Opkomst van de duurzame gemeente

Transcriptie

1 Opkomst van de duurzame gemeente Prof Dr Bastiaan Zoeteman Telos, TSC, Tilburg University BNG Bank Deelcongres SRI bonds VNG Jaarcongres 2 juni

2 Politieke kleur wethouders met duurzaamheidsbeleid in portefeuille periode Duurzaamheids- G.Links D 66 VVD CDA PvdA Lokale SGP Totaal wethouder partijen Expliciet Impliciet Totaal Telos, Zoeteman 2015

3 Hoe breed vullen gemeenten begrip duurzaamheid in? (Telos rapport nr , 1 maart 2014; 35 gemeenten)

4 Aanbieding eerste Nationale Monitor Gemeentelijke Duurzaamheid 2014 aan staatssecretaris Wilma Mansveld; rondgestuurd op 29 april 2014 aan alle gemeenten

5 VOORRAAD ECOLOGISCH KAPITAAL Bodem en grondwater Lucht Geluid/stank/externe veiligheid Oppervlaktewater Natuur en landschap Energie Grondstoffen Drie kapitalen, 19 voorraden en 89 indicatoren INDICATOREN Bodemsanering humane spoedlocaties, Mesthoeveelheid op land gebracht Emissie en concentratie CO 2, Emissie en concentratie stikstofoxiden, Emissie en concentratie fijnstof, emissie en concentartie vluchtige organische stoffen Geluidsoverlast, Overlast stank/stof/vuil, Kans op ramp Ecologische toestand, Chemische toestand Tevredenheid groen om de stad, Aandeel bos en natuurlijk terrein, Afstand openbaar groen, Aandeel (recreatief) binnenwater, Soortenrijkdom Stadswarmte, Windenergie, Zonnestroom, Gemiddeld verbruik gas, Gemiddeld verbruik elektriciteit, Energielabels woningen Huishoudelijk restafval, GFT-afval, Oud papier en karton, Verpakkingsglas, Plastic SOCIAAL-CULTUREEL KAPITAAL Sociale samenhang Participatie Kunst en cultuur Gezondheid Veiligheid Woonomgeving Onderwijs Arme huishoudens, Sociale cohesie, Vrijwilligers Opkomstpercentage gemeenteraadsverkiezingen, Opkomstpercentage landelijke verkiezingen, Langdurige werkloosheid, Langdurige bijstand, Mantelzorg Podiumkunsten, Rijksmonumenten, Musea Onvoldoende beweging, Riskant gedrag, Aantal huisartsenpraktijken, Kwaliteit ziekenhuizen, Afstand ziekenhuis, Levensverwachting, Beoordeling eigen gezondheid, Chronisch zieken Geweldsdelicten, Vermogensdelicten, Jeugdcriminaliteit, Vandalisme, Verkeersonveiligheid, Onveiligheidsgevoel Woningtekort, Afstand supermarkt, Tevredenheid woonomgeving, Tevredenheid winkels, WOZ-waarde, Verhuismutaties, Bevolkingsontwikkeling Jeugdwerkloosheid, Aantal basisscholen, Aantal voortgezet onderwijs scholen, Voortijdige schoolverlaters, Onvertraagd naar diploma, Eindexamencijfer, Opleidingsniveau bevolking ECONOMISCH KAPITAAL Arbeid Ruimtelijke vestigingsvoorwaarden Economische structuur Infrastructuur en bereikbaarheid Kennis Werkgelegenheidsfunctie, Benutting arbeidspotentieel, Werkloosheid, Ontgroening en vergrijzing, Arbeidsongeschiktheid Voorraad bedrijventerreinen, Netto/Bruto verhouding bedrijventerreinen, Aandeel verouderd bedrijventerrein, Voorraad kantoorruimte, Leegstand kantoorruimte Aandeel starters, Opheffingen, Besteedbaar inkomen, BRP per hoofd, Aandeel topsectoren Ontsluiting OV, Ontsluiting hoofdwegen Aandeel hoogopgeleiden, Capaciteit WO/HBO, High- en medium tech werkgelegenheid, Creatieve industrie

6 De drie kapitalen integraal in beeld: wat zien we? Ecologisch kapitaal Sociaal-cultureel kapitaal Economisch kapitaal Economie en ecologie zijn nog altijd elkaars tegenpolen

7 Liggen sleutels bij 1. gemeentelijke afwentelingen en 2. sociale samenhang? Totale duurzaamheidscores Thema sociale samenhang

8 Is groter dan optimaal vanuit duurzaamheid?

9 Centrum- en oude industrie gemeenten verschillen structureel van bv groene- en groei gemeenten: elke gemeente vraagt maatwerk

10

11 Nationaal benchmarken

12 Internationaal benchmarken

13 Toepassing voor BNG Bank met best-in-class framework voor duurzame obligatie 2014 BNG Bank Socially Responsible Investment Bond Sustainability Framework document for Best-in- Class Municipality Investment Contractor: Bart van Dooren, Head of Funding and Investor Relations, BNG Willem Littel, Senior Manager Capital Markets and Investor Relations, BNG Authors Prof. Dr. Bastiaan C.J. Zoeteman, Joost L. Slabbekoorn M.Sc., Drs. John F.L.M.M. Dagevos, Prof. Dr. Hans T. Mommaas Telos - E zoeteman@uvt.nl T or M Tilburg, September 24, 2014

14 Kenmerken Telos framework 8 typen voor best-in-class onderscheiden (typen met significante verschillen van gemiddelde uitkomst en gemeenten) voor elk type de 15 hoogst scorende gemeenten In totaal 96 elected municipalities (ca. 24%) voor duur obligatie jaarlijks voortgangsrapportage ( )

15 Geselecteerde groepen gemeenten Agricultural Municipalities Center Municipalities Green Municipalities New Town Municipalities Nr Municipality Score Nr Municipality Scor e Nr Municipality Score Nr Municipality Score 1 Midden-Delfland Zoeterwoude Voorst Olst-Wijhe Dalfsen Woerden Vlist Eemnes Staphorst Zuidhorn Montfoort Renswoude Westland Delft Almere Meppel Dordrecht Hilversum Alphen aan den Rijn Zwolle Groningen Leiden De Friese Meren Haarlem Naarden Bloemendaal Noordwijk Leusden Rozendaal Castricum Waalre Baarn Wassenaar Utrechtse Heuvelrug Mook en Middelaar Nunspeet Houten Leusden Ouder-Amstel Heumen Hendrik-Ido-Ambacht Nuenen, Gerwen en Nederwetten 7 Woerden Langedijk Pijnacker-Nootdorp Harderwijk Eemnes Zeewolde Raalte Alkmaar Laren Best Bunschoten Utrecht Rheden Montfoort Littenseradiel Deventer Putten Wijk bij Duurstede 52.81

16 Geselecteerde groepen gemeenten Old Industrial Municipalities Shrink Municipalities Work Municipalities plus Municipalities Nr Municipality Score Nr Municipality Score Nr Municipality Score Nr Municipality Score 1 Hendrik-Ido-Ambacht Bloemendaal Bunnik Westland Heemstede Rozendaal Zoeterwoude Delft Rijssen-Holten Vught Ouder-Amstel Amersfoort Muiden Veere Voorst Ede Borne Utrechtse Heuvelrug Boxmeer Apeldoorn Voerendaal Ubbergen Middelburg Almere Beek Hellendoorn Geldermalsen Eijsden-Margraten Hengelo Krimpen aan den IJssel Veenendaal Goirle Nuth Heeze-Leende Valkenburg aan de Geul Ermelo Voerendaal Renkum Hof van Twente Bergen (NH.) Haaren Meerssen Ubbergen Westland Vlieland Zeist Best Oirschot Renswoude Son en Breugel Schiermonnikoog Dordrecht Alphen aan den Rijn Zwolle Groningen Haarlemmermeer Nijmegen Leiden Maastricht 's-hertogenbosch 49.72

17 Door Telos-Tilburg University geselecteerde 96 gemeenten bij de duurzame obligatie 2014 van BNG Bank

18 Toekomstige monitoring afspraken voor geselecteerde gemeenten voor duurzame BNG Bank obligatie Jaarlijks rapport voor investeerders: 1. Update duurzaamheidsscores van de geselecteerde gemeenten; 2. Vergelijking scores voor totale groep van geselecteerde gemeenten met voorgaande jaar en met groep overige gemeenten, 3. Verschuivingen in totaal scores tussen geselecteerde gemeenten, 4. Meer gedetailleerde verschuivingen tussen deze gemeenten op het niveau van: kapitalen, voorraden en indicatoren van specifieke interesse (plus mogelijke verklaringen)

19 In bond genoemde mogelijkheden van gemeenten om hun score te verbeteren 1. De economische, sociaal-culturele en milieu doelen op een zelfde basis in beeld te brengen, zodat voor deze beleidsterreinen in College en Raad een zelfde management taal en besluitvormingsproces ontwikkeld kan worden; 2. Alle belangrijke beleids- en investeringsbeslissingen vanuit een brede (PPP-scan) invalshoek beoordelen, incl. duurzaam inkopen en aanbesteden van nieuwbouw, reconstructie en onderhoud; 3. Allianties aangaan en open communicatie praktiseren met bedrijven, NGOs, coinversteerders, e.d. teneinde onderling vertrouwen te vergroten en de best mogelijke innovatieve oplossingen een kans te bieden

20 Hoe verloopt een PPP-scan? (zie Voor een besluit wordt (als nog keuzevrijheid bestaat!) een aantal varianten ontworpen die elk worden beoordeeld Per kapitaal/voorraad is het duurzaamheidscriterium gedefinieerd (bv verbetering luchtkwaliteit) (hand-out) Voor een beoordeling wordt gezamenlijk bepaald of een aspect relevant is Voor elke variant worden de relevante aspecten een kwalitatief oordeel gegeven (+,0,-) (als groep of individueel) Per kapitaal worden de totaal uitkomsten gesommeerd en besproken Voor de meest gunstige variant wordt bezien of de nadelen met innovatief maatwerk nog kunnen worden verbeterd.

21 Manieren om duurzaamheid als gemeente vorm te geven: Wethouder met (integrale) duurzaamheid in naam portefeuille Duurzaamheidsparagraaf in coalitieakkoord Nota met visie op integrale duurzaamheidsaanpak Duurzaamheidsprogramma Duurzaamheid als criterium bij besluiten College en Raad Externe adviesraad Integrale duurzaamheidsmonitor Zichtbare ophanging in organisatie Toepassing van duurzaamheidsoptimalisatie bij inkoop-, aanbesteding- en vergunningenbeleid Participatie in collectieve innovatiecentra voor duurzaamheid Aanbieden van ondersteuning met helpdesk, steunpunt, prijsvraag, ambassadeurs, etc. Duidelijke duurzaamheidsrubriek op gemeentewebsite incl. digitale krant, projecteninventaris, etc. Telos, Zoeteman 2015

22 Keuze afhankelijk van de houding waarmee bestuur duurzaamheid hanteert 1. Manifesteren: eigen belang (wethouder, ambtenaar) staat voorop, overlevingsdrang ten koste van anderen, korte termijn telt gesegmenteerde aanpak ( oorlog voeren) 2. Polariseren: strijd voor eigen belang met formele macht; je (alleen) houden aan wat wettelijk moet, reactief procedurele aanpak (handhaven) 3. Onderhandelen: andere belangen erkennen en daarover afspraken maken, convenanten sluiten pragmatische aanpak (mutual gains, consensus building, Larry Susskind) 4. Verinnerlijken: andere belangen als gelijkwaardig aan eigen zien, terugtredende rol overheid power to convene aanpak (story telling, Pieter Winsemius) 5. Hoger belang dienen: het hogere belang van allen als uitgangspunt nemen, openstellen voor scheppende vermogen van de gecombineerde stakeholders, het schaarste-denken voorbij, lange termijn telt open opstelling aanpak (presencing, Otto Scharmer)

23 Sustainability attitude Voorbeelden van gemeten houdingen bij multinationals in diverse sectoren 5 4,5 4 Gazprom Yukos 5 4,5 4 Egypt Air Mexicana 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 Esso ExxonMobile Agip ENI BP 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 Turkish Airlines China Airlines Japan Airlines Delta Airlines 0 oil and gas 2000 Shell 0 airlines 2002 Lufthansa 5 4,5 4 KEB Bangkok Bank 5 4,5 4 Tchibo Melitta 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 banks 2003 First Rand JPMorgan Chase Deutsche Bank BNP Paribas Rabobank 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 coffee 2004 Sara Lee Illy Nestlé Starbucks Ahold Zoeteman, 2012, Sustainable development drivers, Edward Elgar, pp