Benchmarken van Duurzaam Inkopen door gemeenten

Transcriptie

1 Benchmarken van Duurzaam Inkopen door gemeenten Prof Dr Bastiaan C.J. Zoeteman Telos, TSC, Tilburg University Bijeenkomst van Ministerie IenM 28 mei 2015, Utrecht

2 Opzet 1. Hoe breed wordt duurzaamheid door gemeenten opgepakt? 2. Zijn er grote 3-P verschillen tussen gemeenten in Nederland? 3. Uitkomsten governance onderzoek bij 35 gemeenten begin Relatie Breedte duurzaamheid en inzet bij Duurzaam Inkopen 5. Toekomstig onderzoek Telos en VNG-International 1. -Duurzaam Inkopen 2. -Governance kapitaal van gemeenten als 4 e P 6. Conclusies

3 Hoe breed pakken gemeenten duurzaamheid op? -Deflatie 3P-begrip duurzaamheid tot bv klimaat- en energiebeleid (ook in dit kabinet ) -Coalitie akkoord vaak maatgevend voor ambitieniveau -Praktische pijlers voor duurzaamheid: a) Duurzaam Inkopen programma, en b) SER energie akkoord Oppakken monitoring duurzaamheid is start ontwikkelings- en bewustwordingsproces

4 Verschillen tussen gemeenten vanuit 3P perspectief: Telos Nationale Monitor Gemeentelijke Duurzaamheid 2014

5 VOORRAAD ECOLOGISCH KAPITAAL Bodem en grondwater Lucht Geluid/stank/externe veiligheid Oppervlaktewater Natuur en landschap Energie Grondstoffen Drie kapitalen, 19 voorraden en 90 indicatoren INDICATOREN Bodemsanering humane spoedlocaties, Mesthoeveelheid op land gebracht Emissie en concentratie CO 2, Emissie en concentratie stikstofoxiden, Emissie en concentratie fijnstof, emissie en concentratie vluchtige organische stoffen Geluidsoverlast, Overlast stank/stof/vuil, Kans op ramp Ecologische toestand, Chemische toestand Tevredenheid groen om de stad, Aandeel bos en natuurlijk terrein, Afstand openbaar groen, Aandeel (recreatief) binnenwater, Soortenrijkdom Stadswarmte, Windenergie, Zonnestroom, Gemiddeld verbruik gas, Gemiddeld verbruik elektriciteit, Energielabels woningen Huishoudelijk restafval, GFT-afval, Oud papier en karton, Verpakkingsglas, Plastic SOCIAAL-CULTUREEL KAPITAAL Sociale samenhang Participatie Kunst en cultuur Gezondheid Veiligheid Woonomgeving Onderwijs Arme huishoudens, Sociale cohesie, Vrijwilligers Opkomstpercentage gemeenteraadsverkiezingen, Opkomstpercentage landelijke verkiezingen, Langdurige werkloosheid, Langdurige bijstand, Mantelzorg Podiumkunsten, Rijksmonumenten, Musea Onvoldoende beweging, Riskant gedrag, Aantal huisartsenpraktijken, Kwaliteit ziekenhuizen, Afstand ziekenhuis, Levensverwachting, Beoordeling eigen gezondheid, Chronisch zieken Geweldsdelicten, Vermogensdelicten, Jeugdcriminaliteit, Vandalisme, Verkeersonveiligheid, Onveiligheidsgevoel Woningtekort, Afstand supermarkt, Tevredenheid woonomgeving, Tevredenheid winkels, WOZ-waarde, Verhuismutaties, Bevolkingsontwikkeling Jeugdwerkloosheid, Aantal basisscholen, Aantal voortgezet onderwijs scholen, Voortijdige schoolverlaters, Onvertraagd naar diploma, Eindexamencijfer, Opleidingsniveau bevolking ECONOMISCH KAPITAAL Arbeid Ruimtelijke vestigingsvoorwaarden Economische structuur Infrastructuur en bereikbaarheid Kennis Werkgelegenheidsfunctie, Benutting arbeidspotentieel, Werkloosheid, Ontgroening en vergrijzing, Arbeidsongeschiktheid Voorraad bedrijventerreinen, Netto/Bruto verhouding bedrijventerreinen, Aandeel verouderd bedrijventerrein, Voorraad kantoorruimte, Leegstand kantoorruimte Aandeel starters, Opheffingen, Besteedbaar inkomen, BRP per hoofd, Aandeel topsectoren Ontsluiting OV, Ontsluiting hoofdwegen Aandeel hoogopgeleiden, Capaciteit WO/HBO, High- en medium tech werkgelegenheid, Creatieve industrie

6 De drie kapitalen integraal in beeld: wat zien we? Ecologisch kapitaal Sociaal-cultureel kapitaal Economisch kapitaal Economie en ecologie zijn nog altijd elkaars tegenpolen

7 Is groter dan optimaal vanuit duurzaamheid?

8 Verschillen tussen gemeenten op governance gebied - Orienterend Telos onderzoek onder 35 gemeenten - Data verzameld via de gemeente websites en andere internet bronnen begin Is duurzaamheid gebonden aan kleur Colleges? - Welke instrumenten worden ingezet? - Verschillen de implementatiepraktijken?

9 Manieren om duurzaamheid als gemeente vorm te geven: Wethouder met (integrale) duurzaamheid in naam portefeuille Duurzaamheidsparagraaf in coalitieakkoord Nota met visie op integrale duurzaamheidsaanpak Duurzaamheidsprogramma Duurzaamheid als criterium bij besluiten College en Raad Externe adviesraad Integrale duurzaamheidsmonitor Zichtbare ophanging in organisatie Toepassing van duurzaamheidsoptimalisatie bij inkoop-, aanbesteding- en vergunningenbeleid Participatie in collectieve innovatiecentra voor duurzaamheid Aanbieden van ondersteuning met helpdesk, steunpunt, prijsvraag, ambassadeurs, etc. Duidelijke duurzaamheidsrubriek op gemeentewebsite incl. digitale krant, projecteninventaris, etc.

10 Politieke kleur wethouders met duurzaamheidsbeleid in portefeuille periode Duurzaamheids- G.Links D 66 VVD CDA PvdA Lokale SGP Totaal wethouder partijen Expliciet Impliciet Totaal

11 Voorkomen van duurzaamheid in coalitie akkoord, duurzaamheidsvisie en -programma afhankelijk van expliciete of impliciete duurzaamheidwethouder (n=35) Duurzaamheidswethouder Duurzaamheid in Nota met duurzaam- Duurzaamheids- coalitieakkoord (%) heidsvisie (%) programma (%) Expliciet Impliciet Totaal

12 Voorbeelden Duurzaam Inkopen en - Aanbesteden Deelnameverklaring aan IenM Programma: inspanning om in 2010 voor 75% en in 2015 voor 100% duurzaam in te kopen (met landelijke minimum eisen); werd succes; Voorbeelden: I. -Zwolle in %, Amersfoort in 2011; s-hertogenbosch en Utrecht in 2012 II. -Aandacht voor Social Return: Schiedam, Nijmegen, Sittard-Geleen III. -Onderlinge samenwerking Almelo-Enschede e.a. resp. Arnhem-Rheden e.a. Vóór 2015 al vervolg Manifest Professioneel Duurzaam Inkopen (2012)

13 Heeft brede definitie duurzaamheid impact? Hoe integraal wordt duurzaamheid door gemeenten gehanteerd: 1. -Alleen klimaat en energie beleid 2. -Klimaat en gehele milieubeleid (o.a. circulaire economie) 3. -Milieu- en economisch beleid 4. -Milieu-, economisch- en sociaal-cultureel beleid Zoeteman Telos 2015

14 Almere Amersfoort Haarlem Haarlemmermeer Nijmegen Rotterdam Almelo Arnhem Dordrecht Ede Enschede -shertogenbosch Maastricht Venlo Westland Zwolle Alkmaar Amsterdam Breda Eindhoven Groningen Leiden Schiedam Utrecht Zeist Zoetermeer Apeldoorn Emmen s-gravenhage Helmond Houten Sittard-Geleen Tilburg Zaanstad Spijkenisse 6 Integraliteitscore 0: alleen klimaat, 2: alleen milieu, 4: milieu en economie, 6: milieu en economie en sociaal

15 Relatie Breedte duurzaamheid en inzet bij Duurzaam Inkopen (n=35) correlatiefactor berekeningen Duurzaamheidsscore Thema in coalitie akkoord In portefeuille College zichtbaar Duurzaamheidsprogramma Duurzaamheidsvisie in nota vastgelegd Sector overschrijdend gehanteerd Criterium bij grote investerin Leidraad duur Duurzaamheidsscore 1 In portefeuille College zichtbaar 0, Thema in coalitie akkoord 0,1498 0, Duurzaamheidsvisie in nota vastgelegd 0,3168 0,1789 0, Duurzaamheidsprogramma 0,1511 0,2348 0,3575 0,51 1 Sector overschrijdend gehanteerd 0,1824 0,3959 0,4971 0,5079 0, Criterium bij grote investeringen 0,0586-0,0343 0,3532 0,4503 0,2514 0, Leidraad duurzaam inkopen 0,0998 0,0864 0,2437 0,3264 0,4504 0,1322 0,115 1 Monitoring voortgang 0,0691 0,1278 0,3262 0,3412 0,3745 0,1671 0,2661 0,439

16 Relatie Breedte duurzaamheid en inzet bij Duurzaam Inkopen (n=35) voorlopige indicaties statistische verbanden -Er is geen correlatie tussen Duurzaam inkopen en Breedte duurzaamheid thema gevonden -Duurzaam inkopen correleert wel met aanwezigheid Duurzaamheidsprogramma (0,45) en toepassen voortgangsmonitoring (0,44) -Breedte duurzaamheid correleert met bestuurlijk commitment (wil) (Collegelid, Thema in Coalitieakkoord, Visiedocument, Programma) en Criterium bij grote investeringen (hoogste correlatie: 0,58) -Governance indicatoren correleren niet met 3P-duurzaamheidscore

17 Toekomstige onderzoek Telos en VNG International voor IenM (directie Duurzaamheid) - Quick Scan Duurzaam Inkopen (bestaande data van o.a. Lokale Duurzaamheid Meter, websites gemeenten, e.d.) voor selectie van gemeenten; realisatie najaar Uitwerken 4 e P als Governance kapitaal voor alle gemeenten in Nederland; realisatie 2016

18 Toekomstige aanpak van het Governance door Telos en VNG in Nationale Monitor als 4 e P Kapitaal Voorraad/ thema Eisen Indicatoren Governance Eigen organisatie Integreren Regelgeven/handhaven Faciliteren Subsidieren Monitoren Duurzaam inkopen Duurzaam ontwerp/beheer vastgoed etc. Personeelsbeleid (gender, training, beloning). Coalitieakkoord, Positie wethouder(s) Visie document/stategie/ambities/mdgs Breedte invulling duurzaamheid Uitvoeringsprogramma PPP-toets op initiatieven/projecten Vergunningverlening en duurzaamheid Aanpassen bv bouweisen n.a.v ervaringen Handhavingsprogramma Stakeholder interactievormen (o.a. coalitievorming, energieke samenleving) Power to convene inzetten Coaching, voorlichting, PPPscan, etc. Innovatie subsidies Revolving funds Bijeenkomsten financieren etc. Bestuurlijke prestaties/instrumenten Periodieke 3P monitoring/ balans Periodieke benchmarkanalyse Nader in te vullen met ten minste 1 indicator per eis op basis van een van de volgende bronnen: LDM updates, VNG Klimaatmonitor, Gemeentelijke websites

19 Conclusies Verschillen in 3P- en Governance scores tussen gemeenten zijn groot Voor Duurzaam Inkopen lijkt breedte invulling duurzaamheid minder invloedrijk dan aanwezigheid van een duurzaamheidsprogramma en een periodieke voortgangsmonitoring daarvan Komende jaren ontstaat beter inzicht in governance performance gemeenten en algemene inzet duurzaam inkopen: wat zijn kansen en bottlenecks