Bevolkingsonderzoek lood in bloed Antwerpen District Hoboken Wijk Moretusburg-Hertogvelden Verslag voorjaar 2016

Transcriptie

1 Bevolkingsonderzoek lood in bloed Antwerpen District Hoboken Wijk Moretusburg-Hertogvelden Verslag voorjaar 2016 Dr. Vera Nelen Dhr. Guy Thys Mevr. Machteld Coenen Mevr. Iris Maldoy Mevr. Evelyne Van Rossem PIH Kronenburgstraat Antwerpen mei 2016

2 1. Inleiding Dit halfjaarlijks bloedonderzoek bij schoolkinderen in de wijk Moretusburg-Hertogvelden gebeurt in het kader van het 23-punten programma voorzien in het K.B. van juli Het 23-puntenprogramma werd geactualiseerd in Financiering wordt verzorgd door de Vlaamse Gemeenschap. De collectieve resultaten worden besproken binnen de medische werkgroep Hoboken. Een overzicht van de individuele resultaten werd bezorgd aan Mevr. Sarah Benoy, Afdeling Preventie van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid voor de provincie Antwerpen. Resultaten per onderzoekslocatie werden bezorgd aan de respectievelijke verantwoordelijke artsen. Individuele resultaten werden bezorgd aan de ouders en aan de huisarts. 2. Bloedonderzoek 2.1. Methode: De halfjaarlijkse bloedonderzoeken worden ingericht voor alle kinderen van 1-12 jaar die wonen in Moretusburg-Hertogvelden. Het onderzoeksgebied is gelegen ten noorden van Umicore, van de Curiestraat tot en met de Lenaart De Landrelaan. Alle kinderen lopen vanaf het najaar 2014 school buiten de wijk. De kinderen die schoollopen in Sint-Agnes, Dokter Coenstraat, worden uitgenodigd via de school. Andere kinderen krijgen een uitnodiging thuis voor een bloedname buiten de schooluren op een locatie in de wijk (Maalbootstraat Baron Sadoinestraat). Als referentie worden telkens de kinderen van de eerste kleuterklas en het eerste leerjaar in de stedelijke school in de Jules Baeckelmanslaan voor een bloedonderzoek uitgenodigd. Deze school is in stedelijk gebied gelegen op ongeveer 2,5 km van Moretusburg. De referentieschool werd bij het onderzoek betrokken vanaf het schooljaar De eerste bloednames gingen er door in het najaar van De bloedname gebeurt door middel van een vingerprik waarna een capillair bloedstaal wordt opgevangen in een containertje met lithiumheparine voor antistolling. Vooraf worden de handen gewassen met warm water. De vinger wordt met een oplossing van 2% salpeterzuur gereinigd om contaminatie van het bloedstaal via de huid te vermijden. Na de vingerprik wordt een druppel vaseline op de prikplaats aangebracht om druppelvorming te bevorderen en ook om contaminatie via de huid te vermijden. Analyse van lood in bloed gebeurt in het labo van het PIH met een Perkin Elmer Zeeman toestel voor atomaire absorptiespectrometrie (AAS). In de atomaire absorptiespectrometrie worden atomen die zich in de grondtoestand bevinden, bestraald met monochromatisch licht dat ze kunnen absorberen. Men vergelijkt de intensiteit van het licht vóór en na doorgang door het absorberend midden en legt daarna een kwantitatief verband tussen de gemeten absorptie en het aantal absorberende atomen of de atomaire concentratie van het element in het geatomiseerd monster. Het verhitten van de monsteroplossing dient enkel om het monster in atomaire vorm te krijgen door het verbreken van de chemische bindingen. Het atomiseren van het monster gebeurt in de grafietoven. 2

3 Het PIH laboratorium bezit een Belac accreditatie volgens ISO voor lood in bloed. Er wordt meegewerkt aan ringtests georganiseerd door het Wetenschappelijk instituut voor Volksgezondheid, Louis Pasteur Referentiewaarden De loodwaarden worden steeds vergeleken met de referentiewaarde gehanteerd door de Amerikaanse Centers for Disease Control. In 2012 werd deze referentiewaarde voor lood in bloed verlaagd van 10 naar 5 µg/dl. De vroegere CDC-klassen (1991) worden niet meer gebruikt. In het rapport wordt de loodwaarde gegroepeerd in 4 groepen. Volgende advies werd aan de ouders meegegeven: Uit wetenschappelijk onderzoek over de risico s voor de gezondheid van kinderen weten we dat er geen veilige ondergrens bestaat. Lood kan, bij langdurige blootstelling, ook aan lagere dosis, een invloed hebben op de ontwikkeling van het zenuwstelsel kinderen. Dus hoe lager het loodgehalte in bloed hoe beter. Anderzijds wordt iedereen blootgesteld aan lood. Bij niemand is de gemeten waarde nul. De blootstelling aan lood in deze regio geeft geen acute gezondheidsrisico s. Meer informatie over lood en de risico s voor de gezondheid vindt u op de website De ouders ontvangen samen met het resultaat van het bloedonderzoek een folder met preventietips indien één van de kinderen een waarde boven 5 µg/dl heeft. 3

4 3. Deelname en resultaten 3.1. Bloedonderzoek in het algemeen Deelname aan het onderzoek voorjaar 2016 Van de 438 kinderen van 1-12 jaar die in Moretusburg-Hertogvelden wonen namen in het voorjaar 2016, 179 kinderen deel aan het bloedonderzoek (40,9%). Ter controle werden 47 kinderen, woonachtig buiten Moretusburg-Hertogvelden, onderzocht in de eerste kleuterklas en het eerste leerjaar in de school in de Jules Baeckelmanslaan. De bloedonderzoeken gingen door in maart en april Algemene trend van de loodmetingen sinds 1998 bij kinderen uit Moretusburg-Hertogvelden Het gemiddelde loodgehalte in bloed bij alle deelnemende kinderen uit Moretusburg en Hertogvelden bedroeg in het voorjaar van 2016: 5,30 µg/dl. Grafiek 1: Gemiddelde loodgehalte (µg/dl) voor alle deelnemende kinderen uit Moretusburg en Hertogvelden, per campagne. microgram lood per deciliter bloed jaar 4

5 Algemene trend van de loodmetingen sinds 1990 bij kinderen uit Moretusburg-Hertogvelden en bij decontrolegroep Het gemiddelde loodgehalte in bloed (in µg/dl) van de schoolkinderen wonend in Moretusburg in vergelijking met de controlegroep in de J. Baeckelmanslaan wordt weergegeven in onderstaande tabel: Tabel 1: Gemiddelde loodgehalte (µg/dl) per leeftijdsgroep en per campagne Kleuters Moretusb. voorjaar 26,7 21,2 19,9 23,8 20,5 19,2 24,4 20,5 19,3 17,6 15,1 13,0 15,7 11,7 12,0 13,94 9,7 7,88 8,96 7,96 7,12 8,34 8,09 7,99 12, najaar 21,9 18,0 20,4 21,3 19,2 19,6 16,6 25,5 18,8 17,0 17,9 16,9 14,9 13,4 13,86 11,89 11,69 8,29 8,71 9,11 8,85 9,60 7,76 8, Kleuters wonen voorjaar 10,7 11,5 13,6 14,4 8,1 9,4 10,5 9,3 9,5 6,7 7,69 6,4 5,76 4,86 4,57 6,66 5,16 5,15 4,36 3,72 4,66 5,58 5,16 najaar 10,8 13,6 13,3 9 10,6 10 9,3 8,1 6,8 6, ,54 5,94 5,47 4,78 5,53 5,5 4,57 4,69 5,46 5,54 Kleuters controle voorjaar 6,9 6,9 8,0 6,7 6,5 5,7 4,8 5,9 5,1 4,3 4,75 3,63 3,13 3,33 2,68 3,27 3,96 2,90 1,81 2,90 1,67 2,75 2,04 najaar 8,4 8,5 8,5 7,3 7,3 7,2 4,8 7,2 6,1 4,3 5,9 3,17 3,0 3,43 4,0 3,41 3,70 3,73 2,57 2,38 1,54 2,30 2,05 Lagere school Moretusb. voorjaar 22,8 19,6 20,0 21,9 15,1 16,2 16,8 16,5 17,9 16,5 14,9 11,5 14,2 9,2 7,87 9,78 7,6 7,71 6,31 7,06 5,74 4,90 5,22 5,35 6, najaar 19,1 16,1 18,6 17,4 17,2 17,3 15,9 18,0 18,7 14,8 13,2 12,8 10,0 9,7 10,24 8,63 8,86 5,17 8,47 6,65 7,01 5,89 5,37 5, Lagere school wonen voorjaar 16,4 9 12,8 11,2 7,6 8,3 10 8,3 7,5 6,9 5,78 5,58 4,52 4,16 4,63 4,75 5,31 3,55 3,15 2,86 3,44 4,12 4,95 najaar 11 11,6 8,9 13,2 9,4 8,1 7,8 6,5 6,1 5,85 5,09 6,05 5,13 4,64 4,89 4,1 3,94 4,57 3,36 3,35 4,78 3,88 Lagere school controle voorjaar 6,1 6,1 7,4 6,1 5,2 5,1 5,6 5,9 5,2 4,4 3,38 4,5 2,64 3,94 3,58 2,67 3,23 3,26 2,27 2,65 2,14 2,69 2,07 najaar 6,5 6,5 6,5 6,5 6,4 6,3 5,1 6,9 5,6 4,0 3,9 4,08 3,91 4,06 2,57 2,83 3,46 3,48 4,36 2,72 2,17 2,34 2,38 Slechts vanaf najaar 1993 werd een controlegroep gebruikt Vanaf najaar 2014 gaan alle kinderen naar school buiten Moretusburg 5

6 Grafiek 2: Gemiddelde loodgehalte (µg/dl) voor de deelnemende kinderen (peuters, kleuters en lagere scholieren) naargelang wonen en schoollopen, per jaar schoollopen kleuters schoollopen lagere school wonen kleuters wonen lagere school controle kleuters controle lagere school 6

7 3.2. Onderzoek bij kinderen die wonen in Moretusburg- Hertogvelden Gegevens volgens woonplaats Om de loodgehalten van de verschillende zones binnen Moretusburg en Hertogvelden beter te vergelijken worden voor de woonplaats 4 zones onderscheiden : - binnen Moretusburg MO1 : de zone palend aan de fabrieksmuur (0-150m in noordelijke richting) MO2 : het resterend deel van Moretusburg tot en met de Kapelstraat MO3 : Hertogvelden van boven de Kapelstraat tot en met de Lenaart De Landrelaan. - buiten Moretusburg (BM) Deelname aan het onderzoek voorjaar 2016 De kinderen, van 1-12 jaar die in Moretusburg wonen en naar de school St Agnes in de Dr Coenstraat gaan, werden uitgenodigd via de school. Aan de andere kinderen werd het bloedonderzoek aangeboden via een brief. Deze bloedafnames werden georganiseerd in de vroegere school in de Baron Sadoinestraat. Op basis van leeftijd en woonplaats werden 438 kinderen uitgenodigd. Bij 179 kinderen werd een bloedstaal genomen, respons 40,9 % Deelname per woonzone Tabel 2: Deelname per woonzone Woonzone Aantal kinderen Aantal deelnemers % deelname uitgenodigd MO ,0 MO ,4 MO ,1 Totaal ,9 7

8 Gegevens per leeftijd en volgens woonplaats Tabel 3: Bloedresultaten van de kinderen (voorjaar 2016) Peuters Zone MEAN N Std-Dev MIN. MAX. P50* P75 P90 MO1 22, ,92 3,97 36,28 26,90 32,68 - MO2 2,95 9 1,44 0,72 4,98 2,90 4,23 - MO3 3,02 9 1,41 0,88 4,87 2,58 4,41 - Totaal 7, ,82 0,72 36,28 3,70 4,87 28,20 Kleuters Zone MEAN N Std-Dev MIN. MAX. P50* P75 P90 MO1 10, ,31 2,99 23,57 7,92 14,80 23,51 MO2 4, ,0 1,16 10,16 3,89 5,56 6,41 MO3 3, ,53 1,54 6,08 4,12 4,76 5,94 Totaal 5, ,32 1,16 23,57 4,31 5,90 9,88 Lagere School Zone MEAN N Std-Dev MIN. MAX. P50* P75 P90 MO1 9, ,48 2,97 29,07 6,98 10,59 21,37 MO2 4, ,51 0,56 13,38 4,26 5,68 8,80 MO3 2, ,77 1,17 4,14 2,34 2,96 3,70 Totaal 4, ,83 0,56 29,07 3,94 6,08 9,13 *P50 = Mediaan. Tabel 4: Lood-groepen per leeftijd en Zone (voorjaar 2016) Peuters Zone >=20 Totaal MO MO MO Totaal Kleuters Zone >=20 Totaal MO MO MO Totaal Lagere School Zone >=20 Totaal MO MO MO Totaal

9 Gemiddelde cijfers van de kinderen van 1-12 jaar die wonen in Moretusburg-Hertogvelden Tabel 5: Gemiddelde loodwaarde per woonzone (voorjaar 2016) woonzone Aantal deelnemers Gemiddelde loodgehalte µg/dl MO ,53 MO ,28 MO3 39 3,01 Totaal 179 5,30 Tabel 6: Lood-groepen; percentage per woonzone (voorjaar 2016) woonzone >=20 Totaal aantal MO1 25,0% 37,5% 18,8% 18,8% 32 MO2 69,4% 26,9% 3,7% 0% 108 MO3 94,9% 5,1% 0% 0% 39 Totaal 67,0% 24,0% 5,6% 3,4% Bloedonderzoek in de controleschool Deelname in de controleschool aan het onderzoek voorjaar 2016 Tabel 7: Deelname in de controleschool (voorjaar 2016) School Kleuters Lagere Scholieren N % N % Baeckelmanslaan 18/27 66,7 29/47 61,7 Kleuters: Tabel 8: Bloedresultaten voor Kleuters, controleschool (voorjaar 2016) Baeckelmanslaan Std- Zone MEAN N MIN. MAX. P50* P75 P90 Dev BM 2, ,37 0,38 8,54 1,28 2,11 8,21 Totaal 2, ,37 0,38 8,54 1,28 2,11 8,21 *P50=Mediaan Tabel 9: Lood-groepen voor Kleuters, controleschool (voorjaar 2016) Baeckelmanslaan Zone >=20 Totaal BM Totaal

10 Lagere School: Tabel 10: Bloedresultaten voor Lagere School, controleschool (voorjaar 2016) Baeckelmanslaan Zone MEAN N Std- Dev MIN. MAX. P50* P75 P90 BM 2, ,95 0,47 3,91 2,01 2,85 3,58 Totaal 2, ,95 0,47 3,91 2,01 2,85 3,58 *P50=Mediaan. Tabel 11: Lood-groepen voor Lagere School, controleschool (voorjaar 2016) Baeckelmanslaan Zone >=20 Totaal BM Totaal In de school van de Baeckelmanslaan namen vier kinderen deel aan het onderzoek, die in de zone wonen. De resultaten van dit bloedonderzoek werden meegenomen in de resultaten van de kinderen die wonen in de wijk Deelname aan het bloedonderzoek in de Dokter Coenstraat De meeste kinderen die naar school gingen in de Baron Sadoinestraat gaan nu naar de school in de Dokter Coenstraat. We volgen de methode van rekruteren via een school op. De respons ligt in de lijn van voorgaande campagnes. Kinderen die schoollopen in de Dokter Coenstraat en wonen in Moretusburg krijgen een uitnodigingsbrief voor een bloedafname. Tabel 12: Deelname in de Dokter Coenstraat, van de kinderen die wonen in Moretusburg, voorjaar najaar 2014 School Kleuters Lagere School % % Dokter Coenstraat voorjaar ,0 84,5 Dokter Coenstraat najaar ,4 77,2 Dokter Coenstraat voorjaar ,7 80,7 Dokter Coenstraat najaar ,7 83,0 10

11 4. Wegen van impregnatie Bij de kinderen van het 1ste leerjaar werd het lood op de handen gemeten. Tabel 14: Loodgehalte per hand ( µg lood/hand). Aantal Mediaan min-max Dokter Coenstraat 8 5,94 4,33-21,94 Baeckelmanslaan 30 4,97 0,50-72,50 De voorziene norm voor lood in water is 10 µg/l. Het loodgehalte in het water uit de kraan in de school in de Dokter Coenstraat was 0,19 en in de Jules Baeckelmanslaan bedroeg het 0,55 µg/l. Grafiek 3: Mediaan loodgehalte per hand (µg/hand) in Baron Sadoinestraat, Dokter Coenstraat en controleschool Baeckelmanslaan, per jaar Baron Sadoinestraat controleschool Dokter Coenstraat Pb per hand jaar 11