Wat doe je in deze les?

Transcriptie

1 Handleiding Strategieles Ophelderen van onduidelijkheden niveau A Een onderdeel van Nieuwsbegrip XL zijn de strategielessen. De strategielessen zijn bedoeld om de strategieën voor begrijpend lezen bij de leerlingen te introduceren en aan te leren. Ook kunnen de leerlingen in de lessen met de strategieën oefenen. In elke strategieles staat één strategie voor begrijpend lezen centraal. In deze les is dat de strategie Ophelderen van onduidelijkheden. De strategie wordt steeds behandeld in de context van het stappenplan bij Nieuwsbegrip. De les is opgebouwd rond de volgende kopjes: Wat doe je in deze les? Zo staat het in het stappenplan Zo werkt het Zo doe je het Nu oefenen Lukt het? Kopieer voor elke leerling het leerlingmateriaal van de strategieles Ophelderen van onduidelijkheden. Hang bij Zo werkt het de modeltekst op het bord of laat de tekst op het digitaal schoolbord zien. Nieuwsbegripreporter Sam demonstreert het gebruik van de strategie ophelderen van onduidelijkheden voor leerlingen. Deze pagina kan eventueel geplastificeerd worden, zodat leerlingen deze bij de basislessen erbij kunnen pakken, als hulpmiddel bij het ophelderen van onduidelijkheden. De leerlingen weten waar ze de strategie ophelderen van onduidelijkheden voor kunnen gebruiken. De leerlingen kunnen de strategie ophelderen van onduidelijkheden toepassen. Wat doe je in deze les? Bespreek de inleiding en de doelen van deze les klassikaal. pagina 1 van 11

2 Zo staat het in het stappenplan Wijs de leerlingen op het stappenplan dat ze bij Nieuwsbegrip in de basislessen gebruiken. Het is belangrijk dat de leerlingen deze les kunnen plaatsen als een verdieping van iets wat ze al vaker doen. Zo werkt het Geef een demonstratie van de strategie ophelderen van onduidelijkheden door de volgende tekst voor te lezen en met uw eigen woorden te modelen. Gebruik hierbij de poster met de modeltekst. Hang deze poster op het bord of gebruik het digitaal schoolbord om de modeltekst te tonen. Een voorbeeld van het modelen vindt u onder deze modeltekst: Modeltekst: Nepbom in vliegtuig gesmokkeld Schiphol goed beveiligd? Alberto Stegeman heeft een nepbom in een vliegtuig gesmokkeld. En dat ging heel gemakkelijk! De journalist liet dit zien met een verborgen camera. Dat deed hij voor het programma 'Undercover in Nederland'. Nauwelijks controle Een collega van Stegeman werkte drie maanden op Alberto Stegeman Schiphol. Hij moest daar koffers inladen en uitladen. De collega hield alles goed in de gaten. Hij zag dat de beveiliging op Schiphol ondeugdelijk was. Terwijl iedereen juist denkt dat de beveiliging zo goed is. De medewerkers werden nauwelijks gecontroleerd. Zijn spullen werden ook niet nagekeken. Hierdoor kon hij nepdrugs binnensmokkelen! pagina 2 van 11

3 Stegeman in actie Alberto Stegeman kwam zelf ook in actie. Hij trok de kleding van zijn collega aan en gebruikte zijn pasje. Alberto was heel zenuwachtig. Ik heb zo min mogelijk mensen aangekeken, vertelt hij. Hij vond het heel spannend. Hij had een grote zwarte tas om zijn schouder. In die tas zat een nepbom! Alberto hoefde alleen zijn pasje te laten zien. Daarna legde hij de bom in een Egyptisch vliegtuig. Hij haalde de bom er daarna ook gewoon weer uit. Heel eenvoudig Het was heel eenvoudig om spullen Schiphol binnen te smokkelen. Slechts één op de 20 mensen wordt gecontroleerd. Dit zegt Stegeman in een interview. Soms wordt iemand gefouilleerd. Bij die persoon wordt dan goed in zijn kleren en zakken gekeken of hij geen verboden dingen bij zich heeft. De rest kan dan gewoon doorlopen. En als je door de controle heen bent, kun je doen wat je wilt, vertelt Stegeman. Bij de uitgang is zelfs geen controle. Dat vindt Stegeman ongelooflijk. In koffers zitten soms waardevolle spullen. Daar kun je zo mee naar buiten lopen! In koffers zitten soms waardevolle spullen. Onderzoek naar beveiliging Schiphol De Tweede Kamer is erg geschrokken. Er komt gauw een onderzoek naar de beveiliging op Schiphol. Daar zorgt Minister Hirsch Ballin voor. Zoiets mag niet meer geschieden! Naar: Nieuwsbegrip week 7, 2008 Lees het volgende aan de leerlingen voor: Tekst We gaan samen een tekst lezen. Ik ga onduidelijkheden ophelderen die ik in de tekst tegenkom. Ik let dus goed op moeilijke stukjes tekst en moeilijke woorden. Voordat ik de tekst ga lezen, kijk ik in de tekst. Want ik wil graag weten waar de tekst over gaat. Dan kan ik een voorspelling doen. Ik kijk eerst naar de titel en kopjes. Die gaan over het belangrijkste. De titel is: Nepbom in vliegtuig gesmokkeld In de titel zie ik al meteen een moeilijk woord: nepbom. Ik pak de woordhulp erbij. Daar staat op wat ik kan doen als ik een woord zie dat ik niet begrijp. Ik kan dan een stukje terug pagina 3 van 11

4 of verder lezen. Daar staat soms een woord dat ongeveer hetzelfde betekent, of een woord dat het tegengestelde betekent of het woord wordt uitgelegd. Ook kan ik naar de plaatjes kijken. Of naar het woord zelf, want soms ken je al een stukje van het woord. Als ik dan nog niet weet wat het woord betekent, kan het aan iemand vragen of ik zoek het op in het woordenboek. Ik kijk nog eens goed naar het woord en het bestaat uit twee stukjes: nep en bom. Ik weet wat een bom is. Een soort ronde bal die kan ontploffen. Ik weet ook wat nep is. Dat is niet echt, maar het kan wel op iets echts lijkien. Een nepbom is dus een bom die niet echt is, maar er wel heel erg op lijkt. Dat is de betekenis van het woord. Ik kwam erachter door het woord in stukjes te hakken. Ik ga nu weer verder met mijn voorspelling. Uit de titel weet ik dus dat er een nepbom in het vliegtuig gesmokkeld is. Ik lees de kopjes: Nauwelijks controle Stegeman in actie Heel eenvoudig Onderzoek naar beveiliging Schiphol De kopjes zijn: nauwelijks controle, Stegeman in actie, Heel eenvoudig en Onderzoek naar beveiliging Schiphol. Schiphol is een vliegveld, misschien is daar een nepbom in een vliegtuig gesmokkeld. Het lijkt alsof dat heel eenvoudig was en dat er nauwelijks controle was. Ik kijk ook naar de plaatjes: daar zie ik Alberto Stegeman. Die naam staat ook in het tweede kopje. Deze man zal wel iets met de nepbom te maken hebben. Ook staat er een plaatje van spullen die in koffers kunnen zitten. Ik weet nu nog niet wat dat plaatje ermee te maken heeft. Ik kan wel een voorspelling doen: In een vliegtuig op Schiphol is een nepbom in een vliegtuig gesmokkeld. Dat ging heel eenvoudig, Alberto Stegeman pagina 4 van 11

5 omdat er nauwelijks controle was. Alberto Stegeman heeft er iets mee te maken. Ik ga nu de tekst lezen. Ik let weer extra goed op moeilijke stukjes tekst en moeilijke woorden: In koffers zitten soms waardevolle spullen. Nepbom in vliegtuig gesmokkeld Schiphol goed beveiligd? Alberto Stegeman heeft een nepbom in een vliegtuig gesmokkeld. En dat ging heel gemakkelijk! De journalist liet dit zien met een verborgen camera. Dat deed hij voor het programma 'Undercover in Nederland'. Ik weet al wat het moeilijke woord nepbom betekent. Het is een bom dit niet echt is, maar er wel heel erg op lijkt. Op de woordhulp stond hoe ik achter de betekenis kon komen. Ik kwam erachter door het woord in stukjes te hakken. Ik lees verder: Nauwelijks controle Een collega van Stegeman werkte drie maanden op Schiphol. Hij moest daar koffers inladen en uitladen. De collega hield alles goed in de gaten. Hij zag dat de beveiliging op Schiphol ondeugdelijk was. Ik weet niet wat de betekenis van het woord ondeugdelijk is. Ik lees een stukje terug: Daar staat niet wat het woord betekent. Misschien staat het verderop. Ik lees een stukje verder: Ja, daar staat een woord dat het tegengestelde betekent. Er staat goed. Iedereen denkt dat de beveiliging goed is, maar dat is dus niet zo, de beveiliging is slecht. Ondeugdelijk Een collega van Stegeman werkte drie maanden op Schiphol. Hij moest daar koffers inladen en uitladen. De collega hield alles goed in de gaten. Hij zag dat de beveiliging op Schiphol ondeugdelijk was. Terwijl iedereen juist denkt dat de beveiliging zo goed is. pagina 5 van 11

6 betekent dus slecht. Ik lees weer verder: Daar staat meteen weer een moeilijk woord: gecontroleerd. In het stukje ervoor staat niet wat dat woord betekent. Ik lees een stukje verder: Daar staat een woord dat hetzelfde betekent: nagekeken. Controleren betekent dus nakijken. Op Schiphol werd dus niet nagekeken of mensen verboden spullen bij zich hadden. De medewerkers werden nauwelijks gecontroleerd. Zijn spullen werden ook niet nagekeken. Hierdoor kon hij nepdrugs binnensmokkelen! Het volgende stukje tekst dan: De laatste twee zinnen vind ik moeilijk. Ik snap niet zo goed wat er bedoeld wordt. In het stappenplan staat dat ik het moeilijke stukje nog een keer moet lezen, misschien snap ik het dan wel. Ik lees het dus nog een keer: O, nu snap ik het. Hij legde de bom eerst ín een vliegtuig. En daarna haalde hij de bom er weer uit. Ik dacht dat hij de bom in het vliegtuig wilde laten, maar dat was dus niet zo. Hij wilde alleen maar proberen of hij er een bom in kon leggen. Daarna haalde hij de bom er weer uit. En dat zag ook niemand! Stegeman in actie Alberto Stegeman kwam zelf ook in actie. Hij trok de kleding van zijn collega aan en gebruikte zijn pasje. Alberto was heel zenuwachtig. Ik heb zo min mogelijk mensen aangekeken, vertelt hij. Hij vond het heel spannend. Hij had een grote zwarte tas om zijn schouder. In die tas zat een nepbom! Alberto hoefde alleen zijn pasje te laten zien. Daarna legde hij de bom in een Egyptisch vliegtuig. Hij haalde de bom er daarna ook gewoon weer uit. Daarna legde hij de bom in een Egyptisch vliegtuig. Hij haalde de bom er daarna ook gewoon weer uit. Ik lees het volgende stukje tekst: Heel eenvoudig Het was heel eenvoudig om spullen Schiphol pagina 6 van 11

7 Weer een woord dat ik niet ken: gefouilleerd. Ik kijk in de woordhulp. Daar staat dat ik een stukje terug of verder kan lezen. Ik lees een stukje terug: Daar staat niet wat het woord betekent. Dan lees ik verder: Ja, daar wordt uitgelegd wat het woord betekent. Fouilleren betekent dus in iemand kleren en zakken kijken of er geen verboden dingen in zitten. Ik lees verder: Het gaat over waardevolle spullen. Wat zou waardevol zijn? Er staat een plaatje naast dit stukje tekst. Daar kijk ik naar. Op het plaatje staan sieraden. En onder het plaatje staat: In koffers zitten soms waardevolle spullen. Sieraden zullen dus wel waardevolle spullen zijn. Sieraden zijn vaak duur en ze zijn heel belangrijk voor mensen. Waardevolle spullen zullen dus wel dure spullen zijn, of spullen die belangrijk zijn voor mensen. binnen te smokkelen. Slechts één op de 20 mensen wordt gecontroleerd. Dit zegt Stegeman in een interview. Soms wordt iemand gefouilleerd. Het was heel eenvoudig om spullen Schiphol binnen te smokkelen. Slechts één op de 20 mensen wordt gecontroleerd. Dit zegt Stegeman in een interview. Soms wordt iemand gefouilleerd. Bij die persoon wordt dan goed in zijn kleren en zakken gekeken of hij geen verboden dingen bij zich heeft. De rest kan dan gewoon doorlopen. En als je door de controle heen bent, kun je doen wat je wilt, vertelt Stegeman. Bij de uitgang is zelfs geen controle. Dat vindt Stegeman ongelooflijk. In koffers zitten soms waardevolle spullen. Daar kun je zo mee naar buiten lopen! Ik lees het laatste stukje van de tekst: Onderzoek naar beveiliging Schiphol De Tweede Kamer is erg geschrokken. Er komt gauw een onderzoek naar de beveiliging op Schiphol. Daar zorgt Minister Hirsch Ballin voor. Zoiets mag niet meer geschieden! pagina 7 van 11

8 Het woord geschieden vind ik moeilijk. Maar als ik een stukje teruglees, zie ik nog niet wat het betekent. Het staat ook niet op de plaatjes en ik ken ook geen stukje van het woord. Op de woordhulp staat dat ik dan aan iemand kan vragen wat het woord betekent. Weten jullie wat geschieden is? Anders zoek ik het op in het woordenboek. Daar staat de betekenis van geschieden : gebeuren. Het lukte goed om achter de betekenis van de moeilijke woorden te komen. Op de woordhulp stond wat ik kon doen. Nu kijk ik nog even of mijn voorspelling klopte. Die klopte wel: Er was een nepbom in een vliegtuig op Schiphol gesmokkeld. Dat ging heel eenvoudig, omdat er nauwelijks controle was. Ik heb gelezen dat de beveiliging op Schiphol niet goed was. Alberto Stegeman had er inderdaad iets mee te maken. Hij smokkelde de nepbom in het vliegtuig. Dat deed hij voor een televisieprogramma. (Naar: Nieuwsbegrip week 7, 2008) Bespreek dan wat er in de les wordt gezegd bij 'Zo werkt het'. Geef aan dat je de volgende zinnetjes kunt gebruiken bij het hardop ophelderen van onduidelijkheden: Ik lees... Ik zie... Ik weet... Dus ik denk... Zo doe je het Nieuwsbegripreporter Sam demonstreert het gebruik van de strategie ophelderen van onduidelijkheden voor leerlingen. Wijs de leerlingen erop dat ze deze kunnen gebruiken als hulpmiddel bij het ophelderen van onduidelijkheden. Bij opdracht 1 oefenen ze met Hulp van Sam. pagina 8 van 11

9 Nu oefenen Oefenen met ophelderen van onduidelijkheden (klas) 1. Laat de leerlingen de Hulp van Sam voor zich nemen. Lees eerst zelf één tekstballon hardop voor. Laat de volgende ballonnen door steeds een andere leerling hardop voorlezen. 2. Stel samen met de leerlingen vragen bij elke tekstballon aan de leerling die op dat moment 'Sam' is. Het gaat er daarbij om dat de leerlingen controleren of ze het snappen. Voorbeeldvragen: - Waarom moet je bij een moeilijk woord een paar zinnen terug of vooruit lezen? - Wat kun je op een plaatje zien? - Wanneer kijk je in het woordenboek? - Soms ken je een stukje van het woord. Waarom is dat handig? - Wat doe je bij een lastig stukje tekst? Waarom? Aan de slag met ophelderen van onduidelijkheden (klas) 1. Laat de leerlingen het stappenplan en de Hulp van Sam pakken. Geef aan dat in de les ook handige tips staan. 2. De leerlingen lezen de tekst met het stappenplan. 3. De leerlingen beantwoorden in tweetallen de vragen. Geef hulp waar nodig. De leerlingen moeten steeds de betekenis van een woord uit de tekst afleiden. Daarna wordt een vraag gesteld over de manier waarop ze achter de betekenis zijn gekomen. Ze geven dan aan welke strategie ze hebben gebruikt. 4. Bespreek de opdracht klassikaal na. Het kan voorkomen dat leerlingen een andere woordenschatstrategie dan aangegeven bij de antwoorden hieronder hebben gebruikt om achter de betekenis te komen. Dat wordt ook goed gerekend. Benadruk echter dat het vragen van de betekenis of deze opzoeken in het woordenboek steeds een laatste optie is, als de betekenis echt niet in de tekst kan worden gevonden. Moeilijke woorden in de tekst (klas) 1. Lees tekst 2 klassikaal. Wijs de leerlingen op de moeilijke woorden die vet en schuin gedrukt zijn. 2. Lees de tekst dan nog een keer en sta stil bij het eerste moelijke woord. Doe voor met welke strategie u de betekenis van het woord achterhaalt. Bijvoorbeeld: Ik vind het woord dierproeven een moeilijk woord. Ik zie op het plaatje dat er testen met konijnen worden gedaan. Dierproeven zijn dus allerlei testen die met verschillende soorten dieren gedaan worden. Ik kende ook al een stukje van het woord: dier. En het stukje proeven gaat natuurlijk over proefjes doen. pagina 9 van 11

10 3. Laat de leerlingen in tweetallen de betekenissen van de overige woorden achterhalen en de strategie die ze hebben gebruikt in het schema noteren. Daarbij denken ze hardop. 4. Bespreek de opdracht klassikaal na. 4 C Iets wat veel mensen leuk vinden om te doen. 5 A Ik heb een stukje terug gelezen. Daar staat dat het gaat om tradities die mensen het leukst vinden. 6 B Een gebruik is iets wat mensen altijd op dezelfde manier doen. 7 B Ik heb een stukje verder gelezen. Daar staat een voorbeeld van een gebruik. En toen snapte ik het. 8 B Iemand die in een ander land is gaan wonen. 9 Iets als: Ik heb een stukje teruggelezen. Daar wordt uitgelegd wat het woord betekent. Wat kun je doen? 1. Lees een stukje terug of verder. Daar staat soms een woord dat ongeveer hetzelfde betekent. 2. Lees een stukje terug of verder. Daar staat soms een woord dat het tegengestelde betekent. 3. Lees een stukje terug of verder. Daar wordt soms uitgelegd wat het woord betekent 4. Kijk naar de illustratie bij de tekst. Misschien heeft het plaatje iets met het woord te maken. 5. Kijk naar het woord. Soms ken je al een stukje van het woord. 6. Soms kom je zelf niet achter de betekenis. Vraag het dan aan iemand anders of zoek het op in het woordenboek. Woorden medicament vitaal kenniscentrum (dierproeven) dierproeven dierproefvrij cosmetica Lukt het? De leerlingen vullen zelfstandig en individueel het schrijfkader in. Dit kan eventueel ook op een ander moment na de les, als herhaling van de theorie. Vraag de leerlingen wat ze van de les vonden en of de doelen van de les zijn gehaald. Wijs de leerlingen erop dat ze in de basislessen van Nieuwsbegrip ook regelmatig met de strategie Ophelderen van onduidelijkheden oefenen. Ze mogen Hulp van Sam ook bij de basislessen gebruiken. pagina 10 van 11

11 Als ik een tekst lees kom ik soms een woord of een stukje tekst tegen dat ik niet snap. Dan ga ik onduidelijkheden ophelderen. Als ik een stukje tekst niet snap, lees ik het moeilijke stukje nog een keer. Als ik een moeilijk woord tegenkomen, gebruik ik de woordhulp. Daar staat op wat ik kan doen. Ik kan een stukje terug of verder lezen. Daar staat soms uitgelegd wat het woord betekent. Of er staat een woord dat het (ongeveer) hetzelfde of het tegengestelde betekent. Ook kan ik kijken naar het plaatje. Daarop zie je soms wat het woord betekent. Of ik kijk naar het woord zelf, soms ken je al een stukje van het woord. Zo kom ik erachter wat de betekenis is. pagina 11 van 11