hr. P.J. Offenberg mw. S.A.P.Bruns

Transcriptie

1 Provinciale Staten van Overijssel Postadres Provincie Overijssel Postbus GB Zwolle Telefoon Telefax Uw kenmerk Uw brief Ons kenmerk Datum ZC/2003/ Bijlagen Doorkiesnummer Inlichtingen bij hr. P.J. Offenberg mw. S.A.P.Bruns Onderwerp Jaarprogramma Zorg In deze beleidsbrief willen wij u de richting voorleggen en informeren over de wijze waarop wij het nieuwe beleid op het terrein van de zorg in de komende periode willen gaan uitvoeren. In het onderhandelingsakkoord Ruimte voor actie wordt de prioriteit Investeren in Zorg benoemd. Hierin is opgenomen: Tijdige beschikbaarheid en voldoende bereikbaarheid van met name huisartsenzorg staan sterk onder druk. Wij zien het als onze taak om betrokken partijen te stimuleren om problemen te voorkomen of op te lossen. Daarnaast vervult de provincie een signalerende en agenderende rol waar het gaat om beschikbaarheid en bereikbaarheid van zowel eerste- als tweedelijnsvoorzieningen. Oplossingen in de keten wonen, welzijn en zorg hebben daarbij nadrukkelijk de aandacht. Deze lijn is reeds verder uitgewerkt in de door u vastgestelde Perspectiefnota en hiermee hebt u ook kaders aangegeven voor het uit te voeren zorgbeleid in de komende periode. Voor de komende periode staat de beschikbaarheid en de bereikbaarheid van de eerstelijnszorg, met name van de huisartsenzorg centraal. Hiervoor hebben wij jaarlijks in de periode een bedrag van ,-- beschikbaar gesteld. Algemeen In april 2001 heeft u de Zorgnota vastgesteld. Deze zorgnota beschrijft het provinciale, strategische zorgbeleid met uitzondering van de jeugdzorg waarvoor een apart beleidskader geldt. Het op de zorgnota gebaseerde Jaarprogramma Zorg 2004 is een concrete vertaling van onze visie naar activiteiten en programmalijnen die in het komende jaar zullen worden uitgevoerd. Een deel van de programmalijnen betreft doorgaand beleid. Hiervan heeft met name de programmalijn wonen, zorg en welzijn onze bijzondere aandacht en prioriteit. Aan het eind van 2004 loopt de Zorgnota af. Voor uitvoering van de Zorgnota heeft u projectmiddelen toegekend in het kader van Nieuw Beleid. ATTENTIE: GEWIJZIGD RABO Zwolle Het provinciehuis is vanaf het NS-station bereikbaar: met stadsbus lijn 1 richting Berkum, halte provinciehuis Bezoekadres Luttenbergstraat 2 Zwolle

2 2 Een deel van deze middelen is eind dit jaar afgelopen. Vanaf 1 januari 2004 zijn daarom extra projectmiddelen voor de zorg toegekend bij de opstelling van de perspectiefnota. Een groot deel van deze middelen is expliciet bestemd voor het behoud van de toegankelijkheid en bereikbaarheid van de eerstelijnszorg (huisartsenzorg). Een groot deel van deze middelen is expliciet bestemd voor het behoud van de toegankelijkheid en bereikbaarheid van de eerstelijnszorg. Dit betekent een concentratie van middelen waardoor de ruimte voor overige projecten binnen de andere programmalijnen van het Jaarprogramma Zorg 2004 zal verminderen. Ook merken wij op dat in 2004 minder projectgelden beschikbaar zijn dan in 2003: voor 2004 is dit ,--, terwijl in 2003 nog ,-- beschikbaar was. Omdat er in 2004 als gevolg van de aflopende horizonfinanciering minder financiële middelen beschikbaar zijn, heeft er een bundeling en herprioritering van programmalijnen plaatsgevonden. Dit heeft ertoe geleid dat niet alle programmalijnen van het voorgaande jaar terugkomen in het Jaarprogramma Een voorbeeld hiervan is de programmalijn zorg, arbeid en onderwijs. Wat betreft het nieuwe beleid willen wij u in deze brief een uitwerking voorleggen en de richting schetsen waarin wij voornemens zijn het onderhandelingsakkoord en de perspectiefnota uit te voeren en de beschikbaar gestelde middelen, in de komende periode in te zetten. Nieuw beleid Investeren in zorg Bereikbaarheid en toegankelijkheid eerstelijnszorg Landelijke ontwikkelingen in de eerstelijnszorg met name de huisartsenzorg De eerstelijnszorg bestaat uit verschillende zelfstandige beroepsbeoefenaren op het gebied van geneeskundig, paramedisch handelen en van de verpleging en verzorging met als doel het leveren van zorg in de eigen omgeving van de zorgvrager. De eerstelijnszorg draagt bij aan de afstemming tussen de cure enerzijds en de care en preventie anderzijds. Verder wordt de eerstelijnszorg gekenmerkt door het generalistische karakter van de zorg, de vrije toegankelijkheid van de hulpverlening, de situering dichtbij of temidden van de doelgroep, de gerichtheid op de mens in de thuissituatie en de ambulante wijze van hulpverlening. Onderdeel van de eerstelijnszorg zijn onder andere huisartsen, verloskundigen, tandartsen, fysiotherapeuten, apothekers, wijkverpleegkundigen, kraamverzorgenden. De eerstelijnszorg is dus breder dan alleen de huisartsenzorg. Gezien de directe knelpunten op het gebied van de huisartsenzorg, heeft de afgelopen periode met name dit onderdeel van de eerstelijnszorg centraal gestaan. Naast de huisartsenzorg is de verloskunde, de mogelijkheid van thuis bevallen en de daarvoor noodzakelijke aansluiting tussen de eerste- en tweedelijns verloskunde een provinciaal aandachtspunt. Wat betreft het dreigende tekort aan huisartsen worden de volgende oorzaken gesignaleerd. Een veranderende en stijgende zorgvraag. Als gevolg van de extramuralisatie en het langer zelfstandig thuis wonen, neemt het aantal gehandicapten, ouderen en chronisch zieken dat een beroep doet op de huisarts toe. Daarnaast geldt dat er sprake is van een dubbele vergrijzing, ouderen worden steeds ouder (85plus) en juist bij deze laatste groep neemt de medische vraag exponentieel toe. Ook neemt de vraag toe als gevolg van de toegenomen mondigheid van de patiënt, de wachttijden bij de cure en care, kortere ligtijden in de ziekenhuizen en een toenemend aantal allochtonen met een ingewikkelde zorgvraag. Een veranderend en beperkt aanbod. Op dit moment ligt de opleidingscapaciteit op 473 per jaar. De opleidingscapaciteit wordt verruimd tot 670 in Hierdoor zal het aantal huisartsen op termijn toenemen. Als gevolg van het toenemende aantal huisartsen dat in deeltijd werkt, is de stijging van het aantal arbeidsuren minder en dat terwijl de vraag naar huisartsenzorg relatief per patiënt toeneemt. Daarom houdt het Rijk er rekening mee dat ondanks de uitbreiding van de opleidingscapaciteit er in de toekomst onvoldoende huisartsen zullen zijn.

3 3 In de Notitie Bouwstenen zorg in de buurt die het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) in maart 2003 heeft uitgebracht, wordt geconstateerd dat als gevolg van de demografische groei en het stijgende aantal contacten met de huisarts, het aantal benodigde huisartsen toeneemt en dat deze toename niet alleen kan worden opgevangen door meer huisartsen op te leiden. Inmiddels is in Overijssel maar ook in de rest van het land, een ontwikkeling gaande waarbij een omslag plaatsvindt van de traditioneel solistisch werkende professionals binnen de verschillende disciplines naar gestructureerde samenwerkingsverbanden binnen de eerstelijnszorg. Wij signaleren dat deze koers ook in Overijssel wordt ingezet en wij willen hier in ons beleid op aansluiten om zodoende de eerstelijnszorg in onze provincie te versterken. Een beeld van de situatie in Overijssel Een kwantitatief beeld Er hebben recent verschillende onderzoeken plaatsgevonden naar het aantal huisartsen dat binnen nu en enkele jaren van plan is te stoppen. Op basis hiervan kan een indruk worden gegeven van de mogelijke toekomstige tekorten aan huisartsen in Overijssel. In het gebied van de DHV Zwolle/Flevoland hebben 49 artsen van de 165 geënquêteerde artsen aangegeven tussen nu en 2009 te willen stoppen (30%). Daarnaast heeft ruim de helft van de artsen (86 artsen) aangegeven parttime te willen gaan werken. Ongeveer eenderde van de stoppende huisartsen wil doorwerken als waarnemer of in dienst van een huisarts echter zonder weekenddiensten. Opvallend is dat 20% van de huisartsen in Zwolle/Flevoland heeft aangegeven verloskunde tot haar takenpakket te rekenen terwijl dit in de andere onderzochte regio s (Drenthe, Zaanstreek) slechts 10% was. Omdat veel huisartsen in deze regio nog actief het onderdeel verloskunde uitvoeren, is het zeer waarschijnlijk dat wanneer een groot aantal van de huisartsen stopt dit ook grote gevolgen heeft voor de spreiding en bereikbaarheid van de verloskunde. Onderzoek door de DHV Twente geeft aan dat er in Twente 47 huisartsen (20% van het aantal geretourneerde reacties) zijn die binnen 1 tot 5 jaar willen stoppen. Hiervan geven 37 huisartsen (78% van het aantal stoppende huisartsen) aan, door te willen gaan bij een goed seniorenbeleid. Het belangrijkste onderdeel hiervan is het verminderen van de avond-, nacht- en weekenddiensten. Een onderzoek van Activa naar artsentekort in Oost-Nederland (Twente en Oost-Achterhoek) laat een soortgelijk beeld zien. Hieruit blijkt dat 19% van de huisartsen ouder is dan 55 jaar, 54% tussen 45 en 54 jaar en slechts 27% is jonger dan 45. Alleen al in verband met de vervangingsvraag zullen de komende jaren in deze regio 40 nieuwe huisartsen geworven moeten worden. In de regio Deventer en omstreken bedraagt het totale aantal huisartsen 57. Hiervan zijn 11 huisartsen op een leeftijd van 55 jaar en ouder. Wanneer wij ervan uitgaan dat deze huisartsen binnen nu en enkele jaren willen stoppen, betekent dit dat een percentage van 19% in de komende periode zal stoppen. Bovenstaande cijfers maken duidelijk dat als gevolg van een vergrijsd bestand van huisartsen de komende periode een groot aantal huisartsen in Overijssel zal stoppen: ongeveer één vijfde van het totale aantal huisartsen in Overijssel is 55 jaar of ouder! De vraag is of hiervoor gezien de tekorten aan huisartsen, voldoende nieuwe huisartsen aangetrokken kunnen worden. Een positieve uitkomst is dat een groot deel van de stoppende huisartsen bereid is om onder bepaalde voorwaarden door te blijven werken. Een kwalitatief beeld Er hebben in Overijssel al verschillende initiatieven plaatsgevonden gericht op het voorkomen van tekorten in de huisartsenzorg. Er worden steeds meer nieuwe samenwerkingsverbanden opgericht zoals Huisartsen onder één dak (HOED) of huisartsen samen met andere zorgaanbieders en voorzieningen onder één dak (zorgpost plus).

4 4 In Twente wordt gestart met het oprichten van een facilitair bedrijf waardoor huisartsen worden ondersteund op het gebied van administratie, inkoop en andere aspecten van de bedrijfsvoering. Daarnaast zijn Activa en de werkgeversvereniging Zorgsector Twente/Oost Achterhoek voornemens een platform artsentekort op te zetten om de stand van zaken rond een eventueel artsentekort te monitoren. In Deventer zijn verschillende projecten om huisartsen aan te trekken. Zo richt men zich in deze regio op het aantrekken van pas afgestudeerde huisartsen. Ook wordt samen met de zorgverzekeraar, het ziekenhuis en de thuiszorg ondersteuning geboden in de vorming van HOED en en gezondheidscentra. Daarnaast zijn en worden in de hele provincie huisartsenposten ingericht om de avond-, nacht en weekenddiensten terug te brengen. Hierdoor wordt de werkdruk bij de individuele huisartsen teruggebracht, wordt uitval voorkomen en wordt het aantrekkelijker voor huisartsen om zich in Overijssel te vestigen. Met name deze laatste ontwikkeling heeft gevolgen voor de bereikbaarheid en toegankelijkheid van de huisartsenzorg en heeft bij veel burgers voor onrust gezorgd. Hieruit is naar voren gekomen hoe belangrijk het is om juist met partijen gezamenlijk oplossingen te zoeken en hierbij de verschillende aspecten van toegankelijkheid, bereikbaarheid en ook de gevolgen voor de kwaliteit van de zorg in samenhang te bekijken. Provinciale rol Wij hebben geen wettelijke taak op het terrein van de eerstelijnsgezondheidszorg maar wij voelen ons wel betrokken bij het handhaven van een bereikbare en toegankelijke eerstelijnszorg. Een goede toegankelijkheid van de eerstelijnsgezondheidszorg vinden wij een basisvoorziening en daarmee noodzakelijk om de leefbaarheid zowel op het platteland als in de steden te behouden. Wij hebben ervoor gekozen om ons de komende periode samen met de betrokken partijen in te zetten om de spreiding en toegankelijkheid van de eerstelijnszorg te behouden en waar mogelijk te verbeteren. Het feit dat wij geen wettelijke taak hebben, heeft haar beperkingen en betekent dat wij geen maatregelen kunnen eisen dan wel kunnen opleggen aan anderen partijen. Wij willen benadrukken dat iedere partij haar eigen taken en verantwoordelijkheid heeft en behoud. Onze positie biedt echter ook veel mogelijkheden en vooral het feit dat wij geen wettelijke taken en geen daaruit voortvloeiende belangen hebben, geeft ons een onafhankelijke positie. Wij willen deze positie gebruiken om partijen bij elkaar te brengen en te komen tot een brede regionale samenwerking waarbij er ruimte is om gezamenlijk bestaande knelpunten op te lossen en knelpunten die wij op ons af zien komen te voorkomen door nieuwe initiatieven te starten. Hierbij is samenwerking noodzakelijk met de PCP s, de DHV s en belangenorganisaties van de andere eerstelijns zorgaanbieders, de zorgverzekeraars, de gemeenten en de overige zorgaanbieders in de keten (onder andere ambulancezorg, ziekenhuizen, ouderenzorg). Om deze rol van het bij elkaar brengen van partijen te versterken willen wij onze subsidiemogelijkheden inzetten om concrete initiatieven te ondersteunen waarin deze samenwerking wordt ondersteund en waardoor de toegankelijkheid wordt vergroot. Hierbij denken wij aan de volgende geschetste oplossingsrichtingen. Oplossingsrichtingen Op basis van de geschetste problematiek zien wij dat op de volgende terreinen verbeteringen noodzakelijk zijn om ook in de toekomst de toegankelijkheid van de eerstelijnszorg te kunnen waarborgen. In deze oplossingsrichtingen komt de huisartsenzorg veelal expliciet aan de orde maar wij willen benadrukken dat deze oplossingsrichtingen ook op andere beroepsgroepen binnen de eerstelijnszorg van toepassing zijn (zoals verloskundigen, tandartsen en dergelijke). Wij willen samen met de andere betrokken partijen deze oplossingsrichtingen verder uitwerken.

5 5 1. Instroom/uitstroom Het verhogen van de instroom door middel van het verhogen van het aantal studenten is vooral een landelijke aangelegenheid. Als gevolg van een samenwerkingsverband tussen de VU Amsterdam, DHV Twente en de Universiteit Twente worden huisartsen in deze provincie opgeleid. Ook als gevolg van de nieuwe studie technische geneeskunde aan de Universiteit van Twente worden nieuwe artsen in Overijssel opgeleid. Om uitstroom te voorkomen zijn wel meerdere mogelijkheden. Uit onderzoek blijkt namelijk dat een groot deel van de huisartsen die gaan stoppen bereid is onder bepaalde voorwaarden, gedeeltelijk door te willen gaan. Een goed seniorenbeleid voorkomt vroegtijdige uitval. 2. Bundeling van eerstelijnsvoorzieningen De aankomende groep huisartsen stelt steeds meer andere eisen aan de praktijkvoering. Minder huisartsen willen als vrijgevestigde huisarts aan de slag. De behoefte om in loondienst te werken wordt groter en het wordt steeds moeilijker voor solopraktijken opvolging te vinden. Dit maakt het noodzakelijk om nieuwe samenwerkingsverbanden op te zetten. Deze nieuwe samenwerking kan plaatsvinden in de vorm van een HOED (Huisartsen onder één dak) of als er ook andere aanbieders (bijvoorbeeld fysiotherapie, apotheek, tandartsen) bij zijn betrokken in een zorgpost. Bij deze omschakeling naar deze nieuwe samenwerkingsverbanden kan ondersteuning noodzakelijk zijn. In sommige gevallen is dit nodig bij het proces om te komen tot samenwerking. In andere gevallen is er financiële ondersteuning nodig bij de (gezamenlijke) huisvesting. Hierbij kunnen ook partijen als woningbouwcorporaties worden betrokken. Wij zullen de regeling voor subsidiëring van zorgposten plus en HOED en continueren. 3. Praktijkvoering Faciliteren in de voorwaarden rondom de administratie van het voeren van een praktijk heeft tot gevolg dat de huisarts zich meer kan bezighouden met de core-business van zijn beroep. Hierbij kan worden gedacht aan een gezamenlijke inkoop, loonadministratie, het uitbesteden van werkgeverschap en dergelijke. 4. Informatie- en communicatietechnologie (ICT) Op het gebied van ICT zijn veel ontwikkelingen die de toegankelijkheid van de zorg kunnen bevorderen. Deze ontwikkelingen staan pas in de kinderschoenen en zullen in de komende periode verder uitgewerkt moeten worden. Belangrijk hierbij is om de verschillende systemen op elkaar aan te laten sluiten zodat de uitwisseling van patiëntengegevens met andere aanbieders en de communicatie tussen de aanbieders sneller en gemakkelijker gaat. Wij denken hierbij aan communicatie tussen de eerste en de tweede lijn maar ook aan communicatie binnen de eerste lijn, bijvoorbeeld tussen de verschillende huisartsenposten. 5. Taakherschikking Dit betreft de verdergaande samenwerking in de keten en taakherschikking van de huisartsenzorg, zoals de komst van de praktijkverpleegkundige, de nurse practioner, spv er. Daarnaast is samenwerking tussen de eerste en de tweede lijn en met de aanpalende terreinen als de ouderenzorg, gehandicaptenzorg en de GGZ van een steeds toenemend belang. Naast vorenstaande oplossingsrichtingen zullen wij ook binnen het provinciale beleid rekening houden met de gevolgen voor de bereikbaarheid van de eerstelijnszorg.

6 6 Op het gebied van de ruimtelijke ordening kunnen wij in de goedkeuring van de bestemmingsplannen, bij het ontwikkelen van streekplannen en in de contacten die wij hierover hebben met gemeenten expliciet rekening houden met de huisvesting van eerstelijnszorgvoorzieningen. Daarnaast zullen wij bekijken welke mogelijkheden er voor projecten op het gebied van de eerstelijnszorg zijn met behulp van Europese subsidies. Wij hopen u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Gedeputeerde Staten van Overijssel, voorzitter, secretaris, Bronvermelding Seniorenbeleid Huisartsen Twente, DHV Twente, augustus Activa, Artsentekort in Oost-Nederland?, juni Eindrapportage Taskforce Knelpunten Huisartsenzorg, april Bouwstenen Zorg in de buurt, Ministerie van VWS en van Financiën, maart Huisartsengeneeskunde in Drenthe, Zaanstreek/Waterland en Zwolle/Flevoland, september 2001.