JAARVERSLAG TOEKOMST VOOR MENS EN NATUUR

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2005 TOEKOMST VOOR MENS EN NATUUR

2 INLEIDING In 2005 bestond CNME Maastricht en regio 10 jaar. In juni vierden we dat, waarbij ook de Statensingel 138 officieel werd geopend en de opknapbeurt van de Hoge Fronten werd afgesloten. Het was wrang dat we in dezelfde periode vernamen dat een substantiële bezuiniging dreigde, die in combinatie met het afschaffen van de ID-banen ingrijpende gevolgen had voor organisatie en medewerkers. In het najaar bleek de bezuiniging teruggedraaid en het ID-banen dossier werd in breder kader geplaatst. Voor 2006 zijn nu de financiële gevolgen te overzien. Voor onze Publiek Private organisatie is het betrekken van mensen bij het vormgeven en beheren van hun leefomgeving een belangrijk principe: door daadwerkelijke betrokkenheid leren we het gemakkelijkste en het beste en het levert een aantrekkelijk en duurzaam woon- en leefklimaat op. In het project de Wenswijk in Malberg gaf deze werkwijze richting aan een door leerlingen en buurt gewenste natuurlijke speelomgeving in het hart van de wijk: de zelfredzaamheid van de buurt is vaak groter dan men denkt, als het leer- en ontwikkelproces goed georganiseerd wordt. Hoewel de buurtgerichte aanpak van ons meer aandacht krijgt, blijft onze organisatie centrale NMEdiensten leveren, die afzonderlijke organisaties (buurten, natuurorganisaties, scholen) niet kunnen opbrengen. Educatieve Boerderij Daalhoeve (6000 leerlingen worden bereikt) en de 28 schoolnatuurtuinen in Maastricht zijn hiervan voorbeelden. Deze aanpak draagt bij aan het realiseren van het Natuuren Milieuplan Maastricht Onze organisatie werkt voor een belangrijk deel met vrijwilligers, werknemers van Yonder, mensen met een ID-baan, stagiaires VMBO en leerlingen van de Terra Nigra school. Ook taakgestraften en mensen, die een werkplek zoeken vanuit een uitkering proberen we vanuit onze maatschappelijke verantwoordelijkheid werk te bieden. Deze kwetsbare groep treft bij ons een voor hen noodzakelijk heldere structuur aan, waardoor ze een optimale maatschappelijke bijdrage kan leveren. Bij afschaffing van ID-banen krijgt de organisatie onder meer problemen bij het onderhoud van schooltuinen, onderhoud gebouwen, de Natuurtuinen Jekerdal en administratief werk. In de Coördinatiegroep waar ongeveer 30 organisaties en gemeentelijke diensten samenwerken, worden activiteiten op elkaar afgestemd. Honderden vrijwilligers in de natuur- en milieuorganisaties worden betrokken bij de maatschappelijke vraagstukken en discussies. Voor onze organisatie was het een aangename verrassing een cheque van e 3000 te mogen ontvangen van Vodafone. De personeelsleden van Vodafone stellen elk jaar hun kerstgratificatie beschikbaar voor door henzelf voorgedragen goede doelen. CNME Maastricht en regio was door een personeelslid voorgedragen vanwege het goede werk op NME gebied dat wij in de regio deden. We zijn er trots op deze prijs te krijgen en bedanken Vodafone voor het gulle gebaar. Januari Het jaarverslag is zo opgebouwd, dat de hoofdstukken I en II een overzicht geven van de activiteiten van het afgelopen jaar. Voor wie nadere gegevens wenst zijn er de bijlagen 1 t/m 5. I Beleidsuitgangspunten en producten in 2005 II Bijlagen: Organisatie en locaties CNME Maastricht en regio 1 Financiën 2 Overzicht educatieve activiteiten van NMEorganisaties uit de Coördinatiegroep 3 Deelnemers aan de activiteiten van de Coördinatiegroep 4 NME-lessen in Wijze waarop primair onderwijs in Maastricht en Mergelland gebruik maakt van NME-aanbod. Website Stichting CNME: Jaarverslag 2005 / Inleiding 1

3 BELEIDSUITGANGSPUNTEN EN PRODUCTEN Producten voor 2005 Visie Voor 2005 werden de volgende beleidsdoelen vertaald tot 4 producten: Jaarverslag 2005 / Beleidsuitgangspunten en producten 2 De doelstelling voor natuur- en milieu-educatie zoals verwoord in de Nota oprichting CNME van januari 1995 is het bewerkstelligen van een milieubewust gedrag middels een ruim geschakeerde aanpak. Essentieel daarbij is het in contact brengen van mensen met waarden van natuur en milieu, zodat zij zich mede verantwoordelijk kunnen gaan voelen voor het instandhouden van hun leefomgeving. Het mooie, dat de natuur hun biedt vormt daarbij een positieve ingang om te komen tot het meewerken aan de opbouw van een duurzame leefomgeving. Beleid Binnen CNME Maastricht werken betaalde krachten, vrijwilligers, particuliere organisaties en gemeentelijke diensten samen om het aanbod van natuur- en milieueducatie zo helder mogelijk te maken en zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Door deze manier van werken wordt het maatschappelijk draagvlak verbreed. Als doelgroepen gelden de burgers van Maastricht en regio (o.a. onderwijs, buurten, bedrijven). De vorming en begeleiding van kaders is uitgangspunt, omdat via deze de doelgroepen op grotere schaal bereikt kunnen worden. Er wordt zoveel mogelijk samenhang gebracht tussen natuur- en milieueducatie, natuurbeheer en natuurrecreatie. Aansluiting wordt gezocht bij buurtbeheer en grotesteden-beleid. Mensen worden zoveel mogelijk betrokken bij het natuurlijk beheer van de eigen leefomgeving. Missie Het vergroten van het draagvlak voor natuur en milieu in Maastricht en regio. De nadruk ligt hierbij op de plaatsen waar wij wonen, werken en recreëren (het verstedelijkte gebied). Voorlichting en educatie over ecologische / kringloopprocessen zijn uitgangspunt, waarbij het actief betrekken van mensen bij natuurlijk beheer van de leefomgeving een belangrijk aandachtspunt is, met als doel het samen leren hoe we deze leefomgeving duurzaam vormgeven in gedeelde verantwoordelijkheid. CNME Maastricht is een Publiek Privaat Samenwerkingsverband van particuliere natuur- en milieuorganisaties en gemeentelijke diensten en bundelt krachten voor de duurzame en ecologische ontwikkeling van de woon- werk- en leefomgeving in Maastricht en regio. Product 1) Het beschermen en ontwikkelen van ecologische en duurzame kwaliteiten in het verstedelijkte gebied in samenwerking met zoveel mogelijk partners in het kader van het Natuur- en Milieuplan Maastricht. Het inbouwen van gezamenlijke leerprocessen is daarbij wezenlijk. (Zie pag. 2) Product 2) Mensen bekend, vertrouwd maken met en inzicht geven in de ontwikkelde ecologische en duurzame kwaliteiten. (Zie pag. 7). Product 3) Ecologische basisvorming als randvoorwaarde om het Natuur- en Milieuplan te kunnen uitvoeren. Educatie en voorlichting over de basiselementen van ecologische/kringloopprocessen in de leefomgeving. (Zie pag. 9). Product 4) NME-activiteiten regio. (Zie pag. 11). Hieronder wordt een nadere invulling gegeven van de producten van Product 1) Het beschermen en ontwikkelen van ecologische en duurzame kwaliteiten in het verstedelijkte gebied in samenwerking met zoveel mogelijk partners in het kader van het Natuur- en Milieuplan Maastricht. Het inbouwen van gezamenlijke leerprocessen is daarbij wezenlijk. CNME Maastricht heeft in Malberg samen met buurtkader en Stichting Trajekt het project de Wenswijk uitgevoerd. Leerlingen van de twee basisscholen, die in de toekomst de Multifunctionele Accommodatie (MFA) gaan gebruiken, brachten hun wensen in over een avontuurlijke natuurlijke speelomgeving. In opdracht van de gemeente werkten we verder mee aan de Zouwdalstudie. Met het Grensschap Albertkanaal ontwikkelden we het Educatieve Project waarvoor Interregsubsidie is aangevraagd. We bespraken de ecologische kansen van het Dousbergproject met de projectontwikkelaars.

4 We reageerden op de ontwikkelingen A2 en de eventuele camping bij Meerssenhoven. Het natuurbeheer in de Lage Fronten, uitgevoerd in opdracht van de gemeente zorgt, voor de instandhouding van de biotoop van de Muurhagedis. Dit in afwachting van het Belvedèreproject, waarin de Lage Fronten worden opgenomen in een bredere parkstructuur. Pas dan is de biotoop van de Muurhagedis duurzaam veiliggesteld. Partijen, betrokken bij de weer ingebruikneming van de spoorweg door de Lage Fronten, adviseren we over een voor Muurhagedis en vegetatie goede werkwijze. Het Interreg-vestingwerkenproject Septentrion richt zich nog niet op Fort Willem, zodat dat gebied nog steeds niet beheerd wordt. Het project rond Fort Sint Pieter lag stil en heeft nog niet geleid tot concreet beheerwerk. Wel werden middelen uit het Septentrionproject gebruikt voor een grote opknapbeurt van de Hoge Fronten en de aansluiting van de Hoge Fronten aan ons pand Statensingel 138. Bijzonder hierbij zijn de stenen schanskorven, die hopelijk een goede biotoop vormen voor de Muurhagedis. Samen met de Bosgroep Zuid-Nederland schreven we een beheerplan voor het Jekerdalpark, dat we in 2006 gaan beheren. Ook met de Bosgroep wordt een beheervisie voor het Bos bij Vaeshartelt opgesteld. Met extra subsidie voor soortgericht maatregelen werd de weide Campagne 2 x extra gemaaid. Rond de Basisschool Perroen werd volgens ons advies en onder onze directie een uitdagende natuurlijke speelplaats aangelegd en we adviseerden L1 over bloemrijke bermen rond hun nieuwe behuizing. Na een gesprek met Scouting zal er vanuit CNME Maastricht een werkgroep gestart worden om ervoor te zorgen dat er in en rond Maastricht voldoende natuurspeelplaatsen blijven en ontwikkeld worden, waar kinderen actief in de natuur kunnen zijn. Beheer van stadsnatuurgebieden. CNME Maastricht beheert samen met partners 45 ha stadsnatuur, met als doel deze stadsnatuur zo dicht mogelijk bij de mensen te brengen (zie onderdeel Gebieden in beheer bij CNME Maastricht). Verder gaat het om een intensieve begeleiding van het beheer van de Sint Pietersberg (130 ha) van Vereniging Natuurmonumenten. In totaal hebben 42 vrijwilligers meegedaan bij het beheer van deze gebieden. Adoptie van een natuurgebiedje in de buurt biedt leerlingen de mogelijkheid om al doende de natuur te leren kennen en te onderzoeken. Door een grotere vertrouwdheid met de processen, die zich in zo n gebiedje afspelen, wordt de natuur hier meer van henzelf en kunnen ze zich meer verantwoordelijk gaan voelen voor de natuur. Voor 10 groepen waren er werklessen; dit ging om ongeveer 280 leerlingen, verdeeld over de Hoge Fronten, Dousberg, Amby, Vaeshartelt en Kleine Weerd. Buurtbeheerbedrijf Nazareth wordt begeleid bij het beheer van Natuurpark Nazareth. Dit Buurtbeheerbedrijf verzorgt het dagelijks toezicht op Galloways in Natuurpark Nazareth. Stichting Het Limburgs Landschap stelt de dieren hier beschikbaar. Schooltuinen / Natuurlijke schoolomgeving In 32 schooltuinen in Maastricht en 4 in de regio gaan ongeveer 3600 leerlingen met hun leerkrachten aan de slag en bouwen zo al lerend aan een groene schoolomgeving. Er is nog steeds een intensieve periode gedurende 15 weken in het voorjaar, waarin de leerlingen met door ons geleverde planten aan het werk gaan. Wilde planten komen uit onze eigen kwekerij, kruiden en cultuurplanten via een commerciële kwekerij. Naast dit meer klassieke schooltuinwerk is er steeds meer aandacht voor het ontwikkelen van een natuurlijke schoolomgeving. In een dergelijke omgeving kunnen de leerlingen het hele jaar door les krijgen en natuur beleven. Het gaat hierbij om beheerlessen en om ervaringslessen (zoals een kleine beestjesles of lessen rond wintervogels in de tuin of over vruchten en zaden van wilde planten en hoe die zich verspreiden). Zo beleven de leerlingen intensief de seizoenen. Bij nieuwe plannen voor een meer natuurlijke schoolomgeving wordt de hele schoolgemeenschap betrokken. Verder komen de kansen van een natuurlijke schoolomgeving binnen het hele schoolleerplan aan de orde, van rekenen tot voorlezen. Het gaat hierbij dus uitdrukkelijk over meer dan alleen een schooltuin, n.l. over het hele schoolterrein. Zo heeft in 2005 de inrichting van de nieuwe terreinen van Openbare Basisschool de Perroen, de Triangel in Gulpen, Openbare Basisschool de Spiegel en gedeelten van Elckerlyc Dependance in Boschpoort plaats gevonden. Dit laatste project vormt een onderdeel van een groter gemeentelijk buurtproject, waarvoor de school samen met de kinderen een tentoonstelling organiseert en een boekje uitgeeft. Bij de scholen Aloysiusschool, Anne Frank, Elckerlyc, El Habib, Markusschool dep. Pottenberg, St Odaschool, De Opstap, Petrus en Paulus, Palet, Sterckenberg en Suringar bestaan er plannen in die richting. Bij de Elckerlyc en bij de Sterckenberg is sprake van uitvoering tot natuurlijk speelterrein in Bij de andere scholen is de planvorming nog in een eerdere fase. Een schooltuinboek voor leerkrachten bundelt de informatie, die nodig is om als leerkracht leerlingen in de schooltuin te begeleiden. Elk jaar worden planning en informatie geactualiseerd. Op nieuwe natuurlijke schoolterreinen koppelen we het schoolterrein aan de methode Natuuronderwijs, die de school hanteert. Hier is onze educatieve begeleiding maatwerk, bijv. via een voorlichtingsbijeenkomst/ workshop tijdens een lerarenvergadering. Jaarverslag 2005 / Beleidsuitgangspunten en producten 3

5 Jaarverslag 2005 / Beleidsuitgangspunten en producten 4 SCHOOLTUINEN aant. schooltuinen aant. leerlingen aant. schooltuinen aant. leerlingen aant. schooltuinen aant. leerlingen aant. schooltuinen aant. leerlingen Maastricht Regio TOTAAL: Bij de aantallen leerlingen gaan we ervan uit, dat per school gemiddeld 100 leerlingen in en rond de klassieke schooltuin actief zijn. In een natuurlijk ingerichte schoolomgeving, die zoals boven beschreven steeds vaker voorkomt, spelen de kinderen dagelijks in die natuur en nemen hun ervaringen mee de les in. De aantallen uit het overzicht gaan dus steeds minder op. Met behulp van bovenstaande tabel is natuurlijk op basis van de leerlingenaantallen op de verschillende scholen een nieuwe schatting te maken. Schone en duurzame buurten Ook in de Groene Week (van 10 tot 18 september) was er dit jaar ruimte voor schone en duurzame buurten. Het landelijke thema, Veranderend Landschap, was hiervoor uitstekend geschikt. De duurzame ontwikkelingen in Zuid- Oost Maastricht werden tijdens de groene excursies belicht. Speciaal op het programma stond verder Duurzaam wonen in Vroendaal, Opruimen aan de stadsrand en Bedrijfsbezoek Volvo distributiecentrum. Malberg/Project Wenswijk CNME Maastricht maakt deel uit van de klankbordgroep van het Buurtontwikkelingsplan (BOP) Malberg en werkte mee aan het Beeldkwaliteitplan en plannen rond de Multifunctionele ruimte. In 2005 is dankzij de samenwerking tussen Stichting Trajekt, het buurtplatform Malberg, de gemeente Maastricht, CNME Maastricht en de 2 basisscholen van Malberg verder gewerkt aan het project De Wenswijk. De bedoeling van dit project is om kinderen vanaf groep 1 t/m 8 te betrekken bij de inrichting van hun eigen woonomgeving. Er is gekozen voor het thema Spelen in het Groen. De docententeams van beide scholen hebben in de Natuurtuinen Jekerdal een workshop gehad, waarbij de educatieve mogelijkheden van dit thema zijn uitgewerkt. In iedere klas is uitgebreid aandacht besteed aan de wensen van de kinderen op dit gebied. Dit resulteerde in een tentoonstelling, die in het buurtcentrum Het Ruweel voor ouders en buurtbewoners is gehouden. Eén van de resultaten van deze tentoonstelling was, dat alle kinderen een keer samen gaan spelen in het groen. Bovengenoemde organisaties en de sport en recreatieorganisatie Trax organiseren dit. In november waren de groepen 7 en 8 aan de beurt. Voorjaar 2006 volgen de overige groepen. Inmiddels is CNME Maastricht ook betrokken bij de advisering over de inrichting van de Groene Wig. Op deze plek zal een aantal kinderwensen werkelijkheid worden, zodat de (toekomstige) kinderen van Malberg ook in hun eigen buurt daadwerkelijk in het groen kunnen spelen. De Heeg CNME Maastricht doet mee met het Wijkteam De Heeg, waarin Buurtplatform De Heeg, stadsdeelleider, woningbouworganisaties, Stichting Trajekt en politie participeren. Het wijkteam signaleert knelpunten in de openbare ruimte en zoekt oplossingen, onder andere ten aanzien van de inrichting van grondwallen, speelvoorzieningen, parkeren en groenbeheer. De succesvolle Groene Tegelactie van 2004 kreeg een vervolg met heitje voor een groen karweitje. De Groene Tegelgroep riep de bewoners op hun stoep onkruidvrij te maken vóór de eerste spuitronde. Op 29 april nam Scouting Fons Olterdissen samen met wethouder Hoogma de onkruidkrabber ter hand. Buurtbewoners waardeerden de inzet van de kinderen zeer (ook financieel). In 2005 zijn we dus duidelijk verder gegaan met buurtgericht werken. Nog steeds is een buurtgerichte aanpak erg arbeidsintensief en de activiteiten zullen dus aanvullend moeten worden gefinancierd. Grondwal de Heeg/Ramershaag De hellingen blijven een enorme aantrekkingskracht op kinderen uitoefenen. Het terrein blijft zich, mede door hun gegraaf en gecross ontwikkelen: Wondklaver, Slangekruid en Knikkende distel hebben zich na uitzaaien massaal gevestigd, zowel in de mergel als in de aangrenzende schrale gedeelten. De overwegende kleuren waren dit jaar rood (klaproos), wit (Valse Kamille), en geel (Herik). In augustus is het terrein zover als mogelijk met de maaizuigcombinatie gemaaid. Skaters, hondenbezitters, voetballers, bloemenplukkers; het afwisselende terrein weet allerlei groepen mensen te trekken. Boomfeestdag Dit jaar is de Nationale Boomfeestdag in de Gemeente Maastricht gevierd op 16 maart op deze grondwal. 66 kinderen van de Anne Frankschool en Basisschool de Schans hebben samen met wethouder Wim Hazeu en Rob Rooyen van Volvo Cars 20 bomen en een bosplantsoen geplant. Natuurtuinen Jekerdal In 2005 is de dakconstructie voor het groene dak ingrijpend verbeterd. Verder zijn er aan de buiteninrichting allerlei kleinere werkzaamheden uitgevoerd ter inpassing van het terrein in het nieuwe Jekerdalpark. De Natuurtuinen zijn in het seizoen door de week 2 dagen open en het terrein wordt steeds bekender bij de mensen. Gastheren en vrouwen zijn tijdens de openstelling op het

6 terrein om bezoekers te ontvangen. Tijdens de openstelling worden er ook zaden en educatieve materialen verkocht. CNME Maastricht gebruikt de locatie voor verschillende cursussen en bijeenkomsten, zoals de Natuurgidsencursus, bijeenkomsten NME contactambtenaren en de Euregiocursus Drielandenpark ambassadeurs. IVN-Maastricht is vaste gebruiker van Natuurtuinen Jekerdal. Deze organisatie heeft een zeer uitgebreid aanbod aan cursussen en excursies, zoals de cursussen natuurlijk tuinieren en waarnemen van vogels. Verder werd de instructieruimte 58 maal verhuurd aan 18 verschillende groepen, waaronder natuurgroepen, gemeentelijke diensten, welzijnsorganisaties en culturele organisaties. Zo vond er een zoogdierencursus van het Natuurhistorisch Genootschap en IVN-Maastricht plaats. Groepen, die gebruik maken van de instructieruimte, kunnen ook een korte voorlichting krijgen over de duurzame elementen van het gebouw en de tuinen. Op de Natuurtuinen werken wekelijks ca. 30 vrijwilligers, onder begeleiding van CNME Maastricht. Dit zijn drie verschillende groepen: gastheren en -vrouwen, vrijwilligers Natuurtuinen en vrijwilligers Moestuinen. De vrijwilligers krijgen een vaste scholing en er vindt een jaarlijkse evaluatie plaats. Een groep van ca. 20 vrijwilligers werkt aan het onderhoud van de tuinen. Werkzaamheden zijn het onderhoud van de kweekperken, moestuinen, graslanden, heggen, bomen en elementen. En verder het oogsten van zaden en planten. Planten van de wilde plantenkwekerij werden aan diverse schoolnatuurtuinen geleverd. Er zijn grote hoeveelheden bloemrijk maaisel van verschillende locaties in de kas van de Natuurtuinen gedroogd, waardoor de zaden gemakkelijk geoogst konden worden. Al deze zaden worden verspreid bij projecten in de regio (bijvoorbeeld schoolnatuurtuinen, buurtnatuurtuinen, Groeve Blom te Berg en Terblijt, Actie Bloeiende Bermen). Verder zijn de zaden verwerkt in pakketjes die als Zaden uit Zuid-Limburg aan het publiek geleverd worden. Natuurtuinen Jekerdal krijgt een steeds grotere rol in het scholen en begeleiden van vrijwilligers. Dit voorjaar is gestart met een nieuwe groep vrijwilligers: gastheren/gastvrouwen. In de winter werd een gestandaardiseerde scholing ontwikkeld voor vrijwilligers, die de rol van gastheer/gastvrouw in de Natuurtuinen willen vervullen. In het najaar werd de cursus al voor de tweede keer verzorgd. Deze vrijwilligers gaan een belangrijke rol spelen in de grotere openstelling van de Natuurtuinen en het contact met publiek. Dit vrijwilligerswerk is aantrekkelijk voor mensen, die (tijdelijk) werkeloos zijn en op zoek zijn naar aanvullende werkervaring. Naast een vaste rol als gastheer/gastvrouw krijgt elke vrijwilliger ruimte om binnen de eigen mogelijkheden activiteiten te ontwikkelen, bijv. rond educatie, natuurbeheer, creativiteitscursussen. Hun kansen op de arbeidsmarkt worden daardoor vergroot. Het gemeentelijke beleid te aanzien van vrijwilligers en vrijwilligerswerk wordt nauwkeurig gevolgd. CNME Maastricht nam deel aan een themabijeenkomst, waarin informatie werd verstrekt over het nieuwe beleid van de gemeente rond selectie en begeleiding van vrijwilligers. In het najaar van 2005 is gestart met planvorming openstelling Natuurtuinen Jekerdal. Het streven is om tot herkenbare en grotere openstelling van Natuurtuinen Jekerdal te komen, ondersteund door meer vrijwilligers. Natuurtuinen Jekerdal grenst aan het Jekerdalpark. CNME Maastricht is betrokken bij het toekomstig ecologisch beheer van dit gebied. De ligging van de Natuurtuinen in het park zorgt voor extra mogelijkheden, met betrekking tot educatie en beheer. Een situatie met volop kansen voor de toekomst. Er komen meer activiteiten gericht op tuinieren en meer informatie over Natuur en Milieu in Maastricht voor specifieke doelgroepen. Daarbij wordt aansluiting gezocht bij de activiteiten van plaatselijke en provinciale organisaties. Beheergroep ecologisch beheer Een belangrijk onderdeel van onze organisatie is de beheergroep. Hierin wordt samengewerkt door vrijwilligers en mensen in dienst van CNME Maastricht. In 2004 is de groep opgesplitst in twee afzonderlijke ploegen. Beiden hebben nu een eigen voorman. Zo kunnen we beduidend meer werk verzetten, terwijl de kwaliteit toch optimaal blijft. Bij vele werkzaamheden bleek, dat de verdeling goed heeft gewerkt en die is dus voortgezet in Incidenteel zijn beide ploegen samengevoegd, wanneer het werk dit vereiste. De ene ploeg is gevestigd in de Natuurtuinen en werkt hier intensief samen met de vrijwilligers aan de ontwikkeling van dit terrein. Bovendien wordt een gedeelte van de tijd besteed in gebieden als bijvoorbeeld de Sint Pietersberg, Regenwatervijver Amby en Natuurpark Nazareth. Hierbij werkt deze ploeg regelmatig samen met vrijwilligers. De andere ploeg is gevestigd op de Statensingel en doet veel werk met (grotere) machines. Naast het gewone onderhoud van de stadsnatuurgebieden werd weer uitgebreid gewerkt aan handmatig aanvullend herstelbeheer van de kalkgraslanden op de Sint Pietersberg. Het geplande meewerken van de leerlingen van de bovenbouw van de Bernard Lievegoedschool kon door overmacht niet doorgaan. Leerlingen van de Terra Nigra School werkten wel mee. De Weide Campagne, de Hoge Fronten en de Lage Fronten kregen extra aandacht, terwijl het extra maaibeheer van de Regenwatervijver voortgezet werd. Bij de Weide Campagne ging het om de start van aanvullend maaibeheer in het kader van ontwikkeling naar soortenrijk grasland. Hiervoor is een extra subsidie verworven. De Gemeente en Vereniging Natuurmonumenten hebben Jaarverslag 2005 / Beleidsuitgangspunten en producten 5

7 Jaarverslag 2005 / Beleidsuitgangspunten en producten 6 nog geen nieuwe natuurgebieden aangewezen, die in het kader van hun Convenant naar Vereniging Natuurmonumenten gaan. Daarom is CNME Maastricht nog niet ingeschakeld bij het beheer van deze gebieden. Sint Pietersberg Vereniging Natuurmonumenten geeft opdracht aan CNME Maastricht voor advisering en begeleiding wat betreft akkerbeheer, begrazing en aanvullend handmatig beheer van de kalkgraslanden. Hierdoor is CNME Maastricht sterk betrokken bij de ontwikkeling van de Sint Pietersberg. We zijn verder actief in de beheercommissie Sint Pietersberg. Onder begeleiding van CNME Maastricht is er extra maaibeheer uitgevoerd op de kalkgrashellingen door Natuurpunt, de Belgische zusterorganisatie van Natuurmonumenten. Met ingang van 2004 is deze activiteit op de Sint Pietersberg structureel geworden, waardoor de natuurwaarden snel zullen toenemen. Bij een inventarisatie in 2005 door medewerkers van Natuurmonumenten is gebleken, dat er nu vooral een snelle uitbreiding van al aanwezige bijzondere soorten is. Het blijft noodzakelijk de achtergronden van het beheer van kalkgraslanden uit te leggen, omdat dit voor het bezoekende publiek niet vanzelfsprekend is. Advisering over ecologische kansen en beheer Centrum voor de Kunsten Marres in verband met het inrichten en beheren van hun natuurlijke buitenruimte voor tentoonstellingen. Projectgroep BOP Malberg: natuurlijke inrichting van de omgeving van Multifunctionele Accommodatie. Meegewerkt aan uitbouw van het landelijk netwerk Springzaad, dat meer ruimte vraagt voor natuur en kinderen. Vereniging Natuurmonumenten: de organisatie van het beheer op de Sint Pietersberg. Adviezen aan de volgende scholen: Opstap, Perroen, Elckerlyc Daalhof en Elckerlyc Boschpoort, De Regenboog, De Kring, De Spiegel, Op t Spoor Limmel,Aloysiusschool, Anne Frankschool, Markusschool Pottenberg, St Odaschool, Petrus en Paulus, Het Palet, Sterckenberg, Montessorischool Capucijnenstraat over de inrichting van hun schoolterrein. Buurtbeheer Nazareth bij het beheren van Natuurpark Nazareth. L1 in verband met het inpassen van hun omgeving in de ecologisch beheerde gemeentelijke groenzone (regenwatervijver Amby en ecologisch beheerde wegbermen). Meegewerkt aan onderzoek van Alterra over Schoolnatuurtuinen in het basisonderwijs: Helpen zij de vervreemding van de natuur tegen te gaan? Scouting: gebruik buitengebieden. Gemeente en kunstenaar: inrichting en onderhoud van kunstproject aan de Memorielaan. Gemeente: jaarprogramma voor een beheerploeg vanuit de Mondriaan-zorggroep. Reclassering: gedeelten inrichtingswerk aan nieuwe natuurlijke schoolterreinen, dat zij zouden kunnen uitvoeren. CAD: mogelijkheden zwerfvuilproject. Gemeente Maastricht: beheer grondwal De Heeg/Ramershaag. Gemeente Maastricht: Duurzaam energiegebruik door volwassenen. Gemeente Maastricht: inrichting Parkgebied Zuid (de Heeg). Bouwcoördinator Entre Deux: sloopwerkzaamheden i.v.m. muurvegetatie Preekherengang. Meegewerkt aan de opzet en organisatie van de landelijke Wisselwerkdag, een uitwisseling van NME - professionals. Gemeente Maastricht bij inrichting directe omgeving van ons gebouw aan de Statensingel, waarbij de Hoge Fronten worden aangesloten op het gebouw. Betrokken bij onderzoek en ontwikkelingen met betrekking tot de Muurhagedis in de Lage Fronten en spoorlijn Boschpoort. Gemeente Maastricht: restauratiewerk Hoge Fronten en vestingwerken algemeen. Gemeente Maastricht bij Belvedère-project onder meer rond recreatieve zonering. Meegewerkt aan opzet netwerk NME-centra in Drielandenparkzone en de uitvoering van de cursus Drielandenpark-ambassadeurs. Stichting Reinwater: de opzet van een internationaal educatief project voor NGO s rond de Maas. Gemeente Maastricht: Natuur en Milieu en de Stadsvisie en A 2. Betrokkenen Boschpoort: Voedingskanaal. Maaswerken: Grensmaasprojecten Bosschpoort, Borgharen en Itteren. Gemeente Almere: NME en Publiek Private Samenwerking (PPS). Gemeente Maastricht bij de ontwikkeling van project energiebesparing lagere inkomens (TELI regeling VROM). Advies en begeleiding opzet Dag van de Parken (gemeente Maastricht, ANWB). Advies ontwikkeling publieksactiviteiten Septentrion (gemeente Maastricht). Advies aan de regiogemeenten over aanpak zwerfafval projecten met basisscholen. Meegewerkt in Grensschap Albertkanaal. Gemeente Maastricht: ontwikkeling Zouwdal. Groenoverleg gemeente Maastricht. Buurtbeheer Nazareth bij het beheren van Natuurpark Nazareth. Adviezen bij de gesprekken over Afstandsdierenbeleid Gemeente Maastricht / Dierenambulance. Er is een eerste opzet gemaakt voor de campagne 2006 met informatie en activiteiten (voor scholen en publiek). Advies Vrijwilligersorganisaties Maastricht over

8 Instromende Vrijwilligers. Advies en scholing netwerk vrijwilligersorganisaties in Maastricht (thema: opvang, selectie en begeleiding instromende vrijwilligers) Product 2) Mensen bekend, vertrouwd maken met, en inzicht geven in, de ontwikkelde ecologische en duurzame kwaliteiten. Cursussen, workshops en bijscholingen Elk jaar wordt een aantal cursussen, vaak in samenwerking met andere organisaties, in een regelmatige cyclus aangeboden, afhankelijk van behoefte en vraag. Dit jaar ging het om de volgende zaken: Natuurgidsencursus: in 2005 is een nieuwe cursus van start gegaan met 18 deelnemers uit Maastricht en de regiogemeenten. Op 27 augustus is er een terugkomdag voor natuurgidsen en natuurouders georganiseerd. Het thema was Natuur- en landschapsfotografie. Er waren 18 deelnemers aanwezig. De eerstejaarsstudenten van de PABO Hoge School Zuyd (5 groepen:100 studenten en 4 docenten) hebben een deel van de introductieweek doorgebracht op de locaties van het CNME: de educatieve boerderij en de onderwijswerkplaats werden in september bezocht. In oktober werd er ook een bezoek gebracht aan de Natuurtuinen Jekerdal. Er is meegewerkt aan de Cursus Natuurlijk Tuinieren van het IVN-Maastricht. Natuuroudercursus: 10 ouders / vrijwilligers (9 uit Maastricht en 1 uit Gronsveld) hebben deze cursus gevolgd en met goed gevolg afgerond. IVN Eys-Wittem heeft zich aangemeld voor ondersteuning van een natuuroudercursus in het voorjaar van docenten van bs Elckerlyc volgden een workshop: Takken en knoppen. Deze workshop is op locatie verzorgt. Alle docenten en directie van de Markus basisschool en de Openbare Basisschool Het Palet volgden een workshop over het project De Wenswijk in de Natuurtuinen Jekerdal. In 2005 heeft Stichting CNME 4 workshops georganiseerd voor leerkrachten (Vlinders,Kikkerdril, Ontdekdoos KNNV, Zadenpakket, Braakballen). Er deden in totaal 50 personen mee, die enthousiast waren over deze praktische opzet. Natuurtuinen Jekerdal kan in de komende jaren uitgroeien tot scholings- en ontmoetingsplek natuureducatie en opleiding van vrijwilligers. IVN verzorgt haar cursussen, workshops en excursies vanuit dit terrein. Vanuit CNME is in 2005 het vrijwilligerswerk kwalitatief versterkt met een gestandaardiseerde cursus gastheer/gastvrouw. Alle activiteiten worden modulair opgezet en zijn overdraagbaar naar nieuwe vrijwilligers, maar ook naar nieuwe activiteiten. Zo wordt bijvoorbeeld een woensdagmiddagactiviteit ook geschikt gemaakt voor kinderfeestjes. CNME verzorgde naast IVN-Maastricht een aanvullend aanbod aan cursussen, workshops en open dagen. 3 open dagen Natuurtuinen en 2 speciale open dagen, in het kader van Dag van de Parken en Netwerk routes Jekerdal Interregproject. (Totaal bij beiden 750 bezoekers) workshop levende wilgenhut maken (15 deelnemers) 3 keer de workshop fotografie en schilderen (15 deelnemers) verruimde openstelling, vanaf juni ook dinsdag en donderdag excursie wandeling naar de verborgen vallei (30 deelnemers) excursie medicinale planten en bijgeloof (10) In het tuinseizoen maandelijks bijscholing voor vrijwilligers, die in de moestuin werken, onder leiding van Velt. 4 scholingsbijeenkomsten over het beheer van de natuurtuin en de daarbij behorende publieksfunctie. Tijdens een van de bijeenkomsten was de evaluatie van het vrijwilligerswerk een apart onderwerp. 2 cursus gastheer/ gastvrouw (totaal 11 deelnemers) Jeugdcursus Visstandverbetering Maas (3 deelnemers). Rondleiding aan IVN-Ulestraten (25) over de Natuurtuinen. In kader van het bezoek van Burgemeester en Wethouders aan Maastricht Zuidwest een rondleiding Jekerdalpark/Natuurtuinen door IVN-Maastricht, Visstandverbetering Maas en CNME-Maastricht voor 2 wethouders. CURSUSAANB Aantal Aantal Aantal Aantal cursist. cursist. cursist. cursist. CNME maastricht Andere org TOTAAL: Jaarverslag 2005 / Beleidsuitgangspunten en producten 7 Bij veel cursussen wordt gebruik gemaakt van modules, die met een kleine aanpassing gebruikt kunnen worden voor verschillende doelgroepen.

9 Jaarverslag 2005 / Beleidsuitgangspunten en producten 8 BIJSCHOLING Aant.Aant. Aant.Aant. Aant.Aant. Aant.Aant. maal cur. maal cur. maal cur. maal cur. CNME Maastricht samen met andere organisaties Bijscholing onderwijsgevenden Aant. pers Aant. pers. Aant. pers. Maastricht en regio De Bijscholing aan de onderwijsgevenden is dit jaar georganiseerd via een aantal workshops. Deze zijn opengesteld voor mensen die in het onderwijs actief zijn met NME, zoals NME contactpersonen, leerkrachten en natuurouders. Deze aanpak heeft goed gewerkt en we bereiken er meer mensen mee dan vroeger toen we ons alleen richtten op de bijscholing van NME contactpersonen. Rondleidingen, Veldlessen De Groene Week: de week van 10 tot en met 18 september stond in het teken van Veranderend Landschap. De natuurorganisaties richtten zich op het gebied in Zuidoost Maastricht, van Kleine Weerd tot Heerderberg. Het verleden, de kansen en de duurzame ontwikkelingen in dit veranderend landschap werden belicht. Er was een aanbod samengesteld van 19 activiteiten, die samen een goed beeld geven van de mogelijkheden van natuur, educatie en voorlichting: excursies, workshops en kinderactiviteiten. De publiciteit was gevarieerd en uitstekend. De Groene Week vraagt aandacht voor natuur en natuuractiviteiten en krijgt deze ook. Dat leidt helaas niet tot meer deelnemers (200); in de loop van de jaren is het accent verschoven van deelnemers werven naar publiciteit over natuur. De Groene Week wordt voorbereid door een werkgroep vanuit de Coördinatiegroep met vertegenwoordigers van IVN-Maastricht, Natuurhistorisch Genootschap, Velt Zuid- Limburg, en CNME Maastricht en regio. Aan de uitvoering werkten 14 organisaties mee. Dit jaar waren daar voor het eerst ook buurtraden bij. De Midzomernatuurtocht was dit jaar gekoppeld aan het 10 jarig bestaan van onze organisatie en de opening van de Statensingel. Meer dan 200 personen deden mee aan deze tocht met Picknick in de Hoge Fronten. Door CNME Maastricht werden rondleidingen en educatieve activiteiten verzorgd in de Hoge Fronten (totaal 350 deelnemers). Muizenexcursie Kleine Weerd, samen met de Jeugdbond voor Natuur- en Milieustudie: 7 deelnemers. De herfstexcursie in het Cannerbos voor leerlingen van het primair onderwijs werd door 33 groepen aangevraagd. CNME Maastricht verzorgde veldlessen in de Eijsder Beemden (16) en in de Kleine Weerd (5). Rondleiding voor wethouders SBF en Groen in Jekerdalpark en Via Regiapark over ecologische kansen. Het Bloemboekettenproject met wilde planten met VMBO Porta Mosana kon helaas geen doorgang meer vinden omdat een roosterverandering verhinderde, dat de leerlingen nog buitenlessen konden volgen. In het kader van de ICIS-teamdag 2005 heeft een tiental deelnemers op 22 juni een ochtend doorgebracht op de Educatieve Boerderij. De deelnemers kregen uitleg over het project Kunst van het toestaan, waarna ze meegebouwd hebben aan de uitbouw van een stenig milieu/dierenhotel op de Boerderij. Het ICIS is het International Centre for Integrative Studies, een interdisciplinair onderzoekscentrum. ECURSIES aant. aant. aant. aant. aant. aant. maal deel- maal deel- maal deelnemers nemers nemers CNME Andere Organisaties TOTAAL: Voorlichting en discussies In 2005 verzorgde onze organisatie de volgende voorlichtingsbijeenkomsten en discussies: Lezing en discussie georganiseerd door CNME Maastricht met IVN Maastricht en Natuurhistorisch Genootschap kring Maastricht over Duurzaam ondernemen en watergebruik. Medewerking werd verleend door de Kamer van Koophandel en Hoge School Zuyd. Lezing voor de Rotary over activiteiten van CNME Maastricht en regio. Er is meegewerkt aan een serie artikelen in De Wereld van het Jonge Kind over spelen in de natuur. Er is onder andere een artikel verschenen over drie natuurlijk

10 ingerichte terreinen in Maastricht (novembernummer). Bovendien is er meegewerkt aan een artikel in ISW over de tuin van de Christoffelschool. Over de inrichting van het nieuwe natuurlijke speelterrein bij de Perroen zijn interviews gegeven aan De Limburger en aan TV Maastricht. waarbij bekeken werd op welke manier NME vorm krijgt per school (maatwerk). Jaarlijks proberen we ongeveer 25% van de Maastrichtse scholen te bezoeken voor deze gesprekken. Op deze manier wordt ons aanbod zo goed mogelijk in de leerprogramma s van de scholen geïntegreerd en blijft actueel. NME en toerisme/recreatie Met dagen als de Dag van het Park en de Open Dag Interregproject Jekerdal werden ook veel recreanten en toeristen bereikt. Recreanten maken verder veel gebruik van Open Dagen in Natuurtuinen Jekerdal en de Educatieve Boerderij. Op initiatief van de ANWB vond op zondag 29 mei 2005 de eerste landelijke Dag van het Park plaats. In Maastricht werd de dag gecombineerd met de Dag van de Vesting op zaterdag 28 mei. De organisatie van de vele activiteiten lag bij de Gemeente Maastricht en CNME Maastricht, in samenwerking met Stichting Vestingstad, IVN-Maastricht, Dierenpark Maastricht, Vereniging Natuurmonumenten en VVV Maastricht. Product 3) Ecologische basisvorming als randvoorwaarde om het Natuur- en Milieuplan te kunnen uitvoeren. Educatie en voorlichting over de basiselementen van ecologische/kringloopprocessen in de leefomgeving. Visie NME en Onderwijs Deze algemene NME is vooral gericht op het onderwijs. Ons onderwijsaanbod is gericht op het scheppen van voorwaarden, die een school in staat stellen om NME handen en voeten te geven. CNME Maastricht streeft naar een NME-contactpersoon op elke school. Deze persoon kan dan als sleutelfiguur dienen bij het tot stand brengen van een schoolplan, waar NME een structureel onderdeel van uitmaakt. Omdat CNME Maastricht meer doelgroepen heeft dan het onderwijs en zich vooral op kadervorming richt, zijn de scholen er aan gewend, dat er slechts een beperkt aantal lessen door onze medewerkers zelf wordt uitgevoerd. Ca. 70% van de uitgevoerde lessen bestaat uit zelfdoelessen. 30% is gegeven lessen, CNME Maastricht richt complete lessen in. De klassenleerkracht geeft de les zelf. Het pakket dat CNME Maastricht aan het onderwijs biedt (Educatieve Boerderij, schooltuinen, NME Atelier (voorheen Onderwijswerkplaats), Bladgroen, NME-lessen, Milieuzorg, Diftar) wordt steeds met scholen geanalyseerd op niveau van directie en NME-contactpersoon. In 2005 vonden 8 analysegesprekken plaats met scholen, NME-contactpersonen in het onderwijs: NME-contactpersonen: Aant. pers. Aant. pers. Aantal pers. Maastricht Regio TOTAAL: Momenteel is er op iedere school voor primair onderwijs een NME-contactpersoon, die voor ons de ingang naar de school is. Educatieve Boerderij Daalhoeve Ook in 2005 is voortgegaan met een verbreding van de taakstelling van de boerderij. De boerderij wil een duidelijke plaats in de wijk gaan innemen, waar meerdere doelgroepen gebruik van kunnen maken. Gilde 'de Wijngaert' is actief op de boerderij. Het MIK (Maatwerk In Kinderopvang) maakt 2 dagdelen in de week gebruik van het benedenleslokaal voor buitenschoolse opvang op de boerderij. Er waren weer lessen op de boerderij voor alle leeftijdsgroepen en rond verschillende kerndoelen zijn in het schooljaar 2004/2005 op en rond de boerderij 211 groepen actief geweest, waarvan 125 uit de regio. Leerkrachten, hulpouders en begeleiders, die de zelfdoelessen op de Educatieve Boerderij uitvoeren, krijgen hiervoor ondersteuning en begeleiding, desgewenst individueel. Het project Buitengewoon, waarbij verstandelijk gehandicapte medewerkers op Boerderij Oan Köbbes van Maasveld lessen verzorgen voor groep 5/6 van het primair onderwijs, blijft een succes. Voor het schooljaar 2004/2005 werden er 30 lessen verzorgd. NME Atelier (voorheen Onderwijswerkplaats) Natuurorganisaties, leerkrachten en Pabostudenten kunnen gebruik maken van het NME atelier (voorheen Onderwijswerkplaats (OWP), waar leskisten, boeken, lesmateriaal, dia s en video s uitgeleend worden. Ook kan men er terecht voor advies. Het nieuwe automatiseringsprogramma voor de uitleen van materialen is meer toegespitst op onze situatie en voldoet nu goed. 1e jaars Pabostudenten zijn bij ons op bezoek geweest voor een introductie over de Onderwijswerkplaats, het ging om 4 tot 5 klassen, met in totaal 100 studenten. Jaarverslag 2005 / Beleidsuitgangspunten en producten 9

11 Het afgelopen jaar is de trend, die in 2004 werd ingezet voortgezet. Er zijn 4 workshops voor onderwijsgevenden georganiseerd. positief. We laten het blad uitkomen als er voldoende nieuws te melden is aan het onderwijs. Dit jaar zijn er 2 nummers uitgebracht. Jaarverslag 2005 / Beleidsuitgangspunten en producten 10 Datum Onderw. Locatie Toegezonden Doelgroep materiaal Jonge dieren Groen Café Vlinderpakket Lkr. alle groepen Kikkerdril Slakken Groen Café/ Ontdekdoos Lkr. alle groepen Frontenv KNNV-materiaal Wilde Planten/ Groen Café Zadenpakket Lkr. midden Heksendipl. A Fronten en lesbrief en bovenbouw Braakballen Groen Café Braakballen Lkr bovenbouw pluizen en lesbrieven In totaal deden 50 leerkrachten aan deze workshops mee. De workshop Wilde Planten / Heksendiploma A is niet doorgegaan ivm te weinig deelnemers. Kaleidoscoop In de Kaleidoscoop wordt het lessenaanbod opgenomen van natuur- en milieuorganisaties in Maastricht en Regio voor het Primair Onderwijs. Het aanbod wordt door het CNME gecoördineerd en wordt op internet geplaatst ( In het schooljaar 2004/2005 waren er 626 aanvragen, verdeeld over 36 activiteiten. Daarvan werden 556 aanvragen gehonoreerd. VELDLESSEN / LESSEN 2004/ / /2003 St. CNME Boerderij St. CNME Veldlessen St. CNME Adoptieles St. CNME Algemeen Milieuzorg op school (Mos) Het Mos-project is in de fase beland, dat het op de meeste scholen integraal ingebed is. Zuinig omgaan met energie en afval is op de scholen, waar MOS heeft plaatsgevonden, een normale zaak geworden. DIFTAR: In januari 2001 is het DIFTAR- scholenproject van start gegaan. Alle kinderen hebben toen een drinkbeker gekregen (ongeveer ) en de scholen konden aanvullende maatregelen invoeren. Het scholenproject is in juni 2005 afgerond. Ook na die tijd zijn er bekers beschikbaar voor leerlingen, die later instromen. Het DIFTAR- drinkbekerproject is voor het thema milieuzorg in het algemeen een enorme stimulans geweest. We durven te stellen, dat dit thema nu op meer dan 90 % van de scholen een belangrijke rol speelt en min of meer geïntegreerd is in de dagelijkse gang van zaken op school. Als vervolg hierop heeft een 5-tal buurten in Maastricht meegedaan met de scholenactie in het kader van Sjiek en Sjoen: Borgharen, Wyck, Heer, Daalhof en Wolder. Aan het project is deelgenomen door zo n 1500 kinderen, 150 ouders en alle leerkrachten van de betreffende scholen. Alle participanten in dit project waren erg enthousiast en tevreden over het verloop hiervan. Momenteel wordt bekeken hoe Sjiek en Sjoen een vervolg krijgt en wat de rol van het CNME daarbinnen wordt. CNME Maastricht zat in de jury van de actie Maastricht Sjiek en Sjoen? die initiatieven moest beoordelen van diverse particulieren en groeperingen over hoe de stad een schonere aanblik te geven. Verder is er met de regiogemeenten afgesproken, dat er in iedere gemeente in 2005 een zwerfvuil-opruimactie wordt gerealiseerd, waarbij basisschoolleerlingen tijdens schooltijd de handen uit de mouwen steken (zij ruimen gedurende één dagdeel hun eigen schoolomgeving op en worden daarop voorbereid middels een lespakket). St. CNME totaal: Andere organisaties TOTAAL: CNME Maastricht fungeert als contactpunt tussen scholen en de gemeente Maastricht in het kader van de inzameling van gescheiden afvalstromen (papierinzameling: 11 x per jaar). De energielessen zijn in 2004/2005 niet gegeven, omdat dit landelijke project maar sporadisch beschikbaar is. Hierdoor waren er minder lessen CNME algemeen. Voor 2005/2006 hebben we dit project wel kunnen vastleggen. Wel hebben we het programma Sjiek en Sjoen kunnen uitvoeren op een aantal scholen. Bladgroen De formule van Bladgroen (een nieuwsbrief gericht op onderwijs) slaat goed aan. De reacties van de scholen zijn Sarah s wereld: In schooljaar 2004/2005 is dit project over duurzaam leven en milieubewust consumeren 3 x als zelfdoeles gegeven door leerkrachten zelf. Zij volgden daartoe een bijscholingsmiddag. Consument en Milieu Het Project duurzaam energiegebruik volwassenen in samenwerking met woningbouwverenigingen en energiebedrijven is afgerond. Samen met de gemeente hebben

12 we een verkenning uitgevoerd naar vervolgprojecten in het kader van de Bansregeling. Voortvloeiend hieruit heeft CNME Maastricht de Gemeente Maastricht geadviseerd bij de ontwikkeling van project energiebesparing lagere inkomens (TELI regeling VROM). In december werd duidelijk, dat VROM de aangevraagde subsidie heeft gehonoreerd. In 2006 en 2007 zal dit project worden uitgevoerd. Samenwerking met PABO CNME Maastricht verzorgde in 2005 het biologie/natuuronderwijs voor de 1e jaars en 3e jaars- specialisatie biologie Hogeschool Zuyd / PABO Maastricht. Het ging hierbij om een langdurige vervanging, die geduurd heeft tot aan de zomervakantie. Product 4) NME activiteiten regio. CNME Maastricht en regio heeft een regionale taak. Deze vervult zij samen met een werkgroep van regionale Milieucontactambtenaren Maastricht en Mergelland. Dit netwerk komt regulier 2x per jaar samen. In 2004 is een nieuw beleidsplan opgesteld in samenwerking met deze werkgroep. Het beleid is in het portefeuillehoudersoverleg van 28 april 2004 vastgesteld. Ook na het opheffen van het gewest Maastricht en Mergelland komt dit beleid niet in gevaar. Naast de gezamenlijke bijeenkomsten is er in elke gemeente dit jaar ook een evaluatie/analysebijeenkomst geweest. Over MOP is het volgende besloten: de gemeenten Margraten, Meerssen en Gulpen-Wittem zullen het MOP in eigen beheer gaan uitvoeren. De overige gemeenten zien vooralsnog geen mogelijkheid om dit te realiseren. Verdere activiteiten: In Bunde is een natuurlijk speelterrein ontwikkeld op de speelplaats van De Bundeling. CNME Maastricht heeft in Vaals en Gulpen-Wittem het zwerfafvalproject gecoördineerd; in Margraten en Eijsden is advies gegeven over de invulling van een dergelijk project. De gemeenten hebben dit vervolgens in eigen beheer uitgevoerd. In Valkenburg zijn de eerste voorbereidingen getroffen om het project in maart 2006 uit te voeren. Meerssen doet dit project in eigen beheer. Deelname aan de overlegtafel Vitaal Platteland. Meewerken aan studiedag Provincie Stad/Land relaties. Kandidaat gesteld voor proefproject opleiden gidsen voor toekomstig Nationaal Landschap Heuvelland. Activiteiten in schooljaar 2004/2005: 1 Inhoudelijke en praktische ondersteuning van netwerk van contactambtenaren Het netwerk van contactambtenaren is een belangrijke steunpilaar van de activiteiten van CNME Maastricht en regio in het Mergelland. Elke gemeente heeft één vertegenwoordiger in dit netwerk. 2 Opzetten en uitbouwen van NMEnetwerken binnen de gemeenten In elke gemeente in het Mergelland is een netwerk waarin gemeente, scholen, plaatselijke natuur- en milieugroepen en CNME Maastricht en regio participeren. CNME Maastricht heeft hier zowel een makelaars als een beleidsvolgende rol. Gemeente Wittem-Gulpen: 2 x per jaar netwerkbijeenkomst: scholen, Natuurouders en Schoolgidsen, IVN-Eys- Wittem, CNME Maastricht en regio. Gemeente Margraten: 2 x per jaar netwerkbijeenkomst: Scholen, IVN, VTN, Gemeente en CNME Maastricht. Gemeente Vaals: hetzelfde als bij Margraten. Gemeente Valkenburg: 2 x per jaar netwerkbijeenkomst: scholen, gemeente en CNME. In Meerssen is onze organisatie agendalid van het educatief overleg. Gemeente Eijsden: 2 x per jaar netwerkbijeenkomst: scholen, gemeente, IVN -Eijsden, Grueles en CNME Maastricht en regio. 3 NME aanbod voor het onderwijs In de Kaleidoscoop staat het NME-aanbod voor scholen voor primair onderwijs voor het schooljaar 2004/2005. Dit aanbod geldt ook voor de scholen in de regio. Totaal tekenden 25 regioscholen in voor 301 activiteiten (vorig jaar: 23 scholen en 276 activiteiten). CNME Maastricht en regio heeft een eigen NME-aanbod. Enkele scholen maken gebruik van het planten- en zaadassortiment, dat door CNME Maastricht geleverd wordt ten behoeve van de school(natuur)tuinen. De scholen maken regulier gebruik van de ondersteuning, die via de Onderwijswerkplaats (9 uur per week) geboden wordt: advisering, uitleen van lesmateriaal en leskisten. Jaarverslag 2005 / Beleidsuitgangspunten en producten 11

13 Daarnaast kunnen de scholen gebruik maken van het aanbod van andere groene organisaties, dat in de Kaleidoscoop wordt aangeboden. Het gaat hierbij om 15 organisaties. Jaarverslag 2005 / Beleidsuitgangspunten en producten Provincie/ Euregio Provinciaal POEL overleg. In de provincie Limburg zijn op 12 plaatsen NME-centra, inclusief COS en gemeenten met een NME-consulent. Deze groep, genaamd POEL (Provinciaal Overleg Educatie Limburg) kwam 4x samen. In Euregioverband waren er de volgende zaken: CNME Maastricht neemt deel aan de werkgroep Grensschap Albertkanaal, waarin buurtbewoners en mensen van de gemeenten Riemst, Lanaken en Maastricht werken aan een visie op de Albertkanaalzone en de opzet van een Interregproject. In een bijeenkomst in Stokkem werd meegewerkt aan het opzetten van een internationaal Netwerk van natuurorganisaties rond de Maas en een educatief Maasproject. Het NME samenwerkingsoverleg in de Euregio ( Crossborder coöperation ) is 2 x bezocht. Er doen 12 NME-centra uit de Euregio aan mee. CNME Maastricht was gastheer en medeorganisator van de cursus Drielandenpark-ambassadeurs, die in 2005 gehouden werd in Voeren, Maastricht, Stokkem en Botrange. Het maakt deel uit van het Interregproject SOS Open Space. 12

14 II ORGANISATIES EN LOCATIES STICHTING CNME Coördinatiegroep De Coördinatiegroep bestaat uit particuliere organisaties, die zich bezighouden met natuur- en milieueducatie en betrokken gemeentelijke diensten (zie bijlage 3). De werkzaamheden van de Coördinatiegroep doen zich vooral voor in de verschillende werkgroepen/projectgroepen. Effecten van deze samenwerking vindt u o.m. bij Cursussen, Workshops, bij Voorlichting en Discussies en eveneens bij diverse beheerwerkzaamheden. Zie ook bijlage 2 en bijlage 3. Projectgroepen / werkgroepen: Groene Week 2005 De Groene Week wordt voorbereid door een werkgroep vanuit de Coördinatiegroep met vertegenwoordigers van IVN-Maastricht, Natuurhistorisch Genootschap, Velt Zuid-Limburg, CNME Maastricht. Aan de uitvoering werkten 14 organisaties mee. Opbouw Natuurtuinen Jekerdal Hierin werken samen Vrijwilligers, VELT Zuid-Limburg, IVN-Maastricht en CNME Maastricht. Natuurgidsencursus, Samenwerkingsverband van IVN- Maastricht en regio en CNME Maastricht. Ecologische visie Maastricht (Belvedère, Maastricht, Grensmaas,.Grensschap Albertkanaal, Lage Fronten, Jekerdal, A2/Landgoederenzone, Stadsvisie). Hierin wordt in wisselende samenstelling al naar gelang het onderwerp samengewerkt door Vrijwilligers, IVN- Maastricht, NHG kring Maastricht, Visstandverbetering Maas, Grensschap Albertkanaal, Gemeente Maastricht). Jaarlijkse Lezing en discussie. Georganiseerd door IVN-Maastricht, Natuurhistorisch Genootschap kring Maastricht en CNME Maastricht, dit jaar over Duurzaam ondernemen. Kaleidoscoop, NME-aanbod aan onderwijs en jeugd in Maastricht en regio. 17 organisaties bieden hun educatieve activiteiten, totaal 36 stuks, aan. Dit jaar waren er 626 aanvragen, waarvan er 556 gehonoreerd konden worden. Overleg kinderboerderijen (Daalhof, Maasveld, De Heeg en andere organisaties, die met dieren werken (Dierenpark, Dierenasiel, Dierenambulance). Ook de kinderboerderij uit Lanaken, Pietersheim, is hierbij betrokken. De campagne over de wijze, waarop mensen met huisdieren dienen om te gaan, als ze er geen plek meer voor hebben ( Bezint eer ge begint ) is voortgezet (Samenwerkingsverband Kinderboerderijen, Dierenasiel en Dierenpark, Dierenambulance). Naast deze werkgroepen komt een aantal vertegenwoordigers van organisaties 2 keer per jaar bij elkaar om algemene zaken te bespreken en elkaar te informeren, bijv. via presentaties. Daarbij worden naargelang het onderwerp vertegenwoordigers van de gemeente Maastricht uitgenodigd. Verder wordt het jaarverslag van CNME Maastricht hier besproken. Een Voorbereidingsgroep, bestaande uit IVN-Maastricht, Natuurhistorisch Genootschap, gemeente Maastricht (afdeling Stad en Milieu) en CNME Maastricht, bereidt de werkzaamheden van de Coördinatiegroep voor en onderhoudt tussentijdse contacten. In het Groenoverleg vindt regelmatig overleg plaats tussen de betrokken gemeentelijke diensten en CNME Maastricht. Bestuur Het bestuur van CNME Maastricht wordt gevormd door: De heer V. Wiese voorzitter De heer B. Wijnands secretaris De heer E. Klomp, penningmeester Mevrouw N. Lázàr- Schilthuis, lid De heer G. Peters, lid Directeur, de heer D. Shepherd. Het bestuur hield zich in 2005 in hoofdzaak bezig met een Strategische discussie over de toekomst van de organisatie, dreigende bezuinigingen, 10 jarig bestaan van de organisatie, diverse projecten, samenwerking met Natuuren Milieuorganisaties, Jaarverslag, Jaarprogramma, Financiën en Bestuurlijk overleg met gemeente Maastricht. Personele Omvang In het Centrum zijn 15,5 formatieplaatsen aanwezig. Daarvan zijn 5 ID-formatieplaatsen. Het aantal personen, in dienst bij CNME Maastricht is 19, waarvan 10 vrouwen. Er zijn bovendien twee personen werkzaam via Yonder/MTB. Via Stichting CNME Projecten was een persoon voor een langdurige project in dienst en vier personen via een oproepcontract. In totaal waren er dus 26 personen werkzaam in 2005, waarvan 13 vrouwen. Van ouderschapsverlof maakten 2 personen gebruik. In 1999 is Stichting CNME Projecten opgericht. Vanwege de B3-status (ambtenarenstatus) van CNME Maastricht is het bijna onmogelijk mensen in tijdelijke dienst aan te nemen zonder vergaande consequenties. Via Stichting CNME Projecten kan dit wel. Stichting CNME Projecten vormt fiscaal gezien een financiële eenheid met Jaarverslag 2005 / Organisatie en locaties Stichting CNME 13

15 Jaarverslag 2005 / Organisatie en locaties Stichting CNME 14 CNME Maastricht en valt onder hetzelfde bestuur. Bij deze stichting hebben in 2005 vijf personen een dienstverband gehad, waarvan zoals gezegd, één in een langdurige project en vier als oproepkracht. Als stagiaires waren er: 1 stagiaire Pabo Roermond 5 Stagiaires Terra Nigra (4 beheerploeg 2 en 1 Educatieve Boerderij) 4 stagiaires AOC Limburg 1 stagiaire Jan Baptist Dat zijn dus 11 stageplaatsen. Daarnaast bood de Educatieve Boerderij voor de Raad voor de kinderbescherming plaats aan 9 jeugdige taakgestraften, die allen assisteerden bij terreinonderhoud, dierenverzorging en educatie. Vrijwilligers Landelijk blijkt, dat vrijwilligers zich steeds minder voor een lange periode (jaren) willen verbinden aan een organisatie. Vrijwilligers zoeken werkervaring, structuur en gezelligheid, maar ook scholing. De ontwikkeling binnen CNME Maastricht sluit hierbij aan. Daarbij wordt samenwerking met andere vrijwilligersorganisaties steeds belangrijker. Zo wordt bij de werving van vrijwilligers en bij de ontwikkeling van nieuw vrijwilligersbeleid nauw samengewerkt met de Vrijwilligerscentrale van Trajekt. CNME Maastricht neemt deel aan de netwerkbijeenkomsten vrijwilligerswerk, georganiseerd en begeleid door de gemeente Maastricht. Het gemeentelijk beleid ten aanzien van werk en vrijwilligerswerk wordt nauwkeurig gevolgd. CNME Maastricht is opgenomen op de website Vrijwilligersinformatiepunt (VIP) van de gemeente Maastricht. In december organiseerde de gemeente Maastricht MADD (Make a difference day) en sloot daarbij aan bij het initiatief van de landelijke organisatie van CIVIQ en Vereniging Nederlandse Organisatie Vrijwilligerswerk (NOV). CNME Maastricht werkte hieraan mee. Naast de traditionele vrijwilliger neemt de zogenaamde Instrumenteel vrijwilliger een steeds belangrijkere plaats in in de organisatie. Landelijk en ook plaatselijk worden steeds meer mensen gestimuleerd om op zoek te gaan naar betaald werk. Vrijwilligerswerk is dan een inspirerende tussenstop. Vrijwilligers zijn actief in Natuurtuinen Jekerdal. Educatieve Boerderij Daalhoeve, NME Atelier (voorheen OWP), beheer natuurgebieden. Bij de in de Coördinatiegroep betrokken organisaties zijn verder zeer veel vrijwilligers actief. VRIJWILLIGERS Boerderij Natuurt. Jekerdal NME Atelier (OWP) Natuurgeb TOTAAL: Scholing De volgende scholingsbijeenkomsten werden bezocht: Meerdaagse excursie naar Freiburg im Breisgau. Reis werd gefinancierd door het ministerie. Doel was onderzoek hoe de gemeente natuurspeelplaatsen (ongeveer 100) in hun beleid verankerd heeft. Bezoek aan de Speeldernis in Rotterdam, een natuurlijke speelplek in de stedelijke wildernis. Presentatiecursus bij NCATB). Beginnen met leidinggeven bij Schouten en Nelissen. Cursus Drielandenpark Ambassadeurs. Tractorcursus Helicon. Scholingsbijeenkomst gevolgen WMO (Wet Maatschappelijk Ondersteuning). Infobijeenkomsten vrijwilligersbeleid. Studiedag Stad / Land relatie van Provincie Limburg. Werkbezoek Natuurontwikkeling Gelderse Poort. Bezoek projecten Vitaal Platteland. Informatieavonden gemeente en Klaor Loch over Fijnstof. Informatieavond Grensmaasproject Meers en Bosschpoort/Borgharen/Itteren. Informatieavonden cultuurhistorie in Belvedère project. Symposium over Mosa Natura in Stokkem. Culturele Biografie. Symposion Bewonersparticipatie in het groen van Alterra. Bijeenkomst Septentrion in Lille. Provinciale bijeenkomst Ruimte voor Limburg. Europese conferentie (kinder) boerderijenwerk. Bedrijfshulpverlening. Arbozorg. Provinciaal overleg NME.(POEL). Publiciteit en PR Nieuwsbrieven De Nieuwsbrief van CNME Maastricht is in 2005 in een nieuw jasje gestoken en is 4 maal uitgekomen. De oplage van het voorjaars-, herfst- en winternummer was 700 stuks. Het zomernummer werd uitgegeven in de vorm van een fotojaarverslag 2004 in het kader van het 10 jarig bestaan van het CNME. Dit nummer wordt ook gebruikt

16 als algemeen informatieblad om de veelzijdigheid van het CNME te presenteren en werd daarom gedrukt in een oplage van 1500 stuks. Deze editie is ook op posterformaat gedrukt en wordt gebruikt bij informatiemarkten e.d. Boerderijkrant De Boerderijkrant is in 2005 tweemaal uitgekomen. Het waren de themanummers over Dier en Feest en Buitenlanders (dieren, mensen, planten). Er bestaan plannen om het blad in een andere vorm te gieten en meer als mededelingenblad over de Maastrichtse dierenorganisaties op te zetten. Bladgroen, een nieuwsbrief gericht op leerkrachten in het onderwijs verscheen 2 maal. Website De website van CNME Maastricht ( is vanaf november 2000 in de lucht. Tot nu toe hebben we zo n bezoekers gehad (in 2005 waren dat 6300 bezoekers). Uitgaande van 40 werkweken zijn dat dit jaar zo n 30 bezoekers per dag. Het ligt in de lijn der verwachting, dat de website een centralere rol krijgt in de informatievoorziening naar derden. Bij uitleen van materialen uit het NME atelier (voorheen OWP) wordt al regelmatig gereserveerd via de website. Dit jaar hebben wij ons georiënteerd op een nieuwe opzet van de website. Uitgangspunt daarbij is, dat men iets te halen heeft als men de website bezoekt. In 2006 zal dit verder worden uitgewerkt. Folders/brochures De in samenwerking met Bureau Buurtgericht Werken Maastricht gemaakte brochure Geveltuinen in Maastricht, met daarbij extra doelgroepgerichte infobladen (advies over beplanting met klimmers, advies aan buurtgroepen, (winter)onderhoud) wordt verspreid op plaatsen, waar belangstelling is voor de aanleg van geveltuinen. Verder is er een folder over Kinderboerderijen in Maastricht e.o. te krijgen. Groene Agenda De Groene Agenda is een gezamenlijke publicatie over workshops, cursussen, lezingen, excursies e.d. binnen NME-organisaties. Deze verscheen ook weer in 2005 in De Trompetter, die deze agenda gratis plaatst. In het kader van de Groene Week is een activiteitenkrant verschenen. Publiciteit In 2005 is in het kader van het 10 jarig bestaan de vormgeving van onze organisatie aangepast. Als naam wordt nu gevoerd: CNME Maastricht en regio Ook is een nieuw PR beleidsplan opgesteld. De Groene Week haalde veel publiciteit. Naast de overzichten in de verschillende dagagenda s besteedden radio en tv er aandacht aan. Persberichten betreffende Natuurtuinen Jekerdal werden breed gepubliceerd in streekbladen. De Limburger publiceerde een aantal artikelen over o.a het 10 jarige bestaan van CNME Maastricht en regio en de natuuroudercursus. Over de inrichting van het nieuwe natuurlijke speelterrein bij de Perroen zijn interviews gegeven aan De Limburger en TV Maastricht De Wenswijk is meerdere malen in beeld geweest. Zowel TV-Maastricht als de dagbladen hebben aandacht besteed aan de tentoonstelling in Malberg in juni en de speeldag in november. Sjiek en Sjoen acties met scholen in diverse wijken kregen regelmatig publiciteit. Aan dierenbeleid werd aandacht besteed door L1-Radio. Middels 3 interviews met een werkneemster van CNME Maastricht kwamen achtereenvolgens afstandsdieren, eenzame huisdieren en productieverhoging bij landbouwhuisdieren door muziek aan bod. L1 radio had ook aandacht voor Adoptieproject Regenvijver Amby en Huismussen in Maastricht en de rest van Limburg. De Hoge Fronten was in het nieuws in verschillende krantenartikelen in Dagblad de Limburger (Muurhagedissen, Herinrichting, Hondenlosloopgebied). Bij L1-nieuws kwam een item over de Muurhagedis op de Bemelerberg (uitgezette populatie) en de Hoge Fronten. TV-Maastricht besteedde in 2005 aandacht aan: IJsvogel in Caberg. Extreem warme november. Ooievaar in Malpertuis. Opruimacties scholen in het kader van Sjiek en Sjoen. Boomfeestdag op Grondwal de Heeg. Open dag Natuurtuinen Jekerdal (stadslicht). Muurhagedisinventarisatie Hoge Fronten (stadslicht). Stadsdebat zwerfafval. Locaties De volgende locaties horen bij Stichting CNME: Educatieve Boerderij Daalhoeve, in Daalhof, Romeinse Baan. Hier kunnen kinderen en volwassenen ervaring opdoen met en informatie krijgen over dieren en allerlei aspecten van natuur- en milieu-educatie op en rond de boerderij. CNME Maastricht huurt het gebouw van de Gemeente Maastricht. Langs de Gouden Weg is nog een wei in gebruik. Jaarverslag 2005 / Organisatie en locaties Stichting CNME 15

17 Jaarverslag 2005 / Organisatie en locaties Stichting CNME 16 Multifunctionaliteit activiteiten voor wijkbewoners en andere belangstellenden. Op 9 oktober heeft deze club een appeldag en op 30 oktober een zuurkooldag georganiseerd op de Educatieve Boerderij. Natuurlijk kon er ook geproefd worden. Het appelgebak en de hotdogs vonden gretig aftrek. Op woensdagmiddag 30 november kwam Sinterklaas weer op bezoek. Het zijn inmiddels terugkerende evenementen geworden. In de herfst is er een gesprek gevoerd met mensen uit de buurt over de activiteiten van de Educatieve Boerderij. Dit gesprek zal in 2006 worden voortgezet. Het MIK (Maatwerk In Kinderopvang) had in 2005 weer buitenschoolse opvang in een van de leslokalen van de boerderij op dinsdagen en donderdagen en dagelijks in de schoolvakanties. In 2006 zal deze samenwerking weer worden geëvalueerd en hopelijk voortgezet. Stagiaires, vrijwilligers en taakgestraften In 2005 was de Educatieve Boerderij aanbieder van 6 stageplaatsen; A.O.C. Limburg (4), Terra Nigra (1), Jan Baptist (1). Er waren 11 vrijwilligers werkzaam (wijkbewoners, geïnteresseerden, Traject, Jan Baptist etc.) Daarnaast bood de boerderij voor de Raad voor de kinderbescherming plaats aan 9 jeugdige taakgestraften, die allen assisteerden bij terreinonderhoud, dierenverzorging en educatie. Beheer en dierenbestand Voor het beheer werd zorg gedragen door 1 parttime beheerder en 2 parttime assistent-beheerders. Verder was er een dierenverzorger in tijdelijke dienst voor de vervanging bij zwangerschapverlof en kreeg iemand een tijdelijk dienstverband als dierenverzorger voor de vervanging bij langdurige ziekte. Verder had de boerderij in 2005 nog maar de beschikking over 1 additionele medewerker, via MTB/Yonder. Eind 2005 waren er 29 grotere dieren op de Boerderij (1 koe, 1 varken en 10 biggen, 4 melkgeiten en 1 bok, 5 landgeiten en 1 bok, 6 schapen). Daarnaast waren er nog 120 kleinere dieren (10 konijnen, 16 cavia s, 16 kleine knaagdieren (ratten, muizen, hamsters), 42 hoenders, 10 watervogels, 24 volièrevogels en 2 katten) Een totaal van 149 dieren. In 2005 werden er circa 200 dieren aangeboden, voor het grootste deel waren dat kleine knaagdieren en konijnen. De mensen werden doorverwezen naar de Dierenambulance. Halverwege het jaar kreeg de Boerderij wederom te maken met maatregelen i.v.m. besmettelijke dierziekten. Door de dreigende vogelpest bleef het pluimvee tot het eind van het jaar opgehokt in overdekte verblijven. Er werden aan het onderwijs 8 x een konijn en 5 maal een cavia uitgeleend. Leeractiviteiten Er waren 211 groepen, waarvan 125 uit de regio, op de Educatieve Boerderij in Daalhof. Er zijn lessen voor alle leeftijdsgroepen. Een steeds groter deel van de lessen is zelfdoe-lessen, ontwikkeld door medewerkers van CNME Maastricht, maar uitgevoerd door de leerkracht zelf. De lessen zijn gerelateerd aan de Kerndoelen Primair Onderwijs en zijn zo opgezet, dat er voor alle groepen (1 t/m 8) een aanbod is.tijdens vakantiedagen en woensdagmiddagen is er gelegenheid voor jongeren om mee te werken op de Educatieve Boerderij. In het kader van de vernieuwing en/of bijstelling van de oudste zelfdoelessen op de Educatieve Boerderij is de zelfdoeles Speurneus Spinnenweb bijgesteld en zijn twee lesbrieven ontwikkeld bij de uitleen van dieren aan scholen. Andere activiteiten Vanuit de Educatieve Boerderij zijn naast het aanbieden en coördineren van lessen en het vervaardigen en aanpassen van lesmaterialen onder meer de volgende taken uitgevoerd: Coördineren van het Kinderboerderijoverleg Maastricht (gezamenlijke activiteiten, open dagen, educatie). Informatieavond voor vrijwilligers Dierenambulance over afstandsdierenproblematiek. Er is meegewerkt aan landelijke, regionale en Europese organisaties kinderboerderijwerk. De zelfdoe-activiteit Speurtocht in de Binnenstad (groep 7,8) werd vernieuwd en in het kader van de Dag van de Vestingwerken/Dag van het Park ook in het Frans vertaald. Op deze dag werd het terrein van Stichting Dierenpark opengesteld voor het publiek, dat daar dankbaar gebruik van maakte. Kantoor, NME Atelier (voorheen Onderwijswerkplaats), Beheerploeg Statensingel 138 Op de Statensingel zijn te vinden: NME Atelier (voorheen Onderwijswerkplaats OWP). Hier staat ook het gereedschapsdepot van het IKL, dat door scholen en vrijwilligers geleend wordt ten behoeve van beheerwerkzaamheden. De ruimten voor de beheerploeg en hun voertuigen en gereedschappen. Bureauruimte voor directie en administratie, consulenten NME, beheerder Hoge Fronten en educatief medewerker van Stichting Ark. In het kader van de verbetering van de toegang tot de Hoge Fronten is de buitenruimte van het gebouw opgeknapt. Het gebouw ligt nu tegen de Hoge Fronten aan. In juni 2005 zijn de werkzaamheden afgerond en werd het gebouw met haar nieuwe omgeving officieel geopend, waarbij ook het 10 jarig bestaan van CNME Maastricht en regio werd gevierd

18 Natuurtuinen Jekerdal, Drabbelstraat Allerlei voor stadsecologie belangrijke elementen zijn in de tuinen terug te vinden. Een stenig milieu, voorbeelden van dakbegroeiingen, geveltuinen, takkenrillen, een natuurkwekerij met wilde planten, een stobbenwal, ecologische moestuinen en een natuurontwikkelingsgebied maken de tuinen tot een Kwekerij van ecologisch inzicht en een laboratorium voor de mensen, die er kennis en vaardigheden komen opdoen. Sinds 2004 wordt het regenwater dat op de kas valt gedeeltelijk opgevangen in een gebiedje met een vijver met brede vochtige oevers. Een ander deel van het opgevangen water wordt gebruikt voor het spoelen van toiletten en het water geven van planten. Gedurende de dagelijkse openstelling waren er regelmatig bezoekers. Deze mensen zijn op maat bediend met voorlichting. Dit kon eenvoudig ingepast worden tijdens het werk aan de Natuurtuinen. Tijdens open dagen was er steeds een door vrijwilligers bemenste en georganiseerde zadenwinkel, die door het publiek zeer op prijs werd gesteld. Het Jekerdalpark is nog uitgebreid met een stuk ten zuiden van Natuurtuinen Jekerdal, waardoor de locatie nu midden in het park ligt. Met behulp van een bijdrage van de Kiwani s zijn er infoborden geplaatst bij de ingangen. In het kader van het 10-jarig bestaan plant CNME Maastricht een Kastanjeboom in het Jekerdalpark. Praktijkleercentrum De instructieruimte is een comfortabele werkruimte voor groepen. Hij wordt goed gebruikt. Op deze manier komen veel meer mensen dan vroeger in contact met de instructieve Natuurtuinen en met het omliggende Jekerdal en de Sint Pietersberg. IVN-Maastricht is een vaste gebruiker geworden van de ruimte voor educatie en vergaderingen. Ook de ruimte voor medewerkers en vrijwilligers voldoet goed en de kas heeft een functie bij het drogen van zaden en als educatieve ruimte in de zomer. Fronten. Meer informatie over de ontwikkelingen in het gebied vindt u in het Jaarverslag Hoge Fronten. In 2005 vond de afronding van de herinrichting door de Gemeente Maastricht plaats. Door de herinrichting is het gebied flink opgewaardeerd. De toegankelijkheid is verbeterd. Borden bij de ingangen geven de bezoekers informatie over de Hoge Fronten. De trappen zijn vernieuwd en er is een paaltjesroute door het gebied. Muurhagedissen Jaar in jaar uit worden in de Hoge Fronten de Muurhagedissen geïnventariseerd. Aan het einde van dit jaar kon aan de hand hiervan de schatting gemaakt worden, dat er 410 exemplaren voorkomen. Het aantal adulte hagedissen werd dit jaar geschat op 149, weer een stijging ten opzichte van vorig jaar. Dit jaar werden er 122 jonge dieren gezien. En er werden 139 subadulten gezien. De aantallen subadulten en juvenielen zijn lager dan vorig jaar. Waarschijnlijk dat door de strengere winter, minder jonge dieren (subadulten) de kou hebben overleeft. Doordat de zomer nat en minder zonnig was, zijn er dit jaar ook minder juvenielen geboren. Dit jaar werden er ook weer Muurhagedissen waargenomen op nieuwe plaatsen: op de garageboxen bij de Acht Zaligheden, op Bastion A, linker face van Bastion Saxen en op linker face van Lunet Zeeland. Tabel: Aantal Muurhagedissen in de afgelopen jaren in de Hoge Fronten. Jaar Adulten Subadulten Juvenielen Totaal Jaarverslag 2005 / Organisatie en locaties Stichting CNME 17 Gebieden in beheer bij Stichting CNME Hoge Fronten Het natuurgebied de Hoge Fronten is een Beschermd Natuurmonument midden in de stad Maastricht. De belangrijkste reden waarom het gebied als Natuurmonument is aangewezen, is het voorkomen van de Muurhagedis. Tevens komt door de unieke omstandigheden (zoals kazematten en vestingmuren) een keur aan planten- en diersoorten voor. CNME Maastricht is sinds 1995 beheerder van het bovengrondse deel van de Flora en Fauna Jaarlijks wordt van een deelgebied van de Hoge Fronten de vegetatie intensief onderzocht. Hiervoor worden alle plantensoorten genoteerd, overzichtsfoto s gemaakt, bedreigde soorten in kaart gebracht en de vegetatietypen bepaald. Dit jaar werd Bastion Holstein en omgeving in kaart gebracht. In dit deelgebied werden de volgende vegetatietypen aangetroffen: Glanshavergraslanden, Marjoleinruigte, Ruderale ruigte, Muurvegetatie, Struweel en Bos. Qua soorten komen op dit stuk bijzonderheden van graslanden voor als Grote bevernel, Kattedoorn, Aardaker,

19 Jaarverslag 2005 / Organisatie en locaties Stichting CNME 18 Gele morgenster en Brede ereprijs. Op de muren komen hier ondermeer Stengelomvattend havikskruid, Knolsteenbreek en Tripmadam voor. Dit jaar werd er geen gerichte broedvogelinventarisatie uitgevoerd. Wel werden losse waarnemingen genoteerd. Zo werden ook dit jaar weer de Kerkuil, Groene specht en Torenvalk waargenomen. In het najaar zijn twee nestkasten opgehangen voor de Torenvalk en Steenuil. De oude nestgelegenheden zijn verdwenen, doordat de oude Canadese populieren gekapt moesten worden. Door Hub Reumkens van het Natuurhistorisch Genootschap werden de dagvlinders gemonitoord. Dit jaar was een slecht vlinderjaar. Leuke waarnemingen waren de Kleine vuurvlinder en Koninginnepage. Tevens werden in de winter in de kazematten de vleermuizen door het Natuurhistorisch Genootschap geïnventariseerd, waarbij ondermeer de Franjestaart werd waargenomen. Beheer & inrichting Het beheer in de Hoge Fronten is er voor een groot deel op gericht de bloemrijke graslanden in stand te houden en verder te ontwikkelen. Voor een aantal plaatsen is het streefbeeld struweel of bos, zoals ook vastgesteld in het Beheerplan Hoge Fronten Voor het verder ontwikkelen van bloemrijke graslanden wordt schapenbegrazing en maaibeheer ingezet. Het maaibeheer is in 2005 weer uitgebreid met extra maaibeurten in het najaar. Daarnaast wordt snoeibeheer toegepast. In de grachten wordt geregeld de houtige opslag weggehaald, hagen worden jaarlijks geschoren, struiken op de muren worden verwijderd, en er vindt bosrandbeheer plaats om de variatie te vergroten. Het grootste deel van het beheer wordt uitgevoerd door de beheerploeg van CNME Maastricht. Aanvullend gebeuren er klussen door schoolklassen en vrijwilligersgroepen. De Contactcommissie Hoge Fronten, waarin ondermeer buurtbewoners en natuurorganisaties zitten, kwam afgelopen jaar een keer samen om de resultaten van het beheer/herinrichting te bespreken. Winter en voorjaar 2005 werd er nog gewerkt aan de herinrichting door de Gemeente Maastricht. Drie kilometer raster, 18 klaphekjes en 18 werkpoorten werden vernieuwd. En er kwamen nog zeven kleine bordjes bij de ingangen om aankondigingen in op te hangen Rondleidingen Er zijn in 2005 rondleidingen verzorgd door ondermeer CNME Maastricht, IVN-Meerssen, Stichting Maastricht Vestingstad, Jeugdbond voor Natuurstudie, Plantensociologische Kring Nederland, NME Kerkrade, Natuurhistorisch Genootschap Limburg en VVV. CNME organiseerde 11 excursies/ educatieve activiteiten met in totaal 402 deelnemers. Omdat het CNME-kantoor tegen de Hoge Fronten aanligt, wordt het gebied geregeld in cursussen en workshops geïntegreerd. Op 24 juni vond de opening van het CNME-kantoor aan de Statensingel plaats. Op deze avond gingen circa 200 personen in groepjes met een gids op pad om te picknicken en een midzomeravondwandeling te maken. CNME Maastricht ontwikkelde een informatiebord voor de Hoge Fronten. Gerard Tijsseling (RAVON) maakte een film over de Muurhagedis. En het Jaarverslag Hoge Fronten 2004 werd weer rondgestuurd aan betrokkenen. Adoptieproject Leerlingen van de Sint Aloysiusschool hebben adoptiewerkzaamheden uitgevoerd in de Hoge Fronten. Er werden bomen omgezaagd om de zichtlijnen van de vestingwerken naar Fort Willem te realiseren en om meer variatie in de kruid-, struik- en boomlaag te creëren. De bomen en takken werden in takkenrillen verwerkt, die dienst doen als schuilplaats voor dieren. Tijdens de waarneemlessen werd het gedrag van de Muurhagedis bestudeerd, met behulp van een werkblad. In totaal vonden twee lessen plaats. In 2005 waren er zeven vrijwilligersdagen, waarbij delen van de gracht en de muren vrijgemaakt werden van houtige gewassen. De Rotary (30 personen), hielp met een grote schoonmaakactie in de Hoge Fronten. Diverse stadsnatuurgebieden Dousberg In het grasland worden ruigten ontwikkeld met plaatselijk struikpartijen. Er is nu veel meer variatie in het bosgedeelte gekomen met zelfs een halfopen pad. Maaisel en takken worden ter plaatse verwerkt in takkenrillen; daar profiteert het dierleven weer van. Drie klassen van de Jan Baptistschool werkten mee en kregen observatielessen. Regenwatervijver Amby en het aangrenzend bosplantsoen Heukelstraat en Ambyerstraat Het begrazingsbeheer met behulp van de rondtrekkende schaapskudde onder begeleiding van de herder is voortgezet. Het aanvullend maaibeheer is geïntensiveerd net als het bosbeheer, omdat we constateerden dat alleen schapenbegrazing het gebied niet voldoende openhield. Drie klassen van de Basisschool Amby werkten mee en kregen waarneemlessen. Bos van Vaeshartelt In het voorjaar is hier een prachtige voorjaarsflora te bewonderen (Bosanemoon, Sleutelbloem, Eenbes). Er wordt gestreefd naar een meer natuurlijk bos. In het grootste gedeelte wordt niet gekapt en worden de ontwikkelingen geobserveerd. Op andere plaatsen wordt op kleine schaal hier en daar een boom weggehaald door kappen of ringen (weghalen van boombast, waardoor de boom langzaam afsterft), om wat licht op de bodem te brengen. De dode stam blijft liggen en het takhout wordt

20 in rillen verwerkt. Ook hier worden de ontwikkelingen bijgehouden. In de bosrand aan de zuidkant wordt een natuurlijke mantelvegetatie (struiken en ruigten) door variabele kap tot ontwikkeling gebracht. Drie klassen van SBO de Opstap werkten mee en kregen waarneemlessen. Leerlingen van de Bernard Lievegoedschool kappen takkenbossen op de Kleine Weerd, voor de veldoven op hun school. In een Limburgse Veldoven worden dan broden gebakken. Weitje Campagne Het lijkt er op, dat de soortenrijkdom behoorlijk te noemen is. Interessante soorten zijn de Beemdkroon en de Wilde marjolein, die wijzen op een ontwikkeling naar een soortenrijke glanshaverweide. Aangezien het gebied een hondenlosloopgebied is, wordt via bordjes aan de bezoekers gevraagd voorzichtig met de hond te zijn, als de schapen er grazen. Natuurpark Nazareth Natuurpark Nazareth is een jaarrond begraasd natuurpark aan de noordzijde van de stad. Na de pionierfase neemt de natuurlijke variatie snel toe, waarbij vooral de bloemenrijkdom in de zomer spectaculair te noemen is. Er wordt bij het beheer samengewerkt door CNME Maastricht, Stichting Het Limburgs Landschap en Buurtbeheerbedrijf Nazareth. In 2005 zijn de procedures bij Buurtbeheer Nazareth rond het toezicht op dieren en hekwerk verder verbeterd. Een medewerker van het CNME controleert dit op gezette tijden. Met het wijkteam werd gesproken over de ontwikkeling van het Natuurpark. Leerlingen van de buurtschool verzamelden zaden in het parkdeel Meerssenerweg en strooiden deze uit in het deel Wielerbaan rond het nieuw aangelegde pad. 19 ORGANISATIES EN LOCATIES STICHTING CNME Jaarverslag 2005 / Organisatie en locaties Stichting CNME 19 Andere gebieden Gebiedjes, die beheerd worden door andere particuliere organisaties, zijn o.a. de Boomgaard in Amby door werkgroep buurtplatform Amby en IVN-Maastricht en de boomgaard De Heeg door IVN-Maastricht in samenwerking met kinderboerderij De Heeg. CNME Maastricht adviseert de volgende organisaties bij het beheer van hun terreinen: De Kleine Burcht / De Bundeling over hun gemeenschappelijk speelterrein. Vereniging Natuurmonumenten over de Sint Pietersberg. Bij deze terreinen voert CNME Maastricht ook (delen van) het beheer uit. Kleine Weerd: Met de leerlingen van de Petrus en Paulusschool zijn de konijnenburchten geïnventariseerd. Na een paar jaar zonder overstromingen piekt de konijnenpopulatie: er waren 100 burchten op 12 ha, ongekend veel. In de zomer worden de populaties dan door ziektes als myxomatose weer gereguleerd. Volgend jaar volgt weer een inventarisatie om de ontwikkeling te volgen.