nieuwsbrief Naar herkenbare competenties

Transcriptie

1 INHOUD 3 Instrument van de toekomst Vizier-voorzitter vindt profielen cruciaal. 4 De instelling als klant Scholen luisteren nu beter, meent Gerrit Kappert. 5 Project loopt gesmeerd VGN tevreden over kwaliteitsverbetering. 7 Onderzoek naar competenties Het werkveld leverde belangrijke bijdrage. nieuwsbrief Naar herkenbare competenties Eenmalige uitgave van het Regionaal Overleg Gehandicaptenzorg Arnhem-Nijmegen-Doetinchem-Tiel, in samenwerking met VGN, OVDB en ZorgaanBod Beter onderwijs betekent betere zorg Het drie jaar durende project Naar herkenbare competenties in de regio Arnhem-Nijmegen is onlangs afgerond. Het resultaat is een regioprofiel met competenties voor toekomstige medewerkers en een daarbij behorende opleidingsvraag. Waarom is daar behoefte aan? Een korte terugblik. In 1997 werd het complete opleidingenstelsel voor de zorg, waaronder de gehandicaptenzorg, gewijzigd. Het inserviceonderwijs waarin medewerkers werden opgeleid voor een specifiek We leggen het onderwijs niets op zie pagina 2 >> werkveld, verdween. ROC s kregen de opdracht nieuwe, brede opleidingen te ontwikkelen. Maar dat niet iedere verandering per definitie een verbetering betekent, hebben de instellingen voor gehandicaptenzorg de afgelopen jaren wel ervaren. De noodzakelijke combinatie van verplegende, verzorgende en agogische competenties liet bij de nieuwe medewerkers nogal te wensen over. Daarnaast speelde dat de zorg voor mensen met een beperking sterk in ontwikkeling is. Vraagsturing, persoonsgebonden budgetten en decentralisatie vragen om andere, nieuwe competenties van medewerkers. Daarom besloten zeven instellingen voor gehandicaptenzorg in de regio Arnhem- Nijmegen in 2002 hun krachten te bundelen: De Driestroom, Pluryn Werkenrode Groep, Philadelphia, Sizadorpgroep, Vizier, Waalborg en de Wendel. Onder regie van ZorgaanBod hebben de instellingen samen naar wegen gezocht om de problemen met de beroepsopleidingen op te lossen. Gezamenlijk project Deze problemen waren niet uniek voor de regio Arnhem-Nijmegen. Vrijwel alle instellingen voor gehandicaptenzorg kampten hiermee. Op initiatief van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) besloten de sociale partners daarom gezamenlijk een project op te starten om instellingen ondersteuning te bieden bij het in kaart brengen van de benodigde competenties voor medewerkers in het primaire proces. Doel van het project Naar herkenbare competenties was om de vraag van de instellingen naar het beroepsonderwijs te verhelderen en de afstemming tussen werkveld en opleidingen te verbeteren. Want met beter onderwijs, krijg je ook betere zorg. Met het project streefden sociale partners naar een intensieve ondersteuning van een aantal pilotregio s, waaronder Arnhem-Nijmegen. Die zouden vervolgens als voorbeeld dienen voor de rest van Nederland. Urgente knelpunten Voor de regio Arnhem-Nijmegen kwam het project Naar herkenbare competenties als geroepen. In het voorjaar van 2003 startte deze regio als eerste met het pilotproject. De instellingen zetten een tweesporenbeleid uit. Het eerste spoor richtte zich op het op korte termijn oplossen van de meest urgente >> 1

2 Regiomanager Van den Hoogen pleit voor structurele samenwerking We leggen het onderwijs niets op De gehandicaptenzorg en het beroepsonderwijs moeten permanent contact met elkaar hebben, vindt regiomanager Marius van den Hoogen van Vizier. Deze nauwe samenwerking moet ertoe leiden dat we sneller kunnen inspelen op de veranderingen binnen de gehandicaptenzorg. Vizier en het beroepsonderwijs werken al geruime tijd samen, tot nu toe vooral op ad hoc basis. Maar volgens de instelling is het nodig om meer nadruk te leggen op een goede structurele relatie. Van den Hoogen: De gehandicaptenzorg is in ontwikkeling en dat betekent dat aan de medewerkers andere eisen worden gesteld. We hebben behoefte aan mensen die hieraan kunnen voldoen. En dat begint in het beroepsonderwijs. Om duidelijk te maken wat die eisen zijn, is Vizier een van de instellingen die Instellingen moeten ook zelf hun verantwoordelijkheid nemen een competentieprofiel hebben geformuleerd. Op basis hiervan is een regionaal competentieprofiel opgesteld, dat op zijn beurt weer het uitgangspunt vormde bij het formuleren van een opleidingsvraag richting het beroepsonderwijs. Het is nadrukkelijk een vraag van de instellingen. "Wij leggen het onderwijs niets op, komen niet met dictaten, want het onderwijs heeft ook een eigen verantwoordelijkheid. Wij willen juist samen met het onderwijs werken aan opleidingstrajecten waarin de vraag vanuit het werkveld zo goed mogelijk tot uitdrukking komt. Behoefte aan méér gekwalificeerde medewerkers Voor het waarborgen van de kwaliteit in de gehandicaptenzorg is niet alleen een hechte relatie tussen het werkveld en de beroepspraktijk van belang. Ook voor het op peil houden van de kwantiteit is het essentieel. Naar verwachting heeft de gehandicaptenzorg in de toekomst behoefte aan extra medewerkers, omdat de zorgbehoefte zal toenemen. Van den marius van der hoogen Hoogen: Een goede relatie kan ervoor zorgen dat wij kunnen blijven beschikken over voldoende en gekwalificeerde medewerkers. Dat begint met het bieden van voldoende stageplaatsen en andere werkervaringsplaatsen. Ook instellingen zélf zullen hun verantwoordelijkheid moeten nemen voor het opleiden van mensen. Binnen instellingen zullen voldoende mogelijkheden gecreëerd moeten worden om werkelijk vorm en inhoud te geven aan echt co-makership. << >> vervolg van pagina 1 knelpunten, zoals de beroepshouding, kennis van specifieke ziektebeelden en omgaan met probleemgedrag. Het tweede spoor betrof de langere termijn: vanaf de werkvloer in kaart brengen wat de benodigde competenties voor medewerkers zijn en het verhelderen van de opleidingsvraag. Het Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt (KBA) voerde daarvoor een onderzoek uit onder honderden medewerkers van de deelnemende instellingen. De resultaten werden vervolgens voorgelegd aan het management, mede met het oog op zorginhoudelijke en maatschappelijke ontwikkelingen. Gedurende het project kwamen vertegenwoordigers van de zeven zorginstellingen maandelijks bijeen bij ZorgaanBod. Met ondersteuning van de VGN volgden ze het onderzoek op de voet en bespraken de resultaten. Op basis van het regioprofiel formuleerden de instellingen samen met KBA de opleidingsvraag voor het beroepsonderwijs. Eind 2004 is in de regio Arnhem-Nijmegen het vervolg op Naar herkenbare competenties van start gegaan. Op pagina 6 van deze nieuwsbrief staat daar meer informatie over. << 2

3 Vizier werkt aan betere afstemming met het onderwijs Competentieprofielen zijn hét instrument voor de toekomst Competentieprofielen zijn hét middel bij uitstek om het onderwijs en de beroepspraktijk beter op elkaar af te stemmen en om in te spelen op de veranderende vragen van de cliënt. Ze vormen een cruciaal vertrekpunt voor het ontwerpen van opleidingstrajecten op maat van het werkveld. Hiervan is Jan van der Kruis, voorzitter van de Raad van Bestuur van Vizier overtuigd. Het is het beste instrument. Vizier is een van de instellingen in de regio Arnhem-Nijmegen die hebben deelgenomen aan het project Naar herkenbare competenties. Volgens Van der Kruis sluit het project uitstekend aan bij de ontwikkelingen in de zorg. Mede door het proces van vermaatschappelijking is de zorg sterk in ontwikkeling. Hierdoor veranderen taken en functies. Daarom zul je helder en concreet moeten formuleren wat medewerkers in de gehandicaptenzorg moeten kennen en kunnen. Nadat je dat hebt gedaan, kun je met onderwijsinstellingen gerichte afspraken maken over aanpassingen zodat het onderwijs beter aansluit bij de beroepspraktijk, aldus Van der Kruis, die ook lid is van het college van arbeidszaken van de VGN. Bijscholen en profileren De profielen die zijn ontwikkeld in het project Naar herkenbare competenties zijn primair bedoeld om de opleidingsvraag naar initiële opleidingen zo scherp mogelijk te kunnen formuleren. Competentieprofielen zijn niet jan van der kruis alleen van belang voor een betere afstemming tussen onderwijs en praktijk, maar ook voor de kwaliteitsverbetering op instellingsniveau. Aan competentieprofielen kun je heel gemakkelijk doelstellingen koppelen. Medewerkers weten precies wat we van hen verwachten. Deze doelen komen terug in de POP-gesprekken (Persoonlijk Ontwikkelings Plan, red.). Is een bepaalde competentie onvoldoende ontwikkeld, dan kan heel gericht naar een vorm van bijscholing worden gezocht. Vizier is dan ook tevreden met de eerste ervaringen met competentieprofielen. We kunnen beter inspelen op de veranderende vraag van de cliënt. Daarnaast verwacht de samenleving dat zorginstellingen zich profileren en met hun tijd meegaan. Dit doen we door met competentie profielen te werken. << Kenniscentrum adviseert over kwalificatiestructuur en leren in de praktijk OVDB ondersteunt instellingen en scholen Bij de ontwikkeling van passende opleidingstrajecten voor de gehandicaptenzorg krijgen instellingen en scholen in de regio ondersteuning van de OVDB. Dit is het kenniscentrum voor leren in de praktijk in gezondheidszorg, welzijn, sport en dienstverlening. De OVDB is verantwoordelijk voor de kwalificatiestructuur voor het beroepsonderwijs en voor de erkenning van leerbedrijven. Alice Gort is OVDB-branchecoördinator van de gehandicaptenzorg. Als betrokken partners in de regio er behoefte aan hebben, ondersteunt de OVDB in het project Doorlichten en verbeteren, vertelt Alice Gort. Zij kunnen bijvoorbeeld behoefte hebben aan advies over de nieuwe kwalificatiestructuur (zie kader pagina 4). Die wordt landelijk ontwikkeld en zal anders dan in het verleden gebaseerd worden op competenties in combinatie met door de sociale partners opgeleverde beroepscompetentieprofielen. De kwalificatiestructuur wordt wettelijk vastgelegd en bepaalt de competenties waaraan een wettelijk erkend diploma van opleidingen moet voldoen. De verwachting is dat de nieuwe kwalificatiestructuur regionale opleidingen veel meer ruimte zal bieden om inhoud en vormgeving van de opleidingen zelf in te vullen. Gort: De OVDB zal instellingen en scholen in de regio Arnhem-Nijmegen wijzen op de mogelijkheden en speelruimte die de landelijke kwalificatiestructuur biedt. Daarnaast houden de opleidingen de 20 procent vrije ruimte in het curriculum die ze ook >> 3

4 Nieuwe opleidingstrajecten moeten in 2007 klaar zijn Scholen luisteren naar de werkvloer Het onderwijs moet studenten opleiden tot zelfstandige en innovatieve medewerkers, vindt Gerrit Kappert. Hij is senior beleidsmedewerker van het ROC Rijn IJssel College in Arnhem en betrokken bij het project Doorlichten en verbeteren. gerrit kappert Gerrit Kappert is enthousiast over het project Naar herkenbare competenties. In de zorg vindt op hoofdlijnen eenzelfde ontwikkeling plaats als in het onderwijs, vertelt hij. Die houdt in dat de klant een belangrijkere rol krijgt. In het onderwijs is die klant, naast de student, vooral ook het werkveld. Kappert vindt dat er tot voor kort nog te veel vanuit het aanbod werd gedacht, en dat moest veranderen. In het onderwijs was het zo dat de docent wist wat hij de leerlingen moest leren. Nu komt de beroepspraktijk meer centraal. De school en de zorginstellingen gaan duidelijker de student coachen. Het vervolgproject Doorlichten en verbeteren moet met nieuwe opleidingstrajecten voor de gehandicaptenzorg een bijdrage leveren aan deze omslag. De ROC s moeten daarom weten wat het werkveld voor eisen stelt aan zijn toekomstige werknemers. Dit vraagt om een andere aanpak bij het samenstellen van het curriculum. Voorheen werd een opleidingstraject vanachter het bureau samengesteld. Daarbij werd weliswaar een goede analyse van de branche gemaakt en een logisch en consistent verhaal geschreven, maar wel in de taal van de wetenschapper, aldus Kappert. Nu, in Doorlichten en verbeteren, werken we samen met het werkveld aan nieuwe opleidingstrajecten. Zelfstandig kunnen werken Het onderwijs moet competentiegerichter worden, zegt Kappert. Daarbij wordt ook rekening gehouden met hoe iemand met zingeving en op een enerverende wijze zijn werk kan doen. Kappert: Twee dingen zijn van belang. Medewerkers moeten zelfstandig kunnen werken en innovatief kunnen zijn in hun beroep. Hij vertelt dat dit niet voor elke functie in dezelfde mate zal gelden, maar: Ook iemand van de schoonmaakdienst moet leren reflecteren. Je leidt iemand op tot een medewerker die School en instelling gaan de student coachen in staat is bij te leren, zich te ontwikkelen én die zijn beroep goed kan uitvoeren. Op dit moment onderzoeken de scholen aan welke eisen het nieuwe curriculum moet voldoen. Daarvoor is regelmatig overleg tussen de scholen en de instellingen. Hoe gaan we gezamenlijk het leren organiseren? Op school? Op school én binnen de instelling. Het is de bedoeling dat over tweeënhalf jaar de nieuwe opleidingstrajecten klaar zijn. In 2006 start een experiment. Kappert voorziet dat deze nieuwe vorm van onderwijs ook voor andere sectoren interessant zal zijn. Om te beginnen voor de hele zorg en welzijn, maar ook bijvoorbeeld voor de sector techniek. << >> vervolg van pagina 3 zelf kunnen invullen. Verder kunnen regionale partners gebruikmaken van de ervaring en expertise op het gebied van leren in de praktijk, maar ook op andere gebieden die belangrijk zijn voor opleidingstrajecten op maat ontwikkelen. De OVDB kan ook ondersteunen bij de inrichting en kwaliteitsbevordering van leerplaatsen in de praktijk en, vertelt Gort, bij de match tussen leervragen van studenten en leermogelijkheden in de beroepspraktijk. Een ander voorbeeld van een gebied waarover de OVDB kan adviseren, is de procedure over de erkenning van elders of eerder verworven competenties (EVC). Dit is bij uitstek een instrument om flexibele leertrajecten vorm te geven. Instellingen en scholen in de regio kunnen daar bij het ontwikkelen van passende opleidingstrajecten op maat optimaal gebruik van maken. De insteek van de OVDB is zich dienstverlenend op te stellen naar het werkveld. Meer informatie: << KWALIFICATIESTRUCTUUR Aan het middelbaar beroepsonderwijs ligt een kwalificatiestructuur ten grondslag. Hierin staat beschreven aan welke eisen een beginnend beroepsbeoefenaar moet voldoen. Uitgangspunt voor de kwalificatiestructuur is de beroepenstructuur. Die bepaalt over welke competenties beroepsbeoefenaren moeten beschikken om hun beroep goed uit te kunnen voeren. 4

5 Tiny Wieberdink is voorzitter van de stuurgroep Doorlichten en verbeteren De betrokkenheid is enorm Het onderwijs en de gehandicaptenzorg erkennen gezamenlijk verantwoordelijk te zijn voor het opleiden van nieuwe medewerkers. Die erkenning is cruciaal voor het verbeteren van de kwaliteit van zorg, zegt Tiny Wieberdink. Zij ondersteunt vanuit de VGN het project Doorlichten en verbeteren. Het project is een vervolg op Naar herkenbare competenties. Volgens Wieberdink ligt de uitvoering van Doorlichten en verbeteren in de regio Arnhem-Nijmegen goed op schema. Op dit moment is een projectgroep bezig met het ontwerpen van een opleidingsvorm die aansluit bij de competenties waaraan de gehandicaptenzorg behoefte heeft. Dit is naar verwachting eind mei klaar. Daarna worden opleidingstrajecten ontwikkeld, gevolgd door toolkits waarmee in het onderwijs en in de beroepspraktijk aan de nieuwe competenties kan worden gewerkt. Het project verloopt hier gesmeerd. Dit komt voor een belangrijk deel doordat alle partijen er enorm bij zijn betrokken. De wil om er iets goeds van te maken is overduidelijk aanwezig. VGN biedt ondersteuning De VGN behartigt de belangen van 174 aangesloten instellingen in de gehandicaptenzorg. Daarom ondersteunt ze in het hele land ook de initiatieven die erop zijn gericht het onderwijs en de gehandicaptenzorg beter op elkaar te laten aansluiten. Wij zorgen voor onder meer ondersteuning, deskundigheid en begeleiding. Waar nodig trekken we de kar en brengen we partijen bij elkaar, zegt Wieberdink. In de regio Arnhem-Nijmegen-Tiel-Doetinchem waren de partijen onder leiding van ZorgaanBod al in gesprek met de ROC s. Hierop kon VGN met het project Naar herkenbare competenties goed aansluiten. Dit leidde tot een goed voorbeeld van samenwerking tussen een landelijke brancheorganisatie en een regio. Op dit moment nemen instellingen in zeven regio s deel aan Naar herkenbare competenties. De regio Arnhem-Nijmegen is het meest ver gevorderd. Wieberdink is voor alle regio s de contactpersoon. Het is prachtig om te zien dat steeds meer instellingen het belang inzien van een betere afstemming tussen onderwijs en beroepspraktijk. Beroepspraktijk staat centraal Het project Doorlichten en verbeteren neemt de beroepspraktijk als uitgangspunt en niet het onderwijs. Wieberdink: Dit is de kracht van het project. De gehandicaptenzorg wil optimale zorg verlenen en daar heeft ze medewerkers voor nodig die aan nieuwe eisen voldoen. De zorg is namelijk sterk in ontwikkeling. Vraaggestuurd werken en persoonsgebonden budgetten hebben hun intrede gedaan. Dit leidt ertoe dat medewerkers in de gehandicaptenzorg meer dan ooit zelfstandig moeten kunnen tiny wieberdink werken, ondernemend zijn en financieel inzicht hebben. Maar uiteindelijk draait het natuurlijk om het verbeteren van de kwaliteit van zorg. Dus eigenlijk staat de cliënt centraal. Meer informatie? Wilt u meer weten over de ondersteuningsmogelijkheden door de VGN, neemt u dan contact op met Tiny Wieberdink, T: , E: twieberdink@vgn.org. << Arnold Oosterveld werkt als persoonlijk begeleider Samen oplossingen kunnen zoeken Arnold Oosterveld werkt als persoonlijk begeleider bij de Groesbeekse Tehuizen. Door zijn jarenlange ervaring weet hij welke competenties een medewerker nodig heeft om goede zorg te kunnen verlenen. Arnold ziet ook waar het schoolverlaters aan ontbreekt. Arnold werkt inmiddels alweer tien jaar in de zorg. Eerst in een gezinsvervangend tehuis, daarna als begeleider bij de Groesbeekse Tehuizen. Met zijn opleiding mbo agogisch werk was hij voldoende toegerust om aan de slag te gaan. Maar: Het was wel erg een basisopleiding. Ik vond het een hele omschakeling van het mbo naar de volwassen wereld. Hij heeft het werk zien veranderen. Er lijken meer cliënten met gedragsproblemen te komen. Vroeger zaten die meer afgescheiden. Tegelijkertijd is de rol van de cliënt veranderd. Arnold: We werken meer vanuit het perspectief van de bewoner. Hij bepaalt zijn leven. Wat zijn z n mogelijkheden, wat wil hij bereiken? >> 5

6 Medewerkers opleiden is een verantwoordelijkheid van instellingen en onderwijs Vervolgproject Doorlichten en verbeteren van start Opleidingstrajecten ontwikkelen die optimaal aansluiten bij de behoefte van het werkveld: dat is de inzet van het project Doorlichten en verbeteren. Tijdens de aftrap eind 2004 beklonken alle betrokkenen de nauwe samenwerking. November vorig jaar: een zaal vol enthousiaste deelnemers en een voetbal, midden in de Groesbeekse bossen. Zie hier de ingrediënten voor de feestelijke aftrap van het project Doorlichten en verbeteren. Aanwezig waren De Siza Dorpgroep, De Driestroom, Vizier, Pluryn Werkenrodegroep, Philadelphia en de Wendel. Ook de betrokken scholen waren naar de aftrap gekomen: het ROC Rijn IJssel, ROC Nijmegen, ROC De Leijgraaf, ROC Graafschapcollege en de Hogeschool Arnhem Nijmegen. Vertegenwoordigers van alle zorginstellingen en onderwijsorganisaties ondertekenden een convenant, waarmee ze aangeven zich in te zetten voor een goede onderlinge afstemming tijdens het project, maar ook daarna. Als echte profvoetballers zetten ze hun handtekening op een voetbal, die symbool stond voor de aftrap. Daarnaast was er deze middag een aantal sprekers dat het belang van de samenwerking nog eens onderstreepte. Resultaten Doorlichten en verbeteren is een vervolg op het project Naar herkenbare competenties van instellingen voor gehandicaptenzorg in de regio Arnhem-Nijmegen. De resultaten daarvan zijn: instellingscompetentieprofielen voor medewerkers in het primaire proces, een regionaal competentieprofiel waarin overeenkomsten en verschillen tussen de instellingen worden beschreven, een heldere opleidingsvraag en een verstevigde samenwerking tussen instellingen onderling op het gebied van opleiden. Met deze resultaten in de hand hebben de bestuurders van de instellingen eind vorig jaar het regionaal beroepsonderwijs uitgenodigd de handen ineen te slaan om samen opleidingstrajecten te ontwikkelen die optimaal aansluiten bij de behoefte van het werkveld. Zowel de ROC s als het hbo reageerden enthousiast en zeer bereidwillig op deze uitnodiging. Gezamenlijk werd besloten een convenant te tekenen om de intentie tot het verbeteren van deze samenwerking kracht bij te zetten. Het eerste initiatief dat uit het convenant voortvloeit, is het project Doorlichten en verbeteren. Hierin gaan zorginstellingen en onderwijs samen aan de slag met het ontwerpen van een vernieuwde opleidingsvorm en een passende inhoud. Ook gaan ze instrumenten ontwikkelen die zorg- en onderwijsinstellingen in staat moeten stellen medewerkers optimaal te ontwikkelen tot professionele beroepskrachten. Dit is uniek in Nederland: een regionaal samenwerkingsproject waarbij het initiatief zó uitdrukkelijk bij het werkveld ligt en de instellingen zich zó bewust zijn van hun verantwoordelijkheid voor het opleiden en ontwikkelen van (toekomstige) medewerkers. Niet alleen binnen de regio maar ook landelijk zal het project veel aandacht krijgen. Motto van het project: het opleiden van medewerkers is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van instellingen en onderwijs. ROC Nijmegen en ROC Rijn IJssel tekenen voor de projectleiding, ondersteuning komt van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN), Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt (KBA) en OVDB, kenniscentrum voor leren in de praktijk. << >> vervolg van pagina 5 De meesten willen vooral zo normaal en zelfstandig mogelijk leven. De begeleider moet toegerust zijn om de cliënt daar bij te helpen. Je moet uitzoeken wat kan, maar ook duidelijk maken wat haalbaar is. Een rijbewijs halen is dat bijvoorbeeld meestal niet. Dan blijf je wel zoeken naar alternatieven. Een begeleider moet volgens hem organisatievermogen hebben, maar ook inzicht in zijn cliënten en in staat zijn sámen oplossingen te zoeken. Minder allround De mbo-opleiding van Arnold was erg aanbodgericht. De afgelopen jaren volgde hij de SPHopleiding. Daarin was wel veel aandacht voor werken vanuit de bewoner en de rol daarbij van de persoonlijk begeleider. Arnold heeft het idee dat het niveau van de huidige ROC-studenten daalt. Allereerst is de beheersing van de Nederlandse schrijftaal minder. Ze lijken ook minder allround, meer gericht op één doelgroep. Hij heeft wel een suggestie waar ROC s goed op moeten letten bij het opleiden van toekomstige medewerkers voor de gehandicaptenzorg. Natuurlijk goed Nederlands leren. Maar ook goede omgangsvormen. Studenten vinden het bijvoorbeeld vaak moeilijk om op een ouderengroep te werken omdat daar heel andere normen gelden, zoals aanspreken met u. Probleemgedrag is een ander aandachtspunt. Arnold: Ze weten vaak niet goed wat ze daar mee moeten, net als agressie. Terwijl dat juist een reden kan zijn waardoor je afknapt op de gehandicaptenzorg. << arnold oosterveld 6

7 Regiocompetentieprofielen en opleidingsvraag Onderzoek naar vereiste competenties in de beroepspraktijk Het Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt (KBA) heeft de competentieprofielen ontwikkeld voor instellingen voor gehandicaptenzorg in de regio Arnhem-Nijmegen. Op basis daarvan is vervolgens een regiocompetentieprofiel voor de hele regio gemaakt. De profielen zijn ontwikkeld na onderzoek onder ervaren beroepsbeoefenaren in het primaire proces in alle betrokken instellingen. Het ging daarbij in totaal om bijna 450 medewerkers. Met ZorgaanBod als gespreksplatform, hebben de regionale instellingen regelmatig intensief met de onderzoekers van gedachten gewisseld over de aanpak, hun specifieke wensen en de uitkomsten van het onderzoek. Dit platform was ook van belang om het doel van Naar herkenbare competenties voortdurend scherp voor ogen te houden en met de instellingen één taal te kunnen (blijven) spreken. Profielen ontwikkeld na een onderzoek onder 450 ervaren beroepsbeoefenaars Uitgebreide enquête In het uitgebreide onderzoek werd de ervaren beroepsbeoefenaren vooral gevraagd naar de belangrijkste taken in hun werk, kritische situaties waarmee zij geconfronteerd worden en competenties die van hen worden gevraagd om hun werk adequaat te kunnen doen. Het accent is daarbij gelegd op hun huidige functie en op veranderingen die ze daarin in de nabije toekomst voorzien. Naar herkenbare competenties richtte zich primair op het verhelderen van de vereiste competenties voor initiële opleidingen. Daarom is aan de medewerkers óók gevraagd welke competenties zij voor beginnende Wat moet een beginnende medewerker kunnen? beroepsbeoefenaren belangrijk vinden. Zo konden verschillen en overeenkomsten opgespoord worden tussen wat van ervaren en wat van pas startende medewerkers in verschillende functies wordt gevraagd. Dit heeft geresulteerd in een instellingsbreed competentieprofiel voor elk van de betrokken instellingen, gebaseerd op de informatie van medewerkers zelf. Met andere woorden: zo dicht mogelijk op het primaire proces en de werkvloer. Deze instellingsprofielen zijn voorgelegd aan het management van de instellingen met de vraag in hoeverre het zich in het beeld van de medewerkers herkende. En of het management vanuit zijn visie op de gehandicaptenzorg en toekomstige ontwikkelingen nog bepaalde accenten wilde aanbrengen. Ook dat is opgenomen in het instellingscompetentieprofiel, apart van de informatie van medewerkers. Ben Hövels van KBA: Die afzonderlijke verslaglegging is bewust gedaan. Enerzijds om door informatie van de werkvloer een zo realistisch mogelijk beeld neer te zetten, met zo min mogelijk vertroebeling door sociale wenselijkheden of bestaande ideologieën over werkwijzen. Anderzijds om managementvisies te kunnen formuleren die zo concreet mogelijk vertaald zijn naar competenties. Regionale opleidingsvraag De competenties in diverse instellingsprofielen komen deels met elkaar overeen, deels verschillen instellingen hierin van elkaar. Die verschillen kunnen meerdere redenen hebben, zoals uiteenlopende cliëntcategorieën en diverse manieren om het werk binnen de instelling te organiseren. Om als regionale instellingen gezamenlijk aan het beroepsonderwijs duidelijk te kunnen maken wat de gevraagde competenties zijn, is door KBA een regiocompetentieprofiel opgesteld. Dit is gebeurd op grond van een analyse van overeenkomsten en verschillen tussen de betrokken instellingen. In dit regiocompetentieprofiel staan kerntaken, kritische >> UIT HET ONDERZOEK KRITISCHE WERKSITUATIES Een voorbeeld van de inhoud van het regiocompetentieprofiel over kritische werksituaties waarmee ervaren beroepsbeoefenaren in de praktijk geconfronteerd worden: Voor nagenoeg alle (85 procent) beroepsbeoefenaren in de regio geldt dat van hen verwacht wordt dat zij geheel zelfstandig afwegingen maken bij het bepalen van de juiste verhouding tussen het zich in kunnen leven in de cliënt en het als professional voldoende afstand bewaren. Kritische werksituaties waarin het zelfstandig nemen van beslissingen voorbehouden is aan een veel beperktere groep beroepsbeoefenaren zijn: het vaststellen wanneer het maximale functioneringsniveau van de cliënt is bereikt (16 procent), het bepalen wanneer zorgen/of begeleidingstaken door anderen overgenomen moeten worden (30 procent), het registreren wat er feitelijk gedaan is en nog gedaan moet worden (31 procent), en het erop toezien dat zorg en begeleiding voldoen aan geldende professionele standaarden en handelingsprotocollen (32 procent). 7

8 >> vervolg van pagina 7 situaties en competenties die de instellingen gemeenschappelijk hebben. Ook de onderlinge verschillen omtrent eisen die in het werk aan ervaren medewerkers worden gesteld, staan in het profiel. Hetzelfde geldt voor de eisen die aan starters worden gesteld. Ontwikkelingen in de gehandicaptenzorg hebben ook in de regio Arnhem-Nijmegen-Tiel-Doetinchem een haast continu karakter. Daarom is nadrukkelijk gesteld dat het regiocompetentieprofiel niet gezien moet worden als een statisch gegeven, maar als een document dat steeds opnieuw onderzocht moet worden op zijn actualiteit. De dynamiek van ontwikkelingen moet daarin gewaarborgd blijven. Het regiocompetentieprofiel is uitgebreid besproken met de gezamenlijke instellingen. Dit is gebeurd onder regie van ZorgaanBod. Op grond daarvan is uit de instellingen een werkgroep geformeerd, die samen met KBA de vertaalslag heeft gemaakt van het regiocompetentieprofiel naar een concrete opleidingsvraag. Die opleidingsvraag is geformuleerd als startagenda voor de samenwerking tussen instellingen en het beroepsonderwijs in de regio. Het regiocompetentieprofiel en de opleidingsvraag vormen het vertrekpunt voor de samenwerking tussen werkveld en het regionale beroepsonderwijs in het project Doorlichten en verbeteren. Meer informatie: Ben Hövels, Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt (KBA), << UIT HET ONDERZOEK TOP TIEN De gemeenschappelijke top 10 van belangrijke contextgebonden competenties voor ervaren beroepsbeoefenaren. 1. Waar nodig dagstructuur kunnen aanbrengen (in begeleiding, ondersteuning en activering) 2. Ontwikkelingen van de cliënt in de groep tijdig kunnen signaleren (observeren) en dit omzetten in interventies 3. Overzicht kunnen houden over en bewaken van de voortgang, bijstellen van het zorg- of activiteitenplan 4. Het eigen handelen kunnen relateren aan de visie van de instelling 5. Kunnen observeren, evalueren en rapporteren van uitgevoerde en geplande activiteiten 6. Kunnen omgaan met agressie en bijdragen aan conflicthantering 7. Kunnen ondersteunen van de communicatie van de cliënt met derden 8. Kunnen ondersteunen en begeleiden bij praktische, sociale, ethische en levensbeschouwelijke zaken 9. Kennis van de normen van de instelling 10. Psychosociale zorg kunnen verlenen bij ingrijpende gebeurtenissen Colofon De nieuwsbrief Naar herkenbare competenties is een eenmalige uitgave van het Regionaal Overleg Gehandicaptenzorg Arnhem- Nijmegen-Doetinchem-Tiel, in samenwerking met VGN, OVDB en ZorgaanBod. correspondentieadres ZorgaanBod Postbus BA Arnhem T: (026) E: sipkens@zorgaanbod.nl redactie en productie HDtt Communicatieadvies, Nijmegen vormgeving Optima Forma, Nijmegen fotografie Gerard Verschooten druk Drukkerij Rosmalen, Wijchen Oproep! 8 september: conferentie met landelijke presentatie van resultaten en ervaringen van Doorlichten en verbeteren. plaats: wordt nader bekend gemaakt. Houd uw agenda vrij! 8