Participatiewet: de werkeveringsplek van Gom. Thema: HRM. NFP LR.jpg

Transcriptie

1 22 e jaargang nummer vaktijdschrift van Facility Management Nederland fmi Thema: HRM NFP LR.jpg Participatiewet: de werkeveringsplek van Gom FMinFOCUS VITALITEIT Leefstijl vaak geen onderdeel van het bedrijfs-dna Stand up, sit less, move more

2 HOOFDREDACTIONEEL AWESOME DUTCH DESIGN Datamanagement John Dommerholt, hoofdredacteur Het laatste onderzoek naar de Nederlandse facility-managementmarkt van Twynstra Gudde en onze vereniging, wijst uit dat er grote verschuivingen zijn in de top vijf van belangrijkste facilitaire trends en ontwikkelingen. Kostenmanagement wordt door facility managers nog steeds als belangrijkste prioriteit gezien, gevolgd door het inrichten en doorontwikkelen van de facilitaire regieorganisatie. Het nieuwe werken, maatschappelijk verantwoord ondernemen en facilitaire concepten als hospitality, maken plaats voor nieuwe trends: klantmanagement, het verbeteren van de kwaliteit van dienstverlening en de inzet van (nieuwe) technologie en data. Het blijven interessante lijstjes. Dit zijn de thema s die facilitair Nederland bezighouden. In het perspectief van een van de nieuw genoemde prioriteiten klantmanagement vraag ik me bij dit soort lijstjes wel af wat de invloed is van de klant. Is dit echt wat de klant (directie, eindgebruikers) wil, of is het de vertaling van facility management? Natuurlijk heeft een organisatie aandacht voor kostenmanagement. En dit wordt ook van facility management verwacht. Maar als puntje bij paaltje komt, zal een organisatie een hogere productiviteit, een lager ziekteverzuim, het kunnen aantrekken van talent, et cetera, nog veel belangrijker vinden. De opgave van facility management is erin gelegen om dit inzichtelijk te maken en hierover het gesprek te voeren. Het kunnen beschikken over data zal daarom steeds belangrijker worden. En dan heb ik het niet over de standaard KPI s waar we nu vaak mee werken. Deze zijn over het algemeen gericht op het functioneren van facility management en de kwaliteit van dienstverlening. Het gaat om datamanagement waarmee de kosten, maar vooral de opbrengsten van facility management, objectief inzichtelijk kunnen worden gemaakt. Als we daarin slagen, zal in een volgend lijstje kostenmanagement waarschijnlijk niet meer bovenaan staan. Colofon FMI Facility Management Informatie tijdschrift van FMN, Facility Management Nederland Aan dit nummer werkten mee Carolien Brederije, Danny van Bruggen, Annet de Haas, Marc van den Hoop, Evelien Koekkoek, Maaike Kuipers, Mandy Scheerder, Ruud Welten APPR bv Postbus 5135, 1410 AC Naarden tel.: , fax: Vernieuwend en compact design Hypermodern WC-papier Refill op elk moment Sustainable Satino Black productie Bladmanagement APPR bv, Inga van Uchelen, inga@appr.nl Redactie John Dommerholt (hoofdredacteur), Judy Alkema, Erik Ernst, Rianne Kuik, Reint Scholten, Lisette van Steijn Eindredactie APPR bv Vormgeving APPR bv, Merit op de Dijk (art direction) Drukwerk Drukkerij Ten Brink, Meppel Advertentie-exploitatie APPR bv, Herman Wessels, herman@appr.nl, FMN-bureau Postbus 5135, 1410 AC Naarden tel.: , / fmn@fmn.nl Informatie over lidmaatschap of opzeggen? Verschijningsfrequentie 11x per jaar Satino Black BriQ: game changer op het toilet! Uitgever APPR bv ISSN fmi

3 INHOUD fmi Thema: HRM De werkervaringsplek van Gom bij het ministerie van EZ 1 januari 2015 is de participatiewet in werking getreden. Met de participatiewet wil de overheid meer mensen met een arbeidsbeperking aan het werk krijgen. Wat betekent deze wet voor FM? FMI ging in gesprek met schoonmaakorganisatie Gom, FMHaaglanden en het Werkgeversservicepunt (gemeente Den Haag) over de stagewerkomgeving bij het ministerie van Economische Zaken. En verder 50 xxx Hier geen tekst? En verder De Participatiewet Bejubeld door sociale partners, verguisd door werkgevers 18 FM-leider gezocht: man/vrouw Rubrieken FMinFocus: VITALITEIT Vitaliteit: eenmalig sportabonnement vs. eenduidige bedrijfscultuur 6 Nieuws 8 Wie wat waar 9 Productnieuws 17 Lectorendialoog 20 Facilitaire loopbaan van Dertig tot vijftig procent van het ziekteverzuim binnen een bedrijf is vermijdbaar. Mits werkgever en werknemer aandacht hebben voor leefstijl. En dat gaat verder dan een sportabonnement weggeven of een e-healthprogramma aanbieden. Sonja van Hamersveld heeft jarenlange ervaring in de gezondheidszorg en deed wetenschappelijk onderzoek naar gezondheid en leefstijlbeïnvloeding. En verder 26 Het gezonde werken Zitten is het nieuwe roken 28 Op weg naar een werkomgeving die fysieke activiteit bevordert Sponsor in beeld Gom Schoonhouden 31 Juridisch 32 Column bestuur 35 FMN Actueel 36 Facilitaire aanbieders 38 Next

4 FMnieuws CSU uitgeroepen tot Best Managed Company 2014 Schoonmaakbedrijf CSU mag zich rekenen tot een van de best geleide Nederlandse bedrijven in het midden- en grootbedrijf. In december werd het bedrijf als een van de 76 organisaties in Nederland bekroond tot Best Managed Company. Deze verkiezing is een initiatief van Deloitte en ING Eurest in actie voor Samen voor de Voedselbank in samenwerking met VNO-NCW en TIAS School for Business and Society. CSU werd geprezen vanwege de duidelijke strategie die men voert, en die ook goed is ingebed in de aansturing van het bedrijf. De jury zegt hierover: CSU heeft een duidelijke strategie, waarover zij helder Van vrijdag 12 tot en met vrijdag 19 december deed Eurest op High Tech Campus Eindhoven mee aan de actie Samen voor de Voedselbank. Tien producten die het meest nodig zijn bij de Voedselbank werden tijdens lunchtijd verkocht op The Strip. Campusbewoners namen deel aan de actie door een van deze producten te kopen. Eurest droeg datzelfde product nog eens bij, waarmee de inzet werd verdubbeld. Met de actie wilde de cateraar bijdragen aan een goede kerst voor de minderbedeelde medemens. Informatie: Iets meer leegstand kantoren Vorig jaar stond 16 procent van de kantoren in de 53 grootste gemeenten leeg. Dat is een lichte stijging ten opzichte van In dat jaar bedroeg de leegstand 15,7 procent. Dat blijkt uit cijfers die vastgoedorganisatie DTZ Zadelhoff heeft bekendgemaakt. In totaal stond van de beschikbare vierkante meter kantoorruimte leeg. De huurprijs van één vierkante meter was 132 euro per jaar. Dat is 0,9 procent minder dan voorgaand jaar. Bron: communiceert met haar stakeholders. Ondanks relatief uitdagende marktomstandigheden weet het bedrijf hierdoor toch winstgevend te groeien met ook nog eens prima aandacht voor de duurzame inzetbaarheid van personeel. Informatie: Ambtenaren Utrecht hebben problemen met flexplekken Ambtenaren van de gemeente Utrecht kunnen moeilijk wennen aan het nieuwe Stadskantoor. Ze hebben grote moeite met het vinden van een geschikte werkplek. Ook vinden ze de grote open ruimten rumoerig. Dat blijkt uit een enquête van de Centrale Ondernemingsraad waarop 1300 ambtenaren reageerden. Er zijn nauwelijks vaste werkplekken in het nieuwe gebouw, de ambtenaren werken op flexplekken. De Centrale Ondernemingsraad kreeg signalen dat veel ambtenaren ontevreden zijn over de nieuwe werkwijze. Meer dan de helft (56 procent) van de ambtenaren die op de enquête reageerden, zegt dat het moeilijk is een werkplek te vinden. Dat speelt vooral als ze van een vergadering terugkomen. Dan moet bijna twee op de drie (64 procent) flink zoeken naar een bureau. Bron: Prorest hoogste niveau PSO-ladder Bedrijfscateraar Prorest Catering is in december als eerste cateraar onderscheiden met de Prestatieladder Sociaal Ondernemen (PSO). De Prestatieladder meet hoeveel een bedrijf bijdraagt aan werkgelegenheid voor mensen met een kwetsbare arbeidsmarktpositie. Volledig in lijn met het aantoonbaar succesvolle socialreturnbeleid van Prorest, is de cateraar gecertificeerd met het hoogste niveau van de PSO-ladder. Volgens het juryrapport draagt Prorest meer dan gemiddeld bij aan de werkgelegenheid van kwetsbare groepen, waarbij zowel directe als indirecte sociale bijdragen meegewogen worden. Ook de selectieprocedure van de cateraar werd in de officiële beoordeling geroemd, aangezien medewerkers worden aangenomen op basis van verwachte geschiktheid om als cateringmedewerker te kunnen functioneren en zo mogelijk door te groeien. Informatie: Van Houtum veiligste papierfabriek van Nederland Van Houtum uit Swalmen heeft de Arbo-bokaal van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en Kartonfabrieken gewonnen. De branchevereniging reikt deze trofee jaarlijks uit KAM-coördinator Jos Manders van Van Houtum (links) ontvangt de Arbo-bokaal uit handen van VNP-voorzitter Henk van Houtum Diversey Care wint Foodservice Award Begin december 2014 won Diversey Care, onderdeel van Sealed Air, de Foodservice Award in de categorie Nonfood, tijdens het Foodservice Awards diner in Grand Hotel Huis ter Duin. De Foodservice Award is een initiatief van Misset Horeca met als doelstelling de kwaliteit van de samenwerking tussen de verschillende schakels in het foodservicekanaal in kaart te brengen. Jaarlijks wordt er in het kader van deze awards een onderzoek uitgevoerd door de EFMI Business School met ondersteuning van het Foodservice Instituut (FSIN). In 2014 zijn er in totaal 82 leveranciers, onderverdeeld in verschillende Hago biedt geurbeleving met partner Fleetshield Hago en Fleetshield werken al langere tijd samen, maar begin december bezegelden het schoonmaakbedrijf en de specialist op het gebied van geurabsorberende folie de samenwerking officieel met een partnership. Een samenwerking waarin het proactief meedenken met opdrachtgevers ter verhoging van de kwaliteitsbeleving centraal staat. Om zo gezamenlijk een antwoord te kunnen bieden in geuren sfeerbeleving in met name sanitaire ruimtes bij opdrachtgevers die bezig zijn met revitalisering van bestaande bouw. De ondertekening vond plaats op het hoofdkantoor van Hago-moedermaatschappij Vebego in Voerendaal. Ruud Danklof, algemeen directeur Hago: Steeds meer organisaties kiezen voor herinrichting en -gebruik van bestaande bouw, in plaats van nieuwbouw. Zij zoeken naar innovatieve manieren voor revitalisering van hun huidige kantoren en werkplekken. Als schoonmaakdienstverlener hebben wij niet alleen veel invloed op de beleving van eindgebruikers, we zochten ook naar vernieuwende, aanvullende manieren om aan deze nieuw ontstane vraag te kunnen bijdragen vanuit facilitair oogpunt. Daarin vonden we een partner in Fleetshield. Zij voegen een belevingselement toe aan bestaande ruimtes met bedrukte geurfolies voor aan de papier- of kartonproducent die de beste prestaties behaalt op het gebied van arbeidsomstandigheden, ziekteverzuim en veilig werken. Van Houtum kwam dit jaar als beste uit de bus. De leverancier van innovatieve washroomoplossingen inclusief hygiënepapier, won de award voor de vierde keer: ook in 2007, 2009 en 2010 ging de onderscheiding naar Swalmen. Veiligheid is een zeer belangrijk speerpunt in ons mvo-beleid en staat bij alles wat we doen voorop, stelt KAM-coördinator Jos Manders van Van Houtum. Dagelijks zijn we hier mee bezig, consequent, positief, maar ook wel streng. Veilig werken vloeit met name voort uit gedrag. Wij houden elkaar voortdurend bewust van onze handelwijze en dat is niet vrijblijvend. Veilig werken moet een tweede natuur zijn voor al onze medewerkers en ook voor onze contractors. Het resultaat is er naar en in die zin mag je de Arbo-bokaal zien als een kroon op het werk van de onderneming. Het gaat erom dat onze medewerkers iedere dag aan het eind van de dienst gezond en wel naar huis gaan. Informatie: productcategorieën door grossiers en foodservice outlets, beoordeeld op vijf verschillende kerncriteria. Deze vijf criteria zijn productaanbod, innovativiteit, operational excellence, kennis en samenwerking. Op alle criteria werd Diversey Care het beste beoordeeld. Informatie: sanitaire ruimten. Dergelijke oplossingen, in combinatie met onze aanpak in, zorgen ervoor dat de belevingskwaliteit van de schoonmaak naar een hoger niveau stijgt. Informatie: 6 fmi fmi

5 Wie wat waar Productnieuws Remco Drijver commercieel manager bij De Kroon Facilitaire Diensten Remco Drijver is de nieuwe commercieel manager bij De Kroon Facilitaire Diensten in Utrecht. Als commercieel manager zal hij zich in eerste instantie bezighouden met acquisitie en relatiebeheer bij de divisie Service- en Schoonmaakdiensten. Maar ook alle andere divisies van De Kroon kunnen rekenen op zijn inzet en aandacht, om zo nieuwe markten te verkennen en bestaande markten uit te bouwen. Remco Drijver heeft ruime managementervaring binnen de facilitaire dienstverlening en was eerder werkzaam bij Rentokil en Asito. Informatie: Diane van Dijk directeur Hospitality CSU Met ingang van 2 januari is Diane van Dijk bij schoonmaakbedrijf CSU in dienst getreden als directeur Hospitality. Met de komst van Van Dijk investeert het bedrijf in het uitbreiden van de aanpak van gastvrije schoonmaak. Het aantrekken van een aparte directeur op dit gebied onderstreept het groeiende belang dat CSU hecht aan hospitality. Diane van Dijk (41) heeft veel ervaring opgedaan met het integreren van hospitality in dienstverlenende organisaties. De afgelopen jaren heeft zij gewerkt als directeur Marketing & Sales bij Scherpenzeel en daarvoor in dezelfde functie bij Van Gansewinkel. Met de komst van een directeur Hospitality speelt CSU nog nadrukkelijker in op de groeiende vraag naar gastheerschap in omgevingen zoals kantoren, scholen, overheid, zorg, retail en vervoer. Onder invloed van veranderende behoeften en werkomgevingen wordt gastvrijheid daar steeds belangrijker. Informatie: advertentie Nieuwe concepten temp-rite op de Vakbeurs Facilitair Gastvrijheid is niet meer weg te denken in onze huidige maatschappij, waarin men zowel mensgericht wil werken als onderscheidend wil zijn. Het fenomeen van aanbieden van eten en drinken daar waar de consument zich op dat moment begeeft, komt steeds vaker terug. Behalve in de zorg, ook in winkelgebieden, kantooromgevingen en grote publiekslocaties. Bovendien is de verschuiving van versbereide maaltijden naar koelvers maaltijden steeds meer zichtbaar in diverse markten. Op de Vakbeurs Facilitair te Den Bosch in januari presenteerde temp-rite International diverse nieuwe concepten die inspelen op deze ontwikkelingen in de markt. Zo introduceerde de specialist in logistieke verdeel- en regeneratiesystemen voor eten en drinken, de to you-serveertrolleys. Deze gastvriendelijke en mobiele trolleys bieden uitgebreid de mogelijkheid om uw gasten op elke locatie te bedienen met sandwiches, frisdranken, koffie, soep als ook warme snacks. Voor de opkomende verandering van versbereide maaltijden naar koelverse maaltijden introduceerde temp-rite een primeur genaamd de Multi-Cook. Dit luchtconvectiesysteem is specifiek ontwikkeld voor het regenereren van koelvers- of koelvriesmaaltijden met optimaal behoud van structuur, kleur en smaak. Een oplossing voor zowel de afdelingskeuken, als de overwerkmaaltijden in de kantine dan wel de partycatering. Informatie: Cashr werkt ook bij internetstoring Voor online kassasystemen in de horeca of retail is de betrouwbaarheid van het internet van groot belang. Je moet er als ondernemer niet aan denken dat in een druk weekend het netwerk uitvalt waardoor je klanten niet meer kunnen afrekenen. Cashr, het online kassasysteem voor smartphones en tablets, maakt daarom gebruik van een native app die blijft functioneren mocht het wifi-netwerk onverhoopt uitvallen. Bovendien stuurt het bedrijf vooraf monteurs langs die de wifiinfrastructuur checken en eventueel een splitsing in het netwerk aanbrengen. Hierdoor weten ondernemers van tevoren zeker dat hun netwerk aan de voorwaarden voldoet. Informatie: Decos lanceert presentatie- en vergaderapp Vakbeurs voor de complete facilitaire sector Woensdag 27 en donderdag 28 mei 2015 Amsterdam RAI Telefoon: info@cno-expo.nl Met de gratis app Preso.tv van Decos kunnen gebruikers tijdelijk en veilig documenten uploaden en delen voor een vergadering of presentatie, zonder dat ze daarbij een profiel hoeven aan te maken of persoonlijke gegevens als een mailadres moeten achterlaten. Preso.tv is beschikbaar als webapplicatie op maar ook als native app voor de ipad en iphone, verkrijgbaar via itunes. Een bèta van de app werd reeds in juni dit jaar gepubliceerd en op dit moment heeft de Apple-variant wereldwijd al elfduizend gebruikers. Een presentatie of document delen met Preso.tv is volgens de aanbieder eenvoudig. De gebruiker kan door middel van drag-and-drop de presentatie uploaden naar de Preso.tv-cloud. De app genereert vervolgens een webadres waar de presentatie wordt uitgezonden. Door deze url-code te delen, kunnen mensen de presentatie op hun eigen device volgen tegelijk met de presentator. Een door de app gegenereerde Presocode zorgt er daarbij voor dat de presentatie enkel kan worden waargenomen door mensen die de code invoeren. Informatie: fmi

6 Thema HRM De participatiewet: ondernemen met je hart Over de werkervaringsplek van Gom bij het ministerie van Economische Zaken 1 januari 2015 is de participatiewet in werking getreden. Met de participatiewet wil de overheid meer mensen met een arbeidsbeperking aan het werk krijgen. Wat betekent deze wet voor FM? FMI ging in gesprek met schoonmaakorganisatie Gom, FMHaaglanden en het Werkgeversservicepunt (gemeente Den Haag) over de stage-werkomgeving bij het ministerie van Economische Zaken. Een praktijkvoorbeeld waaruit vooral blijkt wat de kansen zijn van deze nieuwe wet. Rianne Kuik Met de participatiewet die dit jaar van kracht is geworden, worden gemeenten verantwoordelijk voor de re-integratie van mensen die nog kunnen werken maar daarbij wel ondersteuning nodig hebben. FMI stuitte op een goedlopend praktijkvoorbeeld bij het Ministerie van Economische Zaken in Den Haag, en ging in gesprek met de betrokkenen. Schoonmaakorganisatie Gom creëerde bij dit ministerie enkele jaren geleden een werkomgeving voor mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt. Dit deed zij in samenwerking met het Werkgeversservicepunt van de gemeente Den Haag en FMHaaglanden, de facilitaire organisatie van het Ministerie. Peter Roeleveld, rayonmanager Gom; Annemiek de Koning, werkbegeleider Facilitaire Dienstverlening Werkgeversservicepunt en sinds 1 januari 2015 jobcoach bij het Werkgeversservicepunt; Bibi Bruinsma, projectmanager Werkgeverservicepunt en Lidwi Waslander, projectmanager Werkgeverservicepunt, vertellen over het verloop van dit initiatief, dat een idee was van objectleider Asha Raghunath. Hoe het begon Roeleveld: Ik heb altijd een behoefte gevoeld om mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt ook een kans te bieden. Toen wij enkele jaren geleden het schoonmaakcontract bij FMHaaglanden in ons beheer kregen, lag er een duidelijke opdracht voor ons om een bijdrage te leveren het maatschappelijk verantwoord ondernemen. Onze objectleider Asha Raghunath kwam toen met het idee om een stagewerkomgeving te creëren en daar was ik meteen voor in. Raghunath: Ik vond de locatie van het ministerie van Economische Zaken zeer geschikt voor het creëren van een stage-werkomgeving. De indeling van het gebouw en de aard van de werkzaamheden maken het mogelijk om een gebied tot leeromgeving te selecteren. Op die manier kan ik snel bijsturen en ingrijpen als dat nodig mocht zijn. Zo ondervindt de klant geen hinder van de leeromgeving die wij hebben gecreëerd. Waslander: Dat is helemaal juist. Ik weet zeker dat veel van de bewoners in het pand niet eens weten dat we een afdeling hebben die een werkervaringsplek is. Deze medewerkers dragen namelijk dezelfde kleding als alle andere Gom-medewerkers en ook op de kwaliteit van hun werk is niets aan te merken. Ik vind het echt een succes. > De randvoorwaarden voor succes volgens de gespreksdeelnemers: Goede voorselectie Geschikte werkomgeving Goede en fulltime begeleiding, zowel vakinhoudelijk als leidinggevend Maak mensen onderdeel van het team Wederzijds vertrouwen Communicatie Leiderschap Bibi Bruinsma (l), Annemiek de Koning (beiden van Werkgeverservicepunt) Foto s: NFP Photography - Jeroen van der Meyde Reguliere baan Roeleveld: Om invulling te geven aan het idee van Asha raakte ik in gesprek met Bibi Bruinsma van het Werkgeversservicepunt. Samen hebben wij gekeken hoe we dit idee tot een succes konden maken. Bruinsma: Onze ervaring is dat veel van de kandidaten met een achterstand tot de arbeidsmarkt een werkervaringsplek missen. De stap naar een reguliere baan is dan te groot waardoor plaatsingen regelmatig mislukken. Door kandidaten een werkervaringsplek te bieden, bereiden wij ze voor op de structuur en verantwoordelijkheden die bij een reguliere baan horen. Daarnaast worden ze in het geval van de werkervaringsplek bij Gom ook nog eens opgeleid voor de schoonmaakbranche zodat ze ook direct inzetbaar zijn bij een werkgever. De Koning: In deze situatie worden kandidaten namelijk gedurende een periode van acht weken opgeleid en voorbereid op een baan in de schoonmaakbranche. Dit kan een dienstverband bij Gom zijn, maar ook een dienstverband bij andere organisaties behoort tot de mogelijkheden. Aan het einde van de stage krijgen alle kandidaten een getuigschrift. Dit getuigschrift heeft ook echt waarde voor hun cv. Niet iedereen mag en kan werkervaring opdoen op een werkplek bij het ministerie van Economische Zaken. > 10 fmi fmi

7 Thema HRM Waslander: Wij hebben een naam en standaard hoog te houden, onze leveranciers dragen daar ook aan bij. In deze werkomgeving worden hoge eisen gesteld aan kwaliteit, betrouwbaarheid en veiligheid. Een getuigschrift van deze werkervaringsplek krijg je alleen als je bewezen hebt dat je aan deze waarden voldoet. De Koning: Wij selecteren kandidaten voordat wij ze voorstellen aan de objectleiding van Gom. Motivatie vinden wij erg belangrijk en men moet natuurlijk ook een baan in de schoonmaakbranche ambiëren. Leiderschap Roeleveld: Zonder de bezielende begeleiding van onze objectleider Asha zou deze werkervaringsplek niet zo succesvol zijn. Raghunath reageert: Ik ben streng wanneer dit nodig is, maar ook rechtvaardig. Mensen kunnen altijd bij mij terecht met vragen of problemen. De eerste twee weken begeleid ik de kandidaten heel intensief. Ik laat dan eerst zelf zien hoe je moet schoonmaken en daarna kijk ik hoe de kandidaten het doen. Als ze zelfstandig kunnen werken, laat ik ze los en geef ze hun eigen werkzaamheden. De controle bestaat dan uit kwaliteitsrondes die ik samen met mevrouw Waslander elke week loop. Waslander: Dit gaat eigenlijk altijd goed. Medewerkers vallen altijd binnen de norm en willen graag leren van hun fouten. Raghunath: Eens per week heb ik ook contact met Annemiek de Koning van het Werkgeversservicepunt. Lidwi Waslander (Werkgeverservicepunt), Peter Roeleveld (Gom) De bewoners in het pand weten niet eens dat het een werkervaringsplek is De Koning: Op die manier bewaak ik de voortgang en bereid ik onze accountmanagers voor op het beschikbaar komen van een opgeleide kandidaat voor de arbeidsmarkt. We streven er namelijk altijd naar dat kandidaten direct na het opdoen van de werkervaring kunnen beginnen in een echte baan. Ik let gedurende de werkervaringssituatie altijd heel erg op het gedrag van de medewerker. Houdt deze zich aan de regels, komt hij op tijd, doet hij zijn werkzaamheden met zorg en aandacht, hoe gaat hij om met de Nederlandse taal, et cetera. Raghunath: Daar geef ik ook les in, in Nederlandse taal. Dat doe ik in de opkomstruimte voor alle schoonmakers. Sowieso herhaal ik elke week de regels van het werken bij Gom en schrijf ik op het bord welke werkzaamheden die week extra aandacht moet krijgen. Daarnaast herhaal ik ook iets van de grammatica van de Nederlandse taal. Roeleveld: De participatiewet vraagt van werkgevers nog een stapje verder te gaan, maar daar heb ik geen moeite mee. Ik vind dat ook onze verantwoordelijkheid. Daarom geef ik nu bijvoorbeeld al voorlichting op middelbare scholen voor moeilijk lerende kinderen. Aan de hand van veel plaatjes en door de leerlingen het werk te laten ervaren in een proefopstelling, bereid ik mijzelf maar ook de kinderen voor op de toekomst. De situatie die we nu bij Economische Zaken hebben gecreëerd kan dan ook eenvoudig geschikt worden gemaakt voor kandidaten die onder de participatiewet vallen. Waslander: Gom krijgt van ons alle ruimte. Ik heb dagelijks contact met de objectleiding en het volste vertrouwen in Asha en haar team. Daarnaast hebben wij als overheid ook een voorbeeldfunctie. Randvoorwaarden voor succes Op het moment van dit rondetafelgesprek was de Participatiewet nog niet in werking getreden. De deelnemers aan het gesprek waren het echter unaniem eens dat de aanpak zoals beschreven in dit artikel één-op-één de aanpak is, die van de participatiewet een succes moet maken. Kandidaten vanuit de > Reactie van Fatima Jusu Schoomaakmedewerker bij Gom, Fatima Jusu: De werkervaringsplek bij Gom heeft voor mij echt verschil gemaakt. Ik heb geleerd hoe ik moet schoonmaken en wat van mij als werknemer verwacht wordt. Ik word heel blij van werken en heb gemerkt dat ik van werken juist veel minder moe word dan wanneer ik altijd thuis ben. Asha Raghunath (l), Fatima Jusu (beiden Gom) participatiewet kunnen namelijk op dezelfde manier instromen als de 45 kandidaten die de afgelopen twee jaar het werkervaringstraject hebben doorlopen. De Koning: Zestig procent van de kandidaten die het werkervaringtraject bij Gom hebben afgesloten met een getuigschrift, heeft een baan gevonden en gehouden. Voor kandidaten uit de participatiewet verwacht ik dat nog meer begeleiding op de werkplek nodig is. Daarnaast zal de duur van het werkervaringtraject mogelijk verlengd moeten worden om goed zicht te krijgen op de capaciteiten van een participatiewetkandidaat. Bruinsma: Ik ben erg blij dat wij vanuit de gemeente ook de mogelijkheid hebben om werkgevers tegemoet te komen bij het creëren van werkplekken voor deze kandidaten. Een eventueel verlies in productiviteit kunnen we compenseren, maar het begint natuurlijk met het gesprek met elkaar aangaan en de bereid willigheid van alle partijen om te kijken hoe we een dergelijke werkplek mogelijk kunnen maken. Daar ben ik het helemaal mee eens, zegt Roeleveld, Waar een wil is, is een weg. Daar ben ik echt van overtuigd. fmi > Rianne Kuik is eigenaar van K&K Connect, initiatiefnemer van durfteverbinden.nl en redactielid van FMI 12 fmi fmi

8 Thema HRM De Participatiewet Bejubeld door sociale partners, verguisd door werkgevers Carolien Brederije De Participatiewet is de wet waarmee de Wet werk en bijstand (WWB), de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong) en de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) zijn geïntegreerd tot één regeling voor mensen die hulp bij toetreding tot de arbeidsmarkt nodig hebben. De Participatiewet is in werking getreden op 1 januari Advocaat Carolien Brederije over de ins en outs. Wat houdt de wet in en hoe is deze tot stand gekomen? De Participatiewet is, net als de Wet Werk en Zekerheid, de uitkomst van afspraken die werkgevers en werknemers maakten in april 2013 in het sociaal akkoord. Daarin hebben werkgevers toegezegd dat ze extra banen zullen creëren voor mensen met een arbeidsbeperking. Tot 2026 moeten dat extra banen zijn. Tot 2024 dient de overheid zelf nog eens voor extra banen te zorgen. Voor wie is de wet in het leven geroepen? Deze extra banen zijn bedoeld voor mensen die niet in staat zijn een inkomen op het niveau van het wettelijk minimumloon te verdienen. Het gaat dus zowel om mensen in de bijstand, om Wajongers als om mensen met een Wsw-indicatie. Hoe wordt de wet uitgevoerd? Decentralisatie - De regering wil jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen, op gemeentelijk niveau regelen. De Participatiewet dient hiertoe. Sinds 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor mensen met beperkte arbeidsmogelijkheden die ondersteuning nodig hebben. Waar gemeenten eerder enkel verantwoordelijk waren voor mensen in de bijstand, zijn ze dat nu voor iedereen met een arbeidsbeperking. Het gaat om mensen die kunnen werken, maar die het zonder extra hulp niet redden op de arbeidsmarkt. Om deze taken efficiënt te kunnen uitvoeren, krijgen de gemeenten een reintegratiebudget en andere instrumenten tot hun beschikking. Via 35 regionale Werkbedrijven zullen UWV en gemeenten zich inzetten om mensen aan het werk te krijgen. In deze Werkbedrijven werken de gemeenten in arbeidsmarktregio s samen met UWV, regionale werkgevers, vakbonden en onderwijsinstellingen. De Werkbedrijven zorgen voor plaatsing van mensen bij bedrijven en begeleiding op de werkplek. Werkgevers kunnen op grond van de Participatiewet bij het aanbieden van banen aan deze groep, ondersteuning krijgen van de gemeenten met voorzieningen als loonkostensubsidie, no-riskpolissen, jobcoaches en werkplekaanpassingen. Voor werknemers met een Wajong-uitkering kunnen werkgevers bij het UWV nog steeds een beroep doen op de re-integratie-instrumenten die deze wet biedt, zoals loondispensatie. Hoe werkt dit laatste? UWV bepaalt samen met de werkgever de loonwaarde van de werknemer. Het verschil tussen de loonwaarde en het wettelijk minimumloon krijgt u van de overheid terug. Dit gebeurt in de vorm van een loonkostensubsidie. Stok achter de deur: quotum - Het quotum wordt wettelijk vastgelegd in de Wet banenafspraak en quotum. In het wetsvoorstel voor deze wet is geregeld dat werkgevers met 25 of meer werknemers quotumplichtig zijn. In 2016 zal een eerste meting plaatsvinden. Dan moeten er banen zijn gerealiseerd over Om te kunnen vaststellen of het quotum gehaald wordt, wordt nog dit jaar een nulmeting uitgevoerd, waarbij 1 januari 2013 als ijkpunt is gekozen om de groei van het aantal nieuwe banen te kunnen berekenen. Als de gemaakte afspraken uit het sociaal akkoord onvoldoende vrijwillig worden nagekomen, dan zal na overleg met sociale partners en gemeenten vanaf 1 januari 2017 een wettelijk quotum worden ingevoerd. De Quotumwet (officiële naam: wetsvoorstel Banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten is nog niet in werking getreden, maar wel op 8 december 2014 goedgekeurd door de Tweede Kamer. Als ook de Eerste Kamer akkoord gaat de behandeling in de Eerste Kamer is voorzien voor het eerste kwartaal 2015 wordt u als werkgever wellicht vanaf 2017 verplicht om een bepaald aantal arbeidsbeperkten in dienst te nemen. Haalt u dit quotum niet, dan kunt u, jaarlijks, een boete van euro per niet-ingevulde arbeidsplaats verwachten. Of u daadwerkelijk quotumplichtig bent, wordt berekend aan de hand van het aantal verloonde uren in uw loonaangifte. Dit blijkt uit het Uitvoeringsbesluit Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten, dat staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan de Tweede Kamer heeft gestuurd. Uit gegevens van het CBS blijkt dat het gemiddeld aantal verloonde uren per werknemer in Nederland 31,1 uur per week is. Op jaarbasis komt dat per werknemer neer op verloonde uren (31,1 uur / 5 werkdagen x 261 werkdagen). U bent als werkgever dus quotumplichtig vanaf verloonde uren per jaar (25 x 1.623). Nb: in het wetsvoorstel is vastgelegd dat voor de telling van het aantal extra banen en de quotumregeling ook werknemers uit de doelgroep die werken via een zogeheten inleenconstructie worden meegeteld. Hoe dit precies vorm moet krijgen zal nog nader worden uitgewerkt. Doelgroep voor de Quotumwet UWV houdt een doelgroepregister bij van mensen die in aanmerking komen voor de quotumwet. Dit zijn grotendeels dezelfde doelgroepen als voor de banenafspraak: 1. Wajong 2. Wsw 3. Participatiewetters die niet in staat zijn zelfstandig 14 fmi fmi

9 Thema HRM DRION WELTEN het wettelijk minimumloon te verdienen 4. Participatiewetters die wél zelfstandig het wettelijk minimumloon kunnen verdienen en een structureel functionele beperking hebben, welke is ontstaan voor hun werkzame leven (tijdens de jeugd of studie) Deze vierde groep vormt een aanvulling op de doelgroep voor de banenafspraak. Wie tellen niet mee? Zij die: een WIA-uitkering hebben; vallen onder de Participatiewet en zelfstandig het minimumloon kunnen verdienen. Wanneer gaat de wet in? Als gezegd: de Participatiewet is reeds ingegaan per 1 januari De Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten (Quotumwet) gaat naar verwachting in per 1 april Conclusie Grotere werkgevers dienen sinds 1 januari 2015 rekening te houden met het bovenstaande en (zoals het er nu naar uitziet) binnenkort ook met het wettelijk quotum. Kritiek vanuit (onder meer) de schoonmaakbranche De verplichte inzet van werklozen en arbeidsgehandicapten leidt tot verdringing van reguliere arbeidsplaatsen. Van de bedrijven die hier ervaring mee hebben, zegt één op de drie (32 procent) dat ze daardoor gedwongen afscheid hebben moeten nemen van medewerkers. Tegelijkertijd zegt 43 procent dat zij deze mensen juist aan een vaste baan hebben geholpen. Dit bleek uit een onderzoek van NCRV Altijd Wat Monitor, in samenwerking met het dagblad Cobouw onder 313 bedrijven uit branches die veel te maken hebben met gemeentelijke aanbestedingen, namelijk OSB (schoonmaak), VHG (groenvoorziening), BTN (thuiszorg), KNV (taxivervoer), en Bouwend Nederland. Nog los van de eisen in de Participatiewet, eisen gemeenten steeds vaker van bedrijven dat zij mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan een baan helpen als ze een opdracht voor de gemeente uitvoeren, de zogenoemde social-return-verplichting. Van de in dit onderzoek ondervraagde bedrijven heeft 58 procent hier ervaring mee. Bijna de helft (46 procent) zegt dat hun werkzaamheden niet door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt kunnen worden verricht. Slechts één op de vijf bedrijven (20 procent) zegt dat dat wel kan. Veel gehoorde bezwaren tegen social return: Wij hebben vakmensen nodig (44 > Meer informatie: participatiewet-en-quotumregeling/quotumregeling.html procent) en Wij zouden onze eigen mensen moeten ontslaan (43 procent). Iets meer dan één op de vier bedrijven (27 procent) zegt goede ervaringen te hebben met social returners. Sociale werkbedrijven zetten hun personeel steeds vaker in voor dienstverlenend werk, zoals schoonmaak of groenvoorziening. Ook dat gaat ten koste van regulier personeel, zeggen de onderzochte bedrijven. Bijna een kwart (23 procent) van de bedrijven uit deze enquête zegt dat ze hierdoor personeel hebben ontslagen. (Bron: Altijd Wat Monitor uitgezonden op maandag 29 september 2014 om uur op NPO2). Tegenover deze angst staat de veel gehoorde uitspraak dat een (grote) werkgever zich door een boete van slechts euro niet zal laten afschrikken. Of dat juist is, in een economie als de huidige, is de vraag; ook gelet op de vaak kleine marges in de branche. Om verdringing van arbeidsplaatsen te voorkomen, zijn afspraken met opdrachtgevers en overheid noodzakelijk, stelde Kees Blokland, voorzitter van de commissie Code Verantwoordelijk Marktgedrag (de schoonmaakcode), in zijn slotwoord van het jaarlijkse codecongres op 23 oktober 2014 in Amersfoort. Blokland concludeerde aan het einde van het congres dat een behoorlijk deel van de schoonmaakbedrijven al medewerkers inzet die (straks) onder de nieuwe Participatiewet vallen. Opdrachtgevers moeten massaal gemobiliseerd worden om er samen voor te zorgen dat de nieuwe Participatiewet een versterking oplevert en geen verdringing. Dat geldt voor de schoonmaakbranche, maar ook voor andere dienstverleners, aldus de commissievoorzitter. Conclusie Of de Participatiewet daadwerkelijk een opening van de arbeidsmarkt voor mensen met een arbeidsbeperking gaat vormen, is en blijft de vraag. De Raad van State was in zijn advies positief over het doel van het wetsvoorstel, maar het had wel stevige kritiek op diverse onderdelen. Is het wel realistisch om deze wet door te voeren, nu de situatie op de Nederlandse arbeidsmarkt nog steeds erg slecht is? En vormt de boete wel een voldoende prikkel voor bedrijven? De meningen blijven verdeeld. Gaat de Participatiewet zijn doel voorbij schieten of is het een goed instrument? De tijd zal het moeten leren. fmi > Carolien Brederije is partner bij Valegis Advocaten in Den Haag. Zij adviseert ondernemers uit binnen- en buitenland op het gebied van arbeidsrecht. Foto s: NFP Photography - Pieter Magielsen LECTORENDIALOOG Ruud Welten (docent Filosofie en Bedrijfs- en organisatie-ethiek aan de Universiteit van Tilburg en lector Ethiek bij het kenniscentrum Hospitality van Saxion) en Bernard Drion (lector FM aan NHTV en directeur bij Hospitality Consultants), discussiëren en filosoferen elke maand op het kruispunt van FM en de wereld waar niets nog is zoals het was. Beste Bernard, Vorige keer heb ik je uitgedaagd om als facility manager het onderwijs te vernieuwen. Ik bedoelde dat heel serieus en als een hoogschatting van het vakgebied van FM. Als je kijkt naar de Latijnse oorsprong van het woord faciliteren, betekent het zoiets als vergemakkelijken. De theaters in het oude Griekenland, niet meer dan een halve maan bestaande uit trapsgewijze banken, waren zo ontworpen dat de toeschouwer niet alleen alles op het toneel kon zien, maar ook kon horen. Deze facilitering maakte het acteren, maar ook het toeschouwen, gemakkelijker en precies daarom werd het ook bepalend voor de traditie van het theater. Er was niet eerst theater en dan de vraag hoe het gefaciliteerd kon worden. Dat is wat bedoel ik met hoogachting: jullie Griekse voorvaderen in het facility management, daar in het oude Athene, waren medescheppers van het theater. Ze waren er niet slechts om te faciliteren. Anders gezegd: als het pad eenmaal is gelegd, zullen duizenden voetstappen volgen. Het voetpad is geen faciliteit voor de voetganger, maar wijst hem de weg. Je begrijpt al welke kant ik op wil. Onderwijs en faciliteiten. Laten we eens zo denken en het vak van de facility manager hoogachten: voor mij begint de vraag naar goed onderwijs niet alleen bij leerstof en goede docenten, niet alleen bij een curriculumopbouw of de keuze voor een boek, maar bij de keuze voor de faciliteiten die het onderwijs mogelijk maken. Onderwijs volgt de weg die de faciliteiten bieden. Niet andersom. Faciliteren als sturen, creëren, en niet als volgen. Als onderwijzende wil ik flexibele gebouwen, ik wil uitnodigende ruimtes, zoals tuinen dat kunnen zijn die verleiden tot wandelen. Ik heb college gegeven in de botanische tuinen van Cluj-Napoca in Roemenië, in de Domtuin in Utrecht en aan de oever van de IJssel in Deventer. In collegezalen met vaste stoelen, met hijgende airco s en zoemende beamers lukte het mij en de studenten niet wat daar vanzelfsprekend ging: het ging er niet meer om antwoorden op vragen die ze niet hadden gesteld, maar om een open, nieuwsgierige houding. Mijn ervaring leert dat de facilitaire omstandigheden heel bepalend zijn voor de mindset van studenten. En voor mij is dit weldegelijk een praktisch hospitalityvraagstuk. Hoe krijgt hospitality een materiële vorm, die bijdraagt aan goed onderwijs? Goed onderwijs veronderstelt openheid, een ontvankelijkheid waarvoor hospitality een hele mooie term is, en die gefaciliteerd kan worden. Hoogachtend, Ruud Welten 16 fmi

10 Thema HRM FM-leider gezocht: man/vrouw Leiderschap is een onderwerp waar in de huidige tijden van crisis steeds scherper naar wordt gekeken. Het is nu aan de leiders om de verbeterslag te maken en ons bovenop de crisis te helpen en dat in een van origine voornamelijk patriarchisch gestuurde culturele context. In dit artikel wordt op basis van een recent uitgevoerd onderzoek in het kader van de opleiding European Master Facility Management daartoe een aanzet gegeven. Marc van den Hoop, Mandy Scheerder De juiste facilitair leider weet in tijden van crisis de omslag op de juiste manier te maken en FM op de juiste manier op de kaart te zetten. Is daar een nieuw soort leider voor nodig? En welke vaardigheden moet deze leider dan bezitten? Is deze leider een man of een vrouw? Het vak FM is continu in ontwikkeling met als een van de doelen het op de kaart zetten van FM als discipline. In algemene zin kan worden gesteld dat het de kunst is om een optimale balans te vinden tussen de wensen van de organisatie, de wensen van de klant en de financieel gestelde grenzen. Dat balanceren, tussen dienstverlenend en servicegericht ingesteld zijn enerzijds, en marktconform opereren anderzijds, kenmerkt FM in de dagelijkse praktijk. Op dit moment blijkt dat 70 procent van de FM-leiders man is en 30 procent vrouw. Er kan niet simpelweg gezegd worden dat mannen betere FM-leiders zijn dan vrouwen. Er zijn meerdere factoren die meespelen in de loopbaan van afgestudeerden tot aan een positie als FM-leider. Deze hebben betrekking op de werkomgeving waarin de FM-leider actief is, zoals de omvang en cultuur van de organisatie. Maar ook persoonlijke keuzes in het leven, zoals privéleven versus carrière, beïnvloeden wie er op de positie van FM-leider komt. Trends in FM-leiderschap De wijze waarop wij naar leiderschap kijken is tevens gevoelig voor trends. Een voorbeeld van een recente trend ten aanzien van FM-leiderschap, is dienend leiderschap en het daarmee samenhangende idee van hospitality. De trend van het nieuwe werken heeft invloed op wie de positie van de FM-leider bekleedt als het gaat over flexibel werken en het combineren van carrière en privéleven. Inhoudelijk vertonen de verschillende leiderschapsstromingen vaak overlap; het dienstverlenende en servicegerichte aspect. Een echt op zichzelf staande, nieuwe leiderschapsstijl, is het vrouwelijk leiderschap. Leiders die op basis hiervan leidinggeven, doen dit vanuit vrouwelijke waarden en vaardigheden. In de aflevering De vrouwelijke leider van de NTR-serie Leiders gezocht wordt geopperd dat vrouwelijk leiderschap wel eens de oplossing kan zijn in deze tijden van crisis. De crisis is namelijk ontstaan gedurende een sterk door mannen gedomineerd tijdperk, veelal gericht op of winnen of verliezen. Vrouwen denken meer met de emotionele intelligentie en zijn niet alleen maar bezig met alsmaar meer en meer willen. Dat vrouwelijk leiderschap als stijl geïntroduceerd is, zegt veel over onze gedachten van onbalans in de ratio van mannelijke en vrouwelijke leiders in onze samenleving. Stereotype denken Maar liefst 37 leiderschapsvaardigheden zijn door middel van een enquête onder 250 hbo-studenten van zes hbo-instellingen gekwalificeerd in termen van typisch mannelijk, typisch vrouwelijk of neutraal. De uitkomst van het onderzoek laat zien dat de lijst van vaardigheden voor meer dan de helft als neutraal gewaardeerd wordt door de huidige hbo-studenten. Toch zijn er ook mannelijke of vrouwelijke nuances aan te brengen. Over het algemeen worden zachte vaardigheden, zoals inter-persoonlijke sensitiviteit en empathisch vermogen, als vrouwelijk bestempeld en harde vaardigheden, zoals doelgerichtheid en visie hebben, als mannelijk. De studenten classificeren zeven vaardigheden als mannelijk en negen vaardigheden als vrouwelijk. De verkregen classificering is vergeleken met literatuurbronnen over dit onderwerp, waarbij duidelijk wordt dat stereotype denken (binnen de geënquêteerde populatie) toch wel degelijk aan de orde is. Tevens laat het zien dat harde vaardigheden inderdaad als mannelijk geclassificeerd worden en vrouwelijke vaardigheden als zacht gezien worden. Neutrale vaardigheden Wat zeggen de resultaten van dit onderzoek over de initiële vraag wat voor een soort FM-leider er in economische zware tijden nodig is? Op basis van het onderzoek zou je kunnen stellen dat de vaardigheden die een FM-leider dient te beheersen, balanceren tussen mannelijk en vrouwelijk en dat deze vaardigheden voor een groot gedeelte als neutraal zijn te bestempelen. Geslacht zou daarmee geen direct bepalende factor zijn voor het zijn van een goede FM-leider. In tijden waarin ontwikkelingen elkaar snel opvolgen, dient een FM-leider in ieder geval reactief met deze veranderingen om te kunnen gaan. Puur gefocust op FM, zou een leider een combinatie moeten hebben van kennis over technische vaardigheden die nodig zijn om het vak facility management op de werkvloer uit te oefenen, en algemene managementvaardigheden om organisaties, mensen en processen aan te kunnen sturen. Hierin is wederom de combinatie tussen harde en zachte, oftewel als mannelijke en vrouwelijke geclassificeerde vaardigheden te zien. Daarnaast kan het dienstverlenende en servicegerichte aspect van FM als meer vrouwelijk worden ge- zien, blijkende uit bijvoorbeeld klantgerichtheid en betrokkenheid. Het marktconform en binnen de financiële kaders opereren, kan als meer mannelijk gezien worden, refererende aan bijvoorbeeld doelgerichtheid. Balanced leadership Wellicht een open deur, maar samengevat kun je stellen dat het gaat om de juiste persoon, op de juiste plek, op het juiste moment. Dit betekent dat de FM-leider een bepaalde persoonlijkheid moet hebben die binnen de organisatie past, en dat hij of zij in staat moet zijn om situationeel leiderschap toe te passen gedurende de verschillende fases binnen een organisatie. De focus ligt dan niet meer op man of vrouw, maar op het beheersen van zowel mannelijke, vrouwelijke en neutraal geclassificeerde vaardigheden. Een FM-leider wordt niet aangenomen op het feit dat het een man of vrouw is, maar op basis van een combinatie van aspecten. Over het algemeen blijkt uit praktijkervaringen dat een FMleider een sterke persoonlijkheid moet hebben, levenservaring moet hebben en deze moet kunnen toepassen en volledig toegewijd moet zijn aan FM. Daarmee is hij/zij dan in staat om FM op de kaart te zetten en de discipline naar een hoger niveau te tillen. Een sterke persoonlijkheid heeft te maken met zelfbewustzijn. Hoe zelfbewuster een leider is, hoe beter hij/zij anderen kan aansturen en bijvoorbeeld door veranderingen heen kan leiden. Leiders met levenservaring worden effectiever beschouwd, omdat ze meer inzicht hebben in de karakters van hun volgers. Een nieuwe leiderschapsstijl kan zijn balanced leadership, waarin vaardigheden worden gecombineerd. Balanced leadership zoekt de balans tussen mannelijk en vrouwelijk, harde en zachte vaardigheden, ratio en emotie, carrière en privéleven, het zijn van een leider en een manager, jong en oud, korte en lange termijn en zo nog meer aspecten. De perfecte balans zorgt er voor dat een FM-leider een goede leider is voor zijn volgers en tegelijkertijd tot de juiste resultaten voor de organisatie komt, binnen de financieel gestelde kaders. Dan is het niet meer zo van belang om te streven naar een 50/50 mannelijk/vrouwelijk-verhouding van leiders, maar dat zij die leiding geven, man of vrouw, dit doen vanuit het beheersen van zowel de neutrale, mannelijke als vrouwelijke vaardigheden. fmi Het dienstverlenende en > Marc van den Hoop is eigenaar van Simplyspecial en gastdocent bij Saxion. Mandy Scheerder is werkzaam als sales consultant bij Unique. servicegerichte aspect van FM kan als meer vrouwelijk worden gezien 18 fmi fmi

11 Facilitaire loopbaan van Naam: Maaike Kuipers Huidige functie: Consultant Facility Management bij Colliers International Corporate Solutions Wilde vroeger worden: Hostess op een cruiseschip Mijn ouders zijn binnenvaartschipper; met veel plezier heb ik altijd meegevaren en genoten van de vrijheid die ik voelde als ik aan boord was, vertelt Maaike Kuipers, Consultant Facility Management bij Colliers International Corporate Solutions. Toen ik jong was wilde ik ook varen, maar de zeevaartschool was veel te technisch. Op een cruiseschip werken was mijn tweede keuze en dus koos ik voor de middelbare hotelschool. Tijdens deze opleiding heb ik één zomer op een riviercruiseschip gewerkt, waarna ik was genezen en ik besloot toch maar een carrière aan de wal te beginnen. In de hotellerie. Kuipers, bij wie gastvrijheid naar eigen zeggen een tweede natuur is, werkte bijna tien jaar met zeer veel plezier in hotels. Toch wilde zij zich ook buiten de horeca verder ontwikkelen: Tijdens de hbo-opleiding International Business & Languages, die ik na het mbo heb afgerond, heb ik een aantal onderzoeken moeten doen en dat sprak mij erg aan. De volgende stap was daarom ook werken bij onderzoeksbureau Integron. Zo kwam ik in aanraking met de interne klanttevredenheidsonderzoeken voor het facilitair bedrijf. Ik wist nagenoeg niets van het facilitaire vakgebied af. Door naar veel bijeenkomsten te gaan en door mijn werk heb ik veel facilitair professionals leren kennen en daarmee ook het vakgebied. Hierin wilde ik verder! Kuipers werd lid van FMN en kwam zo in contact met de redactie van FMI: Het was echt een eer dat ik mocht schrijven voor FMI. Na drie jaar bij het onderzoeksbureau was Kuipers toe aan meer uitdaging: Die vond ik bij Colliers International - voor de fusie: AOS Group Nederland. Ik werk op de afdeling Facility Management Consultancy, waar ik een aantal klantgroepen begeleid in het benchmarken van de facilitaire kosten. Ook werk ik mee aan facilitaire adviesprojecten, zoals het begeleiden van de facilitaire organisatie ten behoeve van visievorming en uitbestedingen. Een aantal ontwikkelingen volgt Kuipers in het bijzonder, zoals maincontracting, PPS/DBFMO en Esco. Binnen Colliers is veel mogelijk en kan ik me de komende jaren echt blijven ontwikkelen op facilitair gebied, maar ook in huisvesting en projectmanagement. Ik heb interesse in Breeam, PPS en complexe facilitaire vraagstukken, onderwerpen die bij Colliers vaak aan de orde zijn. Foto: NFP Photography - Pieter Magielsen fmi

12 FMinFOCUS VITALITEIT Leefstijl vaak geen onderdeel van het bedrijfs-dna Vitaliteit: eenmalig sportabonnement vs. eenduidige bedrijfscultuur Dertig tot vijftig procent van het ziekteverzuim binnen een bedrijf is vermijdbaar. Mits werkgever en werknemer aandacht hebben voor leefstijl. En dat gaat verder dan een sportabonnement weggeven of een e-health- Inga van Uchelen programma aanbieden. Sonja van Hamersveld heeft jarenlange ervaring in de gezondheidszorg en deed wetenschappelijk onderzoek naar gezondheid en leefstijlbeïnvloeding. De leefstijl is van grote invloed op onze gezondheid. De leefstijl wordt gevormd door keuzes en gedragingen van mensen en draagt bij aan je mentale en fysieke gezondheid. Bepaalde leefstijlen rondom voeding, slapen, bewegen en omgaan met stress en spanning, zijn gedragingen die bewezen van invloed zijn op (on)gezondheid. Zo verscheen eind 2014 het volgende bericht in de media: Ongeveer een derde van de nieuwe kankergevallen in Nederland kan worden voorkomen door gezonder te leven. Dat concludeert TNO, dat in opdracht van KWF Kankerbestrijding onderzocht welke leefstijlfactoren van invloed zijn op de ontwikkeling van kanker. (Bron: NOS.nl) Niet roken, gezond eten en voldoende bewegen, bleken het belangrijkst. Ook andere klachten, zoals burn-out, depressie of overgewicht en als gevolg daarvan diabetes, zijn vaak het gevolg van een ongezonde leefstijl. Een zieke werknemer kost een werkgever gemiddeld 250 euro per dag. Het ziekteverzuim in Nederland was in het tweede kwartaal van ,7 procent. Voor een bedrijf met 100 medewerkers komt dat neer op een kostenpost van meer dan euro per jaar. (250 euro x gemiddeld 228 werkdagen per medewerker x 3,7 zieke personen op de 100 = euro). Schattingen lopen uiteen, maar in dertig tot vijftig procent van de gevallen gaat het om de gevolgen van vermijdbare klachten, en dus om verzuim dat door de werkgever en werknemer te beïnvloeden is. En dan hebben we het nog niet over verborgen verzuim, waarbij de medewerker wel aanwezig is, maar niet productief. Coachen op vitale thema s Sonja van Hamersveld heeft jarenlange ervaring in de gezondheidszorg en deed wetenschappelijk onderzoek naar gezondheid en leefstijlbeïnvloeding. Op basis daarvan ontwikkelde zij een methode die heeft geleid tot de oprichting van Charly Green. Een bureau dat als doel heeft om zowel in de gezondheidszorg, als bij bedrijven, de winst die mogelijk is met leefstijl onder de aandacht te brengen. Het veranderen van bepaalde gewoonten start met inzicht en bewustwording. Veel medewerkers ontbreekt het aan kennis over gezondheid en de invloed van bepaalde gewoontes. We worden dagelijks blootgesteld aan veel prikkels en de omgevingen om ons heen veranderen in rap tempo. Er worden veel eisen gesteld; hoe bewaak je daarin je energie? De meeste organisaties leggen de verantwoordelijkheid hiervoor volledig bij de medewerker. Hij krijgt betaald voor het uitvoeren van zijn werkzaamheden Een lijst vragen en gespreksonderwerpen biedt ondersteuning om met medewerkers in gesprek te gaan en men verwacht dan ook dat deze fit en energiek op het werk verschijnt. Maar als het duidelijk is dat de invloed van leefstijl zo groot is op de productiviteit van medewerkers en deze veranderen zo lastig waarom dan niet een beetje coachen op dit gebied? Van Hamersveld noemt dit integraal managen: Aandacht voor aspecten die van invloed zijn op de mentale en fysieke fitheid worden vaak niet echt serieus genomen en door de organisatie niet gezien als onderdeel van integraal managen. Men vindt dat hier een taak ligt voor de medewerker zelf. Managers zien het niet tot hun taak om te coachen op vitale thema s en zien het juist als een last. Korting op sporten, of een jaarlijkse vitaliteitsweek is tot daar aan toe, maar het thema vitaliteit in de eigen structuur en cultuur op de agenda zetten, is er nog niet bij. Maar voordat de begeleiding van medewerkers effect heeft, zal bij managers het belang van vitaliteit doordrongen moeten zijn. De manager is de norm. Als aandacht voor leefstijl door het management niet wordt gedragen, kun je er net zo goed niet aan beginnen. > 22 fmi fmi

13 FMinFOCUS VITALITEIT VOOR PRESTATIEVERGELIJK /7 KIES VOOR HET LIDMAATSCHAP VAN NFC INDEX! HOE DOE IK HET TEN OPZICHTE VAN ANDERE ORGANISATIES? Word lid van Netherlands Facility Costs Index Coöperatie en vergelijk de facilitaire kosten van je organisatie met bijbehorende serviceniveaus met de BV Nederland. Met het nieuwe basislidmaatschap van NFC Index kun je zelfstandig benchmarken met behulp van de website. Met het bestaande premiumlidmaatschap kun je met anderen benchmarken met behulp van gecertificeerde adviseurs. Op basis van input kunnen verschillende soorten rapportages worden gemaakt en kunnen kengetallen worden bekeken. Het vergelijk biedt een portaal tot leren en verbeteren! VANAF JANUARI 2015 KENT NFC INDEX EEN NIEUW BASISLIDMAATSCHAP MET INTERESSANTE VOORWAARDEN JAAR Charly Green ondersteunt organisaties en traint leidinggevenden om de juiste aandacht voor vitaliteit te borgen in het DNA van de organisatie. Het is een wetenschappelijk bewezen aanpak die veranderen makkelijker, leuker en effectiever maakt. Alcoholvrije dagen Van Hamersveld baseerde haar methode op de visie van motivational interviewing, een gesprekstechniek uit de hulpverlening die ingezet wordt bij mensen die verslaafd zijn en moeilijk tot niet in verandering komen: Als we kijken naar gedragsverandering van mensen, en dan specifiek naar leefstijlverandering, is bewezen dat deze visie verandering ondersteunt door het vergroten van de intrinsieke motivatie. De techniek bestaat onder andere uit het zonder oordeel open vragen stellen, zonder daarbij direct een oplossing of advies aan te dragen. Je vindt er niets van, maar zet medewerkers wel tot nadenken. Het gaat om het ontlokken van veranderuitspraken bij de medewerkers zelf: ik wil niet meer afhankelijk zijn van sigaretten, ik wil een betere conditie. Door op deze manier in gesprek te gaan worden mensen aan het denken gezet en intrinsiek geprikkeld. Deze intrinsieke motivatie is de enige motivatie om iets echt vol te kunnen houden. Een techniek die je niet van de ene op de andere dag beheerst. Een lijst vragen en gespreksonderwerpen biedt daarom ondersteuning: Leefstijl in beeld. Deze helpt de manager open vragen te stellen en geen oordeel te vormen. De vragenlijst geeft inzicht in de huidige vitale situatie van een medewerker; bijvoorbeeld in het slaap- eet- drink- en beweegpatroon en geeft ook direct aan of iemand daarmee een risico loopt. Zit iemand veilig (methode geeft groen aan, bijvoorbeeld bij elke dag ontbijten), vormt bepaald gedrag een risico (oranje, bijvoorbeeld bij minder dan twee alcoholvrije dagen) of loopt iemand met een slechte gewoonte zelfs gevaar (rood, bijvoorbeeld bij meer dan tien uur zitten op een dag). Minstens zo belangrijk is het gesprek dat daarmee tot stand komt tussen de manager en de medewerker. Voor de manager is het een hulpmiddel om risicogedrag bespreekbaar te maken en na te gaan of ergens ondersteuning gewenst is. De vragenlijst is daarna vaker in te zetten om op die manier verbeteringen te kunnen meten, inzicht te krijgen in ontwikkelingen, en te kunnen constateren wat iemand nodig heeft. Geen moeten, maar in het kader van goed werkgeverschap aandacht voor je medewerkers. Voor hun gezondheid, maar ook: krijgen zij voldoende ontspanning? En is de financiële situatie op orde? Volgens Van Hamersveld werkt alleen al het contact maken met de medewerker en de persoonlijke aandacht voor iemand, helend. Haalbaar binnen FM? De rol van het management is essentieel voor suc- Bij minder hoog opgeleiden komen leefstijlaandoeningen veel vaker voor ces. Managers moeten volgens Van Hamersveld motiveren, ondersteunen en faciliteren. Als jij het belangrijk maakt, dan is het voor de medewerker ook belangrijk. Maar de medewerker is zelf verantwoordelijk voor de verandering. Dat betekent draagvlak creëren. Bij bedrijven waar nog niet zoveel draagvlak is, is het belangrijk medewerkers zelf te laten bepalen welke thema s van invloed zijn op de vitaliteit om met elkaar af te spreken dat je daar structureel met elkaar over in gesprek gaat, bijvoorbeeld slapen, voeding, bewegen, ontspanning en privéomstandigheden. Je creëert zo aanbod/programma dat aansluit op de vraag van medewerkers. Want je kunt wel een e- healthprogramma kopen, maar hoe zorg je dat medewerkers twee weken later nog inloggen? Workshops, lezingen van topsporters, sportprogramma s, inspiratiesessies, inrichten van een leefstijlspreekuur of speeddaten met een leefstijlcoach kunnen meer draagvlak creëren en de kans op successen vergroten. Successen die besmettelijk kunnen werken en meer aandacht voor gezonder gedrag vergroten. Is dit wel haalbaar binnen FM? Medewerkers werken onregelmatig, zijn bij de klant op locatie of werken buiten reguliere werktijden. Er is veel te weinig contact om vitaliteit op deze manier op de agenda te zetten. Onzin, vindt Van Hamersveld. Iedere organisatie kan in kaart brengen: wat is onze structuur, welke contactmomenten zijn er wel, en hoe kunnen we via dat contact vitaliteit bespreekbaar maken? Dat betekent dat je als manager een objectleider of cateringmanager moet zien te bereiken. Hoe kan hij de medewerkers beïnvloeden? Juist bij de minder hoog opgeleiden komen bepaalde leefstijlaandoeningen veel vaker voor, zoals overgewicht en roken. Dus: Wat is er wel mogelijk? Begin met het onderwerp belangrijk en bespreekbaar te maken. Zorg voor kennisoverdracht want daar ligt vaak het probleem, zeker bij deze groep. En stel je verwachtingen bij. Niet iedereen gaat drie keer in de week naar de sportschool, maar met de hond wandelen of tuinieren is ook bewegen en een vorm van ontspanning. Volgens Van Hamersveld kunnen bedrijven helpen door het kopieerapparaat verder weg te plaatsen, het gebruik van de trap te promoten of kroketten wat duurder te maken en salades goedkoper. Dit wordt ook wel nudging genoemd: mensen een klein beetje helpen de goede kant op te duwen. Toch zijn dit invloedrijke interventies waardoor je mensen makkelijker gezonde keuzes laat maken. fmi NFC Index Advertentie FMI1.indd :57 fmi

14 FMinFOCUS VITALITEIT Het gezonde werken Zitten is het nieuwe roken mogelijk variatie aan zit- en sta-mogelijkheden. Staand vergaderen duurt een derde korter dan een zittende vergadering met het zelfde resultaat en daarbij bespaar je kosten doordat je geen stoelen hoeft aan te schaffen. Een win-winsituatie dus! Stap 5: Creëer een gezond klimaat Zoals aangegeven is klimaat een enorme trigger voor klachten. Een gezond klimaat zorgt voor veel zuurstof in de lucht en daardoor voor productieve werknemers. Bouwmaterialen hebben veel invloed op het klimaat, let op de chemische uitstoot van plaatmaterialen en tapijten. Ook printers zijn een bron van schadelijke chemicaliën, plaats deze dus het liefst afgescheiden van de werkplek in een ruimte met ventilatie. Gelukkig zijn planten tegenwoordig weer helemaal hip in het interieur, want behalve dat ze zorgen voor meer privacy en minder stress (bewezen in diverse wetenschappelijke studies), zuiveren zij de lucht die wij inademen. Het nieuwe werken is oud nieuws. Het gezonde werken moet zorgen voor een duurzame arbeidsrelatie, met een gezond kantoor en vitale en productieve medewerkers. Het gezonde werken is nog vrijwel onbekend terrein voor opdrachtgevers, ontwerpers en voor facility managers. Klachten van werknemers verminderen door te zorgen voor een gezond kantoorinterieur waar werknemers controle hebben over hun omgeving en zo min mogelijk stress ervaren. Maar wat is nou een gezond kantoor? In zeven stappen ontwikkeld door Evelien Koekkoek, interieurarchitect en gespecialiseerd in gezonde werkomgevingen worden in dit artikel de basisprincipes uitgelegd. Koekkoek baseerde deze principes naar aanleiding van haar fascinatie voor gezondheid dankzij haar achtergrond als topsporter. Daarnaast heeft zij interieurarchitect een passie voor de invloed van de omgeving op het gedrag van mensen. Stap1: De eerste indruk Een goede eerste indruk bevordert het gevoel van vertrouwen. Op het kantoor is het van groot belang hoe een werknemer of klant het gebouw benadert. De entree is de eerste indruk, die net als bij het ontmoeten van personen, het belangrijkste is om een gevoel van vertrouwen te wekken. En hoe meer vertrouwen hoe prettiger de persoon zich voelt. Stap 2: Bouw aan vertrouwen Een vertrouwde omgeving kun je realiseren door de visie van de organisatie terug te laten komen in het interieur. Bijvoorbeeld door herkenbare brandgraphics te plaatsen, maar ook op een subtiele manier, zoals de keuze voor een milieuneutraal gebouw door een bedrijf dat voor duurzaamheid staat. Stap 3: Verminder overlast Ongemerkt kan onze omgeving voor veel stress zorgen. Geluidsoverlast en klimaat scoren het hoogste op de stressladder. Geluidsoverlast wordt over het algemeen opgelost met akoestische materialen. Beter nog is het wanneer de werknemer kan ontsnappen aan het geluid, door activiteits-gerelateerde werkplekken te creëren met voldoende stiltewerkplekken. De werknemer wordt baas over zijn eigen omgeving, waardoor klachten direct verminderen. Ook het zelf regelen van het klimaat zorgt er voor dat werknemers minder overlast ervaren en minder klagen. Stap 4: Sta op en loop Zitten is het nieuwe roken, is een uitspraak die je steeds vaker hoort. Zitten is zeer schadelijk voor de gezondheid doordat deze houding de bloedsomloop beknelt. Helaas wordt hier nog weinig actie op ondernomen als we naar kantoorinterieurs kijken. De meeste werkplekken zijn ingericht op zitten. Zit-sta-werkplekken zijn een goede uitkomst, maar vaak prijzig. Om werknemers meer te laten bewegen kan je activiteitgerelateerde werkplekken plaatsen met zo veel Evelien Koekkoek Stap 6: Verlicht en kleur het interieur Het bioritme van de mens reageert voor het grootste gedeelte op daglicht. Rond de wintertijd merken de meeste mensen dat hun energiepeil omlaag gaat. Daarnaast wordt onze benodigde vitamine D met name opgenomen door direct zonlicht op de huid. Zorg daarom voor voldoende daglicht op de werkvloer als je energieke werknemers wilt. Plaats bureaus bijvoorbeeld niet verder dan 1,5 meter van het raam. Zorg voor voldoende buitenruimte, balkon of dakterrassen waar je werknemers af en toe op een prettige manier buiten kunnen verblijven/vergaderen, en dan niet alleen de rokers. Qua kleur in het interieur zijn nog geen wetenschappelijke bewijzen over de invloed die dit heeft op de mens. Wat we wel weten is dat de omgeving sterke invloed heeft op mensen door de associatie die zij ervaren. Rood is bijvoorbeeld geen slimme keuze in ziekenhuizen. Je kunt kleur onder andere gebruiken om stap 2. Bouw aan vertrouwen te versterken. Pas de kleuren toe die bij de organisatie passen. Stap 7: Ontspan Burn-outs komen de laatste jaren steeds vaker voor. Werk en privé lopen in elkaar over en ambitieuze mensen vinden het moeilijk om ontspanning te vinden. Werknemers een plek geven om te ontspannen is het minste wat je kunt doen wanneer er veel van ze verwacht wordt. Ontspannen kan op verschillende manieren: 1. Ontspannen door middel van beweging en fun; plaats spelelementen op de werkvloer zoals fitnessballen, springtouwen, voetbaltafels of pooltafels waardoor werknemers gestimuleerd worden om af en toe iets anders te doen dan werken. 2. Ontspannend door middel van individuele ontspanning. Creëer de mogelijkheid voor werknemers om zich even terug te trekken, dit kan een stilteruimte zijn, maar ook gerust een fijne loungebank die wat afgescheiden is van de werkvloer. 3. Ontspannen door powernappen; in diverse wetenschappelijke studies is bewezen dat de productiviteit tot wel tweehonderd procent kan stijgen wanneer werknemers halverwege de dag een kort slaapje doen. Om van dit stressladder voordeel gebruik te kunnen maken, zal je hiervoor gelegenheid moeten bieden in de vorm van een powernap-ruimte/stoel. Dankzij dit artikel heb je de basisprincipes te pakken die je nodig hebt om een gezond kantoor te creëren. Zoals aangegeven hoeven de oplossingen geen extra kosten met zich mee te brengen, ze kunnen kosten besparen of zelfs winst genereren wanneer werknemers productiever worden. Het is tijd om over te stappen van het nieuwe werken op het gezonde werken. fmi > Evelien Koekkoek is interieurarchitect. Geluidsoverlast en klimaat scoren het hoogst op de 26 fmi fmi

15 FMinFOCUS VITALITEIT Stand up, sit less, move more Op weg naar een werkomgeving die fysieke activiteit bevordert Danny van Bruggen Onder het opnemen van licht intensieve fysieke activiteiten leidt productiviteit niet Iedereen weet dat onvoldoende bewegen slecht is voor de gezondheid. Recentelijk is gebleken dat ook sedentair gedrag, activiteiten met een laag energieverbruik in combinatie met een zittende of liggende houding, gezondheidsrisico s met zich meebrengt. Sporten heft het schadelijke effect van langdurig achtereen zitten niet op. Een sedentaire leefstijl kent gezondheidsrisico s, onafhankelijk van het feit of iemand voldoende beweegt. Bij sedentair gedrag is sprake van activiteiten met een lag energieverbruik in combinatie met veel zitten of liggen. Kantoormedewerkers hebben daardoor twee keer zo vaak hart- en vaatziekten als werknemers met staand werk. Sedentair werk Wereldwijd neemt de hoeveelheid tijd die mensen sedentair doorbrengen toe. Voor een volwassene kan dit oplopen tot meer dan negen uur per dag. Voor velen vindt een groot gedeelte hiervan plaats tijdens het werk. De printer staat onder handbereik, het toilet is om de hoek en de prullenbak staat onder het bureau. Veel werkplekken zijn zodanig opgezet dat werknemers nauwelijks hoeven te bewegen. Veel werknemers met een zittend beroep compenseren langdurig zitten niet met voldoende fysieke activiteit buiten werktijd. Zij zijn inactief én sedentair en ondervinden niet de gezondheidsvoordelen van voldoende sporten of bewegen, maar wel de nadelige gevolgen van een sedentaire leefstijl. Werknemers die voldoende bewegen verzuimen minder dan werknemers die dat niet doen en zijn productiever. Fitte en gezonde werknemers zijn voor een bedrijf en de samenleving een waardevolle toevoeging. Of sedentair gedrag invloed heeft op productiviteit, absenteïsme en presenteïsme is nog onduidelijk, maar het ligt voor de hand dat langdurig zitten voor werkgevers ongunstige (economische) consequenties heeft door de verhoogde kans op chronische ziekten. Sedentair gedrag terugdringen Werkgevers die belang hechten aan de gezondheid van hun werknemers zullen zich moeten richten op het onderbreken van langdurig zitten door een vorm van fysieke activiteit. Om fysieke activiteit te bevorderen en langdurig zitten te beperken, staan werkgevers twee strategieën ter beschikking. De eerste strategie, het aanbieden van traditionele fysieke-activiteit-stimuleringsprogramma s, bestaat al vrij lang, maar kent een aantal beperkingen. Deze programma s spitsen zich toe op matig tot zwaar intensieve inspanning in pauzes of buiten werktijd. Dit type activiteiten maakt echter een zeer klein percentage van de totale dagelijkse tijdbesteding uit en hebben daarom weinig effect op de overige vijftien daguren. Bovendien vindt niet iedereen sporten even leuk. Voor veel mensen is de moeite en het ongemak dat intensief bewegen of sporten met zich meebrengt zo groot dat ze er nooit aan beginnen. En als ze al starten, is het uitvalpercentage, zeker in de eerste zes maanden, hoog. Ook vereist bewegen of sporten een bewuste planning en het gebruik van een specifieke uitrusting of hulpmiddelen. Mede hierdoor is de effectiviteit en participatiegraad van traditionele fysiekeactiviteit-stimuleringsprogramma s gering. Licht intensief Een recentere benadering is active office work. Active office work heeft tot doel licht intensieve fysieke activiteiten in werktaken op te nemen zonder dat de productiviteit hieronder noemenswaardig te lijden heeft, bijvoorbeeld door het gebruik van dynamisch kantoormeubilair en het fysiek uit elkaar plaatsen van veel bezochte locaties in gebouwen. Voor veel werknemers lijkt het vervangen van langdurig zitten door licht intensieve fysieke activiteiten een realistischer doel. Maar dat vergt wel een omslag in denken. Traditionele managementfilosofieën, zoals de leanbusinessbenadering, zien onnodige fysieke activiteiten tijdens het werk als verspilling. Het Active Work-model (AL@W-model) combineert de twee strategieën (traditionele fysieke activiteit en licht intensieve activiteiten op het werk), wat leidt tot een tweesporenbeleid dat fysieke activi- teit van elke intensiteit stimuleert en daarmee langdurig zitten terugdringt. Het doel is een gedragsverandering waarbij werknemers een actieve leefstijl ontwikkelen. AL@W begint met het in kaart brengen van de uitgangssituatie door vragen te stellen als: in hoeverre is het werk al actief en in hoeverre staan werknemers en management open voor meer fysieke activiteiten op en rond het werk? Als dit afgerond is, kunnen interventies ontwikkeld en geïmplementeerd worden. Van belang is daarbij gebruik te maken van een interdisciplinaire aanpak met inbreng vanuit human resources, arbodienst, facility management en sport- en beweegmanagement. Tot slot biedt de evaluatie inzicht in de kosten en opbrengsten van het programma, waarna eventueel corrigerende maatregelen genomen kunnen worden. Gamification Een interventie die alle aspecten van AL@W in zich verenigt, zijn beweegspellen. Het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam doet dat als onderdeel van een programma voor leefstijlverbetering. In een beweegspel is er aandacht voor beide strategieën: het stimuleren van traditionele fysieke activiteiten én het terugdringen van zitgedrag, onder én buiten werktijd. Deelnemers dragen een activity tracker. Dit apparaatje registreert fysieke activiteiten in intensiteit en zitgedrag. Door de beweegmeter met een webapplicatie te synchroniseren, wordt elke fysieke activiteit omgerekend naar beweegpunten. Activiteiten met een hogere intensiteit leveren meer beweegpunten op. Elke deelnemer streeft naar het behalen van een individueel target aan beweegpunten. Daarnaast maakt hij deel uit van een team dat het opneemt tegen een ander team. De som van alle individuele targets is het teamtarget. Het spel kan ondersteund worden met workshops en trainingen die de kennis en vaardigheden van deelnemers vergroten, teamactiviteiten, beweegprogramma s op maat en active-office-work-interventies. Tot slot Werkgevers zijn verplicht om te zorgen voor veilige en gezonde arbeidsomstandigheden en werk te bieden dat geen negatieve gevolgen heeft voor de gezondheid. Het transformeren van een sedentaire werkomgeving tot een activiteitsbevorderende plek, maakt daar deel vanuit. Om dit te realiseren is een interdisciplinaire, organisatie brede aanpak nodig waar de facility manager onderdeel is van een team dat interventies en werkplekken ontwerpt waar active office work en traditionele fysieke activiteitsstimulering de normaalste zaak van de wereld zijn. fmi > Danny van Bruggen, Master of Business Administration (MBA) in Sportmanagement, is docent aan de opleiding Facility Management van de Haagse Hogeschool. 28 fmi fmi

16 FMN sponsor in beeld juridisch Sponsoren van FMN presenteren zich, deze maand: Gom Schoonhouden Einde concurrentiebeding? Gom. Laat uw organisatie stralen Stralende organisaties zijn die organisaties waar je prettig werkt. Of waar je je, als klant, bezoeker of als patiënt meteen welkom voelt. Het zijn organisaties waar je optimisme voelt, energie en plezier. Stralende organisaties zijn gastvrije organisaties. In onze visie zijn managers en bestuurders ook gastheren. We zien het als onze taak inhoud te geven aan hun gastheerschap. Wij laten organisaties letterlijk en figuurlijk stralen. Daardoor voelen gasten zich extra welkom. Medewerkers voelen zich extra thuis en presteren daardoor beter. Want in een bedrijf dat blinkt, zullen de medewerkers eerder uitblinken. Succes begint met schoon! Op vliegvelden en stations, in kantoren, recreatieparken, in de (voedingsmiddelen)industrie en winkels. En natuurlijk ook in ziekenhuizen en andere zorginstellingen. Organisaties laten stralen vraagt in elke sector om een andere, klantgerichte invalshoek. In elke branche verdiepen we ons daarom in de specifieke wensen en behoeften van onze klanten en van hún klanten, medewerkers, gasten of patiënten. Wij zorgen ervoor dat al die partijen zich welkom voelen. Schoon is een welkomstwoord en Gom staat voor welkom. Gom werd opgericht in 1966 en groeide uit tot een van de meest toonaangevende schoonmaakorganisaties van ons land. Een onderneming met vestigingen in het hele land, medewerkers en een grote kennis van verschillende branches, zoals de voedingsmiddelenindustrie, gezondheidszorg, de hospitalitysector, onderwijs, overheid, transport en logistiek, retail en zakelijke dienstverlening. We zijn onderdeel van de facilitaire combinatie Facilicom, de grootste facilitaire dienstverlener van Nederland. Meer weten over hoe wij uw organisatie laten stralen? Breng dan een bezoek aan of bel ons: Wij zijn u graag van dienst. Een concurrentiebeding is elke afspraak die de werknemer beperkt in zijn bevoegdheid om na het einde van de overeenkomst op zekere wijze werkzaam te zijn. Dit zijn dus ook relatiebedingen. Nu is het zo dat het de werkgever is toegestaan in alle arbeidsovereenkomsten, voor bepaalde of onbepaalde tijd, een concurrentiebeding met de werknemer af te spreken. In tegenstelling tot wat veel wordt gedacht, zijn deze concurrentiebedingen van grote waarde. Mits rechtsgeldig en niet onredelijk bezwarend, zal een werknemer hieraan gehouden worden. De werknemer wist of behoorde te weten wat hij tekende, stelt de rechter dan. Na 1 januari 2015 zal het in beginsel niet meer mogelijk zijn om een concurrentie- of relatiebeding overeen te komen in contracten voor bepaalde tijd. Voor onbepaalde tijd is de wetgeving onveranderd en is het voorgaande nog altijd van toepassing. De verwachting is echter wel dat rechters met een schuin oog naar de zwaardere toets zullen kijken en de rechtspraak zich in die lijn zal ontwikkelen. Onder bepaalde omstandigheden mag een concurrentiebeding nog wel worden afgesproken in een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd. Er moet dan sprake zijn van zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen. Om een geldig concurrentiebeding aan te gaan met een werknemer met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd, moet de werkgever bovendien gelijktijdig met het aangaan van dit beding een schriftelijke motivering geven waaruit de noodzaak van het beding, gelegen in zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen, blijkt. Zonder motivering is het beding nietig. Deze motivering kan bij of onder het beding worden gevoegd of in een apart document worden opgenomen, mits dit document gelijktijdig met het beding wordt opgesteld en ondertekend door beide partijen. Rechterlijke tussenkomst De werknemer kan de geldigheid van het (gemotiveerde) concurrentiebeding voorleggen aan de rechter wanneer hij van mening is dat er geen dan wel niet meer sprake is van zwaarwichtige bedrijfs- of dienstbelangen die het concurrentiebeding noodzakelijk maken. De noodzaak vanwege zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen moet namelijk zowel ten tijde van het aangaan, als op het moment dat de werkgever zich op het beding beroept, bestaan. Alternatieven? Het zal zeker een kwestie zijn van maatwerk. Ga de diverse functies na in de organisatie. Waar gaat het vooral om een gewenst verbod om te werken bij de concurrent, wanneer vooral om de relaties? Stelt u zich de vraag of de bezwaren via een strikt geheimhoudingsbeding mét boetebeding kunnen worden opgevangen? Zo nee, dan is er werk aan de winkel voor het concurrentiebeding. Stelt u zich de vraag: Waarom zijn er wel zwaarwegende bedrijfs- en dienstbelangen voor die specifieke functie? Waarom juist voor die werknemer? Hoe ziet het veld van concurrenten eruit? Waar ligt het te beschermen belang? Bij concurrenten? Bij relaties? Een alternatief voor een concurrentiebeding kan mogelijk ook gevonden worden in het formuleren van voorwaarden in een long term incentive plan. Het kan natuurlijk nog altijd zo zijn dat de werknemer alsnog vertrekt, maar dan is er in elk geval een (financiële) drempel geweest. Indien u geen concurrentiebeding kunt afspreken, dan betekent dit niet dat u geheel machteloos bent. Indien er sprake zou zijn van onrechtmatige werknemersconcurrentie, dan kunt u de ex-werknemer alsnog aanpakken. Ook kan worden besloten de werknemer direct een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd te geven zodat hierin wel een concurrentiebeding kan worden afgesproken (zonder schriftelijke motiveringsplicht). De advocaten van Certa Legal assisteren u graag bij de afweging of een concurrentiebeding kan of moet worden afgesproken. En als dit het geval is, dan kan worden meegedacht over alternatieven of bij het formuleren van dit beding. > Mr. J.A. (Jolanda) de Groot is advocaat arbeidsrecht bij Certa Legal. > Certa Legal, een full service juridische dienstverlener, behandelt in deze rubriek diverse juridische aspecten die van belang kunnen zijn voor het facilitaire werkveld. 30 fmi fmi

17 COLUMN bestuur De eerste honderd dagen Annet de Haas, portefeuille Kennis FMNactueel Word Vriend van FMN Vriend van FMN worden? Dat kan! Sinds 1 januari 2015 kan ieder individu, bedrijf of instelling zich aanmelden als Vriend van FMN. Als Vriend van FMN laat jij, of jouw organisatie, zien de activiteiten van FMN belangrijk te vinden en te ondersteunen. Als tegenprestatie plaatst FMN de (bedrijfs)naam van haar vrienden op een speciale Vriendenpagina op de website (sinds januari 2015 live). Desgewenst kan dat met logo en/of doorklik naar een eigen website. Vriend van FMN staat voor iedereen of iedere organisatie open. Er is geen koppeling met het lidmaatschap. Vriend van FMN vervangt ook de verplichte bijdrage die aanbieders nu aan FMN betalen wanneer zij leden bij FMN aanmelden. a. De minimale jaarlijkse bijdrage voor organisaties is 250,- per jaar en voor individuen 50,- per jaar. b. Voor organisaties die onder de overgangsregeling, in verband met de afschaffing van de aanbiedersbijdrage vallen, worden de genoemde bedragen per 1 januari 2017 indicatief. De verplichte aanbiedersbijdrage Betaalt jouw organisatie nu aan FMN de verplichte aanbiedersbijdrage? Vriend van FMN zijn is aantrekkelijker dan de regeling voor de verplichte aanbiedersbijdrage. Sinds 1 januari 2015 maken wij jouw organisatie dan ook automatisch voor een periode van twee jaar Vriend van FMN*. *Op grond van een door de ALV vastgestelde overgangsregeling. Als kersvers, zojuist aangetreden bestuurslid met de portefeuille Kennis werd mij gevraagd de eerste bestuurscolumn van 2015 te schrijven. Een hele eer natuurlijk, maar waar zou ik over schrijven? Ik besloot het te zien als kans om iets te vertellen over mijn start als nieuw bestuurslid en wat ik zie gebeuren. Hoewel ik natuurlijk al lid was van FMN, wist ik eigenlijk maar weinig van de vereniging af. Ik ging regelmatig naar bijeenkomsten die me interesseerden, maar dat was het dan wel. Ondanks dat ik nog geen verenigingsbeest was, wist ik wel wat ik als lid verwachtte. Namelijk dat ik mij bij FMN kan verbreden en verdiepen op inhoud op alle niveaus (operationeel, tactisch én strategisch) en over de volle breedte van het vak, inclusief aanpalende vakgebieden (bijvoorbeeld vastgoed). Ik verwacht dat ik word geïnformeerd over state of the art facility management, dat de bijeenkomsten me inspireren voor mijn eigen dagelijkse praktijk, en dat ik een netwerk van vakgenoten kan opbouwen. Ik ben mijn eerste honderd dagen als bestuurslid gestart met snuffelen, luisteren en indrukken opdoen. Ik heb kennis gemaakt met voorzitters van kenniskringen, bestuursvergaderingen bijgewoond en regiobijeenkomsten bezocht. Wat ik tegenkom zijn enorm enthousiaste en hard werkende leden. Bij de kenniskring Hospitality werd ik warm en met open armen ontvangen. Ik zie inhoudelijk sterke bijeenkomsten met een hoge mate van professionaliteit, zoals de regiobijeenkomst No Future? No Dutch Design Week Eindhoven. Van het onlangs gepubliceerde marktonderzoek in samenwerking met Twynstra Gudde word ik blij, en het verenigingsblad FMI lees ik altijd met veel plezier. Ik kom samenwerkingen tegen waarvan ik als lid geen idee had of waarvan ik het voordeel voor mij als lid niet wist. Maar ik zie ook een aantal grote uitdagingen voor de komende jaren. Het aantal leden is het afgelopen jaar teruggelopen. Het is daarom belangrijk dat goed naar de leden wordt geluisterd. Wellicht is het de weggelopen leden net zo vergaan als mij, en waren ze de weg kwijt in het woud van activiteiten, initiatieven, werkgroepen, et cetera. Ik mis nog structuur in informatie en keuzes. Voor de toekomst zie ik een FMN met een heldere hedendaagse visie, met slimme en waardecreërende samenwerkingen in de markt, waar alle leden (ook degenen die op strategisch niveau werkzaam zijn) zich verbonden voelen. Wat bij mij is blijven hangen van mijn eerste verkenningen, is een zeer positieve indruk van een vereniging met enthousiaste leden; dé basis voor een volgende stap in de ontwikkeling van een prachtig FMN. Ik ben blij en trots dat ik daaraan mee mag werken! Wat kost het om Vriend van FMN te worden? OMVANG ORGANISATIE TARIEF PER JAAR (EXCL. BTW) 1-5 medewerkers 250, medewerkers 600, medewerkers 1500,- meer dan 100 medewerkers 2500,- De bedragen zijn richtinggevend. Dit, met twee kanttekeningen: FM2Share heeft zich als collectief bij FMN aangemeld FM2Share heeft zich als collectief bij FMN aangemeld; de bij FM2Share aangesloten personen profiteren daarmee van de collectiviteitskorting op het FMN lidmaatschap. Gratis custom member van IFMA FMN-leden zijn op grond van het partnership van de International Facility Management Association (IFMA) gratis custom member van IFMA. Leden die dat willen, krijgen daarmee toegang tot onder meer een wereldwijd netwerk van facility managers en een zeer uitgebreide kennisdatabank. Om toegang tot deze en andere diensten van IFMA te krijgen, heeft u inloggegevens nodig voor de website Leden die hebben aangegeven dat ze via FMN gratis IFMA-lid willen zijn, hebben de inlogcodes met enige vertraging inmiddels per mail ontvangen. Leden die via de website nog niet hebben aangegeven IFMA-lid te willen zijn, kunnen dit alsnog gemakkelijk aanvinken waarna ze ook hun inlogcodes krijgen. Wij raden u aan om na ontvangst van uw inloggegevens uw Meer dan alleen Vriend van FMN zijn? Ook dat kan! Wil jij met jouw organisatie op actieve wijze bijdragen aan de activiteiten van FMN, overweeg dan om als Platinum, Gouden of Zilveren Partner toe te treden tot de FMN Businessclub. Als lid van de FMN Businessclub is jouw organisatie automatisch Vriend van FMN. Meer informatie over onze partnerships vind je op persoonlijke profiel op verder in te vullen en uw eventuele voorkeuren in te stellen. Belangrijk: de ledenadministraties van FMN en IFMA zijn (nog) niet gekoppeld. Wanneer uw contactgegevens, bijvoorbeeld uw adres, wijzigen moet u dit zowel bij IFMA als bij FMN wijzigen. 32 fmi fmi

18 FMNactueel FMN Aan tafel met haar followers! Kan jouw organisatie nog zonder strategische partners? De tijd van samenwerken is begonnen, en wij openen de juiste deuren. Wie wij zijn? Wij zijn FMN, dé beroepsvereniging voor Facility Management in Nederland. Al sinds 1995 verbinden wij professionals via onze community en bieden wij organisaties een rijke basis voor het delen van kennis en het profileren van ons vakgebied. Samen ontwikkelen we het facilitaire domein. FMN zoekt naar nieuwe partners om in duurzame samenwerking de community van professionals uit te breiden. Meer info hoe je met jouw organisatie kunt bijdragen vind je op of je kan contact opnemen met Roel Masselink via fmi

19 FACILITAIRE AANBIEDERS ARCHIEF BEHEER UTS Archiefservices BV Hendrik Figeeweg BJ Haarlem Tel.: Fax: info@uts.archiefservices.nl M. Wilmot-Klink AUDIOVISUEEL VERKOOP EN VERHUUR MK2 Audiovisueel Minervum ZH Breda Tel.: Fax: info@mk2.nl / Wuestman Projectinrichting en AV Deventerweg GA Harderwijk Postbus AA Harderwijk Tel.: Fax: a.noordermeer@wuestman.nl de heer A. Noordermeer AUTOMATISERING/ICT FMIS Atos Worldline B.V. Wolweverstraat CD Ridderkerk Tel.: Fax: info-atosworldline@atos.net Axxerion Facility Services B.V. Ressenerbroek 26B 6666 MR Heteren Tel.: verkoop@axxerion.com / ing. J.J. Verschuren Facility Kwadraat BV Australielaan 8 A 5232 BB Den Bosch Tel.: info@facility2.nl de heer D. Vink FAMAS FM Solutions BV Postbus BL Tilburg Tel.: Fax: / info@famas.nl dhr. B.J. Kassels Planon B.V. Postbus AB Nijmegen Tel.: Fax: info-nl@planonsoftware.com Nick Nijkamp Prequest Postbus CC Bunnik Tel.: info@npqmail.com / dhr. E. Herrebout SmartWare Solutions BV Brabantsestraat 17 Bedrijfsruimte G3 Grondstoffenmagazijn PJ Amersfoort Postbus AC Amersfoort Tel.: info@smartwaresolutions.nl Ivo Korteweg ONDERHOUD EN BEHEER Axxerion Facility Services B.V. Ressenerbroek 26B 6666 MR Heteren Tel.: verkoop@axxerion.com / ing. J.J. Verschuren BEVEILIGING BEVEILIGING EN BEWAKING Securitas Groenezoom JA Badhoevedorp Tel.: Trigion Beveiling BV Karel Doormanweg JD Schiedam Tel.: Fax: info@trigion.nl / dhr. R. Franken TOEGANGSBEHEERSYSTEMEN Atos Worldline B.V. Wolweverstraat CD Ridderkerk Tel.: Fax: info-atosworldline@atos.net Nedap Security Management Parallelweg 2 E 7141 DC Groenlo Tel.: info@nedap-securitymanagement.com CATERING ADVISERING Catering Adviescentrum HTC B.V. Edvard Munchweg MK Almere Tel.: advies@htcadvies.nl / dhr. H.E.J. Simons Sense FM Postbus AB Utrecht Tel.: / info@sensefm.nl / Dhr. A. Daamen / Dhr. W. van der Meer CATERINGBEDRIJVEN Albron Catering Postbus ZH De Meern Tel.: Fax: mevr. J. Lam, directeur sales dhr. H. Jacobs, directeur Prorest Catering BV Karel Doormanweg JD Schiedam Tel.: Fax: info@prorest.nl / dhr. D. Bennink SAB Catering Zwanenburgerdijk NL Zwanenburg Postbus AB Zwanenburg Tel.: Fax: info@sabcatering.nl / Mw. B. Wester Sodexo Rivium Boulevard LK Capelle aan den IJssel Postbus GC Rotterdam Tel.: Fax: info.nl@sodexo.com / Jacqueline Bakker GROOTKEUKENAPPARATUUR Bouter B.V. Signaalrood SH Zoetermeer Tel.: Fax: info@bouter.nl / Metos b.v. Spoorstraat AG Ruurlo Tel.: Fax: info@metos.nl / KOFFIEAUTOMATEN Autobar Holland BV Calandstraat EA Dordrecht Tel.: Fax: info@autobar.nl / FACILITY MANAGEMENT ADVIES ADVISERING ALGEMEEN FGB Facility Group Wolwevershaven 30P 3311 AW Dordrecht Postbus AS Dordrecht Tel.: info@fgbfacilitygroup.nl R.J.C. (Ron) Dillen Humanagement Postbus AM Delft Tel.: Fax: mail@humanagement.nl Gerard M.J. de Bruijn Planon B.V. Postbus AB Nijmegen Tel.: Fax: info-nl@planonsoftware.com Nick Nijkamp S&PM managing facility concepts Kloosterweg 6d 3481 XC Harmelen Tel.: info@spm-facility.nl / dhr. R.J.P. Kotvis Sense FM Postbus AB Utrecht Tel.: / info@sensefm.nl / Dhr. A. Daamen / Dhr. W. van der Meer Yask Rivium 1e straat LE Capelle aan den IJssel Postbus EB Capelle aan den IJssel Tel.: info@yask.nl FMIS ADVISERING Axxerion Facility Services B.V. Ressenerbroek 26B 6666 MR Heteren Tel.: verkoop@axxerion.com / ing. J.J. Verschuren Planon B.V. Postbus AB Nijmegen Tel.: Fax: info-nl@planonsoftware.com Nick Nijkamp Prequest Postbus CC Bunnik Tel.: info@npqmail.com / dhr. E. Herrebout INTERIM MANAGEMENT FGB Facility Group Wolwevershaven 30P 3311 AW Dordrecht Postbus AS Dordrecht Tel.: info@fgbfacilitygroup.nl R.J.C. (Ron) Dillen S&PM managing facility concepts Kloosterweg 6d 3481 XC Harmelen Tel.: info@spm-facility.nl / dhr. R.J.P. Kotvis TOTAL FACILITY MANAGEMENT AAFM Facility Management B.V. Postbus JZ Eindhoven Tel.: Fax: info@aa-fm.com Facilicom Facility Solutions Karel Doormanweg JD Schiedam Tel.: Fax: solutions@facilicom.nl / Dhr. H. Hinfelaar FACILITAIR PROJECTMANAGEMENT Facilicom Facility Solutions Karel Doormanweg JD Schiedam Tel.: Fax: solutions@facilicom.nl / Dhr. H. Hinfelaar Yask Rivium 1e straat LE Capelle aan den IJssel Postbus EB Capelle aan den IJssel Tel.: info@yask.nl GEBOUWMANAGEMENT ADVISERING Facility Kwadraat BV Australielaan 8 A 5232 BB Den Bosch Tel.: info@facility2.nl de heer D. Vink Imtech Building Services Rivium Boulevard LK Capelle a/d Ijssel Postbus AN Rotterdam Tel.: Planon Building Management B.V. Postbus AB Nijmegen Tel.: Fax: info@planon-bm.com / Leila van der Schaaff AIRCO VERHUUR AircoRent BV Postbus AB Baarn Tel.: verhuur@aircorent.nl mw. J. Bezuyen SHARED SERVICE CENTER TBI Direct B.V. Amsterdamseweg 51D 3812 RP Amersfoort Postbus AA Amersfoort Tel.: Fax: info@tbidirect.nl / dhr. Ing. M. van der Graaf GEBOUWINSTALLATIES Imtech Building Services Rivium Boulevard LK Capelle a/d Ijssel Postbus AN Rotterdam Tel.: TECHNISCH BEHEER EN ONDERHOUD Axxerion Facility Services B.V. Ressenerbroek 26B 6666 MR Heteren Tel.: verkoop@axxerion.com / ing. J.J. Verschuren Breijer Bouw en Installatie BV Geyssendorfferweg GJ Rotterdam Tel.: Fax: info@breijer.nl / Dhr. E. Diekmeier LEEGSTANDSBEHEER Camelot Beheer BV Gyroscoopweg 4b 1042 AB Amsterdam Tel.: info@camelotbeheer.nl mw. B. Papen HUISVESTING ADVISERING Ucility BV Wolga BJ Den Haag Tel.: Fax: info@ucility.nl H. Bloemen APPARATUUR Miele Professional De Limiet 2 Postbus ED Vianen Tel.: Fax: professional@miele.nl / BOUW De Meeuw Bouwsystemen Postbus ZG Oirschot Tel.: Fax: info@demeeuw.com / dhr. R. van den Akker HUISMEESTERS Ucility BV Wolga BJ Den Haag Tel.: Fax: info@ucility.nl H. Bloemen Yask Rivium 1e straat LE Capelle aan den IJssel Postbus EB Capelle aan den IJssel Tel.: info@yask.nl INRICHTING GROOTKEUKENINRICHTING Albron Catering Postbus ZH De Meern Tel.: Fax: mevr. J. Lam, directeur sales dhr. H. Jacobs, directeur Bouter B.V. Signaalrood SH Zoetermeer Tel.: Fax: info@bouter.nl / Electrolux Professional BV Vennootsweg CG Alphen a/d Rijn Tel.: de heer E.C. te Winkel Metos b.v. Spoorstraat AG Ruurlo Tel.: Fax: info@metos.nl / Temp-rite International BV Goeseelsstraat MV Breda Tel.: info@temp-rite.nl de heer L. Zwaanenburg KANTOOR- EN PROJECTINRICHTING Koninklijke Ahrend NV Laarderhoogtweg EA Amsterdam-Zuidoost Tel.: Fax: info@ahrend.com M.Stolk Wuestman Projectinrichting en AV Deventerweg GA Harderwijk Postbus AA Harderwijk Tel.: Fax: d.kroes@wuestman.nl de heer D. Kroes VLOERBEDEKKING Forbo Flooring Systems Postbus AA Krommenie Tel.: Fax: contact@forbo.com / MAINCONTRACTING ADVISERING Imtech Building Services Rivium Boulevard LK Capelle a/d Ijssel Postbus AN Rotterdam Tel.: ALGEMEEN Facilicom Facility Solutions Karel Doormanweg JD Schiedam Tel.: Fax: solutions@facilicom.nl / Dhr. H. Hinfelaar Sodexo Altys B.V. Stationsplein Schiphol-Oost, gebouw 101 Postbus ZN Schiphol Tel.: Fax: info.nl@sodexo.com / Jacqueline Bakker Strukton Worksphere Planetenbaan AK Maarssen Tel.: Fax: johan.winnubst@strukton.com. dhr. J.E.W. Winnubst Yask Rivium 1e straat LE Capelle aan den IJssel Postbus EB Capelle aan den IJssel Tel.: info@yask.nl OFFICEMANAGEMENT RECEPTIEDIENSTEN Yask Rivium 1e straat LE Capelle aan den IJssel Postbus EB Capelle aan den IJssel Tel.: info@yask.nl OPLEIDINGEN ALGEMEEN Academie Diedenoort Facility Management Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Laan van Scheut EM Nijmegen Postbus GL Nijmegen Tel.: info@han.nl / Facility Management Hbo Hogeschool Rotterdam - VT en DT G.J. de Jonghweg GG Rotterdam Tel.: Mira Ruiken, Willie Leferink (DT) Hanzehogeschool Groningen Postbus AA Groningen Tel.: Fax: r.m.d.van.der.weerd@pl.hanze.nl / mr. drs. Ron van der Weerd HBO Facility Management (voltijd) NHTV internationale hogeschool Breda Mgr. Hopmansstraat JT Breda Tel.: Fax: communicatie@nhtv.nl / Marion Beerta HBO Facility Management (voltijd en deeltijd) De Haagse Hogeschool Johanna Westerdijkplein EN Den Haag Tel.: /79 57 Fax: FM-info@hhs.nl Drs. A.J.M. Otto Hogeschool Inholland HBO Facility Management vt en dt Wildenborch XB Diemen Tel.: info@inholland.nl / dhrs. R.W. Kuhn Saxion Hogescholen HBO facility management deeltijd & voltijd Postbus AM Deventer Tel.: Fax: / k.vanheerde@saxion.nl mevrouw drs. K. van Heerde Ook Master Facility Management (MsC) en Real estate. zowel voltijd (1 jaar) als deeltijd (2 jaar). PERSONEEL INTERIM MANAGEMENT Ucility BV Wolga BJ Den Haag Tel.: Fax: info@ucility.nl H. Bloemen Yask Rivium 1e straat LE Capelle aan den IJssel Postbus EB Capelle aan den IJssel Tel.: info@yask.nl WERVING & SELECTIE FGB Facility Group Wolwevershaven 30P 3311 AW Dordrecht Postbus AS Dordrecht Tel.: info@fgbfacilitygroup.nl I. (Ingrid) Vasenna SCHOONMAAK SCHOONMAAKBEDRIJVEN Asito b.v. Postbus AJ Almelo Tel.: Fax: info@asito.com / dhr. H. Kroeze CSU Cleaning Services Veghelsedijk TE Uden Tel.: Fax: ruud.van.swieten@csu.nl / Ruud van Swieten Dolmans Facilitaire Diensten Lage Dijk-Noord 14 Postbus AB IJsselstein Tel.: info@dolmans.com / EW Facility Services Postbus AK Arnhem Sweerts de Landasstraat 27 Tel.: Fax: info@ew.nl Dhr. Bas Haagen Gom Schoonhouden BV Karel Doormanweg JD Schiedam Tel.: Fax: info@gom.nl / Dhr. R. Alsema Hago Nederland B.V. Postbus DC Heerlen Tel.: Fax: SCHOONMAAKEQUIPMENT Electrolux Professional BV Vennootsweg CG Alphen a/d Rijn Tel.: de heer E.C. te Winkel Miele Professional De Limiet 2 Postbus ED Vianen Tel.: Fax: professional@miele.nl / VERHUIZING ADVISERING Ucility BV Wolga BJ Den Haag Tel.: Fax: info@ucility.nl H. Bloemen VERHUUR VERHUISMATERIAAL Roldo Rent BV Postbus AG Ermelo Tel.: Fax: info@roldorent.nl / mw. G.E. Leeuwis 36 fmi fmi

20 FACILITAIRE AANBIEDERS NEXT OVER FMN Facility Management Nederland (FMN) is de beroepsvereniging voor facilitair professionals, die werkzaam zijn op het gebied van facility management of zich daarop voorbereiden. Onze leden zijn werkzaam in uiteenlopende sectoren en diverse facilitaire branches, waarin jaarlijks 63 miljard euro wordt omgezet. FMN bindt en verbindt eindgebruikers, leveranciers, docenten, adviseurs en studenten en biedt hen een waardevol netwerk waarin kennis verzameld, gedeeld en toegepast wordt. De circa 2400 leden ontmoeten elkaar tijdens nationale, regionale en thematische bijeenkomsten en online via fmn.nl en social media. FMN wil de positie van de facilitaire professional en het vakgebied versterken en hun belangen behartigen. Dat doen wij door samen te werken met verwante organisaties op nationaal en internationaal niveau, door contact te onderhouden met de media en politieke beïnvloeders en beslissers en door de toegevoegde waarde van facility management gericht voor het voetlicht te brengen. Kijk voor meer informatie op De sleutel tot een ongediertevrij gebouw SPONSOREN Uw klanten en collega s gaan ervan uit dat hun afdeling goed onderhouden en beheerd wordt. Toch is een ongediertevrij gebouw niet vanzelfsprekend. Sommige locaties zijn door hun bouw toegankelijk voor ratten en muizen. Ook kan het personeel door hun gedrag onbedoeld plaagdieren aantrekken. Dat is een hele zorg voor de facilitair manager, want als zich een uitbraak van ongedierte voordoet, wordt deze erop aangekeken. Advertentie index CNO/Expo NFC Index NVD Beveiliginsgroep Retokil Satino Black (Van Houtum B.V.) Temp-rite Rentokil kan deze zorgen wegnemen met een preventieprogramma op maat: directe en snelle respons bij incidenten en digitale rapportage van ongedierte-activiteiten. En wanneer u onverhoopt toch met een ongedierteplaag geconfronteerd wordt, zorgen wij voor een snelle, doeltreffende en discrete bestrijding. Laat u adviseren over onze oplossingen. Dan zorgen wij er samen voor dat ongedierte uw goede naam niet in het geding brengt. Kijk op mail naar info@rentokil.nl of bel gratis fmi VCA