Wat zijn phoca vitulina s?

Transcriptie

1 1. Lees tekst Beantwoord de vragen. Wat zijn phoca vitulina s? Tekst 1 Waddengebied nu 350 phoca vitulina s Den Burg Voor het eerst na de massale sterfte onder de phoca vitulina s in het Waddengebied is geteld hoeveel phoca vitulina s er in en rondom de Waddenzee voorkomen. De RIN-medewerkers (Rijksinstituut voor Natuurbeheer) hebben de phoca vitulina s vanuit een vliegtuig geteld. Eerst zagen ze jonge phoca vitulina s met hun kopjes boven water zwemmen. Toen ze dichterbij kwamen zagen ze ook de grote ogen in de donkere snuiten en zelfs de lange snorharen. Volgens het RIN zijn er ongeveer 350 phoca vitulina s. Dat is een derde van het aantal phoca vitulina s dat vóór de dodelijke ziekte in het Waddengebied leefde en ronddoolde. Naar: Utrechts Nieuwsblad 3. Welke woorden in de tekst ken je niet? Schrijf ze op. 4. Schrijf de woorden op die belangrijk zijn om de tekst te begrijpen. 5. Is een phoca vitulina een mens, een dier of een ding? 6. Wat is het voor een gebied waar phoca vitulina s leven? pagina 1 van 14 pagina 1 van 14

2 Voordoen nadoen: moeilijke woorden 1. Luister en lees mee met tekst 1. Tekst 2: inleiding De zeppelin In 1890 begon graaf von Zeppelin in Duitsland te werken aan een nieuw luchtschip. Het luchtschip moest kunnen opstijgen als een ballon en vliegen als een vliegtuig. Tien jaar later was zijn eerste toestel klaar. Meer dan honderd meter lang was het. Het zag eruit als een vliegende sigaar. Onderaan hing een gondel waarin men passagiers kon vervoeren. Het toestel werd bestuurd met propellers. En als brandstof werd waterstofgas gebruikt. De zeppelin was geboren. 2. Lees de uitleg. In bijna elke tekst staan moeilijke woorden. Hoe kom je achter de betekenis van die woorden? Kijk en luister hoe iemand anders dat doet en doe het na. Zo doe jij het ook weer voor aan iemand anders. Voordoen-nadoen doe je zo: Lees de tekst en bij elk moeilijk woord (of stukje tekst) zeg je: Ik lees (Lees het moeilijke woord.) Ik zie (Kijk naar het woord, het plaatje of de zin ervoor of erna.) Ik weet (Wat weet je er al over?)... Dus ik denk (Zeg hier wat je denkt dat het woord betekent.).. 3. Op de volgende bladzijde staat de rest van tekst 2. Lees de tekst. 4. Je gaat nu voordoen-nadoen met het tweede stukje van de tekst Brandbaar gas. Lees hieronder hoe je het woord brandbaar kunt voordoen: Ik lees het moeilijke woord brandbaar. Ik weet niet precies wat het betekent. Ik zie dat het woord uit twee stukken bestaat. Het eerste stukje van het woord brand, ken ik wel. Erachter staat baar. Ik vraag me af of ik nog meer woorden ken met baar aan het eind. Ja, ik denk aan eetbaar. Ik weet dat eetbaar iets is wat je kunt eten. Dus ik denk dat brandbaar iets is wat kan branden. pagina 2 van 14 pagina 2 van 14

3 5. Ga verder met het voordoen-nadoen van de andere moeilijke woorden in Brandbaar gas. De moeilijke woorden zijn vet en onderstreept. Gebruik hierbij de Uitleg: Ik lees, Ik zie, Ik weet, Dus ik denk 6. Doe hetzelfde met de moeilijke woorden uit de stukjes 66 ton goederen en Groenten en vis. Tekst 2: tweede, derde en vierde stukje Brandbaar gas Met de zeppelin gebeurden heel wat ongelukken. Soms werd het toestel meegesleurd in een storm; dan sloeg het te pletter. Door het erg brandbare waterstofgas vloog het ook gemakkelijk in brand. Toch beleefde de zeppelin enkele goede jaren. Tussen 1932 en 1937 konden mensen er ver mee reizen. Van Europa naar de Verenigde Staten en weer terug. Maar in 1937 gebeurde er een ramp: de grootste zeppelin van dat moment was de Hindenburg. Op 6 mei steeg hij op. Maar er liep iets mis. Er was een ontploffing. Meteen vloog de Hindenburg in brand en stortte neer. Het was een catasrofe. 36 mensen kwamen om het leven. Het betekende het einde van de zeppelin. 66 ton goederen Daarna maakte de zeppelin een herintrede. Een Amerikaans bedrijf heeft de Aeroscraft gemaakt. Dat is een zeppelin die niet op waterstofgas drijft, maar op het niet-brandbare helium. Vliegen doet hij op vliegtuigbrandstof. Hij is 169 meter lang. En hij kan 66 ton goederen vervoeren. Zijn topsnelheid is 220 kilometer per uur. Bovendien kan hij 5740 kilometer aan een stuk vliegen zonder te moeten tanken. Groenten en vis Het grote voordeel van een zeppelin is dat je geen landingsbaan nodig hebt, zeggen de constructeurs. Hij stijgt en daalt verticaal. Net zoals een ballon. In Antwerpen in Belgie zijn ze geinteresseeerd in de Aerocraft. Misschien zijn zeppelins nuttig voor de Antwerpse haven. De files worden daar een steeds groter probleem. Met een zeppelin kun je bederfelijke goederen vervoeren. Groenten en vis bijvoorbeeld. Maar je kunt er ook onderdelen van windmolens mee naar de windmolenparken langs de kust brengen. Naar: De Morgen 20 januari, pagina 3 van 14 pagina 3 van 14

4 1. Lees de uitleg. Een stukje teruglezen of verder lezen In een tekst staan soms zinnen die je niet meteen begrijpt omdat er moeilijke woorden in staan. Je moet zelf op zoek naar de betekenis. Daarvoor kun je de woordhulp op het stappenplan gebruiken. Vaak moet je dan een stukje teruglezen of verder lezen om te begrijpen wat ermee wordt bedoeld. Soms staat daar een woord dat ongeveer hetzelfde betekent. Of er staat een woord staat dat het tegengestelde betekent. Soms staat er ook iets waar het woord een voorbeeld van is. Bijvoorbeeld: een kaketoe is een soort papegaai. Een kaketoe is dus een voorbeeld van een papegaai, net als de ara. Het kan ook zijn dat er wordt uitgelegd wat het woord betekent. 2. Lees tekst 3 in een groepje. Je leest tot je bij een dikgedrukt woord komt. Dan probeer je door verder of terug te lezen achter de betekenis van het woord te komen. 3. Onderstreep de woorden of zinnetjes waardoor je achter de betekenis van het moeilijke woord bent gekomen. 4. Schrijf de betekenis van de vetgedrukte woorden op. Dat doe je op de volgende bladzijde. Tekst 3 Gewervelde dieren Als je een konijn vasthoudt, voel je zijn geraamte onder zijn huid. Ook bij vogels kun je het geraamte gemakkelijk waarnemen. Echter, bij andere dieren, zoals en vis, kikker of slang, is dat niet zo gemakkelijk te voelen. Konijnen, vogels, vissen, kikkers en slangen zijn gewervelde dieren. Het voornaamste kenmerk van deze dieren is dat ze een geraamte hebben. Tot de gewervelde dieren behoren: zoogdieren, vogels, reptielen, amfibieën en vissen. Je ziet dat gewervelde dieren duidelijke uiterlijke overeenkomsten hebben. Ze hebben bijna allemaal ledematen: poten, vleugels of vinnen. Maar er zijn ook verschillen tussen de groepen te zien. Het voornaamste onderscheid tussen zoogdieren en andere gewervelde dieren is dat zoogdieren levende jongen krijgen in plaats van jongen uit eieren. Een kenmerk van zoogdieren én vogels is dat ze een constante lichaamstemperatuur hebben. De temperatuur blijft altijd hetzelfde. Bij reptielen, amfibieën en vissen daarentegen wordt de lichaamstemperatuur door de omgeving beinvloed; hun temperatuur past zich aan de temperatuur van de omgeving aan. Naar: BV taal 1 pagina 4 van 14 pagina 4 van 14

5 5. Wat beteken waarnemen? 6. Wat betekent echter? 7. Wat betekent gewervelde? 8. Wat betekent uiterlijk? 9. Wat betekent de overeenkomst? 10. Wat betekent het onderscheid? 11. Wat betekent constant? 12. Wat betekent daarentegen? pagina 5 van 14 pagina 5 van 14

6 Naar de illustratie bij de tekst kijken 1. Lees tekst 4. Kijk naar de vetgedrukte woorden. Tekst 4 Het menselijk geraamte De schedel De schedel, de romp en de ledematen vormen samen het geraamte van de mens. De schedel kun je omschrijven als de bergplaats voor je hersenen en enkele zintuigen zoals je ogen. De hersenen worden beschermd door enkele beenderen. Bij een baby zijn deze delen nog niet aan elkaar gegroeid. Later groeien de beenderen van de schedel stevig aan elkaar: Je ziet alleen nog de naden. De romp De definitie van de romp is: het lichaam zonder armen, benen en hoofd. De romp bestaat uit de borstkas, schouderbladen, het bekken en de ruggengraat. De borstkas bestaat uit twaalf paar ribben, het borstbeen en een deel van de ruggengraat. Je ruggengraat kun je op je rug voelen. Hij bestaat uit een reeks afzonderlijke beentjes, de wervels. De ledematen De ledematen zijn je armen en benen. Alle ledematen bestaan uit lange en korte beenderen. Door gewrichten zijn de beenderen beweeglijk met elkaar verbonden. Je hebt verschillende gewrichten. Voorbeelden van gewrichten zijn de knie, de heup en de pols. Bron: BV Taal 2. Hoe zou je de vetgedrukte woorden het beste kunnen begrijpen en onthouden? Lees de uitleg. Lees de uitleg. Wat kun je doen als een moeilijk woord in de tekst tegenkomt? Soms kan een illustratie zoals een plaatje of foto helpen als je wilt weten wat een moeilijk woord betekent. Daarop is soms te zien wat het moeilijke woord betekent. 3. Op de volgende bladzijde staat een illustratie van een geraamte. Zet de namen van de verschillende lichaamsdelen op de goede plek bij het geraamte. pagina 6 van 14 pagina 6 van 14

7 pagina 7 van 14 pagina 7 van 14

8 1. Lees de uitleg. Naar het woord zelf kijken Samenstellingen zijn woorden die bestaan uit twee of meer woorden. Die woorden kun je ook los gebruiken. Bij een samenstelling herken je vaak wel één van de delen van de samenstelling. Bijvoorbeeld: een pianoconcert is een concert met een piano. Het laatste deel van een samenstelling vertelt wat het is: een fietsband, een autoband, een zwemband zijn allemaal banden. Het eerste deel vertelt wat voor soort band het is: een band van een fiets, van een auto of om mee te zwemmen. 2. Schrijf de betekenis van de woorden op. Verzin daarna een nieuwe samenstelling door voor het laatste deel een ander eerste deel te zetten. Bijvoorbeeld: als je voor het woord voetbalschoenen een ander eerste deel zet, krijg je een ander woord met een andere betekenis. Bijvoorbeeld: tennisschoenen. Het schema gaat verder op de volgende bladzijde. samenstelling losse betekenis nieuwe woorden samenstelling luchtvervuiling lucht vervuiling van de watervervuiling vervuiling lucht zonsverduistering langeafstandloper rugzaktoerisme pagina 8 van 14 pagina 8 van 14

9 achterzak rodekoolstamppot maximumsnelheid hoogterecord pagina 9 van 14 pagina 9 van 14

10 Opzoeken in het woordenboek 1. Soms kom je niet achter de betekenis van moeilijke woorden in een tekst, ook al gebruik je het stappenplan. Je kunt dan de betekenis aan iemand vragen of je gaat de betekenis opzoeken in een woordenboek. 2. Hoe zoek je een woord op in het woordenboek? 1. De woorden in een woordenboek staan op alfabetische volgorde, van de letter A tot en met Z. 2. De woorden die je op wilt zoeken in een woordenboek zijn vetgedrukt. 3. Linksboven staat het eerste woord en het laatste woord dat je op een bladzijde kunt opzoeken. Dat zijn de gidswoorden. Op de rechterbladzijde staan de gidswoorden rechtsboven. 4. De betekenis van een woord zoek je op door naar de eerste letter van het woord te kijken. Je moet erachter komen wat het woord amicaal betekent in de zin: De burgemeester doet heel amicaal tegen zijn chauffeur. 5. De eerste letter van het woord begint met een a. Je moet dus aan het begin van het woordenboek zijn. Kijk dan wat de tweede letter van het woord is. Dat is de letter m. Blader door het woordenboek en kijk naar de gidswoorden bovenaan de bladzijden. 6. Als je bij een gidswoord komt dat als tweede letter m heeft, stop je even. 7. Kijk dan naar de derde letter, dat is de i. Lees op de bladzijde de vetgedrukte woorden tot je het woord amicaal tegenkomt. 8. Achter het woord staat: (bijv.nw) vriendschappelijk,vooral gezegd van iemand die zich niet stijf aan beleefdheidsregels houdt. Tussen haakjes staat wat voor soort woord het is: een bijvoeglijk naamwoord. Daarachter staat de betekenis van amicaal: vriendschappelijk. En er staat nog achter over welke mensen je het kunt zeggen. Lees de zin: De burgemeester doet heel amicaal tegen zijn chauffeur en lees op de plaats van amicaal het woord vriendschappelijk. 9. Past het woord goed in de zin? pagina 10 van 14 pagina 10 van 14

11 3. Zoek de betekenis van de woorden op en schrijf ze in het schema: woord amicaal betekenis anekdote alibi amfibie ambassade 4. Lees de uitleg over woorden met meerdere betekenissen. Soms heeft een woord meer dan één betekenis. Meestal krijgt in het woordenboek elke betekenis een nummer (1, 2, 3 enzovoort). Welke betekenis heeft het moeilijke woord in de zin? Lees de zin waarin het woord staat en probeer welke betekenis uit het woordenboek het best in de zin past. De betekenis van een woord hangt af van de zin waarin het woord gebruikt wordt. 5. Welke betekenis heeft ring in deze zinnen? Zoek de betekenissen op in het woordenboek en schrijf de juiste betekenis erachter: zinnen Er is nog geen scheidsrechter in de ring. betekenis Mijn moeder heeft haar trouwring verloren. Mijn buurman heeft een ringbaard. We rijden over de ring naar Amsterdam- Noord. Vandaag hebben we bij gymnastiek de ringen gehad. Letterlijk en figuurlijk taalgebruik pagina 11 van 14 pagina 11 van 14

12 1. Lees de uitleg. Letterlijk of figuurlijk Als je een zin of een tekst leest, lees je meestal letterlijk wat er staat. Dat betekent dat wat je leest, precies zo is bedoeld. Soms is wat je leest niet precies zo bedoeld. Dan is het figuurlijk bedoeld. Dat betekent dat er iets anders wordt bedoeld dan wat je leest. Figuurlijk taalgebruik lees je vaak in uitdrukkingen. Dat zijn vaste groepjes woorden die niet letterlijk bedoeld zijn. Bijvoorbeeld: iemand het gras voor de voeten wegmaaien. Dat betekent niet dat iemand echt gras aan het maaien is bij jouw voeten. Het betekent: iets doen wat iemand anders net van plan was om te doen. 2. Lees tekst 5. Tekst 5 1 Mijn oom is multi-miljonair. 2 Hij zwemt in het geld. 3 Maar hij is heel gierig. 4 Hoewel wij het niet zo breed hebben, heeft hij ons nog nooit geholpen. 5 Hij laat ons meestal volledig links liggen. 6 Toch hebben mijn broer en ik hem vorige week geholpen in de tuin. 7 Het was heel mooi weer en we hadden niks anders te doen. 8 Maar we kregen stank voor dank. 9 Hij vond dat we het niet goed deden. 10 Dat doen we dus nooit meer. 3. Schrijf de nummers op van de zinnen die letterlijk bedoeld zijn. 4. Schrijf de nummers op van de zinnen met figuurlijk taalgebruik. pagina 12 van 14 pagina 12 van 14

13 5. Welke uitdrukkingen zitten in de zinnen met figuurlijk taalgebruik? Schrijf die uitdrukkingen op. Schrijf achter elke uitdrukking wat hij volgens jou betekent. Uitdrukking Betekenis 6. Weet je zeker wat alle uitdrukkingen betekenen? Als je de betekenis niet zeker weet, zoek de uitdrukking dan op in het woordenboek. Lees eerst de uitleg. 1. Kijk of er een zelfstandig naamwoord in de uitdrukking staat. De uitdrukking en de betekenis kun je dan vinden bij dat woord. De betekenis van de uitdrukking Open kaart spelen staat bij kaart. 2. Als er geen zelfstandig naamwoord in de uitdrukking staat, kijk dan bij een belangrijk woord. pagina 13 van 14 pagina 13 van 14

14 Welke strategie? Hoe komt je achter de betekenis van een moeilijk woord? Je gebruikt dan de volgende strategieën: 1. Je leest een stukje terug of verder. Soms staat er een woord dat ongeveer hetzelfde betekent of dat juist het tegengestelde betekent. Of er wordt soms uitgelegd wat het woord betekent. 2. Je kijkt naar de illustratie die bij de tekst staat. Daarop zie je soms iets wat de betekenis van het moeilijke woord duidelijk maakt. 3. Je kijkt naar het woord zelf. Soms is het woord een samenstelling en begrijp je door goed naar de samenstelling te kijken het woord wel. 4. Als je de betekenis van het woord echt niet weet, zoek je het op in het woordenboek. Vul het schema in. Welke strategie heb je gebruikt? En wat betekent het woord of de uitdrukking? Moeilijk woord (in een zin) Geheimtalen zijn soms heel handig. Je kunt dan met je beste vriend of vriendin praten of schrijven, terwijl anderen er geen snars van begrijpen. De meest gebruikte geheimtalen bestaan vaak uit een samenraapsel van losse, vreemde woorden. Als je niet helemaal ingewijd bent in de geheimtaal, begrijp je hem niet. Strategie (vul het nummer in) Betekenis Het ontcijferen van een geheimtaal is soms lastig Het is zeer tijdrovend. Omdat het vaak zo ingewikkeld is, ben je er lang mee bezig. Bovendien is de kans op het maken van fouten zeer groot. Om een geheimtaal te ontcijferen, moet je vaak cijfers door klinkers vervangen. Daarnaast moet je vaak nog bepaalde letters schrappen of wegdenken. Naar: BV Taal 1 pagina 14 van 14 pagina 14 van 14