Strategie voor agrovoedingslogistiek

Transcriptie

1 Strategie voor agrovoedingslogistiek West-Vlaanderen als slimme draaischijf in agrovoeding Confidentieel

2 Opdrachtnemers: RebelGroup Advisory Belgium nv TRI-VIZOR nv In opdracht van: POM West-Vlaanderen, Afdeling Transport & Logistiek

3 Inhoudsopgave Executive Summary 4 1 Inleiding 7 2 Huidige (AS IS) situatie agrovoedingslogistiek in West- Vlaanderen 10 3 Missie en visie 13 4 Strategische doelstellingen 17 5 Marktwerking 20 6 Branding 24 7 Kennis & Innovatie 28 8 Infrastructuur en ruimte 33 9 Organisatie Slotsom 38 Bijlage: AS IS situatie agrovoeding en logistiek in West- Vlaanderen in kaart 39

4 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 4 / 42 Executive Summary Het strategisch actieplan, dat voorligt, is het resultaat van diverse studietrajecten en projecten, hoofdzakelijk in het domein transport, distributie en logistiek (TDL). De transport en logistieke sector werd door de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) West-Vlaanderen opgenomen als speerpuntsector. Wat initieel werd opgezet als een brand Westpoort werd in de Extended Gateway studie van het Vlaams Instituut voor de Logistiek (VIL) vertaald naar een geïntegreerde strategie voor transport en logistiek in de provincie West-Vlaanderen. Met de versterking van de transport- en logistieke sector beoogt de POM West- Vlaanderen enerzijds de uitbouw van de draaischijffunctie van West-Vlaanderen en anderzijds de verankering van het industrieel weefsel. Deze dualiteit vertaalt zich ook in de mission statement van de Afdeling Transport & Logistiek van de POM West- Vlaanderen: (i) (ii) de West-Vlaamse gateways uitbouwen tot efficiënte draaischijven in de logistieke ketens van de verladers; West-Vlaanderen uitbouwen tot een Europese topregio op het gebied van industriële logistiek ter verankering van de industrie. Voor de uitvoering van haar missie sluit de POM West-Vlaanderen aan bij het Nieuw Industrieel Beleid (NIB) dat kadert binnen het Vlaanderen in Actie (VIA) programma en waar industrieën met toekomstperspectief worden geïdentificeerd. Zo bleek uit een studie van Econopolis, uitgevoerd in opdracht van de provincie West-Vlaanderen, dat de agrovoedingssector, naast nieuwe materialen en de zogenaamde cleantech cluster, een sector met veel potentie is. De provincie beschikt immers over heel wat troeven in agrovoeding. De grondstoffen worden hoofdzakelijk in de eigen regio geteeld of geproduceerd. De vruchtbare zandleemgrond en het milde klimaat zorgen, bovenop de jarenlang opgebouwde know how, voor een hoge productiviteit. Doorheen de jaren werden deze producten ook steeds meer in eigen regio verwerkt. Deze concentratie van activiteiten in agrovoeding maakt dat er kan gesproken worden van een agrovoedingscluster waar, door het samenspel van competitie en collaboratie, efficiëntieverbeteringen gegenereerd kunnen worden. De aanwezigheid van een ruim en goed functionerend logistiek aanbod (gateways, inland platforms, een multimodaal netwerk, vele logistieke dienstverleners ) versterkt deze clustereffecten en maakt van West-Vlaanderen een sterke agrovoedingslogistieke cluster (AS IS). Het is deze unieke combinatie van agrovoeding enerzijds en logistiek anderzijds die de POM West-

5 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 5 / 42 Vlaanderen verder wil uitspelen. Voorts speelt men in op een steeds meer gangbaar clusterbeleid. De missie van West-Vlaanderen is een Europese topcluster te zijn op vlak van agrovoeding, met logistiek als onderscheidende hefboom. Agrovoeding enerzijds en logistiek anderzijds worden als evenwaardige, toegevoegde waarde creërende en elkaar versterkende componenten beschouwd. De West-Vlaamse visie rond agrovoedingslogistiek wordt gevormd rond drie elementen: I. verticale ketenintegratie verder bestendigen, wat leidt tot gestroomlijnde voedingsketens; II. goederenstroombundeling en horizontale samenwerking initiëren, wat leidt tot efficiënte multimodale goederenstromen en logistiek; III. verbindende, duurzame corridors faciliteren, wat leidt tot een met bron- en afzetgebieden geconnecteerde agro-voedingscluster. Dit alles moet toegevoegde waarde (blijven) creëren in de regio. Om deze missie en visie te realiseren, stelt West-Vlaanderen een aantal kernwaarden centraal bij de keuze van acties en beleidsstappen: duurzaam en slim; innovatief en waarde toevoegend; aantrekkelijk en competitief; open en collaboratief. Ten einde van de huidige situatie (de AS IS) de geambieerde positie een topcluster in agrovoedingslogistiek (de TO BE) te bereiken, werd na analyse van de kloof (de gaps) een strategie uitgewerkt rond vier domeinen: markt, branding, kennis & innovatie en ruimte & infrastructuur. Voor elk van deze domeinen werd een strategische doelstelling geformuleerd: I. Strategische doelstelling 1: Een actieve rol spelen in het opzetten en stimuleren van bundeling van goederenstromen en het helpen optimaliseren van de logistieke markt; II. Strategische doelstelling 2: De sterke cluster promoten; III. Strategische doelstelling 3: Innovatie in de (KMO) bedrijven stimuleren; IV. Strategische doelstelling 4: Ruimtelijke en infrastructurele behoeften oppakken. Deze strategische doelstellingen worden gerealiseerd mits een adequate organisatie van de cluster. Om een actieve rol te kunnen spelen voor de agrovoedingslogistieke cluster in West-Vlaanderen is er nood aan een agrovoedingslogistiek platform. Dit platform moet op de eerste plaats een open gegeven zijn, verbindend en inspirerend, met als belangrijkste functionaliteiten marktwerking, branding en kennis & innovatie. Er wordt met een collaboratieve instelling en op een actieve wijze samenwerking gezocht met partners binnen de overheden, kennisinstellingen en de private markt (triple helix). Om de strategische doelstellingen te realiseren, werden voor elk domein een aantal actielijnen vooropgesteld.

6 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 6 / 42 Rond marktwerking gaat het enerzijds om het opzetten en faciliteren van pilots rond bundeling van goederenstromen en logistieke samenwerking en anderzijds rond het verspreiden van best practices of innovatieve en/of creatieve succesverhalen. Om deze acties op een adequate manier in te vullen zijn twee ondersteunende acties noodzakelijk: het opbouwen en borgen van voldoende kennis en kunde en de uitbouw van een marktwerking als functie binnen de clusterorganisatie. Naast marktwerking dient ook een promotiewerking uitgebouwd te worden binnen de clusterorganisatie. Een sterke clusternaam lanceren via een brede, doch doelgerichte campagne o.a. via een toegankelijke website en wervende ambassadeurs voor de cluster, vormt een belangrijke doelstelling van deze promotiewerking of branding. Kennisontwikkeling (onderzoek) en kennisverspreiding (onderwijs) behoren in de eerste plaats tot de basistaken van kennisinstellingen. Rond kennisvalorisatie en innovatie kan de clusterorganisatie wel een substantiële rol opnemen. Meer specifiek gaat het hierbij om het brengen van innovatie naar (vooral KMO) bedrijven, het stimuleren van innovatie in deze bedrijven en het faciliteren van samenwerking in innovatietrajecten tussen bedrijven en kennisinstellingen en tussen bedrijven onderling. Het agrovoedingslogistiek platform vervult in kennisvalorisatie en innovatie op de eerste plaats een brugfunctie. Het actiedomein ruimte & infrastructuur bevindt zich hoofdzakelijk op een ander beleidsniveau. Infrastructuur- en ruimteprojecten hebben vaak een eerder generieke, sectoroverschrijdende vocatie. Opportuniteiten inzake ruimtelijke ontwikkeling ten behoeve van de agrovoedingslogistiek worden geïdentificeerd en desgewenst opgepakt. In het infrastructurele netwerk worden tekortkomingen geïdentificeerd en wordt vervolgens het lobbywerk verricht bij de bevoegde instanties om deze weg te werken. De unieke waardepropositie (USP) van de cluster ligt in de sterke combinatie van agrovoeding en logistiek. Zo kan de regio zich onderscheiden van andere regio s. Bijgevolg moet de regio zich dan ook zo profileren, niet zozeer als agrovoedingscluster, niet als logistieke cluster, maar als agrovoedingslogistieke cluster. Met open vizier zet West-Vlaanderen resoluut in op agrovoeding met logistiek als onderscheidende hefboom. Er wordt actief gezocht naar samenwerking met de vele stakeholders, zowel publieke als private actoren. Met vereende (gebundelde) krachten zou West-Vlaanderen in 2020 haar Europese toppositie in agrovoedingslogistiek moeten bereikt en verankerd hebben. Dit actieplan moet maximaal kansen benutten en opportuniteiten creëren. De uitstekende voedingsbodem in letterlijke én figuurlijke zin - voor agrovoedingslogistiek kan zo optimaal worden benut, gevaloriseerd en daadwerkelijk omgezet in duurzame welvaart.

7 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 7 / 42 1 Inleiding In deze tekst wordt een strategie uitgetekend voor de agro-voeding, met logistiek als hefboom. Er wordt m.a.w. niet zozeer ingezoomd op verbeteringen en innovaties in de teelten en de voedingsproducten en -verwerkingsprocessen, maar veeleer op de logistieke processen en hun verbeterkansen. De transport en logistieke sector werd door de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) West-Vlaanderen opgenomen als speerpuntsector. Wat initieel werd opgezet als een brand Westpoort werd in de Extended Gateway studie van het Vlaams Instituut voor de Logistiek (VIL) vertaald naar een geïntegreerde strategie voor transport en logistiek in de provincie West-Vlaanderen. Met het Nieuw Industrieel Beleid (NIB) werd de kaart getrokken van de agrologistiek, naast nieuwe materialen en de zogenaamde cleantech. In dit nieuwe beleid wordt resoluut gekozen voor clusters. De concentratie van activiteiten in agrovoeding maakt dat er kan gesproken worden van een agrovoedingscluster waar, door het samenspel van competitie en collaboratie, efficiëntieverbeteringen gegenereerd kunnen worden. De vraag rijst welke effecten men door een gedegen clusterwerking daadwerkelijk kan genereren. Daarvoor is het nodig vooreerst te definiëren wat verstaan wordt onder een succesvolle clusterwerking. Een succesvolle cluster is een cluster die door synergie- en schaaleffecten haar positie ten opzichte van soortgelijke clusters versterkt en zo de competitiviteit van de individuele betrokken actoren uit deze cluster verhoogt. Naast de effecten op product en productieproces, zijn er ontegensprekelijk effecten op logistieke processen: via clustering komt men (gemakkelijker) tot het bundelen van goederenstromen. In dit document wordt vooral ingezoomd op de verbeteropportuniteiten in de logistiek ten gevolge van de clustering. Deze verbeteringen vormen vervolgens een hefboom voor een verdere versterking en verankering van de cluster. In logistieke samenwerking via het bundelen van goederenstromen of consolideren van goederen speelt minder de strijd tussen co-operate en compete. Daar logistiek en transport vaak niet behoren tot de kernactiviteit (core-business) van de diverse marktactoren in de agro-voeding is de drang naar samenwerking evidenter en eenduidiger. West-Vlaanderen kent een sterke concentratie aan bedrijven actief in de agro-voeding (zie bijlage agrovoeding en logistiek in West-Vlaanderen in kaart). De agrovoedingssector is in West-Vlaanderen de sector met de grootste omzet (10 mia Euro) en een bovengemiddelde groei (+24% in de periode ).

8 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 8 / 42 West-Vlaanderen heeft immers een aantal duidelijke troeven in agro-voeding en logistiek: - Nabijheid van grondstoffen sterker nog, heel wat grondstoffen voor de agrovoedingsindustrie worden in de eigen regio geteeld of geproduceerd. Verwerkers van groenten bvb. geven vaak aan dat ruim 2/3 van hun groenten geteeld worden in eigen regio. - Nabijheid van afzetmarkten in een cirkel van ongeveer 300km rond West- Vlaanderen bevinden zich belangrijke consumentenclusters: de Randstad in Nederland, het Ruhrgebied in Duitsland, Ile-de-France rond Parijs in Frankrijk en de Londense metropool in Groot-Brittannië. De niet onaanzienlijke metropool rond Lille is heel nabij. - Concentratie van logistieke diensten de provincie heeft heel wat transporteurs en logistieke dienstverleners op haar grondgebied met heel wat hands-on expertise en know how en heeft met de zeehavens van Zeebrugge en Oostende en met de luchthaven van Oostende een uitstekend functionerende Gateway regio. Samen met een aantal inland terminals vormen deze gateways het in 2004 ontstane platform Westpoort. De centrale ligging en de ideale omstandigheden voor diverse teelten (vruchtbare zandleembodem, mild maritiem klimaat) zijn intrinsieke karakteristieken die blijvend kunnen uitgespeeld worden. Het feit dat transport de komende jaren ongetwijfeld duurder wordt en er een trend is naar meer gevoeligheid voor lokale producten (cfr. local-for-local trend) zullen het belang van deze intrinsieke karakteristieken in de nabije toekomst ongetwijfeld nog verhogen. Evenwel, de intrinsieke troeven laten spelen zal niet volstaan om een toppositie in agrovoeding te bereiken en te bestendigen. Deze cluster vergt een clusterbeleid (soms flankerend, soms faciliterend). Zoals reeds gesteld, wordt hier ingezoomd op het (gewenste) beleid rond de logistieke hefboom. Leeswijzer Deze tekst ontwikkelt een strategie rond agro-voeding met logistiek als hefboom. In hoofdstuk 2 wordt aan de hand van kengetallen de huidige situatie geschetst. Hoofdstuk 3 formuleert de missie en visie rond agrovoedingslogistiek. In hoofdstuk 4 wordt via benchmarking de kloof tussen de huidige situatie en de geambieerde toestand geïdentificeerd en worden hieruit de strategische doelstellingen afgeleid. De actielijnen die invulling moeten geven aan de strategie worden voorgesteld en geordend volgens 4 onderscheiden domeinen: marktwerking, branding, kennis & innovatie en infrastructuur & ruimte (respectievelijk in hoofdstukken 5-8). Ten einde de binnen deze strategie

9 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 9 / 42 ontwikkelde acties op te nemen, is een adequate organisatie nodig. Deze wordt in hoofdstuk 9 uit de doeken gedaan. Hoofdstuk 10 maakt de slotsom. In bijlage worden de activiteiten in West-Vlaanderen op vlak van agrovoeding en logistiek in cijfers weergegeven.

10 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 10 / 42 2 Huidige (AS IS) situatie agrovoedingslogistiek in West- Vlaanderen De waardeketen van voedingsproducten staat voorop Ten einde de sector van de agro-voeding te kunnen aflijnen en de verschillende niches te situeren, wordt uitgegaan van de supply chain of waardeketen van voedingsproducten. Export Import Productie Teelt Visvangst. Coöperatie o.a. veiling Handel Handelaren Grossiers Distributeurs Exporteurs Industriële verwerking Convenience Retail Grootwinkelbedrijven Kleinhandel Speciaalzaken Out of home market Food Service Grootkeukens Horeca Catering Consument 5. Figuur 1 : Waardeketen van voedingsproducten 4 grote blokken worden onderscheiden: de productie van de grondstoffen (via teelt, visvangst, ), de grootdistributie (handel, import- en export), de industriële verwerking (processing) en de afzetmarkt (via retail en out of home market). Om de vier onderscheiden blokken te verbinden, worden er vijf type stromen onderscheiden (zie Figuur 1): - Export: rechtstreekse afname van product door buitenlandse klant; - Handel: distributie van product via groothandel of (groot)distributiesector business-to-business; - Verwerking: product ondergaat bewerkingen ten einde klaar te maken voor consumptie; - Rechtstreekse distributie: product gaat rechtstreeks distributiekanalen in business-to-consumer; - Rechtstreekse consumptie: product gaat rechtstreeks naar consument (bvb. fruitteler verkoopt rechtstreeks aan consument).

11 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 11 / 42 In de strategie voor West-Vlaanderen wordt gefocust op de eerste drie blokken. In retail en out of home market ligt de eindbestemming en zeker de beslissingsmacht meestal buiten de provincie. Dit betekent evenwel niet dat de vereisten, trends en evoluties die spelen bij deze actoren niet worden meegenomen. In deze strategieontwikkeling wordt eerder nagegaan hoe West-Vlaanderen met haar (agro)grondstoffen en (voedings)producten nog beter kan inspelen op de wensen en verzuchtingen van de afzetmarkten (via retail en out-of-home market) en uiteindelijk van de consument? Naast de actoren in de voedingsketen, die eigenaar zijn of worden van de goederen (zie hierboven), onderscheiden we de diverse logistieke dienstverleners. Deze actoren bieden logistieke diensten, die gesitueerd zijn rond het verplaatsen, opslaan en overslaan van goederen. Steeds meer ook worden waarde toevoegende activiteiten uitgevoerd door deze logistieke spelers (VAL en VAS). Eenvoudig gesteld zijn de actoren in de voedingsketen vragende of verladende partij en de logistieke dienstverleners aanbiedende partij in de logistieke of transportmarkt. Verladers blijven ook na het uitbesteden van hun transport of logistiek meestal in de lead als het gaat over nieuwe transportoplossingen, shifts in transportwijzekeuze of samenwerking in logistiek en transport. Een duurzame invulling van transport en logistiek zou ook moeten betekenen dat er een duurzame relatie wordt opgebouwd tussen verlader en logistieke dienstverlener met een win-win als uitgangspunt. De logistieke dienstverlener speelt zo een verbindende rol in de voedingswaardeketen. Een clustering van productie (genereren van grondstoffen), industriële verwerking en handel aangevuld met een adequate logistieke dienstverlening (transport en warehousing) biedt heel wat kansen. In onderhavige tekst worden acties geformuleerd met als doel maximale clustereffecten te genereren. In deze strategieontwikkeling worden op de eerste plaats de acties geordend en geïntegreerd binnen een eenduidige missie en visie. De concrete uitwerking dient in een volgende stap te gebeuren. De sectoren agrovoeding en logistiek in kengetallen Volgende kengetallen geven een indicatie van het belang van de sectoren agro-voeding en logistiek. Uiteraard zijn er nog vele andere kengetallen. Volledigheid werd hier niet nagestreefd. Onderstaande tabel schetst enkel een algemeen beeld. In grote lijnen kan gesteld worden dat de agro-sector (land- en tuinbouw) in West- Vlaanderen zowat een derde betekent van Vlaanderen. In de voedingssector is het aandeel van West-Vlaanderen ruim een vierde. Voor groenteteelt in open lucht en varkensteelt ligt het West-Vlaamse aandeel binnen Vlaanderen nog hoger, respectievelijk 65 en 55%! (zie verder in bijlage). De transport en logistieke sector (TDL) is dan weer ondervertegenwoordigd (amper 15% van de totale Vlaamse activiteit). De vele kleine transport- en logistieke spelers (op 01-

12 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 12 / , 1710 in West-Vlaanderen op een totaal van 8615 in België, zitten verspreid over de volledige provincie, niet alleen op de grote multimodale assen. De grote spelers in de transport en logistieke sector zitten hoofdzakelijk in de gateways, wat niet onlogisch is (zie verder in bijlage). De regio met een sterke concentratie van bedrijven in agro-voeding (centrum van de provincie) is redelijk goed multimodaal ontsloten. Een aantal intermodale terminals zijn ter beschikking voor hoofdzakelijk maritieme transportdiensten, hoofdzakelijk naar en van de Antwerpse haven. De gateway cluster Brugge-Oostende is niet optimaal multimodaal verbonden met de agro-voeding cluster. Evenwel is er geen gebrek aan (lokale) wegtransporteurs voor transport ten behoeve van agro-voeding. Figuur 2 : De sectoren agrovoeding en logistiek in kengetallen

13 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 13 / 42 3 Missie en visie Ten einde de strategische doelstellingen en acties rond logistiek ten behoeve van de agro-voedingssector te kunnen kaderen, dient te worden uitgegaan van een eenduidige missie en visie. Onderstaande missie en visie rond agrovoedingslogistiek is het resultaat van diverse denkoefeningen en werkvergaderingen met diverse betrokkenen binnen de POM (en de provincie) West-Vlaanderen. Missie (Mission statement) West-Vlaanderen beoogt voor 2020: Een Europese topcluster te zijn op vlak van agro-voeding, met logistiek als onderscheidende hefboom. Visie West-Vlaanderen bevordert daartoe maximaal: - Verticale ketenintegratie, wat leidt tot gestroomlijnde voedingsketens; - Goederenstroombundeling en horizontale samenwerking, wat leidt tot efficiënte goederenstromen; - Verbindende, duurzame corridors, wat leidt tot een geconnecteerde agrovoedingscluster. Volgende verduidelijkingen dienen te worden gegeven: De geografische omvang van de cluster komt hier overeen met de provincie West- Vlaanderen. De activiteiten in agro-voeding concentreren zich vooral in de arrondissementen Roeselare en Tielt. Agro-voeding krijgt een brede invulling: van veeteelt en andere dierlijke teelten, over groententeelt en akkerbouw, tot visverwerking en productie van droge voeding (FMCGs), dranken én veevoeders. Verticale ketenintegratie betekent dat verschillende schakels in de voedselketen (waardeketen of supply chain) in de cluster aanwezig zijn, geconnecteerd en gestroomlijnd zijn. Zowel productie, grootdistributie als industriële verwerking (zie

14 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 14 / 42 voedingsketen) zijn in de West-Vlaamse agro-voeding en logistieke sector prominent aanwezig. Er zijn ook reeds sterke banden tussen de verschillende activiteiten, vaak historisch gegroeid (bvb. een landbouwbedrijf dat geëvolueerd is tot verwerkend bedrijf). Deze intrinsieke troef de combinatie van productie-verwerking-handel dient verder gevaloriseerd te worden. Horizontale samenwerking betekent dat er maximaal wordt ingezet op het bundelen van goederenstromen tot dikke stromen. Horizontaal betekent dat er wordt samengewerkt onder gelijken in de voedingsketen om alzo goederenstromen te bundelen. De focus dient vooreerst te gaan naar de verladers, dit zijn de bedrijven die de goederenstromen genereren of in eigendom hebben. Deze bedrijven zitten uiteindelijk aan het stuur omtrent bundelingsopportuniteiten. Logistieke dienstverleners (aanbiedende partijen in de logistieke markt) hebben uiteraard ook een belangrijke rol in de bundeling en logistieke optimalisatie, maar zijn minder sturend of leidend in de structurele goederenstroombundeling en het opzetten van duurzame, multimodale corridors. Duurzame corridors zijn multimodale verbindingen tussen regio s of clusters. Dit zijn verbindingen waarbij verschillende transportmodaliteiten kunnen aangewend worden of ter beschikking zijn. Europa spreekt over co-modaliteit, waarbij de verschillende transportmodi samen worden ingezet in een en-en verhaal, veeleer dan uit te gaan van een onderlinge rivaliteit. In Nederland werd het begrip synchromodaliteit gelanceerd. Met dit begrip wordt benadrukt dat er nood is aan verschillende transportmodaliteiten die in parallel functioneren om op een corridor een duurzaam en robuust transportsysteem te voorzien. Indien diverse goederenstromen kunnen worden gebundeld tot dikke stromen, kan op structurele wijze werk gemaakt worden van verbindende of connecterende corridors. Verbindende corridors geven aan dat de cluster via goed functionerende corridors verbonden is (geconnecteerd is) met andere clusters. Zo ontstaat een cluster van clusters. Op dat metaniveau ontstaan dan ook synergiën en schaalvoordelen, waar iedere onderscheiden cluster haar voordeel uit haalt. Logistiek als onderscheidende hefboom. Uitgaand van het gegeven dat de West- Vlaamse agro-voeding producten van hoge kwaliteit zijn, kan door een maximale benutting van de intrinsieke logistieke troeven het verschil gemaakt worden. De combinatie agro-voeding en logistiek leidt tot een unique selling proposition voor de cluster West-Vlaanderen. Top zijn betekent dat in een representatieve benchmark (zie verder) met soortgelijke clusters West-Vlaanderen in de top 5 in Europa uitkomt.

15 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 15 / 42 Tijdshorizon 2020 staat voor een korte tot middellange termijn perspectief. De voorgestelde acties dienen op relatief korte termijn effect te hebben. Ten einde vanuit de missie en visie uiteindelijk uitvoering te kunnen geven aan de strategie, zijn een aantal uitgangspunten essentieel: - Er wordt ingespeeld op een steeds meer gangbaar clusterbeleid, waarbij de krachten gebundeld worden en alzo economies of scale en economies of scope gegenereerd worden. - De beschikbaarheid van een logistieke poortfunctie (cfr. Westpoort) is onvoldoende. De nadruk dient in de eerste plaats te liggen op het creëren en verankeren van toegevoegde waarde activiteiten in de aanwezige industrieën, in casu de agro-voeding. Logistiek m.a.w. niet als doel op zich maar als waardetoevoegende hefboom voor de agro-voedingssector. - Er is nood aan een geïntegreerd actieplan. Losse initiatieven missen hun effect als ze niet inhaken op andere en passen binnen een geheel. Acties moeten een structurele werking ondersteunen. - Een combinatie van bottom-up (waar nodig door publieke actor veroorzaakt ) entrepreneurship en top down facilitering en omkadering vormt de sleutel tot succes. - Een open, collaboratieve opstelling is een noodzakelijke voorwaarde tot clustering. Samenwerkingsopportuniteiten moeten op alle vlakken opgenomen worden. Het bundelen van de krachten vormt de leidraad doorheen het actieplan. - De overheid stelt zich als modeste en loyale partner op en creëert het kader waarin kansen door marktpartijen kunnen worden gegrepen. De vele stakeholders en intermediairen krijgen een plaats, een rol en een verantwoordelijkheid in dit project voor West-Vlaanderen (o.a. via een actief convenantenbeleid). - Logistiek dient meer te zijn dan ondersteunend aan de agro-voedingsactiviteit. Te vaak wordt logistiek als randvoorwaarde voor industriële ontwikkeling beschouwd. Logistiek dient een belangrijke schakel en waarde toevoegende hefboom te zijn die de agro-voedingssector versterkt en verankert. Zo worden de speerpuntsectoren agro-voeding en logistiek gecombineerd tot een krachtige en unieke waardepropositie.

16 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 16 / 42 - Er is een brede consensus rond agro-voeding als speerpuntsector voor West- Vlaanderen. Dit bleek o.a. uit de studie Kennisclusters West-Vlaanderen. - In dit project voor West-Vlaanderen dient voortdurend de structurele verankering van activiteiten en continuïteit voor ogen gehouden te worden. De bovenstaande uitgangspunten vatten zich samen in een aantal kernwaarden die centraal staan bij de keuze van acties en beleidsstappen: duurzaam en slim; innovatief en waarde toevoegend; aantrekkelijk en competitief; open en collaboratief. In een volgend hoofdstuk worden bovenstaande missie, visie en kernwaarden vertaald in strategische doelstellingen voor de agro-voeding-logistieke cluster West-Vlaanderen.

17 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 17 / 42 4 Strategische doelstellingen In dit hoofdstuk wordt via benchmarking de kloof tussen de huidige situatie en de geambieerde toestand geïdentificeerd en worden vervolgens hieruit de strategische doelstellingen afgeleid. Gaps identificeren via benchmarking Acties dienen opgezet te worden om de kloof tussen de huidige realiteit (AS IS) en de geambieerde toekomst (TO BE) te overbruggen. Hier wordt beknopt aangegeven waar de zogenaamde gaps zitten in agro-voeding en logistiek voor West-Vlaanderen. Benchmarking moet toelaten om de kloof tussen AS IS en TO BE verder in kaart te brengen en de juiste prioritering en invulling te geven aan de voorgestelde actielijnen. Er wordt geopteerd voor een benchmark op twee sporen: Spoor 1: korte termijn, ad hoc benchmark om waargenomen gaps te valideren en te verfijnen, ten einde de geformuleerde actielijnen verder te verantwoorden; Spoor 2: lange termijn, permanente benchmark met het oog op monitoring en opvolging, ten einde op continue wijze te verbeteren en bij te sturen. Voor spoor 1 werd via deskresearch en met doelgerichte interviews een vergelijking gemaakt tussen enerzijds West-Vlaanderen en anderzijds aanpalende en/of concurrerende regio s als agro-voeding-logistieke clusters. Greenport Venlo, Zeeland en de regio Nord Pas-de-Calais werden meegenomen alsook de regio s Vastra Göteland (Zweden), Schotland (UK) en Bremerhaven (Duitsland) in het kader van het Interreg project Food Port. Voor spoor 2 zouden ook verder gelegen regio s meegenomen kunnen worden, bijvoorbeeld in het kader van een specifiek hierop gericht Europees project. Volgende criteria in hoofdlijnen worden gehanteerd in de benchmarks (zie figuur 3). Speciale aandacht gaat naar het clusterbeleid en hoe een dergelijke cluster wordt ondersteund en gefaciliteerd.

18 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 18 / 42 Figuur 3: Benchmark componenten Volgende gaps worden in de onderscheiden domeinen geïdentificeerd. Marktwerking - Vooral kleine en middelgrote bedrijven staan niet ver in logistieke professionalisering. Vaak heeft men de stap naar outsourcing nog niet gezet en voert men (nog steeds) eigen (vrachtwagen)transport uit. - Multimodaliteit heeft nog te weinig ingang gevonden. De kleine, versnipperde volumes vormen één van de verklaringen voor de lage modal shift kansen. Branding - De publieke opinie heeft vaak een negatief beeld van logistiek en ziet vooral de (over)last, veeleer dan de kansen. - De publieke opinie kent de troeven en de sterkte van de agro-voedingscluster onvoldoende. - Buitenlandse klanten kennen de kwaliteit van het West-Vlaams agro-voeding product onvoldoende. - West-Vlaanderen is als agro-voeding-logistieke cluster onvoldoende gekend in Vlaanderen/België en in het buitenland. Kennis & Innovatie - Bedrijven (vooral KMO s) hebben onvoldoende toegang tot kennis- en innovatietrajecten. - Er ontbreekt een platform voor kennis en innovatie op academisch (strategisch) niveau; er is nood aan een universitair onderzoekscentrum. - Teveel versnippering in kennisontwikkeling, kennisverspreiding en kennisvalorisatie in agro-voeding-logistiek.

19 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 19 / 42 Infrastructuur en ruimte - Er zijn missing links en knelpunten in het multimodale netwerk ten behoeve agro-voeding-logistiek. - Multimodale overslagpunten worden niet optimaal benut. - Er is een gebrek aan multimodale (tri-modale) sites ten behoeve van agrovoeding-logistiek in de gateway regio (Brugge-Oostende). - Er is een gebrek aan multimodale (tri-modale) sites ten behoeve van agrovoeding-logistiek in de teeltregio (d.i. hoofdzakelijk het centrum van de provincie). Strategische doelstellingen Ten einde van de huidige situatie (de AS IS) naar de geambieerde positie te evolueren een topcluster in agrovoedingslogistiek (de TO BE) te evolueren, werd na analyse van de kloof (de gaps) een strategie uitgewerkt rond vier domeinen: markt, branding, kennis & innovatie en infrastructuur & ruimte. Voor elk van deze domeinen werd een strategische doelstelling geformuleerd: I. Strategische doelstelling 1: Een actieve rol spelen in het opzetten en stimuleren van bundeling van goederenstromen en het helpen optimaliseren van de logistieke markt; II. Strategische doelstelling 2: De sterke cluster promoten; III. Strategische doelstelling 3: Innovatie in de (KMO) bedrijven stimuleren; IV. Strategische doelstelling 4: Ruimtelijke en infrastructurele behoeften oppakken. Deze strategie vertaalt zich in concrete acties die in de volgende hoofdstukken voorgesteld worden (hoofdstukken 5 tot 8).

20 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 20 / 42 5 Marktwerking Om de strategische doelstelling in het domein van de marktwerking, namelijk een actieve rol spelen in het opzetten en stimuleren van bundeling van goederenstromen en het helpen optimaliseren van de logistieke markt, te realiseren, worden 4 actielijnen uitgetekend. Deze moeten onder meer de geïdentificeerde gaps, nl. een gebrek aan logistieke professionalisering en een lage graad van multimodaliteit, aanpakken. Onder de logistieke markt verstaat men het samenspel van vraag en aanbod in logistieke diensten. De vragende partij voor transport en andere logistieke diensten wordt de verlader genoemd. Dit is de partij die de goederenstromen genereert en eigenaar is van deze stromen. Deze partij maakt dus gebruik van het transport- (of logistieke) systeem en is dus gebruiker van transportcapaciteit. De aanbiedende partij is de partij die transport en logistieke oplossingen of capaciteit aanbiedt en verkoopt aan deze vragende partij of gebruiker. Deze laatste wordt in algemene termen de logistieke dienstverlener genoemd. Naast de markt van agro-voeding-logistieke diensten, dient ook de arbeidsmarkt voor agro-voedingslogistiek als belangrijk thema meegenomen te worden. De afstemming van opleidingen op de arbeidsmarktbehoefte valt eerder onder het actiedomein Kennis & Innovatie (zie verder). Er wordt hier een sterke nood aan een structurele aanpak ervaren. Dit vertaalt zich zowel naar timing, waarbij continuïteit wordt nagestreefd (projecten opzetten waarin door de marktpartijen een doorstart naar de periode na afloop van project kan gemaakt worden) als naar inhoud, waarbij marktverstoring wordt vermeden (projecten kunnen niet opgezet worden voor individuele bedrijven). Het gaat enerzijds om het opzetten en faciliteren van pilots rond bundeling van goederenstromen en logistieke samenwerking en anderzijds rond het verspreiden van best practices of innovatieve en/of creatieve succesverhalen. Om deze acties op een adequate manier in te vullen zijn twee ondersteunende acties noodzakelijk: het opbouwen en borgen van voldoende kennis en kunde in de sectoren agro-voeding en logistiek en de uitbouw van een marktwerking als functie binnen de clusterorganisatie (zie hoofdstuk 9).

21 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 21 / 42 Actielijn 5.1: het opzetten en faciliteren van pilots rond bundeling van goederenstromen en logistieke samenwerking Vanuit een gedegen kennis van zaken in de sector agro-voeding en logistiek (zie verder actielijnen 3 en 4), treedt de POM West-Vlaanderen op als bruggenbouwer of matchmaker. Een neutrale, publieke actor wordt vaak nodig geacht om een samenwerking onder concullega s of directe concurrenten te initiëren en in goede banen te leiden. Daar de verladers de goederenstromen genereren en bijgevolg deze goederenstromen (vaak) in beheer hebben, worden deze partijen als eersten benaderd voor het optekenen van samenwerkingsbereidheid. Deze neutrale partij gaat de boer op en trekt de kar. Het is deze actor die marktpartijen overtuigt om met sector- of regiogenoten rond de tafel te gaan zitten. Voldoende kennis van de sector en haar thema s en trends is onontbeerlijk om deze rol van roerganger te kunnen spelen (zie verder). Een partij is neutraal als ze non-asset based is en niet formeel gelinkt is aan één of andere marktpartij. Een publieke actor kan optreden als sponsor en facilitator van het voorbereidende en opstartende traject. Deze neutrale partij treedt op als trustee (vertrouwensactor). In geval van conflicten en spanningen kan deze partij ook optreden als referee (scheidsrechter) of als mediator (bemiddelaar). De redenen waarom de POM West-Vlaanderen de rol van matchmaker dient op te nemen zijn meervoudig: - Zonder neutrale partij komt men niet tot samenwerking onder concullega s ; - Het beleid zet maximaal in op speerpuntsectoren via industriële clustering, logistieke bundeling en corridorwerking; - Dit levert best practises op die andere partijen inspireren. Op maandag 17 december 2012 startte een dagelijkse shuttledienst voor vervoer van verse groenten en fruit van de Belgische REO-veiling te Roeselare naar het Nederlandse Venlo. Het doel is een klokvaste en duurzame shuttleverbinding tussen beide regio s tot stand te brengen. In dit project werken de Venlose bedrijven Frankort & Koning, Langfruit en Weyers samen om hun goederenstromen vanuit Roeselare naar Venlo te bundelen. Tot nu toe reden er dagelijks verschillende vrachtwagens, soms slechts gedeeltelijk geladen, van de REO-veiling naar Venlo. Met de nieuwe shuttledienst verwachten de deelnemers niet alleen efficiënter te werken, maar ook hun transport te verduurzamen: door het bundelen van de goederenstromen wordt het aantal voertuigkilometers gereduceerd.

22 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 22 / 42 Door toedoen van de POM West-Vlaanderen, samen met Greenport Venlo Innovation Center, werden de partijen samengebracht en werd het business concept voor deze pilot in nauw overleg met de marktpartijen voorbereid. Actielijn 5.2: het verspreiden van best practices of innovatieve en/of creatieve succesverhalen Naast het opzetten van pilots heeft de POM West-Vlaanderen een belangrijke rol in kennisverspreiding of -disseminatie. Dit dient een permanente activiteit te zijn, niet enkel in het kader van gesubsidieerde projecten. Dit moet met andere woorden de projecten overstijgen. Voor kennisverspreiding of disseminatie zijn er verschillende kanalen: - Organiseren van inspirerende events met testimonials uit de praktijk - Organiseren van conferenties met academische key note speeches - Organiseren van praatcafés, bootcamps en workshops rond innovatieve concepten en nieuwe product-markt combinaties - Website - Nieuwsbrief - Persberichten - Best practices uittekenen - Discussiegroep op sociale media - Het uiteindelijke doel van kennisverspreiding of disseminatie is marktpartijen of derden tot andere of nieuwe inzichten laten komen. Vooral het brengen van praktijkcases en het laten getuigen van een sectorgenoot werken inspirerend en aanstekelijk. Een concreet initiatief zou kunnen zijn dat er op regelmatige tijdstippen (bvb. eenmaal per maand) een laagdrempelig event wordt georganiseerd waarop één of meerdere bedrijven een inspirerende case brengen. Dit event is laagdrempelig door het gekozen tijdstip (bvb. 16u 18u), de centrale locatie (bvb. Ondernemerscentrum Roeselare) en het concept (beperkt programma: starten met korte presentaties, vervolgens een gelegenheid tot vraagstelling en afsluiten met een netwerkborrel). Zo kan een community van logistieke actoren in agro-voeding die elkaar doorheen de verschillende events leren kennen en appreciëren, groeien. Zo creëert men steeds meer uitwisselingskansen en leeropportuniteiten. De business clubs International Food en International Logistics van Voka Kamer van Koophandel West-Vlaanderen kunnen als voorbeeld dienen.

23 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 23 / 42 Actielijn 5.3: het opbouwen en borgen van voldoende kennis en kunde in de sectoren agro-voeding en logistiek In deze actielijn worden acties ondernomen om rond agro-voeding en logistiek een geheugen op te bouwen. Dit betekent dat op de eerste plaats aan kennisborging dient te worden gedaan. De vele activiteiten (interviews, gesprekken, workshops, events, ) dienen te worden gedocumenteerd en geordend. Een CRM (Customer Relationship Management)-systeem kan een nuttig instrument zijn om de vele contacten, gesprekken, interviews, die de verschillende medewerkers van de POM West- Vlaanderen hebben op te slaan en toegankelijk te houden. Het is bijzonder interessant om in voorbereiding tot een nieuw gesprek, de historiek (d.i. een overzicht van de contacten, initiatieven, afspraken, projecten, doorheen de jaren) tussen de POM West-Vlaanderen en de betreffende partij te kunnen opvragen. De opbouw van dat geheugen in agro-voeding-logistiek is nodig om geloofwaardigheid en vertrouwen te creëren naar bedrijfsactoren toe. Pas dan wordt de medewerker van de POM echt au sérieux genomen in zijn initiatieven rond het initiëren en faciliteren van pilots of andere initiatieven in de markt. Bovendien kan dan met kennis van zaken op een efficiënte en doelgerichte manier gewerkt worden. Zo wordt niet steeds opnieuw from scratch begonnen en het warm water uitgevonden. Actielijn 5.4: het uitbouwen van een marktwerking als functie binnen de clusterorganisatie Om alle acties rond marktwerking te coördineren is een aanspreekpunt of coördinator nodig. De marktwerking agro-voeding-logistiek dient aan te sluiten op de promotiewerking en de innovatiewerking. Deze coördinator dient te beschikken over de juiste mix aan competenties. Voor de marktwerking dient hij bovenop een voldoende kennis en expertise in logistiek ten behoeve van de agrovoedingslogistiek, op de eerste plaats hands on te zijn.

24 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 24 / 42 6 Branding Het actiedomein Branding omvat de promotie van West-Vlaanderen als topregio in agro-voeding-logistiek in de brede zin. De doelstelling is tweevoudig: promotie voeren om (buitenlandse) investeringen en klanten aan te trekken en bewustwording creëren rond agro-voeding-logistiek om de publieke opinie mee te krijgen en een positief ondernemersklimaat te creëren. Gegeven de karakteristieken van de sector (sterke verwevenheid, lokale verankering, ketenintegratie) en de eigenheid van het West-Vlaamse bedrijfseconomische weefsel (KMO landschap, ondernemerschap, arbeidsethos), zal het creëren van een positief ondernemersklimaat in West-Vlaanderen een belangrijkere doelstelling zijn dan het aantrekken van (grote) buitenlandse investeerders. De acties dienen een antwoord te formuleren op de geïdentificeede gaps inzake branding (zie hoofdstuk 4): - De publieke opinie heeft vaak een negatief beeld van logistiek en ziet vooral de (over)last, veeleer dan de kansen. - De publieke opinie kent de troeven en de sterkte van de agro-voedingscluster onvoldoende. - Buitenlandse klanten kennen de kwaliteit van het West-Vlaams agro-voeding product onvoldoende. - West-Vlaanderen is als agro-voeding-logistieke cluster onvoldoende gekend in Vlaanderen/België en in het buitenland. Actielijn 6.1: Promotiewerking agro-voeding-logistiek opzetten Een promotiewerking agro-voeding-logistiek dient de missie en visie rond agro-voedinglogistiek van de provincie West-Vlaanderen uit te dragen. Dit vormt naast marktwerking en innovatiewerking een belangrijke functionaliteit binnen het agro-voedingslogistiek platform. Deze functionaliteit heeft zowel een interne als een externe vocatie. Intern in de zin van de publieke opinie meekrijgen, maatschappelijk draagvlak creëren, bedrijven en vele stakeholders overtuigen van dit project. Extern in de zin van potentiële nieuwe investeerders en investeringen en klanten aantrekken.

25 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 25 / 42 Voor haar interne vocatie dient het brede publiek bereikt te worden via diverse kanalen. Deze actie sluit aan bij de actielijn 5.2 rond marktwerking, nl. best practices inspirerende verhalen verspreiden. Ook hier dienen diverse kanalen aangeboord en verschillende sporen bewandeld te worden. Volgende activiteiten kunnen binnen de promotiewerking worden ontwikkeld: - Fungeren als aanspreekpunt single point of contact eerstelijns contact met o.a. doorverwijsfunctie een gezicht voor agro-voeding-logistiek in West-Vlaanderen - Aanwezig zijn op een zichtbare locatie bvb. Ondernemerscentrum Roeselare (Huis van de Voeding) - Organiseren van inspirerende events met testimonials uit de praktijk - Organiseren van conferenties met academische key note speeches - Organiseren van praatcafés, bootcamps en workshops rond innovatieve, logistieke concepten en nieuwe product-markt combinaties ten behoeve van de agrovoedingsector - Opzetten en onderhouden van een website agro-voeding-logistiek in West-Vlaanderen - Opzetten en onderhouden van een nieuwsbrief agro-voeding-logistiek in West- Vlaanderen - Opstellen en uitsturen van persberichten - Uittekenen en verspreiden best practices - Opzetten en voeden van discussiegroepen op sociale media - Voor haar externe vocatie is aansluiting bij initiatieven van concullega s en partners een must. Voor de buitenlandpromotie is Flanders Investment & Trade (FIT) de natuurlijke partner. Integratie en afstemming met andere beleidsinitiatieven, zoals het Nieuwe Industrieel Beleid (NIB), Flanders Port Area, Flanders Logistics, Flanders Food en Vlaanderen in Actie (VIA) zijn essentieel. Samenwerking met koepelorganisaties en sectorfederaties, zoals Vegebe/Belgapom, Fedis, Voka, Transport en Logistiek Vlaanderen, Febetra en UPTR, en kennisactoren, zoals de hogescholen Katho, KHBO en Howest, de LEDs en competentiepolen zoals het Vlaams Instituut voor de Logistiek (VIL), het Vlaams Instituut voor de Mobiliteit (VIM) en het Innovatiecentrum West-Vlaanderen (IWT) is een must. De hierboven vermelde actoren zouden deel uit kunnen maken van een strategische Marketing Advies Raad (MAR) voor agro-voeding-logistiek in West-Vlaanderen. Via de ondertekening van een multilateraal Marketing Charter zou hun betrokkenheid en engagement verankerd kunnen worden.

26 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 26 / 42 Actielijn 6.2: Website/portal agro-voeding-logistiek ontwikkelen en onderhouden Een ondersteunende deeltaak van de promotiewerking is een website of portal ontwikkelen en onderhouden rond agro-voeding en logistiek. Deze website dient een consistent, aantrekkelijk, overzichtelijk en wervend verhaal te brengen rond agro-voeding met hefboom logistiek in West-Vlaanderen. Deze website dient te voldoen aan volgende algemene doelstellingen: - Informatief - Overzichtelijk - Wervend en aantrekkelijk - Gebruiksvriendelijk - Up-to-date - Professioneel concept In Nederland bestaat een soortgelijke website of portal ( die als voorbeeld zou kunnen dienen bij het opzetten van de website agro-voeding-logistiek West-Vlaanderen. Volgende onderdelen dienen op een dergelijke website/portal te worden voorzien: - Verduidelijking van de missie en visie en de strategische doelstellingen van West- Vlaanderen in agro-voeding-logistiek - Een nieuwsoverzicht up-to-date, beknopt en to-the-point - Een kalender met events up-to-date - Een bibliotheek met de meest relevante documenten en studies up-to-date - Een generieke promofilm en presentatie - Voorstelling en getuigenis van de ambassadeurs in de agro-voeding-logistiek - Wie is wie? - Contactinfo Actielijn 6.3: Ambassadeurs in de agro-voeding-logistiek laten getuigen Ambassadeurs zijn enthousiaste en geëngageerde vertegenwoordigers van succesvolle ankerbedrijven in de agro-voeding-logistiek. Succesvolle ankerbedrijven zijn bedrijven die de internationale markttoets met brio hebben doorstaan (inzake omzet, toegevoegde waarde en winst).

27 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 27 / 42 Ambassadeurs kunnen ook startende ondernemers zijn die vanuit hun ruime ervaring in de agro-voeding-logistiek en met voldoende entrepreneurship en durf de stap hebben gezet naar een vernieuwende activiteit in deze branche. Deze ambassadeurs dienen aanwezig te zijn op de diverse events (mede) opgezet door de promotiewerking agro-voeding-logistiek. Samen met de coördinator van de promotiewerking zijn ze het gezicht van de sector in West-Vlaanderen. Ze verpersoonlijken enerzijds het ondernemerschap en anderzijds de kwaliteit en het succes van de agro-voeding-logistiek. Deze ambassadeurs kunnen o.a. worden geselecteerd uit de bedrijven die tot West-Vlaamse ambassadeurs 'Ondernemen. Het zit in ons' werden benoemd. Het gaat hier om bedrijven zoals Alpro, Ardo, Biscuiterie Jules Destrooper, Brouwerij De Halve Maan, Marine Harvest Pieters, Pidy, REO Veiling, Unifrost Dugardin Food en Veurne Snack Foods. Deze toonaangevende bedrijven dienen vertegenwoordigd worden door een leidinggevend en spraakmakende persoon. Actielijn 6.4: Sterke clusternaam lanceren via een brede, doch doelgerichte campagne Een adequate branding van de agro-voeding-logistiek heeft nood aan een sterke naam. Deze naam moet goed scoren op vlak van duidelijkheid en aantrekkelijkheid. Met behulp van deze eenduidige clusternaam kan een brede, doch doelgerichte campagne opgezet worden. Een branding campagne met lancering van clusternaam kan gepaard gaan met de lancering van de promotiewerking, de innovatiewerking, de marktwerking, de website/portal, de LED, de incubator, Deze campagne kan deze lancering ondersteunen en een boost geven.

28 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 28 / 42 7 Kennis & Innovatie Kennis en Innovatie vormt het derde domein waarrond gewerkt dient te worden om de ambitie en missie rond agro-voeding-logistiek in West-Vlaanderen waar te maken. Ook hier staat samenwerking centraal. Dit wordt ook weergegeven met het begrip open-innovatie. Dit betekent op de eerste plaats samenwerking onder de West- Vlaamse actoren (de hogescholen onderling, en tussen de hogescholen en de bedrijfswereld). Daarnaast is er ook afstemming en samenwerking met innovatie- of competentiepolen, zoals Flanders Food en VIL/VIM van doen. Als voorbeeld zou hier naar de Food Valley rond (de universiteit van) Wageningen in Oost- Nederland kunnen verwezen worden (cfr. Het doel is inspirerend verbinden om nieuwe business te genereren, oftewel in West- Vlaanderen een aantrekkelijk innovatieklimaat creëren voor verladend en logistiek bedrijfsleven in agro-voeding. De acties dienen een antwoord te vormen op de geïdentificeede gaps in kennis & innovatie (zie hoofdstuk 4): - Bedrijven (vooral KMO s) hebben onvoldoende toegang tot kennis- en innovatietrajecten. - Er ontbreekt een platform voor kennis en innovatie op academisch (strategisch) niveau; er is nood aan een universitair onderzoekscentrum. - Teveel versnippering in kennisontwikkeling, kennisverspreiding en kennisvalorisatie in agro-voeding-logistiek. Kennisontwikkeling (onderzoek) en kennisverspreiding (onderwijs) behoren in de eerste plaats tot de basistaken van kennisinstellingen. Rond kennisvalorisatie en innovatie kan de clusterorganisatie wel een substantiële rol opnemen. Meer specifiek gaat het hierbij om het brengen van innovatie naar (vooral KMO) bedrijven, het stimuleren van innovatie in deze bedrijven en het faciliteren van samenwerking in innovatietrajecten tussen bedrijven en kennisinstellingen en tussen bedrijven onderling. Het agrovoedingslogistiek platform vervult in kennisvalorisatie en innovatie op de eerste plaats een brugfunctie. Volgende actielijnen kwamen tot stand uit diverse studies en analyses en na brainstorm in een workshop met experten en stakeholders.

29 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 29 / 42 Actielijn 7.1: Opleidingen in agro-voeding-logistiek helpen ontwikkelen op alle niveaus Doelstelling: specialisten in agro-voeding-logistiek vormen (in tegenstelling tot generalisten creëren ofwel in logistiek ofwel in agro en voeding). Deze opleidingen dienen ontwikkeld te worden in West-Vlaanderen, zowel op technischoperationeel, tactisch als strategisch (wetenschappelijk) niveau. Een gespecialiseerde master in supply chain management in agro-voeding zou het sluitstuk moeten vormen. Zoals hierboven gesteld, zijn de kennisinstellingen (hogescholen) hier in the lead. Actielijn 7.2: Basisbegrippen/uitgangspunten van duurzame, slimme, multimodale logistiek integreren in het onderwijs Doelstelling: opleidingen dienen een aantal algemene principes te huldigen Basisprincipes: - Duurzaamheid als derde indicator in logistiek, naast kost en service; - Slimme logistiek: meer realiseren met minder middelen; - Co-modaliteit verschillende transportmodi combineren tot een sterk geheel; - Actielijn 7.3: Optimale driehoeksrelatie docent-student-bedrijfsleven met telkens wederzijdse versterking faciliteren Doelstelling: stage- en projectwerk optimaliseren en integreren. Bvb. bij stages in het hoger onderwijs: student wordt op weg gezet door de docent, bedrijf introduceert de student, student duikt met frisse kijk in de materie en levert iets op dat bruikbaar is voor bedrijf en inzichten genereert die docent in lessen en onderzoek kan meenemen. Dit creëert een win-win-win. De studenten kunnen een echte ervaring opdoen. De professoren kunnen hun lessen doorleefder en realistischer maken. En de bedrijven kunnen uitleggen hoe ze werken en talenten ontdekken, naast de goedkope handjes en voetjes tijdens de stage of het project.

30 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 30 / 42 Actielijn 7.4: Oprichting van LED agrologistiek laagdrempelig expertisecenter Doelstelling: een laagdrempelig expertisecenter oprichten waarvan bedrijven (hoofdzakelijk KMO s) gebruik kunnen maken voor eerder kleinschalige projecten. Het concept LED dient structureel uitgezet en geïntegreerd te worden met andere actielijnen. Bij voorkeur is deze LED agrologistiek onafhankelijk van een hogeschool, dus hogeschool neutraal. Deze zou kunnen gehost worden in het Ondernemerscentrum te Roeselare in het hart van de agro-voeding-logistieke cluster. Het is evident dat deze LED in de opstartfase optimaal gebruik maakt van de expertise en know how van de verschillende hogescholen en vervolgens maximaal samenwerkt en afstemt met deze hogescholen. Deze LED werkt evenwel hoofdzakelijk vraaggestuurd, m.a.w. op vraag van of vanuit de KMO wereld. Er zou kunnen verwezen worden naar het concept van de Kennis DC s in Nederland. Deze laatsten zijn echter eerder aanbodgestuurd (bvb. inzake het definiëren van thesissen en stages). Actielijn 7.5: Structurele promotie van LED agrologistiek Doelstelling: KMO s de LED leren kennen en de mogelijkheden en opportuniteiten van deze cel wijd verspreiden. KMO s kennen onvoldoende het bestaan en de mogelijkheden van LED s. Daartoe is promotie en branding van doen. Hier zijn dus aanknopingspunten met het actiedomein Branding (marketing). De promotiecel agro-voeding-logistiek dient deze taak LED bekend maken- ook op te nemen in haar takenpakket. De fysieke nabijheid van de LED agrologistiek en de promotiewerking binnen het platform agrovoedingslogistiek (zie hoofdstuk 9) lijkt een must. Deze zouden best allebei in het Ondernemerscentrum Roeselare ondergebracht worden. Actielijn 7.6: Creëren van een fysieke ontmoetingsplaats rond agrologistiek Doelstelling: fysieke plaats creëren waar de diverse actoren in agro-voeding-logistiek elkaar ontmoeten.

31 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 31 / 42 Netwerken is belangrijk om nieuwe business te creëren en nieuwe projecten of onderzoekstrajecten te initiëren. Bedrijfswereld, onderzoekswereld (kennisinstellingen) en overheden dienen elkaar te vinden (triple-helix). Daartoe is een fysieke ontmoetingsplaats cruciaal. Het spreekt voor zich dat een dergelijke plaats creëren een noodzakelijk, doch geen voldoende voorwaarde is. Er dient iets te gebeuren of te beleven op deze plaats. Het is belangrijk dat op deze locatie van alles wordt georganiseerd (meetings, workshops, events, conferenties, colloquia, ). Pas dan is een dergelijk plaats aantrekkelijk. Aansluiting vinden bij een belevingscenter, zoals het Huis van de voeding te Roeselare, lijkt ideaal. De Dinalog campus (Dutch Institute for Advanced Logistics) geldt als een mooi voorbeeld van een werkende fysieke ontmoetingsplaats. Dinalog maakt werk van een flex-plek waar bezoekers in de rand van een meeting gemakkelijk kunnen inloggen en even aan het werk gaan. Cfr. Actielijn 7.7: Opzetten incubator agro-voeding-logistiek. Ondersteuning starters Doelstelling: ondersteunen van starters in de niche agro-voeding-logistiek Ook hier is het Ondernemerscentrum te Roeselare de ideale locatie. De rol van incubator wordt trouwens reeds ingevuld in het Ondernemerscentrum Roeselare. Belangrijk hier is dat de link tussen enerzijds agro-voeding en anderzijds logistiek niet uit het oog verloren wordt. Actielijn 7.8: Kennisuitwisseling met soortgelijke, complementaire regio s Doelstelling: door kennisuitwisseling met soortgelijke, complementaire regio s er als regio of cluster sterker uitkomen. Via deze kennisuitwisseling krijgt het concept cluster van clusters verder vorm. Het opzetten van een benchmark (zie missie en visie, hoofdstuk 3) zou kunnen opgenomen worden in een concreet project. Deze doelstelling is belangrijk in Europese projecten, bvb. Interregtrajecten waar kennisdeling tussen regio s een uitgangspunt is (cfr. Oost-West poort en Food Port).

32 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 32 / 42 Actielijn 7.9: Oprichting van een innovatiewerking agro-voeding-logistiek Om alle acties rond kennis en innovatie te coördineren is een kleine cel nodig met een innovatiecoördinator. De innovatiewerking agro-voeding-logistiek werkt nauw samen met de promotiewerking, de marktwerking en de LED agro-voeding-logistiek. Om deze actielijnen rond Kennis en Innovatie daadwerkelijk op te nemen wordt best gewerkt met projectfiches in een vaste format ten einde deze acties doelgericht en efficiënt te kunnen opvolgen. Ook de andere actielijnen neemt men trouwens best zo gestructureerd op.

33 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 33 / 42 8 Infrastructuur en ruimte Infrastructuur en ruimte zijn gerelateerd. In zekere zin is dit de hardware of de basics nodig om logistieke en industriële activiteit te ontwikkelen. Vandaar worden deze actiedomeinen samengenomen. Beide domeinen worden best ook samen behandeld in werkgroepen en op events. Het actiedomein infrastructuur & ruimte bevindt zich hoofdzakelijk op een ander beleidsniveau. Infrastructuur- en ruimteprojecten hebben vaak een eerder generieke, sectoroverschrijdende vocatie. Opportuniteiten inzake ruimtelijke ontwikkeling ten behoeve van de agrovoedingslogistiek worden geïdentificeerd en desgewenst opgepakt. In het infrastructurele netwerk worden tekortkomingen geïdentificeerd en wordt vervolgens het lobbywerk verricht bij de bevoegde instanties om deze weg te werken. De acties dienen een antwoord te zijn op de geïdentificeede gaps in infrastructuur en ruimte (zie hoofdstuk 4): - Er zijn missing links en knelpunten in het multimodale netwerk ten behoeve agro-voeding-logistiek; - Multimodale overslagpunten worden niet optimaal benut; - Er is een gebrek aan multimodale (tri-modale) sites ten behoeve van agrovoeding-logistiek in de gateway regio (Brugge-Oostende); - Er is een gebrek aan multimodale (tri-modale) sites ten behoeve van agrovoeding-logistiek in de teeltregio (d.i. hoofdzakelijk het centrum van de provincie); - Synchromodaliteit d.i. een aanbod aan transportdiensten in parallel- is vaak nog een theoretisch concept dat vooralsnog geen praktische invulling krijgt. De vooropgestelde tijdshorizon van amper 8 jaar, namelijk met perspectief op 2020 (zie missie en visie, hoofdstuk 3), is kort voor acties in het domein van Infrastructuur en Ruimte. Hier wordt dan ook gefocust op die acties die tegen 2020 opgezet kunnen worden, zonder evenwel de ambitie te hebben de effectieve realisatie en de bereikte resultaten ook reeds tegen 2020 te hebben gerond. Actielijn 8.1: Opzetten van een werkgroep Infrastructuur en Ruimte met focus op agrovoeding-logistiek Een werkgroep met experten en relevante stakeholders dient de noden en vereisten omtrent infrastructuur en ruimte die een aantal jaren geleden in algemene termen, d.i.

34 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 34 / 42 multisectorieel, werden geïdentificeerd, te vertalen naar de sector agro-voedinglogistiek. Concreet betekent dit dat deze werkgroep o.l.v. de POM West-Vlaanderen bepaalt welke acties opgenomen dienen te worden inzake ruimtelijke ontwikkeling of infrastructuurprojecten. Infrastructuurbeheerders, intercommunales, havenbedrijven en betrokken administraties worden in ieder geval in deze werkgroep opgenomen. In het domein infrastructuur en ruimte dient vaak (niet altijd) een derde partij de leiding te nemen van de in de schoot van de werkgroep gedefinieerde acties (cfr. infrastructuurprojecten om een missing link weg te werken, zijn vaak de bevoegdheid van het Vlaamse Gewest).

35 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 35 / 42 9 Organisatie Ten einde de strategie met de vele actielijnen te kunnen waarmaken is een geschikte organisatie nodig. Deze organisatie moet een efficiënte en doelgerichte realisatie van de voorgestelde acties waarborgen. Daartoe wordt een agro-voeding-logistiek platform opgezet (= actielijn 9.1). Concept agro-voeding-logistiek platform De volgende uitgangspunten voor dit platform gelden: - De werking van het platform is een open werking, m.a.w. er wordt voortdurend actief gezocht naar samenwerking met de experten, stakeholders, m.a.w. alle betrokken actoren in het brede werkveld van de agro-voeding-logistieke branche; - Er wordt gestreefd naar integratie; de verschillende functionaliteiten vormen één geheel; - Een nauwe samenwerking met de Afdeling Transport & Logistiek is een must; - Een nauwe samenwerking met het platform agro-voeding dat mede sterk wordt gefaciliteerd en ondersteund vanuit de sector- en brancheorganisaties uit de agro-voeding. Essentieel is dat via een actief convenantenbeleid de vele stakeholders een rol krijgen in dit project voor West-Vlaanderen. Meer nog dan het betrekken van deze derde actoren, wordt hen ook daadwerkelijke verantwoordelijkheid toebedeeld. Er wordt doelbewust gekozen voor de sectorale indaling van transport en logistiek. Dit betekent dat in overleg en in nauwe samenwerking met de afdeling Transport & Logistiek van de POM West-Vlaanderen specialisten in logistiek toegepast of toegespitst op agro-voeding in het agro-voeding-logistiek platform worden gedetacheerd. Deze tweedeling is de beste garantie om de twee speerpuntsectoren, namelijk logistiek en agro-voeding, te verstrengelen tot één geïntegreerde topcluster. Deze tweedeling betekent dus dat er naast het logistiek platform een agro-voedinglogistiek platform dient te worden opgezet. Het logistiek platform situeert zich binnen de schoot van de afdeling Transport & Logistiek, POM West-Vlaanderen, met een logistieke missie die over de sectoren heen

36 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 36 / 42 gaat. Hier wordt vooral activiteit ontwikkeld in de domeinen ruimte en infrastructuur, promotie en kennis en innovatie. Promotie betekent hier de promotie van West-Vlaanderen als logistieke topregio met als werknaam Westpoort, i.e. de integratie van de gateways (zee- en luchthavens) met de inland terminals (Extended Gateways) in het achterland. Ook de domeinen ruimte en infrastructuur en kennis en innovatie worden vooral crosssectoraal benaderd, m.a.w. niet sector-specifiek. Het agro-voeding-logistiek platform is nauw verbonden met de afdeling Transport & Logistiek, POM West-Vlaanderen, maar functioneert als een aparte entiteit, met eigen doelstellingen en taken. Deze situeren zich hoofdzakelijk in de domeinen promotie, marktwerking en kennis en innovatie. De invulling van promotie hier is het realiseren van een brand rond agro-voedinglogistiek voor West-Vlaanderen; dus zowel agro-voeding bekeken vanuit de logistiek als logistiek benaderd voor de agro-voedingssector. Binnen het agro-voeding-logistiek platform worden marktwerking en kennis en innovatie sector-specifiek ingevuld. Voor kennis en innovatie betekent dit dat de sectorspecialist(en) nauw samenwerkt met de generalist(en) van het logistieke platform binnen de afdeling Transport & Logistiek. Gegeven de specificiteit van de logistieke behoeften (regelgeving, conditionering, levertijden, ) wordt de marktwerking (zie hoofdstuk 5 voor de concrete actielijnen) voor de agro-voedingssector volledig sectorspecifiek ingevuld. Dit betekent dat de medewerker die de marktwerking ter harte neemt, ingedaald is in het agro-voedinglogistiek platform. Een soortgelijke tweedeling zou ook voor de andere (speerpunt)sectoren overwogen kunnen worden (nieuwe materialen, cleantech, ). Invulling agro-voeding-logistiek platform Het platform agro-voeding-logistiek omvat een promotiewerking, een marktwerking, een innovatiewerking en een LED agro-voeding-logistiek (zie hoger, voor de concrete actielijnen). De platformwerking betekent op de eerste plaats dat de bestaande spelers in agro-voeding en logistiek worden samengebracht en dat hiermee intensief en structureel wordt samengewerkt, in eerste instantie de agrovoedingssector(organisaties), de hogescholen en competentiepolen, de

37 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 37 / 42 infrastructuurbeheerders en ruimtelijk planners. Het gaat hier dus zowel om kennisactoren, marktactoren als om overheidsactoren (de zogenaamde triple helix). Onderstaande figuur geeft een structuurschets van het agro-voeding-logistiek platform West-Vlaanderen (figuur 4). Agro-voeding-logistiek platform Agro-voeding platform Overheidsactoren, promotiediensten, o.a. FIT Marktactoren Promotie Markt LED Huis van de voeding Incubator Starters Ondernemerscentrum Kennisinstellingen, competentiepolen, innovatiecentra Innovatie LED LED Stuurgroep Ruimte & Infrastructuur POM West-Vlaanderen Afd. Transport & Logistiek Provincie POM Stage- & thesiswerk Hogescholen Figuur 4: structuurschets agro-voeding-logistiek platform Tot slot wordt een principeschets gegeven van de verschillende (sectorale)entiteiten en hun onderlinge verhoudingen. Sectororganisaties Platform agro-voeding Platform Nieuwe materialen Platform biobased economy Platform Platform agro-voedinglogistiek Platform nieuwe materialen logistiek Platform biobased logistics Platform Provincie POM West-Vlaanderen Afdeling Transport&Logistiek Figuur 5: onderlinge verhouding van West-Vlaamse platformen Naast de samenwerking tussen het logistiek platform en het agro-voeding-logistiek platform, is ook een afstemming tussen het agro-voeding-logistiek platform en het agrovoeding platform nodig (zie figuur 5).

38 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 38 / Slotsom In dit document werd een strategie ontwikkeld voor agro-voeding-logistiek in West- Vlaanderen. Er wordt uitgegaan van een duidelijke en ambitieuze missie en visie. West- Vlaanderen wil een topcluster worden in agro-voeding met logistieke als onderscheidende hefboom. Ten einde de strategische doelstellingen met de vele gedefinieerde actielijnen in de domeinen marktwerking, branding, kennis & innovatie en infrastructuur & ruimte te kunnen waarmaken, is een geschikte organisatie nodig. Deze organisatie moet een efficiënte en doelgerichte realisatie van de voorgestelde acties waarborgen. Daartoe wordt een agro-voeding-logistiek platform opgezet. Met open vizier zet West-Vlaanderen resoluut in op agro-voeding met logistiek als onderscheidende hefboom. Er wordt actief gezocht naar samenwerking met de vele stakeholders, zowel publieke als private actoren. Met vereende (gebundelde) krachten zou in 2020 West-Vlaanderen haar Europese toppositie in agro-voeding-logistiek moeten bereikt en verankerd hebben. Dit actieplan moet maximaal kansen benutten en opportuniteiten creëren. De uitstekende voedingsbodem in letterlijke én figuurlijke zin- voor agro-voeding met logistiek als toegevoegde waarde creërende hefboom kan alzo optimaal worden benut, gevaloriseerd en daadwerkelijk omgezet in duurzame welvaart. De ambities en de visie die West-Vlaanderen heeft voor haar cluster agro-voedinglogistiek kunnen het best geschetst worden aan de hand van een groeidiamant: robuust, van onschatbare waarde, en in veranderend licht zie je telkens nieuwe mogelijkheden. Een duurzame sector met sterke producten, waar de samenleving trots op kan zijn. Een vitale sector die werkgelegenheid en gezondheid creëert voor de eigen mensen en een bijdrage levert aan voedselveiligheid in de wereld.

39 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 39 / 42 Bijlage: AS IS situatie agrovoeding en logistiek in West- Vlaanderen in kaart Logistieke poort West-Vlaanderen (Extended Gateway Vlaanderen studie) Figuur 6: Structuurschets West-Vlaanderen logistiek. Bron: VIL, Belang agro-voeding-logistiek sector Om het belang van de agro-voeding-logistiek sector in West-Vlaanderen te duiden wordt hier een overzicht gegeven van het aandeel van de provincie West-Vlaanderen binnen respectievelijk Vlaanderen en België inzake tewerkstelling. Ten einde de percentages (tewerkstellingsaandelen) te kunnen interpreteren, wordt hier vooreerst een overzicht gegeven van de demografische verhoudingen. West-Vlaanderen heeft inzake bevolking een aandeel van 18,5% in Vlaanderen en 10,6% in België ( ).

40 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 40 / 42 Demografie West- Aandeel WVL Aandeel WVL Vlaanderen België Vlaanderen (bevolking) (bevolking) in Vlaanderen in België Totale bevolking (bevolking) (%) (%) Bevolkingsaandeel ,5% 10,6% Figuur 7: Demografie aandeel West-Vlaanderen. Bron: POM West-Vlaanderen, Naast de demografische verhoudingen, zijn er ook de verhoudingen in oppervlakte. In onderstaande tabel (Figuur 7) kan men zien dat het West-Vlaamse grondgebied 23,1% van het Vlaamse en 10,2% van het Belgische beslaat. Grondgebied Oppervlakte West- Vlaanderen (km²) Vlaanderen (km²) Oppervlakteaandeel ,1% 10,2% Figuur 8: Grondgebied aandeel West-Vlaanderen. Bron: POM West-Vlaanderen, De onderstaande tewerkstellingscijfers zijn gebaseerd op de gedecentraliseerde statistieken RSZ, verwerkt door de Dienst Economie van de Provincie West-Vlaanderen. Belang van de West-Vlaamse agro-sector in tewerkstelling België (km²) Aandeel WVL in Vlaanderen (%) Aandeel WVL in België (%) Subsector agro Tewerkstelling (2010, jaarlijkse land- en tuinbouwtellingen) West- Vlaanderen (aantal bezoldigden) Land- en tuinbouwsector ,7% 23,6% Aardappelen incl. pootgoed 51,0% 29,6% Groenteteelt in openlucht 63,0% 42,8% Figuur 9: Agro-sector aandeel West-Vlaanderen. Bron: POM West-Vlaanderen, De aandelen van aardappel- en groenteteelt inzake tewerkstelling komen in grote lijnen overeen met de aandelen inzake teeltoppervlaktes (zie Figuur 3). Deze aandelen zijn substantieel hoger dan de bevolkingsaandelen. Belang van de West-Vlaamse agro-sector in teelt Vlaanderen (aantal bezoldigden) Aandeel WVL België (aantal bezoldigden) in Vlaanderen (%) Aandeel WVL in België (%) Subsector agro Teelten (jaarlijkse land- en tuinbouwtellingen, mei 2010) West- Vlaanderen (ha) Vlaanderen (ha) België (ha) Aandeel WVL in Vlaanderen (%) Aandeel WVL in België (%) Oppervlakte cultuurgrond ,7% 15,3% Aardappelen incl. pootgoed ,5% 27,7% Groenteteelt in openlucht ,4% 42,4% Prei ,8% 77,7% Spruitkolen ,5% 80,1% Figuur 10: Agro-sector aandeel West-Vlaanderen in teelten. Bron: POM West-Vlaanderen, 2012.

41 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 41 / 42 Belang van de West-Vlaamse voedingssector in tewerkstelling Subsector voedingssector West- Vlaanderen (aantal bezoldigden) Vlaanderen (aantal bezoldigden) Tewerkstelling (2008) Vervaardiging van andere voedingsmiddelen % 10% Vervaardiging van diervoeders % 34% Voedingssector - totaal % 20% Figuur 11: Voedingssector aandeel West-Vlaanderen. Bron: POM West-Vlaanderen, Het aandeel van West-Vlaanderen in de voedingssector ligt gemiddeld substantieel hoger dan de bevolkingsaandelen: ruim een vierde in Vlaanderen en een vijfde in België. Vooral de subsectoren verwerking en conservering van vis, verwerking en conservering van groenten en fruit, vervaardiging van oliën en vetten en vervaardiging van diervoeders vertonen West-Vlaamse aandelen die hoger zijn dan het gemiddeld aandeel van de voedingssector. Belang van de West-Vlaamse logistieke sector in tewerkstelling Aandeel WVL België (aantal bezoldigden) in Vlaanderen (%) Aandeel WVL in België (%) Verwerking en conservering van vlees % 24% Verwerking en conservering van vis % 65% Verwerking en conservering van groenten en fruit % 45% Vervaardiging van oliën en vetten % 59% Vervaardiging van zuivelproducten % 17% Vervaardiging van maalderij- en zetmeelproducten % 16% Vervaardiging van bakkerijproducten en deegwaren % 13% Subsector transportsector Tewerkstelling West- Vlaanderen (aantal bezoldigden) Vlaanderen (aantal bezoldigden) Aandeel WVL België (aantal bezoldigden) in Vlaanderen (%) Aandeel WVL in België (%) Vervoer te land; vervoer via pijpleiding % 11% Vervoer over water % 10% Luchtvaart % 2% Opslag en vervoerondersteunende activiteiten % 6% Posterijen en koeriers % 9% Transport, logistiek en post - totaal % 9% Figuur 12: Logistieke sector aandeel West-Vlaanderen. Bron: POM West-Vlaanderen, Voor de transport en logistieke sector liggen de aandelen niet hoger dan de aandelen in bevolkingsaantallen. Dit betekent dat West-Vlaanderen geen concentratie van logistiek en transport kent ten opzichte van Vlaanderen en België. In het vervoer over water, de luchtvaart en opslag en vervoerondersteunende activiteiten liggen de aandelen zelfs onder de Vlaamse (en Belgische) gemiddelden. Alleen vervoer te land scoort op het niveau van Vlaanderen en België.

42 Strategie voor agrovoedingslogistiek in West-Vlaanderen 42 / 42 Belang van de West-Vlaamse groothandel in voeding inzake tewerkstelling Subsector groothandel Tewerkstelling West- Vlaanderen (aantal bezoldigden) Vlaanderen (aantal bezoldigden) Aandeel WVL België (aantal bezoldigden) in Vlaanderen (%) Aandeel WVL in België (%) Groothandel in landbouwproducten en levende dieren % 22% Groothandel in voedings- en genotmiddelen en dranken % 14% Groothandel - totaal agro-voeding % 15% Groothandel - totaal % 9% Figuur 13: Groothandel in voeding aandeel West-Vlaanderen. Bron: POM West-Vlaanderen, De sector van de groothandel in agro-voeding is in West-Vlaanderen een stuk sterker vertegenwoordigd dan in Vlaanderen en in België. Het is vooral de groothandel in landbouwproducten en levende dieren die deze concentratie bepaalt. De groothandel in voedings- en genotmiddelen en dranken vertoont immers aandeelpercentages die slechts licht hoger zijn dan de respectievelijke percentages inzake bevolkingsaandelen. Volgend kaartje geeft tot slot een overzicht van het multimodale infrastructuurnetwerk in West-Vlaanderen. Figuur 14: Multimodaal infrastructuurnetwerk West-Vlaanderen. Bron: Agentschap Ondernemen, 2008.