Arbeidsvoorwaardennotitie 2017

Transcriptie

1 Arbeidsvoorwaardennotitie 2017 Adviesbureau APB B.V. Princenhagelaan 1 A DA Breda tel.: +31 (0) info@apb.nl Rabobank: NL 11 RABO BIC: RABONL2U BTW-nummer: NL B01 College Bescherming Persoonsgegevens: M KvK: Van toepassing zijn de dienstverleningsvoorwaarden gedeponeerd bij de KvK onder nummer

2 Voorwoord 2016 is het jaar waarin Adviesbureau APB dertig jaar bestaat! Eén van onze tradities is de jaarlijkse arbeidsvoorwaardennotitie. Dat is begonnen met een vraag in 1987 van één van onze klanten, zonder cao, die ons advies vroeg over hun arbeidsvoorwaardenbeleid en welke salarisverhoging normaal was. Die eerste versie werd met de typemachine gemaakt en per post door de PTT bezorgd. Inmiddels zijn we bij de versie voor In essentie brengen we nog steeds een aantal relevante ontwikkelingen op arbeidsvoorwaardengebied voor het komende jaar op overzichtelijke wijze in beeld. De macro-economische cijfers worden besproken alsmede het regeringsbeleid op arbeidsvoorwaardelijk gebied dat daaruit voortvloeit. Dit is het kader waarbinnen alle werkgevers hun arbeidsvoorwaarden voor 2017 kunnen plaatsen en daar geven wij u dan ook afsluitend advies over. Uiteraard speelt uw eigen, specifieke situatie van uw organisatie en branche daarbij een cruciale rol. Het doel van deze notitie, opgesteld met de ons beschikbare informatie tot, is u te ondersteunen bij het vormgeven van uw arbeidsvoorwaardenbeleid voor volgend jaar. Indien er vragen ontstaan naar aanleiding van deze notitie gaan wij natuurlijk graag met u in gesprek. Ik wens u, namens het team van Adviesbureau APB, veel leesplezier en succes met uw keuzes voor het komende jaar. Drs. A.J. (André) Jansen Directeur

3 Inhoud 1. Economie Consolidatie van de mondiale economische groei Stabilisatie van Europese economie Groei van de Nederlandse economie Regeringsbeleid Regeringsbeleid: verder werken aan het economisch herstel Maatregelen van belang voor ontwikkeling arbeidsvoorwaarden Werknemers- en werkgeversorganisaties Cao s Werknemersorganisaties Werkgeversorganisaties Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen...13

4 Blz Economie 1.1. Consolidatie van de mondiale economische groei De wereldeconomie en relevante handel herstellen zich maar de groei blijft in historisch perspectief matig. De mondiale economische groei consolideerde de laatste jaren (3,1% in 2015 en 2016) maar zal in 2017 naar verwachting weer stijgen naar 3,5%. Het Britse referendum (Brexit) heeft een dempend effect op een toch al voorzichtig groeiende mondiale economie en wereldhandel. In de VS lijkt de economische groei, die nog altijd boven die van het eurogebied ligt, ook te stabiliseren op 2,4% in De groei in de opkomende en ontwikkelende economieën, jarenlang de groeimotor van de wereld, neemt af. Deze regio s bewegen zich langzaam naar een lager niveau. Er zijn wel grote verschillen tussen landen. De Indiase economie groeit hard terwijl die van China vertraagt. Rusland en Brazilië kampen nog met zware recessies al lijkt het dat daar de bodem is bereikt. De dalende trend van olie- en grondstofprijzen lijkt in 2016 tot stilstand gekomen. De prijzen zullen in 2017 naar verwachting weer licht stijgen. Figuur 1: geconsolideerde mondiale groei Bron: Macro Economische Verkenning (MEV) Stabilisatie van Europese economie De economische groei in de eurozone stabiliseert in 2017 (1,5%). De verwachting over de economische ontwikkeling in de eurozone wordt sterk gedomineerd door de uitslag van het Britse referendum en de nasleep van de Europese bankencrisis, met name in Italië. Maar ook de situatie rondom Deutsche Bank vormt een direct risico voor het Europese financiële systeem. De inflatie in de eurozone blijft laag en ver onder de ECB-doelstelling van iets onder de 2% op middellange termijn. Het aanhoudende en ruime monetaire beleid van de ECB zorgt voor ongekend lage rentetarieven.

5 Blz. 2 Een ander risico voor de Europese economie is de migratie. De vluchtelingenstroom naar Europa lijkt door de deal met Turkije gestremd maar de oorlog in Syrië houdt aan, evenals terroristische aanslagen in België, Frankrijk en Duitsland Groei van de Nederlandse economie De Nederlandse economie herstelt gestaag van de grote recessie en de schuldencrisis. Het herstel van de economie zet door maar onzekerheden hebben tijdelijke negatieve effecten op de consumptie, de investeringen en de voor Nederland relevante wereldhandel. Ook de verlaging van de gasproductie tempert de economische groei die terugloopt van 2,0% in 2015 naar 1,7% in 2016 en Nederlandse huishoudens hebben meer te besteden maar zijn als gevolg van de onzekere economische vooruitzichten nog terughoudend met consumeren. Ook de bedrijven zijn volgend jaar voorzichtiger met investeren, na twee jaar hogere investeringsgroei. De woningmarkt herstelt zich in toenemende mate waarbij de huizenprijzen in 2016 en 2017 sterk blijven stijgen. Het overheidstekort neemt steeds meer af, van 1,9% bbp in 2015 tot 1,1% bbp in 2016 en 0,7% bbp in Deze vermindering komt vooral door de economische groei en de daling van de werkloosheid. In 2016 is er een sterke stijging van de vennootschapsbelastingen. Volgens het CPB zijn de meeste te compenseren verliezen die ontstaan zijn tijdens de crisis, inmiddels verrekend. Inflatie De inflatie in Nederland is in 2016 en in 2017 net als in de eurozone zeer laag. In 2016 ligt de inflatie met 0,0% (hicp) net onder die van de eurozone. Volgend jaar trekt de inflatie door stijgende invoerprijzen weer iets aan en ligt met 0,5% in lijn met de verwachte inflatie in de eurozone. Arbeidsmarkt De arbeidsmarkt herstelt met horten en stoten en de werkloosheid daalt naar 6,2% in Deze daling zet niet door in Bedrijven zijn vanaf de tweede helft van 2016 voorzichtig met het aannemen van nieuwe medewerkers omdat zij onzeker zijn over hoe het economisch herstel doorzet. Tegelijkertijd neemt het arbeidsaanbod verder toe en een verdere daling van de werkloosheid blijft hierdoor uit.

6 Blz. 3 Het aandeel vaste contracten in de werkgelegenheid daalt, het aantal flexibele contracten en zelfstandigen stijgt. Het aantal flexibele contracten is vooral onder jongeren en laag opgeleiden sterk gestegen. Het vaste contract is daarmee op zijn retour. Een groeiend aantal werknemers ziet geen kans zijn voorkeursoptie van een vast contract te verzilveren. Deze kans is bovendien laag voor groepen met een zwakke arbeidsmarktpositie. Wereldwijd gezien is Nederland hiermee een buitenbeentje; de toename van het flexcontract is geen internationale trend en de conclusie daaruit is dat de vaste banen in Nederland verdwijnen door het beleid van de afgelopen kabinetten. Figuur 2: Toename flexibilisering (links) heeft geen relatie met conjunctuur (rechts) Bron: Macro Economische Verkenning (MEV) 2017 Lonen In de afgelopen jaren was de loongroei gematigd en lag deze onder de productiviteitsgroei. Hierdoor is er ruimte om de contractlonen in de marktsector zowel in 2016 als in 2017 met 1,6% te laten stijgen. De vooral in 2016 matige productiviteitsgroei drukt de ontwikkeling van de incidentele lonen. Daarentegen stellen president Klaas Knot van De Nederlandsche Bank (DNB) en minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem in oktober 2016 dat de winstgevendheid van het bedrijfsleven dusdanig goed is dat er enige ruimte is voor extra loonstijgingen. Tabel 1: Opbouw loonvoetmutatie marktsector, Bijdragen in %-punten Contractloon (incl. overloop) 1,60 1,20 1,00 1,30 1,60 1,60 Incidenteel 0,40 0,30-1,50 0,70 0,40 0,30 Brutoloon 2,00 1,50-0,5 2,00 2,00 1,90 Sociale lasten werkgevers 0,90 0,20 1,30-1,80 0,30 0,10 Loonvoetmutatie marktsector 2,90 1,60 0,80 0,20 2,30 2,00 Bron: Macro Economische Verkenning (MEV) 2017

7 Blz. 4 Koopkracht In 2016 stijgt de mediane koopkracht met 2,8%. Werkenden gaan er met een koopkrachtstijging van 3,9% het meest op vooruit. Deze toename is deels te verklaren door de maatregelen uit het 5 miljard-pakket en deels door de reële contractloonontwikkeling. Ten opzichte van 2016 neemt de mediane koopkracht in 2017 toe met 1%. De mediane koopkracht van werkenden en uitkeringsgerechtigden neemt in 2017 toe met 1,1% en die van gepensioneerden met 0,7%.

8 Blz Regeringsbeleid 2.1. Regeringsbeleid: verder werken aan het economisch herstel Het kabinet-rutte had tot doel om de overheidsfinanciën op orde te krijgen en te werken aan duurzame economische groei. Door het aanhoudend economisch herstel in Nederland daalt het overheidstekort maar de schade van de crisis is nog niet weggewerkt en dus gaat het kabinet verder en trekt geld uit om de economie krachtiger te maken, te investeren in defensie en veiligheid en kansen voor kinderen. Ook wordt geld vrijgemaakt voor reparatie van koopkracht. Met de verkiezingen in het vooruitzicht zijn de voorgenomen maatregelen niet ingrijpend. Het beleid op het gebied van sociale zekerheid en werkgelegenheid richt zich voor 2017 op twee kernwaarden: goed werk en kansen voor iedereen Maatregelen van belang voor ontwikkeling arbeidsvoorwaarden Minimumloon Vanaf 1 juli 2016 bedraagt het minimumloon 1.537,20 bruto per maand. Het nieuwe bedrag per 1 januari 2017 is nog niet bekend. Het kabinet is van mening dat goed werk begint bij een minimumloon waarvan je kunt rondkomen. Dat geldt ook voor jongeren van 21 jaar die werken en geacht worden financieel zelfstandig te zijn. De huidige vormgeving van het minimumjeugdloon, waarbij jongeren pas vanaf hun 23 e recht krijgen op het reguliere wettelijk minimumloon, past daar niet meer bij. Vanaf 2017 werkt het kabinet daarom toe naar een volwaardig minimumloon vanaf 21 jaar en een hoger minimumjeugdloon voor 18-, 19- en 20- jarigen. Per 1 juli 2017 wordt de Wet minimumloon en minimumvakantietoeslag (WML) gewijzigd. De leeftijdsgrens waarop recht bestaat op het volwassenminimumloon wordt verlaagd van 23 naar 22 jaar. Een verdere verlaging naar 21 jaar is voorzien voor Ook vindt verhoging plaats van de hiervan afgeleide percentages voor het minimumjeugdloon van 18- tot en met 21-jarigen.

9 Blz. 6 Figuur 3: verhoging minimumjeugdloon Bron: SZW Daarnaast onderzoekt het kabinet de mogelijkheid om een wettelijk minimumuurloon in te voeren zodat het minimumloon per gewerkt uur niet meer afhankelijk is van de wekelijkse arbeidsduur. Zo lang er nog geen minimumuurloon is, wordt alvast wettelijk geregeld dat wie meer dan 40 uur per week werkt (meerwerk), ook recht krijgt op evenredig meer dan het wettelijke minimumloon. Verder blijft betaling op basis van stukloon mogelijk, maar gaan werknemers die stukloon ontvangen, ook ten minste het wettelijk minimumloon verdienen. Loonbeslagen Terugdringing van armoede- en schuldenproblematiek vraagt om een eenvoudig en gecoördineerd proces van schuldinning. De beslagvrije voet voorziet erin dat mensen aan hun financiële verplichtingen voldoen maar ook voldoende middelen overhouden om in de noodzakelijke kosten van levensonderhoud te voorzien. Schuldeisers moeten de beslagvrije voet dan ook te allen tijde in acht nemen. Dat gaat nog te vaak mis. Daarom wordt het vaststellen van de beslagvrije voet gemakkelijker gemaakt met het wetsvoorstel Vereenvoudiging beslagvrije voet. Het aantal gegevens dat benodigd is voor de bepaling van de beslagvrije voet gaat omlaag en bovendien worden alleen nog gegevens uit standaardregistraties gebruikt, waardoor ook de schuldenaar ontlast wordt. Tegelijkertijd wordt het proces van beslaglegging aangepast zodat beslag leggende partijen beter van elkaars incassoactiviteiten op de hoogte zijn. Vanwege het grote belang voor mensen met schulden streeft het kabinet naar implementatie in Kansen voor iedereen: het lage-inkomensvoordeel (LIV) Om de arbeidsmarktkansen voor mensen met een laag inkomen te vergroten, is er vanaf 2017 het lage-inkomensvoordeel (LIV): een financieel voordeel voor werkgevers die een werknemer in dienst nemen of houden die het wettelijk minimumloon verdient of net iets meer (tot 120% van het minimumloon). Op 5 september 2016 is er een wetsvoorstel ingediend om dit percentage te verhogen tot 125. De regeling is eenvoudig: werkgevers hoeven hiervoor geen aanvraag in te dienen. De belastingdienst betaalt het lage-inkomensvoordeel automatisch uit.

10 Blz. 7 De werkgever krijgt per jaar maximaal 2.000,00 voordeel op de loonkosten per aangenomen werknemer. Dit geldt als de werknemer 38 uur per week werkt, 100 tot 110% van het minimumloon (van een 23-jarige) verdient én dat jaar minstens uur bij dezelfde werkgever werkt. De werknemer mag jonger zijn dan 23 jaar. Voor een werknemer die 110 tot 120% van dat minimumloon verdient, krijgt de werkgever maximaal 1.000,00 voordeel op de loonkosten. Het loonkostenvoordeel wordt in verhouding (naar rato) berekend op basis van het aantal gewerkte uren per jaar. Premiekortingen arbeidsgehandicapten en oudere uitkeringsgerechtigden Om duurzame inzetbaarheid te vergroten en te zorgen dat minder mensen aan de kant blijven staan, zijn er premiekortingen voor het in dienst houden en in dienst nemen van oudere uitkeringsgerechtigden en arbeidsgehandicapten. Per 1 januari 2018 worden deze premiekortingen omgevormd naar loonkostenvoordelen. Hiermee wordt de verzilveringsproblematiek voor kleine werkgevers opgelost en wordt de systematiek eenvoudiger, robuuster en fraudebestendiger. De omvorming is geregeld in de Wet tegemoetkomingen loondomein, waarin ook de introductie per 1 januari 2017 van het lage-inkomensvoordeel is opgenomen. No-riskpolis Vanaf 2016 is al een uniforme no-riskpolis en een uniforme premiekorting geïntroduceerd voor iedereen die onder de doelgroep van de banenafspraak valt. De no-riskpolis biedt dekking tegen het risico van loondoorbetaling bij ziekte. Normaal gesproken moet een werkgever bij ziekte loon doorbetalen maar voor een werknemer met no-riskdekking die ziek wordt, ontvangt de werkgever een Ziektewetuitkering van het UWV. De hoogte van de premiekorting (mobiliteitsbonus) bedraagt voor mensen die onder de doelgroep van de banenafspraak vallen vanaf 1 januari ,00 euro per jaar, voor maximaal drie jaar. Deze wettelijke regeling geldt voor vijf jaar tot en met Hoewel vijftigplussers niet vaker werkloos zijn dan andere leeftijdsgroepen, blijkt wel dat vijftigplussers meer moeite hebben om weer aan het werk te komen áls ze werkloos worden. Hierdoor is de langdurige werkloosheid onder deze groep ongewenst groot. Dit wordt aangepakt met het actieplan Perspectief voor vijftigplussers dat in 2017 van start gaat: een gemeenschappelijke campagne van het kabinet en sociale partners om het arbeidsmarktperspectief van vijftigplussers te verbeteren. Kern van de aanpak is dat vijftigplussers worden ondersteund bij het vinden van werk en dat werkgevers worden gestimuleerd om hen aan te nemen. Sociale partners hebben hiervoor belangrijke sleutels in handen, bijvoorbeeld het omvormen van generieke ontziemaatregelen in cao s (zoals extra vakantiedagen) die ouderen minder aantrekkelijk maken voor werkgevers. Maar ook het kabinet draagt bij. Zo verlaagt het kabinet de leeftijdsgrens van de no-riskpolis naar 56 jaar en stelt het extra geld beschikbaar voor experimenten om de kansen bij werkgevers beter te benutten. Voor het gehele actieplan ( ) trekt het kabinet 68 miljoen euro uit.

11 Blz. 8 Participatiewet Het kabinet wil dat mensen met een arbeidsbeperking zo veel mogelijk participeren in regulier werk. De Participatiewet en de Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten zijn belangrijke instrumenten waarmee het kabinet dit stimuleert. Er komt in 2017 geen quotum voor werkgevers voor het aantal werknemers met een arbeidsbeperking. De eerste doelstelling van de Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten is namelijk gehaald. Het wetsvoorstel ter vereenvoudiging en stroomlijning van de Participatiewet bevat een aantal maatregelen om de kansen voor mensen uit de doelgroep verder te vergroten vanaf Zo kunnen zij straks sneller aan het werk bij een werkgever met een loonkostensubsidie van de gemeente. Gemeenten kunnen hiervoor tijdens de eerste zes maanden van een dienstbetrekking een forfaitaire loonkostensubsidie van 50% van het wettelijk minimumloon inzetten. Gemeenten kunnen ook loonkostensubsidie inzetten voor schoolverlaters afkomstig uit het voortgezet speciaal onderwijs, het praktijkonderwijs of de entreeopleiding MBO die al zijn gaan werken bij een werkgever. De beoogde datum van inwerkingtreding van deze loonkostensubsidies is 1 januari Soepele transities op de arbeidsmarkt Werkzoekenden hebben er baat bij als zij zo snel mogelijk een andere baan vinden. Om de overgang van werk naar werk of van een uitkering naar werk verder te ondersteunen, zijn er ook in 2017 scholingsvouchers beschikbaar. Mensen met een baan of een WW-uitkering, en zelfstandigen, kunnen zich hiermee omscholen naar een beroep met een beter perspectief op werk. Zo worden werkzoekenden gestimuleerd om inzetbaar te blijven en kunnen werkgevers gemakkelijker geschikte mensen vinden in beroepen met veel vacatures. Voor deze scholingsvouchers is 30 miljoen euro beschikbaar vanaf medio Daarnaast gaan sociale partners projecten uitvoeren die zijn gericht op dienstverlening aan werkzoekenden en op nauwere samenwerking in de regio. Het kabinet stelt hiervoor 40 miljoen euro beschikbaar. Per 1 januari 2016 is de afbouw van de maximale WW-duur met één maand per kwartaal in gang gezet begint met een maximale WW-duur van 33 maanden. In 2019 is de maximale WW-duur teruggebracht naar 24 maanden. Auto van de zaak Het kabinet wil het stelsel van autobelastingen eenvoudiger maken, onder andere door het aantal bijtellingspercentages te verminderen. De veranderingen moeten ook zorgen voor stabiele belastinginkomsten en een efficiëntere bijdrage aan een gezonder milieu. Hiertoe wordt het aantal bijtellingscategorieën teruggebracht van vier naar twee en wordt het algemene bijtellingspercentage verlaagd van 25 naar 22. Vanaf 2017 vallen derhalve alleen de nul-emissie auto s nog onder de 4% bijtelling. Voor alle overige auto s geldt een bijtelling van 22%. Verzuim en re-integratie Het kabinet gaat de beoordeling van re-integratietrajecten door het UWV, in het bijzonder de re-integratie bij een nieuwe werkgever (het tweede spoor), begrijpelijker en voorspelbaarder maken. Hiermee wordt voorkomen dat re-integratietrajecten alleen maar worden gestart om een loonsanctie te voorkomen. Daarnaast moeten zowel werknemers als werkgevers het initiatief kunnen nemen om een vervroegde WIA aan te vragen.

12 Blz. 9 Op 13 september 2016 is een nieuwe Arbowet aangenomen door de Tweede Kamer welke wet naar verwachting in 2017 in werking zal treden. Kern van de vernieuwing is dat bedrijven verplicht worden om contracten af te sluiten met arbodiensten en daarin een aantal elementen van arbozorg op te nemen die als minimale vereisten zullen gelden. Belangrijke elementen hierbij zijn: de versterking van de betrokkenheid van werkgevers en werknemers bij de arbodienstverlening, de preventie van beroepsziekten en het handelen van de bedrijfsarts. Het doel is om de onafhankelijke positie van de bedrijfsarts te versterken en de toegankelijkheid van de bedrijfsarts voor werknemers beter te borgen. Zo hebben werknemers dan geen toestemming van de werkgever nodig om de bedrijfsarts te raadplegen voor advies over klachten of om vermoedens over ziekmakende omstandigheden uit te spreken, werknemers die het niet eens zijn met de bedrijfsarts krijgen het recht een second opinion in te winnen, ondernemingsraden en bedrijfsartsen mogen rechtstreeks met elkaar overleggen en bedrijfsartsen krijgen het recht om de werkplek te bezoeken. Kraamverlof Vanaf 2019 wordt het voor vaders mogelijk om een langer verlof op te nemen, namelijk vijf dagen in plaats van twee. Nu al hebben partners recht op twee dagen betaald kraamverlof en aansluitend drie dagen ouderschapsverlof. Dat ouderschapsverlof is onbetaald waardoor er minder vaak gebruik van wordt gemaakt. Een wetsvoorstel om dit uit te breiden met drie dagen verlof met een uitkering van het UWV is in voorbereiding. De uitkering is gelijk aan het loon met als bovengrens het maximum dagloon. Het verlof moet worden opgenomen binnen vier weken na de dag van de bevalling. Invoering is voorzien voor 1 januari Wet werk en zekerheid (WWZ) Werkgevers en werknemers krijgen de mogelijkheid om voor seizoensgebonden werk bij cao een uitzondering op de WWZ te maken. In de wet is vastgelegd dat werknemers na een opeenvolging van drie contracten (met een tussenpoos van ten hoogste zes maanden) een vast contract moeten krijgen. Voor werknemers die vanwege natuurlijke of klimatologische omstandigheden maximaal negen maanden per jaar aan het werk kunnen, mag de tussenpoos in deze ketenbepaling op ten hoogste drie maanden worden gesteld in plaats van de wettelijke zes. Dit moet wel bij cao zijn geregeld. Ook bereidt het kabinet een wetsvoorstel voor waarmee werkgevers en werknemers meer mogelijkheden krijgen om in cao s afspraken te maken over transitievoorzieningen, zoals omscholing en van-werk-naar-werkbegeleiding van werknemers, in geval van ontslag om bedrijfseconomische redenen. Tot slot werkt het kabinet aan een wetsvoorstel waardoor werkgevers bij ontslag wegens langdurige arbeidsongeschiktheid compensatie kunnen krijgen voor de wettelijke transitievergoeding. Het kabinet acht dat gerechtvaardigd, gezien de kosten die werkgevers al maken voor onder meer de re-integratie van hun zieke werknemer. WGA-vast en WGA-flex samengevoegd In 2017 treedt één van de onderdelen van de Wet beperking ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid vangnetters in werking. De WGA-vast en WGA-flex worden dan samengevoegd. Het onderscheid naar de aard van de dienstbetrekking in de WGA komt daarmee te vervallen. Werkgevers kunnen vanaf 1 januari 2017 kiezen voor publieke WGA-verzekering voor WGA-lasten van vast en tijdelijk personeel of voor eigenrisicodragerschap. De publieke WGA-premie wordt vastgesteld op basis van het gehele WGA-risico van de werkgever.

13 Blz. 10 Wet op de ondernemingsraden (WOR) Het wetsvoorstel tot wijziging van de WOR over de beloning van topbestuurders beoogt invoering van de verplichting tot een jaarlijks gesprek tussen de bestuurder en de ondernemingsraad. Dit gesprek gaat over de ontwikkeling van de beloningsverhoudingen binnen bedrijven met honderd werknemers of meer. Het gaat om het expliciteren van de verplichting om overleg te voeren en de verplichting tot het verschaffen van informatie over de ontwikkeling van de arbeidsvoorwaarden en beloning van verschillende groepen werknemers. De wetswijziging moet zorgen voor een duidelijkere norm in de wet. De beoogde invoeringsdatum is 1 januari De OR heeft vanaf 1 oktober 2016 instemmingsrecht wanneer de pensioenregeling van de organisatie is ondergebracht bij een pensioenfonds, maar deze later wil wijzigen. De ondernemingsraad heeft nu al instemmingsrecht over het takenpakket van de preventiemedewerker. Dit instemmingrecht gaat (waarschijnlijk) vanaf 1 januari 2017 ook gelden voor de benoeming en de positionering van de preventiemedewerker. Klokkenluidersregeling Per 1 juli 2016 zijn organisaties van 50 werknemers en meer verplicht om een interne regeling voor het melden van misstanden op te stellen. Dit is geregeld in de Wet huis voor klokkenluiders. Van VAR naar Wet DBA Na de afschaffing van de VAR, loopt het implementatiejaar van de Wet DBA af in mei Om de onzekerheid over de Wet DBA en de modelovereenkomsten sneller op te lossen, komt er tot mei 2017 extra capaciteit bij de belastingdienst voor de beoordeling van ingediende overeenkomsten. Verder komt er een meldpunt bij de belastingdienst om eventuele knelpunten beter te kunnen verhelpen en zal de communicatie worden verbeterd. Goedwillende ondernemers worden, ook na mei 2017, niet beboet, belooft de staatssecretaris. AOW en pensioen Het streven is om op 1 juli 2017 een wettelijke verplichting van waardeoverdracht van kleine pensioenen in werking te laten treden die in de plaats treedt van het huidige recht van afkoop. Op deze wijze behouden ook kleine aanspraken hun bestemming, waarmee de pensioenvoorziening wordt verbeterd van vooral werknemers met meerdere kortlopende dienstverbanden. In 2017 zal de AOW-gerechtigde leeftijd 65 jaar en negen maanden bedragen. Na 2017 zet de geleidelijke verhoging van de AOW-gerechtigde leeftijd door. De AOW-gerechtigde leeftijd wordt in stappen verhoogd naar 66 jaar in 2018 en 67 jaar in Vanaf 2022 stijgt de AOW-leeftijd mee met de levensverwachting in Nederland.

14 Blz Werknemers- en werkgeversorganisaties 3.1. Cao s Het aantal werknemers in ons land dat onder een lopende cao valt, is opgelopen tot vier miljoen, meldt werkgeversvereniging AWVN begin oktober Dit aantal is veel groter dan een jaar geleden. Toen stond de teller op 3,25 miljoen. Volgens AWVN komt dit onder meer door het grote aantal cao s met een looptijd van twee jaar of meer dat in 2015 is afgesproken. Daardoor komt het veel minder vaak voor dat een cao zijn einddatum bereikt voordat er een nieuw akkoord wordt gesloten. Vorig jaar leidde het grote aantal verlopen, maar nog niet vernieuwde, cao s nog tot politieke ophef, aldus AWVN dat als arbeidsvoorwaardenadviseur betrokken is bij het merendeel van alle 900 Nederlandse cao s en arbeidsvoorwaardenregelingen in ons land. Het relatief kleine aantal aflopende cao s heeft ook een effect op het aantal nieuwe akkoorden dat wordt gesloten, verklaart AWVN. In september 2016 kwamen slechts vier nieuwe cao s tot stand. De gemiddelde, afgesproken loonstijging in die cao s is 1,35 procent. Dat is lager dan het jaargemiddelde van 1,51 procent, maar vanwege het kleine aantal cao s is de afwijking niet significant. In 2016 verlopen in totaal 436 cao s. Tot en met september zijn 256 daarvan 59 procent al vernieuwd, Procentueel is dat gelijk als in vorige jaren. De lage september-score leidt niet tot een achterstand (Bron: AWVN). De contractloonontwikkeling in de marktsector (gemiddelde stijging van de lonen volgens de cao s) stabiliseert volgens het CPB in 2017 op 1,6%. Een deel van deze stijging ligt al vast omdat er al cao s voor 2017 zijn overeengekomen. Een paar voorbeelden van deze cao s met hun loonstijging in 2017 zijn hieronder opgenomen. Tabel 2: Cao loonstijgingen 2017 Cao Looptijd Tot en met Verhoging % van Grafimedia ,00 1,00 Groothandel in levensmiddelen ,00 Metalelektro (grootmetaal) ,25 1,00 Metaal en Techniek ,55 (kleinmetaal) Schilders-, afwerkings- en glaszetbedrijf ,25 1,50 Bron: caoweb Bij de overheid is, na jaren nullijn en daarna een inhaalslag, de komende jaren de contractloonontwikkeling in lijn met die van de marktsector.

15 Blz Werknemersorganisaties De FNV, de grootste vakbond van Nederland (1,1 miljoen leden), eist voor alle economische sectoren 2,5% meer loon in Bij bedrijven die veel winst maken en waar meer loonruimte is, gaat de FNV meer vragen. Dat staat in de Arbeidsvoorwaardenagenda 2017 van de FNV. De algemene looneis is iets lager dan vorig jaar (toen gemiddeld 3%), omdat de inflatie heel laag is, volgens bestuurslid Mariëtte Patijn. De loonsverhoging en vaste banen zijn nodig om de aantrekkende economie een grote impuls te geven, zegt ze. CNV, na FNV de tweede grote vakbond in Nederland, vraagt al jaren geen centrale loonsverhoging meer. De organisatie wil zich in het nieuwe cao-seizoen vooral hard maken voor het instellen van budgetten voor scholing en ontwikkeling van personeel. Dergelijke afspraken kunnen werknemers meer invloed geven op hun eigen werk en carrière, aldus CNV Werkgeversorganisaties Werkgeversvereniging VNO-NCW noemt één algemene looneis ''echt iets van vroeger''. ''De ene sector staat er goed voor, de andere minder. Dat verschilt enorm'', reageert een woordvoerder. ''Daar kan je niet één algemeen percentage op loslaten.'' In sectoren waar voldoende loonruimte is, krijgt dat volgens VNO-NCW nu ook al zijn beslag.

16 Blz Conclusies en aanbevelingen 4.1. Conclusies De economie, zowel op mondiaal, Europees als nationaal niveau, blijft zich langzaam herstellen. Voor de Nederlandse economie wordt in 2017 hetzelfde groeipercentage als in 2016 voorzien: 1,7. De inflatie neemt iets toe in 2017 tot 0,5%. De arbeidsmarkt lijkt, bij een overigens gelijkblijvende werkloosheid, iets te herstellen. Door de matiging van de loongroei in de afgelopen jaren lag deze onder de productiviteitsgroei. Hierdoor was er in 2016 ruimte om de contractlonen in de marktsector met 1,6% te laten stijgen. Dat geldt ook nog voor De vooral in 2016 matige productiviteitsgroei drukt de ontwikkeling van de incidentele lonen. Door deze stijging van met name de contractlonen, in combinatie met de lage inflatie en maatregelen uit het 5 miljard-pakket van vorig jaar, neemt de koopkracht over het algemeen toe. De regering heeft de overheidsfinanciën redelijk op orde en gaat verder met het proberen om de economie krachtiger te maken, te investeren in defensie en veiligheid en kansen voor kinderen. Het beleid op het gebied van sociale zekerheid en werkgelegenheid richt zich in 2017 op twee kernwaarden: goed werk en kansen voor iedereen. Met de verkiezingen in het vooruitzicht zijn er geen ingrijpende maatregelen aangekondigd. Werknemersorganisatie FNV komt weer als enige met een looneis: 2,5% meer loon in Het CNV vraagt al jaren geen centrale loonsverhogingen meer. Werkgevers vinden één algemene looneis niet meer van deze tijd Aanbevelingen Het aanhoudende herstel geeft aanleiding voor loonsverhoging. De inflatie neemt weliswaar toe maar blijft met 0,5% laag. Noch de inflatie, noch de situatie op de arbeidsmarkt heeft een loon opdrijvende werking. Nu het economisch beter blijft gaan, nemen de verwachtingen van werknemers, na een aantal jaren van loonmatiging, wel verder toe. Dit blijkt ook uit het toenemende aantal vragen van onze klanten over het benchmarken van hun salarisgebouw. Gezien de verwachte ontwikkelingen van het contractloon in de marktsector in 2017, lijkt een loonsverhoging tussen 1,5% en 2% in 2017 als uitgangspunt voor normaal functionerende werknemers redelijk. Uiteraard is de specifieke (economische) situatie van uw bedrijf en sector dan ook zeker een factor die bepaalt of deze percentages worden toegepast of dat hier positief of negatief van wordt afgeweken. Ons advies is dan ook van 1,5% tot 2% verhoging uit te gaan voor een voldoende presterende medewerker in een enigszins (economisch) stabiele organisatie en sector.