeten bij een nieuw decretaal kader middelen voorzien worden om de toekomstige communicatie te ondersteunen en ook te optimaliseren. Er is nood aan afstemming van het takenpakket binnen het landbouwkundig onderzoek. De provincies vragen dat de praktijkcentra en provinciebesturen kunnen participeren in het overlegplatform voor het landbouwkundig onderzoek. 7

8 2.3 Beleidsonderbouwing voor een leefbare landbouw Databeschikbaarheid Ondanks de diverse processen handelend over de afbakening en bevestiging van landbouwgebied is de rechtszekerheid en de cultuurzekerheid van landbouwgrond erg zwak. Binnen de adviserende rol die de provinciale landbouwdiensten uitoefenen bij diverse ruimtelijke planningsprocessen tracht het provinciebestuur een leefbare en duurzame landbouw te stimuleren. De provinciebesturen stellen vast dat de onderbouwing van de adviezen steeds moeilijker wordt bij gebrek aan socio-economische data. Het ontbreken essentiële data over de agrarisch-economische activiteit plaatst de sector landbouw in een ondergeschikte positie t.o.v. andere sectoren (industrie, recreatie, natuur, ). De opname een landbouweffectenrapportage werkt hierbij versterkend en betekent ook een ondersteuning van een gedegen adviesverlening vanuit de provinciale landbouwdienst. Deze effectenrapportage dient zowel de gevolgen op bedrijfsvlak, op ruimtelijk agrarisch vlak en op de ruimtebalans in overweging nemen. Teneinde het provinciaal landbouwbeleid te onderbouwen, is er nood aan exacte gegevens en cijfers zowel over landbouwbedrijven, als wat veebezetting en gebruik van de percelen betreft. Ondertussen zijn alle bedrijfs- en perceelsgegevens gecentraliseerd in de unieke databank die beheerd en gebruikt wordt door het agentschap van het Vlaams ministerie van Landbouw en door de VLM. Oproep tot de Vlaamse overheid De provinciebesturen vragen om deze gegevens voor beleidsdoeleinden te kunnen gebruiken, met dien verstande dat persoonsgebonden gegevens met de nodige vertrouwelijkheid en discretie zullen behandeld worden. Zonodig dienen de nodige wetgevende initiatieven genomen te worden om dit mogelijk te maken Ruimtelijke ontwikkelingsmogelijkheden voor de glastuinbouw Sinds de goedkeuring van het Actieplan Glastuinbouw in maart 2003 hebben ook de provinciebesturen zich achter de doelstelling geschaard opnieuw ruimte te creëren voor glastuinbouw, met respect voor de omgeving en voor andere ruimtegebruikers. De sector, goed voor een areaal van ongeveer 2000 ha, moet de mogelijkheid hebben om zich te handhaven en om te groeien. Op het terrein werd dit, onder meer door de provinciebesturen, vertaald in de ontwikkeling van bedrijventerreinen voor (grootschalige) glastuinbouwbedrijven. Anno 2009 zitten een aantal projecten in de procedure van goedkeuring zoals Stockstorm (18 ha glastuinbouw in de omgeving van Deinze), Oudenburg (40-45 ha), Beveren-Waas (40-45 ha) en Roeselare (+/- 18 ha). Ook in het glastuinbouwconcentratiegebied Hoogstraten en Sint-Katelijne-Waver worden de nodige stappen gezet om nieuwe vestigingsplaatsen te ontwikkelen. 8

9 Er wordt ook ingezet op ontwikkelingsmogelijkheden van bestaande glastuinbouwbedrijven en inplanting van nieuwe solitaire glastuinbouwbedrijven. Oproep tot de Vlaamse overheid In het kader van de glastuinbouwwerkzaamheden die de provinciebesturen op het terrein ontplooien verwachten ze van de Vlaamse overheid de verdere uitvoering van het Actieplan Glastuinbouw volgens de drie sporen: uitbreiding van bestaande bedrijven, gedeconcentreerde bundeling en de ontwikkeling van glastuinbouwzones. Wat dit laatste spoor betreft vragen de provincies: de ontwikkeling van een flankerend beleid en de inzet van het instrumentarium; verder initiatief rond de glastuinbouwbedrijvenzones van Vlaams belang. 2.4 Decreet Duurzame Landbouw Het decreet Duurzame Landbouw (3 maart 2004) omvat een viertal hoofdstukken met concrete maatregelen, die vervolgens middels een aantal uitvoeringsbesluiten in werking zijn gesteld. Deze hoofdstukken handelen over steunmaatregelen ter bevordering van meer duurzame landbouw, landbouwvorming, sensibiliseringsacties ter bevordering van een meer duurzame landbouw en landbouweducatie. Op basis van de afspraken in het Kerntakendebat nemen de provincies hun rol op bij de uitvoering van de hoofdstukken inzake landbouwvorming, sensibiliseringsacties en landbouweducatie. Oproep tot de Vlaamse overheid Inzake landbouweducatie en de sensibiliseringsacties vragen de Vlaamse provincies aan de Vlaamse overheid om de thema s van de oproepen met zorg te selecteren en blijvend oog te hebben voor voldoende middelen. Specifiek inzake landbouweducatie vragen de provincies vooral aandacht om de doelstelling, het leren kennen van de hedendaagse land en tuinbouw, prioritair te stellen. 9

10 2.5 Integraal waterbeheer op bedrijfsniveau Adviesverlening Vanuit de praktijkervaring op het vlak van water en inspelend op het groeiend belang van water op landbouwbedrijven, startten de provinciebesturen en de praktijkcentra met adviesverlening en informatiedoorstroming rond dit thema. Oproep tot de Vlaamse overheid Er is duidelijk nood aan een integraal waterbeheer op bedrijfsniveau. Via bv. de wateraudit trachten provincies reeds tegemoet te komen aan de vraag vanuit de sector naar gespecialiseerd advies. Deze dienstverlening verloopt op dit moment op projectmatige basis. De Vlaamse provincies vragen de Vlaamse overheid om deze dienstverlening te ondersteunen Water als grondstof Water is voor de landbouw een belangrijke grondstof. Naast de regenwateropvang dienen landbouwers toegang te hebben tot aanzienlijke hoeveelheden voor bv. irrigatie of nachtvorstberegening. De overheid kan hiervoor alternatieven ontwikkelen. Voor het oppompen van grondwater uit gespannen waterlagen die in bepaalde gebieden overbemalen zijn (Sokkel, Landiniaan, Krijt) wordt door de VMM een vaste reductie van 75% uitgevoerd t.o.v. het oorspronkelijk vergunde debiet. Hoewel de provincies zich bewust zijn van de problematiek, is dit geen faire maatregel: zuinige landbouwers met een lage vergunning worden extra gestraft. Oproep tot de Vlaamse overheid Wanneer waterbuffers of overstromingsbekkens aangelegd worden, wordt vaak getracht om naast de veiligheid ook een natuurfunctie mee te geven. In sommige gevallen zou een dergelijke waterbuffer ook een functie kunnen hebben als alternatieve waterbron voor irrigatie of nachtvorstberegening voor akker- of tuinbouwgewassen. De provincies vragen de Vlaamse overheid rekening te houden met die optie bij de aanleg van nieuwe bufferbekkens. Daarnaast vragen de provinciebesturen aandacht voor de problematiek van het oppompen van grondwater. De VVM voerde plaatselijk een vaste reductie van 75% uit op het oorspronkelijk vergunde debiet, wat afbreuk doet aan de inspanningen van landbouwers met een lage grondwatervergunning. De provincies vragen de Vlaamse overheid om, bv. op basis van een wateraudit, de grondwatervergunning te bepalen op basis van de werkelijke waterbehoefte. 10

11 2.5.3 Fytofilters De provincies namen de demonstratieopdracht op zich van het gebruik van fytofilters, belangrijk voor wat de reductie van puntlozingen van gewasbeschermingsmiddelen betreft. Vooral de sector van de loonsproeiers is bereid om op relatief korte termijn deze technieken te implementeren om ook hun laatste afvalwaterresten te kunnen verwerken. Een integratie hiervan in VLAREM en VLAREA is hiervoor nodig. Oproep tot de Vlaamse overheid De provincies vragen Vlaanderen het wettelijk kader inzake fytofilters in orde te brengen Erosie In het voorjaar van 2009 keurde de Vlaamse overheid het nieuwe erosiebesluit goed. Erosie is een zeer belangrijke problematiek zowel voor de individuele landbouwer als in het kader van het waterlopenbeheer, die dankzij dit uitvoeringsbesluit ook op een structurele basis kan worden aangepakt. Oproep tot de Vlaamse overheid De provincies vragen de Vlaamse overheid om conform het kerntakendebat de coördinatie inzake erosiebestrijding bij de provincies te leggen. 2.6 Soortenbeheer en wildschade De terreinkennis van de provincies inzake ziekten (bv. bacterievuur) en plagen (bv. ratten, invasieve exoten in waterlopen, processierups, ) gecombineerd met de acties die ze nu reeds ondernemen, maakt van de provincies een belangrijke actor. Oproep tot de Vlaamse overheid Begin 2009 keurde de Vlaamse overheid het soortenbesluit goed. De provincies zijn zowel inzake soortenbeheer als -behoud het geschikte bestuursniveau voor de uitwerking van concrete beheerplannen. De provincies wensen in overleg met de minister vast te leggen welke plagen en exoten voor een beheerregeling in aanmerking komen en vragen tegelijk, conform de bestaande wetgeving, de provincies te betrekken bij het beheer zelf. Inzake wildschade werd vanuit de praktijkcentra onderbouwing gegeven aan een schaderegeling. In die zin wensen de provincies een billijke vergoeding voor wildschade. 11

12 2.7 Bezorgdheid over de toekomst Binnen onze huidige landbouwstructuur tekenen zich 3 tendensen af: bedrijven die kiezen voor een sterke groei met zware kapitaalsinvesteringen en een omvorming naar vennootschapsstructuren; gezinsbedrijven die kiezen voor een evenwicht tussen arbeid, kennis, grond en kapitaal; gelegenheidsondernemers die om diverse redenen aan hun bedrijf vasthouden, zij het om inkomensreden, zij het als een generatieoverbrugging. Naast deze tendensen hebben wij sinds de tweede wereldoorlog een constante daling van het aantal landbouwbedrijven a rato van 3 à 4 % per jaar, weliswaar met een stijgende productiewaarde. Op dit moment (mei 2007) telt Vlaanderen nog landbouwbedrijven met volgende provinciale indeling: West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Antwerpen Limburg Vlaams Brabant Indien deze tendens zich verderzet, zullen we tegen 2020 nog bedrijven overhouden in Vlaanderen. De vragen die we ons hierbij moeten stellen zijn de volgende: Is er een ondergrens voor deze evolutie of is dit een eindigende meetkundige reeks? Heeft landbouw geen kritische massa aan bedrijven nodig om een speler te blijven in de agrarische economie en in de plattelandseconomie in het bijzonder? We stellen deze vragen om volgende redenen: De provincies merken dat in bepaalde plattelandsregio s het aantal bedrijfszetels verdwijnt zodat er in deze gebieden geen pied à terre meer overblijft. De grond wordt dan wel bewerkt door bedrijven van buiten de regio maar dit betekent een geringere verankering. De verbondenheid van landbouw met zijn sociale omgeving verlaagt, dit heeft een negatief effect voor aanvaarding voor eventuele ongemakken. De rangorde van het getal is een universele wetmatigheid, ook voor het aantal bedrijven. Indien er in een bepaalde gemeente of regio geen of bijna geen landbouwbedrijven meer overblijven neemt de inspraak of beïnvloeding af. Het economische belang van landbouw zit niet enkel in de landbouwbedrijven zelf maar voornamelijk in de verwerkende industrie en toelevering. De provincies zijn ervan overtuigd dat landbouw een belangrijke basis moet blijven in de plattelandseconomie. Op die wijze genereren een aantal bedrijven een toegevoegde waarde in de totale productiekolom, van toelevering over productie tot afzet. Ook hier heeft men kritische massa nodig. De instroom van jonge starters stoelt zowel op opvolgers als nieuwe starters. Hierbij leert de ervaring dat niet alle grote bedrijven een opvolging kennen of dat uit kleine of gelegenheidsbedrijven nieuwe en toekomstgerichte bedrijven ontstaan. 12

13 Landbouwvakkundigheid stoelt op kennis, bezieling, handvaardigheid. Men kan dit deels buiten het landbouwbedrijf opdoen doch een voorname factor blijft de ervaring in situ. Voor een zo groot mogelijke spreiding en werving moet men uit een behoorlijk aantal en verspreid liggende bronnen kunnen putten. Oproep tot de Vlaamse overheid Een kleiner aantal bedrijven produceert steeds meer en beter. De tendensen zijn schaalvergroting enerzijds, diversificatie anderzijds, met daarnaast ook het toenemende belang van hobbylandbouw. De vraag is hier hoe zowel provinciebesturen als Vlaamse overheid met deze evoluties omgaan, want we zullen er op relatief korte termijn mee zullen geconfronteerd worden. Het doorrekenen van verschillende scenario s, waarbij zowel het economische als de hoger genoemde landbouwsociologische parameters aan bod komen, kunnen de overheden meer inzicht geven in deze problematiek. 13

14 Bijlagen Bijlage 1: Samenstelling beleidscommissie landbouw Provincie Antwerpen De heer Ludo HELSEN Gedeputeerde Provinciehuis T Kon. Elisabethlei 22 F Antwerpen Provincie Limburg De heer Marc VANDEPUT mvandeput@limburg.be Gedeputeerde Provinciehuis T Universiteitslaan 1 F Hasselt Provincie Oost-Vlaanderen De heer Alexander VERCAMER alexander.vercamer@oost-vlaanderen.be Gedeputeerde Provinciehuis T Gouvernementstraat 1 F Gent Provincie Vlaams-Brabant Mevrouw Monique SWINNEN monique.swinnen@vlaamsbrabant.be Gedeputeerde Provinciehuis T Provincieplein 1 F Leuven Provincie West-Vlaanderen De heer Bart NAEYAERT bart.naeyaert@west-vlaanderen.be Gedeputeerde Provinciehuis Boeverbos T Koning Leopold III-laan 41 F Sint-Andries 14

15 Bijlage 2: Samenstelling van de ambtelijke adviescommissie landbouw Provincie Antwerpen De heer Maarten PULS Diensthoofd Dienst Landbouw en Plattelandsbeleid Provinciehuis Koningin Elisabethlei 22 T Antwerpen F Provincie Limburg De heer Paul PALMANS 4 e directie Provinciehuis ppalmans@limburg.be Universiteitslaan 1 T Hasselt F Provincie Oost-Vlaanderen De heer Didier HUYGENS Diensthoofd Dienst landbouw en platteland Provinciehuis didier.huygens@oost-vlaanderen.be Gouvernementstraat 1 T Gent F Provincie Vlaams-Brabant Mevrouw Ine VERVAEKE Dienst Land- en tuinbouw Provinciehuis Ine.Vervaeke@vlaamsbrabant.be Provincieplein 1 T Leuven F Provincie West-Vlaanderen De heer André CALUS Directeur Provinciaal Onderzoeks- en Voorlichtingscentrum voor Land- en Tuinbouw (POVLT) andre.calus@west-vlaanderen.be Ieperseweg 87 T Beltem-Rumbeke F

16 Bijlage 3: Contactpersoon VVP De heer Jeroen MERCY Stafmedewerker Landbouw Vereniging van de Vlaamse Provincies Boudewijnlaan 20/21 T Brussel F

17 Bijlage 4: Overzicht van de werking van de provinciebesturen rond landbouw Provincie West-Vlaanderen 1. Het provinciaal beleid t.a.v. land- en tuinbouw en visserij De hoofdaccenten binnen het provinciaal beleid ten aanzien van land- en tuinbouw en visserij zijn: Ondersteunen van praktijk gericht onderzoek, voorlichting, kwaliteitszorg en dienstverlening (POVLT, VLIZ). Ontwikkelen van kenniscentra i.v.m. water, bodem en bemesting, energie en gewasbescherming Aandacht voor de afvalwaterproblematiek, erfbeplanting, agrarisch natuurbeheer, landschapsinkleding, erosie (Proclam). Gebiedsgerichte werking gericht op de regiospecifieke problematiek, de relatie met de gemeentebesturen en aandacht voor diverse verbredingsacties en grensoverschrijdende projecten. Organiseren landbouweducatie. De eigen Landbouwadministratie in interactie met de andere beleidsdomeinen. Organiseren van onderwijs (tuinbouw) Bestrijding van muskusratten. De watervoorziening en beheersing. Op enkele van deze aspecten wordt nu dieper ingegaan. 2. POVLT Het 'Provinciaal Onderzoek- en Voorlichtingscentrum voor Land- en Tuinbouw' (afgekort POVLT) heeft als voornaamste doelstellingen onderzoek, voorlichting, kwaliteitszorg en dienstverlening ten bate van land- en tuinbouw. Het POVLT werd opgericht in Er werken momenteel ongeveer 150 personen, waaronder een 40-tal ingenieurs. Het POVLT is een provinciale instelling, waarbinnen zich doorheen de jaren, omwille van diverse officiële erkenningen, een tiental vzw s ontwikkeld hebben. Qua onderzoek richt het Provinciaal Centrum, afdeling plantenteelt, zich vooral naar praktijkgericht onderzoek, zoals rassenkeuze, bemesting, gewasbescherming, diverse teelttechnieken, enz. Dit zowel binnen het akkerbouw- als het groente-onderzoek. Meer en meer gaat de aandacht naar kwaliteit en milieu. In de akkerbouwsector wordt onderzoek verricht op graangewassen, vezelvlas, cichorei, aardappelen, hop en tabak. Voor de aardappelsector wordt veel aandacht besteed aan de kwaliteitscontrole van de aardappel. Op quasi alle volleveldsgroenten wordt onderzoek gedaan: bonen, erwten, knol- en bleekselder, wortelen, schorseneren, de koolsoorten, prei, augurken, spinazie, diverse slasoorten, groene asperge, venkel,... Het onderzoek in de glasgroentensector richt zich op sla, komkommer, andijvie, veldsla en enkele nieuwe gewassen, zoals zilte kruiden. Het accent ligt vooral op grondgebonden teelten. Ook wordt aandacht tevens besteed aan de aardbeiteelt. De onderzoeksaccommodatie voor de champignonteelt is uniek op Belgisch niveau, maar tevens hoogstaand op Europees en wereldvlak. Bij de witloofteelt wordt alle aandacht toegespitst op de optimalisatie van de teelt in de hydrocultuur. 17

18 De afdeling biologische teelt (PCBT) baat het biologisch proefbedrijf uit en oriënteert zich op onderzoek in akkerbouw en vollegrondsgroenten. De voorlichting omvat vooreerst de geschreven voorlichting. Deze bestaat uit mededelingen, onderzoeksverslagen, wetenschappelijke publicaties of vulgariserende artikels in de vakbladen. De brochure 'Vijanden van de gewassen en hun beheersing' wordt bv. jaarlijks bijgewerkt en heruitgegeven en kent een ruime belangstelling. De publicaties zijn ook elektronisch beschikbaar ( Een tweede luik omvat de gesproken voorlichting, individueel via studievergaderingen of cursussen. Sedert begin 1990 is gestart met betaalde voorlichting voor de champignonteelt en de witloofteelt. Voor de champignonteelt zijn alle Belgische bedrijven bij dit initiatief betrokken. Voor de witloofteelt wordt op vrijwillige basis gewerkt, vooral voor West-Vlaamse bedrijven. In 1992 werd een voorlichter in dienst genomen voor de boomkwekerij- en sierteeltsector. Daarnaast is er de bedrijfsbegeleiding voor de melkveehouderij en bestaan plannen voor begeleiding van groenten- en aardbeibedrijven. Qua dienstverlening worden in het scheikundig labo frequent drinkwateranalyses uitgevoerd. Het labo is erkend door de Mestbank en er gebeuren bodemanalyses, analyses van mest en veevoeder. Analyse van afvalwater behoort tot de mogelijkheden. Veel aandacht gaat naar de kwaliteitsopvolging (chemisch en bacterieel) van de gewassen afkomstig van de proefvelden. Binnen de eigen werking van het POVLT worden alle eigen activiteiten conform kwaliteitssystemen georganiseerd. Anderzijds wordt actief meegewerkt aan het op punt zetten van kwaliteitszorgsystemen kaderend in de voedselveiligheid en worden bedrijfscertificeringen van landen tuinbouwbedrijven uitgevoerd (CKC). 3. Proclam Het Provinciaal Centrum voor Landbouw en Milieu (Proclam v.z.w.) is in eerste orde een overlegorgaan tussen de sectoren landbouw, natuur en milieu. Er worden heel wat projecten uitgevoerd op het raakvlak landbouw, natuur-milieu zoals beplantingsacties, agrarisch natuurbeheer, landschapsinkledingsplannen, erosie, afvalwaterzuivering, waterbalansen of energiebesparingen. 4. Gebiedsgerichte werking landbouw en verbreding Er zijn 3 gebiedswerkers landbouw actief respectievelijk in de Westhoek, in Brugge-Oostende en in Kortrijk-Roeselare-Tielt. De kernacties van de gebiedswerking zijn inventarisatie, werken met lokale besturen, ondersteunen van toekomstgerichte landbouw (in afstemming met de andere actoren op het platteland en in de samenleving) en het invullen van de Europese programma s op het vlak van landbouw Specifieke accenten waren in de afgelopen periode verbreding en milieuzorg: deze kaderen in provinciale beleidsplannen of situeren zich in programma s als Leader of Interreg. Landbouwverbreding oriënteert zich op deze activiteiten op een land- of tuinbouwbedrijf, die strikt genomen niet tot de (primaire) plantaardige of dierlijke productie behoren. 5. Landbouweducatie West-Vlaanderen werkt aan de uitbouw van een netwerk Landbouweducatie. Belangrijke topics zijn uitbouw van een kwalitatief hoogstaand aanbod aan bezoekboerderijen waar in eerste orde scholen terechtkunnen en in tweede orde groepen volwassenen kunnen ontvangen worden. Doelstelling is de hedendaagse land- en tuinbouw beter kenbaar te maken. 18

19 Provincie Vlaams-Brabant De dienst land- en tuinbouw van de provincie Vlaams-Brabant is gehuisvest in het provinciegebouw te Leuven. Prakijkonderzoek en voorlichting vinden plaats in het Provinciaal Proefcentrum Kleinfruit (PPK) te Pamel en het Provinciaal Agrarisch Centrum (PAC) te Herent. De missie van de dienst land- en tuinbouw van de provincie Vlaams-Brabant is het ondersteunen van een duurzame land- en tuinbouw die aandacht heeft voor economische, ecologische en sociale aspecten. Het provinciaal landbouwbeleid neemt zijn rol op om de groene landbouwruimten te behouden en de agrarische ontwikkeling af te stemmen op het welzijn van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouwers. In het beleidsplan werden verschillende doelstellingen geformuleerd voor de primaire sector. 1. Het versterken van de productiefactoren In het verstedelijkte Vlaams-Brabant staat de oppervlakte beschikbaar voor landbouw meer en meer onder druk. De dienst land- en tuinbouw is actief in het adviseren van dossiers ruimtelijke ordening en zetelt in commissies van ruilverkavelingen en het provinciaal adviesorgaan PROCORO. In 2009 gaat de vernieuwde landbouwkamer van start. Deze landbouwkamer zal meer betrokken worden bij de advisering van algemene landbouw-aangelegenheden in de provincie. Met het project BodemBreed Interreg gaat de provincie de uitdaging aan om bijdrage te leveren aan het duurzaam gebruik van de bodem. Het project BodemBreed Interreg wil samen met agrarische ondernemers onderzoeken hoe zij in hun dagelijkse bedrijfsvoering de natuurlijke krachten van de bodem beter kunnen benutten. Dat kan al op korte termijn tot positieve effecten leiden. Minder modder- en wateroverlast en een optimaler gebruik van meststoffen en mogelijk ook van gewasbeschermingsmiddelen. Ook in het Pajottenland loopt een project waarbij landbouwers worden aangezet om erosiebeperkende maatregelen toe te passen (coördinatie dienst waterlopen). De voordelen van het gebruik van compost in de land- en tuinbouw zijn omvangrijk. Om het effect van GFT-compost te onderzoeken startte in 1997 een onderzoek naar de bemestings- en bodemverbeterende waarde via een meerjarige proef op akkerland. De coördinatie en uitvoering gebeurt door de Bodemkundige Dienst van België. De sterkte van dit onderzoek ligt in het meerjarig karakter van de opzet. Oordeelkundige bemesting wordt gestimuleerd door een korting op de factuur van N-analyses te geven via een provinciaal reglement. Milieuvriendelijke teeltmethoden en duurzame landbouw wordt uitgedragen naar de fruittelers door het Leader+-project: "Fruitteelt in het Hageland: nieuwe kansen voor producenten". Hier ligt de nadruk op verbetering en oogstzekerheid van Conference en milieuvriendelijke teelt van appelen en de communicatie naar de fruittelers. Dit project wordt inhoudelijk uitgevoerd door PCFruit vzw en Kring Hageland Fruittelers. 2. Het versterken van het imago van de land- en tuinbouw De dienst land- en tuinbouw is actief betrokken bij verschillende evenementen zoals dag van de aardbei, dag van het witloof, salon Ideaal Wonen, jaarmarkten, dag van de landbouw, op de Siertoer. Tijdens deze evenementen wordt de land- en tuinbouw in al zijn aspecten aan de Vlaams-Brabanders voorgesteld. Bijvoorbeeld door de verspreiding van folders over bijen en koolzaad, alles over witloof, het Europees label voor tafeldruiven en grondwitloof,... 19

20 De brochure Picknick een hoeve bundelt landelijke wandel- en fietsroutes in Vlaams-Brabant. Langs elke tocht ontdekt men een hoeve waar men kan genieten van een originele picknick met hoeveproducten. Met het project 'Een bloeiend erf' beoogt de provincie Vlaams-Brabant een evenwichtige integratie van land- en tuinbouwbedrijven in de open ruimte. Alle Vlaams-Brabantse actieve bedrijven kunnen meedoen aan een wedstrijd. De imkers worden ondersteund door de gratis verdeling van zaden voor een bloemenakker aan particulieren. Hierdoor wordt het brede publiek bewust gemaakt van de problematiek van het dalend aantal bijenpopulaties, noodzakelijk voor de bestuiving van vele land- en tuinbouwgewassen. In de Vlaams-Brabander (het provinciaal informatiemagazine dat elke Vlaams-Brabander in de bus krijgt) verschijnen artikels uit de landbouwsfeer, bijvoorbeeld over tafeldruiven en wijnbouw of over projecten. 3. Het ondersteunen van de landbouwverbreding De dominante economische rol van de land- en tuinbouw op het platteland is aan het verminderen. De samenleving heeft andere verwachtingen ten opzichte van het platteland. Het platteland wordt dan ook meer en meer een gebruiksruimte. Naast een economische bijdrage, draagt de landbouw bij tot milieudoelstellingen, het in stand houden van het landschap, het leveren van sociale diensten,....voor landbouweducatie wordt gestreefd naar een lokale verankering. Het uitbouwen van de methodiek nabijheidseducatie in het kader van het PDPO-project Nabijheidsboerderijen vormde hiertoe een eerste aanzet. Dit project werd inhoudelijk uitgewerkt door Plattelandsklassen vzw. In 2009 wordt gestreefd naar een bestendiging van het project, o.a. door een hervorming van het reglement 'schoolhoeves'. 4. Het promoten en ondersteunen van bio-energie en alternatieve teelten Via praktijkonderzoek worden de knelpunten bij de teelt van koolzaad (rassenkeuze, zaadkwaliteit) en productie van olie (rendement, kwaliteit) in kaart gebracht, waarbij ook oplossingen naar voor gebracht worden. Voor de toepassing in de landbouwsector kunnen agro-afvalstoffen worden geperst tot agro-pellets die in geautomatiseerde centrale verwarmingsketels en pelletkachels kunnen gebruikt worden. In Vlaams-Brabant worden van koolzaadstro en andere stroproducten de mogelijkheden getest voor het maken van agropellets. 5. Het voeren van een plattelandsbeleid Het is voor de landbouw belangrijk om te blijven focussen op de functie van het platteland. Landbouwers zijn nodig om het platteland vitaal te houden. Bij de uitwerking van projecten worden de mogelijkheden van Europese projecten zoveel mogelijk benut. 6. Het voeren van een ondersteuningsbeleid Het PPK en PAC zijn belangrijke spelers op het gebied van de ondersteuning van Vlaams-Brabantse land- en tuinbouwbedrijven. In het PAC is de Nationale Proeftuin voor Witloof (NPW) gevestigd. Naast witloof is er ook onderzoek en voorlichting rond koolzaad. Het PPK in Pamel evolueert verder naar een opleidingscentrum en ontmoetingsplaats voor land- en tuinbouwers en andere plattelandsgebruikers. Het proefcentrum legt zich ook toe op het onderzoek en voorlichting van de biologische teelt van aardbeien en kleinfruit. 20

21 Provincie Limburg Organisatorisch worden de activiteiten van zowel landbouw als platteland opgenomen door de beleidssectie Landbouw en Plattelandsontwikkeling. Het provinciaal landbouwbeleid heeft tot doel de economische slagkracht en het innovatief vermogen van de landbouwbedrijven te verhogen. Zij doet dit door een voor landbouw ruim en optimaal draagvlak te creëren gesteund op: een sturende en ondersteunende rol op het vlak van kennisontwikkeling, onderzoek en voorlichting in de land- en tuinbouw; zij bewerkstelligt dit via de aan de provincie gelinkte activiteiten met een speciale aandacht voor de ontwikkeling van duurzame landbouwtechnieken en via een subsidiesysteem naar diverse landbouw- of plattelandsgebonden verenigingen. de inname van een strategische positie in de ruimtelijke ontwikkelingen in het buitengebied via de werking landschapsintegratie, agrarisch natuurbeheer, herbestemming of vergunning agrarisch patrimonium en de bewaking van de agrarische ruimte in het afbakeningsproces. innovatie, diversificatie en verbreding door middel van projectmatig ondersteunde initiatieven en door allianties aan te gaan met gespecialiseerde partners; hierbij wordt gebruik gemaakt van de beschikbare Europese programma s. De provincie beschikt hiervoor over een sterk sturende en investerende rol in volgende onderzoekscentra: Proefcentrum Fruitteelt vzw (pcfruit vzw), Fruittuinweg 1, 3800 Sint-Truiden. Het Proefcentrum Fruitteelt is een organisatie die met steun van de provincie Limburg instaat voor onderzoek, demonstratie, voorlichting en dienstverlening in de fruitteelt. De werking ligt verspreid over twee locaties in Limburg. In Sint-Truiden zijn de units toegepast wetenschappelijk onderzoek, diensten aan telers en bedrijven, de proeftuin pit- en steenfruit en de centrale administratie gehuisvest. Het toegepast wetenschappelijk onderzoek omvat verschillende projecten op het gebied van Mycologie, Zoölogie, Ecologie en Pomologie (voornamelijk gesubsidieerd door IWT-Vlaanderen). Deze projecten zijn op contractbasis voor een beperkte duur en focussen zich voornamelijk rond biologische en geïntegreerde bestrijdingstechnieken van specifieke ziekten en plagen, bioremediatie van residu s van gewasbeschermingsmiddelen, verbetering van spuittechnieken en algemene duurzaamheid in productiesystemen. De diensten zijn enerzijds gericht naar deskundige en objectieve begeleiding van fruittelers, via betaalde voorlichting en cursussen, en anderzijds naar de gewasbeschermingsindustrie waarvoor tegen betaling selectiviteit- en effectiviteitsproeven worden uitgevoerd in de fruitteelt. Hieronder kadert ook een Good Experimental Pratice-certificaat (GEP), een kwaliteitsgarantiesysteem afgeleverd door de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, waardoor specifieke proeven mogen worden uitgevoerd voor het aanmaken van biologische dossiers dienstig voor de registratie van gewasbeschermings-middelen in binnen en buitenland. 21

22 De proeftuin pit- en steenfruit is een erkend praktijkcentrum voor de fruitteelt. Binnen deze proeftuin gebeurt demonstratief en voorlichtingsonderzoek op appel, peer en zoete kers en dit voor de professionele fruitteler. In Tongeren bevindt zich de proeftuin aardbeien en houtig kleinfruit. Deze proeftuin is eveneens een erkend praktijkcentrum voor de fruitteelt, en verzorgt het demonstratief en voorlichtingsonderzoek voor vollegrondsteelt aardbeien en houtig kleinfruit (bessen, bramen, frambozen, ). PIBO-Campus vzw, Sint-Truidersteenweg 323, 3700 Tongeren PIBO-Campus vzw is een organisatie die zich bezighoudt met proefveldonderzoek en dit zowel in de duurzame landbouw, gangbare akkerbouw en biologische akkerbouw. Verder wordt er ook voor dienstverlening gezorgd in de gehele land- en tuinbouwsector. PIBO-Campus verhuurt ook lokalen en zorgt voor navorming in de agrosector. Alle activiteiten worden in samenwerking met het Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs (PIBO) georganiseerd. Proef- en Vormingscentrum voor de landbouw (PVL) vzw, Kaulillerweg 3, 3950 Bocholt Het Proef- en Vormingscentrum voor de Landbouw is gevestigd naast het Biotechnicum, een secundaire landbouwschool. Het centrum zorgt voor praktijkproeven in de varkenshouderij, melkveehouderij en de teelt van voedergewassen. Het centrum staat in voor voorlichting en naschoolse vorming aan landbouwers en geeft opleiding voor rijbewijs G in Noord Limburg. Het centrum beschikt over een eigen varkensstal en melkveestal met bezoekmogelijkheden. 22

23 Provincie Oost-Vlaanderen Het provinciale landbouwbeleid en het provinciale plattelandsbeleid zijn zowel naar inhoud als naar organisatie geïntegreerd in de dienst Landbouw en Platteland. Bij het uitbouwen van een duurzaam land- en tuinbouwbeleid en van een dynamisch plattelandsbeleid wordt ingezet op de provinciale kerntaken. Om ruimte te geven aan een volwaardige land- en tuinbouw en een multifunctioneel platteland werden tien hefboomprojecten vooropgesteld die gefragementeerd worden uitgevoerd. Landbouw Om de ruimtelijke ontwikkelingskansen te bewaken en te bevorderen worden beleidskaders ontwikkeld en adviezen gegeven. De implementatie van een beleidskader voor de glastuinbouw is een eerste toeststeen voor deze nieuwe methodiek. Deelname aan het onderzoek naar de gepaste modaliteiten voor de sector (landbouweffectenrapportage) en naar de valorisatie van reststromen uit de industrie (warmte, CO2) zijn hier onderdeel van. De keuze van de locaties is afhankelijk van beleidsbeslissingen op de verschillende niveaus (Vlaanderen, provincie, gemeente). De aandacht voor landschap binnen de landbouwbedrijfsvoering wordt concreet in onder meer de opmaak van landschapsbedrijfsplannen, de controle van kleine landschapselementen en de organisatie van de Provinciale Kwaliteitskamer van Oost-Vlaanderen. Met de verspreiding van brochures, de organisatie van studiedagen en deelname aan beurzen gaat er bijzondere aandacht naar communicatie en informatieverspreiding. Bij de implementatie van duurzame bedrijfssystemen neemt de uitbouw van het kennisnetwerk een centrale plaats in. In het bijzonder de thema's water (Kenniscentrum Water), gewasbescherming (Provinciale Landbouwkamer voor Oost-Vlaanderen) en erosie (provinciaal steunpunt Erosie) krijgen aandacht door inhoudelijke nieuwe projecten. Het opvolgen de regelgeving en de best beschikbare technieken op vlak van (alternatieve) energie en mestverwerking laat een deskundige adviesverlening toe. Sensibilisatie gebeurt door het ontwikkelen en verspreiden van brochures. Om de positie van de land- en tuinbouw in de provincie op vlak van natuur, water, bodem en andere te versterken wordt het interdienstenoverleg beter gestructureerd en worden acties uit het milieujaarprogramma uitgevoerd. Het landbouwnatuurfonds voorziet de mogelijheid om specifieke maatregelen zoals natuurrijk landbouwbeheer en soortenbescherming te ondersteunen. Het bevorderen van de uitbouw van kenniseenheden en structuren in de land- en tuinbouwsector is een blijvend actiepunt. Het organiseren en financieren van het toegepast wetenschappelijk onderzoek via de proefcentra en het betoelagen van verenigingen zijn daartoe het middel. Platteland Het Oost-vlaamse buitengebied ontwikkelen als dynamische en multifunctionele ruimte is het werk van vele actoren. Via de techniek van projectoproepen wordt ingezet in het volledige Oost-vlaamse buitengebied (PDPO As 3) of volgens de leadermethodiek in afgebakende deelgebieden (PDPO As 4, Leader Meetjesland, Leie & Schelde en Leader Vlaamse Ardennen). Samen met Europa en Vlaanderen zorgt Oost-Vlaanderen voor de financiële middelen. De afstemming op lokaal, regionaal, provinciaal, interprovinciaal en Vlaams verband en in Europese partnerschappen wordt versterkt en aangepast in functie van de nieuwe Europese programmaperiode. De verruiming van de kennis over en de verbetering van het imago van de landbouw en het platteland zijn ondersteunende acties. Informatiebeheer en communicatie nemen hierin een centrale plaats. 23

24 Het aanbod aan landbouw- en plattelandseducatie afstemmen is een kerntaak. Dit kan door de uitbouw van een netwerk en het ontwikkelen van eigen educatieve initiatieven (in samenwerking met de Provinciale Landbouwkamer voor Oost-vlaanderen). Om het (school)bezoek op de boerderij te stimuleren wordt een nieuw krediet voorzien; voor de toepassing zal een reglement worden voorgelegd. Muskusrattenbestrijding Het bestrijden van plantaardige en dierlijke overlastbezorgers op of langsheen waterlopen van tweede en lagere categorie wordt verder geoptimaliseerd door het afstemmen tussen en het faciliteren van waterloopbeheerder. Afstemming langsheen de grenslijnen (interprovinciaal en EUinterreg) is een werkpunt. Het provinciaal comité en de regionale comités, die dienstig zijn als gesprekstafel, worden hervormd en de werking geintensifieerd. Het opleidingsaanbod wordt verder uitgebreid. Voor de bestrijding wordt nauw samengewerkt met Rattenbestrijding Oost-Vlaanderen vzw. 24