JAARVERSLAG TOEKOMST VOOR MENS EN NATUUR

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2006 TOEKOMST VOOR MENS EN NATUUR

2 INLEIDING In 2006 is het milieu, met name CO 2 uitstoot, klimaatverandering en fijnstof, weer op de agenda gezet. Ook dringt in beleidskringen door dat jeugd, natuur en gezondheid met elkaar samenhangen en dat NME daar een wezenlijke rol in speelt. Brede publiek private lokale / regionale NME centra zijn cruciaal om de mensen in staat te stellen handelingsperspectieven te ontwikkelen rond deze bedreigingen op wereldschaal. CNME Maastricht en regio is zo n breed centrum en wij willen met breed ondersteunde projecten blijven bijdragen aan lokale en regionale Natuur- en Milieuplannen voor een natuurlijke en gezonde leefomgeving. Een bijzonder project was het energiebesparingproject met huishoudens met lage inkomens. Honderden gezinnen namen deel aan voorlichtingsbijeenkomsten over energiebesparing en acht schoolklassen deden in de Geusselt sporthal mee aan de Energy Challenge. 70 VMBO leerlingen van het Maartenscollege bezochten de gebouwen van Natuurtuinen Jekerdal in het kader van hun themaweek over alternatieve energie. Met warmtepomp, sedumdak en wateropvangsysteem is dit gebouw een goed voorbeeld van duurzaam bouwen dat educatief goed bruikbaar is. Spelen in de natuur is een onderwerp dat steeds hoger op de agenda staat. Zeker ook omdat actief bezig zijn in de natuur positief uitpakt voor de gezondheid van kinderen. In Maastricht en regio zijn inmiddels door CNME Maastricht en regio ontwikkelde mooie voorbeelden te vinden rond scholen en in buurten. De vraag naar dergelijke speelplekken neemt toe. De Werkgroep Spelen in de natuur werkt hier aan. Ook de Stad Landrelatie staat volop in de belangstelling. CNME Maastricht en regio was bezig met het Nationaal Landschap Zuid Limburg, de Grensmaas en Grensschap Albertkanaal. In onze regio zijn Stad en ommeland onlosmakelijk verbonden en kan de een niet zonder de ander. In 2006 zijn we binnen onze organisatie verder gegaan met organisatieontwikkeling, scholing en kwaliteitsmanagement. Helaas heeft de Landelijke Overheid besloten om de ID banen af te schaffen. Binnen CNME Maastricht en regio vervalt daardoor voor 5 personen hun baan per 1 januari Deze 5 personen worden wel weer voor een bepaalde tijd vanuit Phoenix bij ons gedetacheerd. We werken voor een belangrijk deel met vrijwilligers, werknemers van Yonder, stagiaires VMBO en leerlingen van de Terra Nigra school. Ook taakgestraften en mensen met een uitkering die een werkplek zoeken proberen we vanuit onze maatschappelijke verantwoordelijkheid werk te bieden. Nu de ID banen zijn afgeschaft willen we werkplekken blijven bieden aan mensen die werkervaring moeten opdoen (reïntegratie). Dat kan alleen als we daartoe ook financieel in staat worden gesteld. Natuurtuinen Jekerdal en Educatieve Boerderij Daalhoeve bieden hiervoor naast de beheerploegen goede mogelijkheden, Samen met de MTB brachten we een boekje uit om de bijdrage van onze mensen in gesubsidieerde banen aan het groenbeheer en het onderhoud van cultureel erfgoed zichtbaar te maken. Tijdens de viering van 50 jaar Stichting Dierenpark maakten de samenwerkende dieren- en natuurorganisaties duidelijk welke potenties er nog in het Stadspark liggen als er op deze plek meer educatieve voorzieningen rond dier en natuur gerealiseerd worden. Honderden mensen met kinderen genoten deze Open Dag van de mogelijkheid de dieren ook te kunnen aanraken. In 2006 is Natuurtuinen Jekerdal in het seizoen op de zondagmiddagen open geweest. In combinatie met een wandeling door het Jekerdalpark, dat vanaf dit jaar door CNME Maastricht beheerd wordt, is het bezoek aan deze tuinen inmiddels voor veel mensen een terugkerende activiteit. Op de Open Dag, georganiseerd door de pas afgestudeerde Natuurgidsen, kwamen honderden mensen af. Dit najaar werden we verrast door een schenking voor Natuurtuinen Jekerdal. Stichting Kerry vond de activiteiten van onze organisatie op deze plaats en de uitstraling hiervan voor Maastricht zo positief dat men besloot g 1000 te doneren om iets extra's in het gebouw te realiseren. Het geld wordt gebruikt om de kas beter voor bezoekers toegankelijk te maken. We danken Stichting Kerry hartelijk voor deze schenking en de waardering die daar uit spreekt. Bij de jaarwisseling kreeg de Educatieve Boerderij nog een schenking van g 200 van het Research Instituut voor KennisSystemen BV voor hun positieve werk rond mens en dier. Ook aan hen onze hartelijke dank. Januari Het jaarverslag is zo opgebouwd, dat de hoofdstukken I en II een overzicht geven van de activiteiten van het afgelopen jaar. Voor wie nadere gegevens wenst zijn er de bijlagen 1 t/m 5. I Beleidsuitgangspunten en producten in 2006 II Organisatie en locaties CNME Maastricht en regio Bijlagen: 1 Financiën 2 Overzicht educatieve activiteiten van NMEorganisaties uit de Coördinatiegroep 3 Deelnemers aan de activiteiten van de Coördinatiegroep 4 NME-lessen in Wijze waarop primair onderwijs in Maastricht en Mergelland gebruik maakt van NME-aanbod. Jaarverslag 2006 / Inleiding 1

3 BELEIDSUITGANGSPUNTEN EN PRODUCTEN Producten voor 2006 Visie Voor 2006 werden de volgende beleidsdoelen vertaald tot 4 producten: Jaarverslag 2006/ Beleidsuitgangspunten en producten 2 De doelstelling voor natuur- en milieu-educatie zoals verwoord in de Nota oprichting CNME van januari 1995 is het bewerkstelligen van een milieubewust gedrag middels een ruim geschakeerde aanpak. Essentieel daarbij is het in contact brengen van mensen met waarden van natuur en milieu, zodat zij zich mede verantwoordelijk kunnen gaan voelen voor het instandhouden van hun leefomgeving. Het mooie, dat de natuur hun biedt vormt daarbij een positieve ingang om te komen tot het meewerken aan de opbouw van een duurzame leefomgeving. Beleid Binnen CNME Maastricht en regio werken betaalde krachten, vrijwilligers, particuliere organisaties en gemeentelijke diensten samen om het aanbod van natuur- en milieueducatie zo helder mogelijk te maken en zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Door deze manier van werken wordt het maatschappelijk draagvlak verbreed. Als doelgroepen gelden de burgers van Maastricht en regio (o.a. onderwijs, buurten, bedrijven). De vorming en begeleiding van kaders zijn belangrijk, omdat via deze de doelgroepen op grotere schaal bereikt kunnen worden. Er wordt zoveel mogelijk samenhang gebracht tussen natuur- en milieueducatie, natuurbeheer en natuurrecreatie. Aansluiting wordt gezocht bij buurtbeheer en grotesteden-beleid. Mensen worden zoveel mogelijk betrokken bij het natuurlijk beheer van de eigen leefomgeving. Missie Het vergroten van het draagvlak voor natuur en milieu in Maastricht en regio. De nadruk ligt hierbij op de plaatsen waar wij wonen, werken en recreëren (het verstedelijkte gebied). Voorlichting en educatie over ecologische / kringloopprocessen zijn uitgangspunt, waarbij het actief betrekken van mensen bij natuurlijk beheer van de leefomgeving een belangrijk aandachtspunt is. Doel is het samen leren hoe we deze leefomgeving duurzaam vormgeven in gedeelde verantwoordelijkheid. CNME Maastricht en regio is een Publiek Privaat Samenwerkingsverband van particuliere natuur- en milieuorganisaties en gemeentelijke diensten en bundelt krachten voor de duurzame en ecologische ontwikkeling van de woon- werk- en leefomgeving in Maastricht en regio. Product 1) Het beschermen en ontwikkelen van ecologische en duurzame kwaliteiten in het verstedelijkte gebied in samenwerking met zoveel mogelijk partners in het kader van het Natuur- en Milieuplan Maastricht. Het inbouwen van gezamenlijke leerprocessen is daarbij wezenlijk. (Zie pag. 2) Product 2) Mensen bekend, vertrouwd maken met en inzicht geven in de ontwikkelde ecologische en duurzame kwaliteiten. (Zie pag. 6). Product 3) Ecologische basisvorming als randvoorwaarde om het Natuur- en Milieuplan te kunnen uitvoeren. Educatie en voorlichting over de basiselementen van ecologische/kringloopprocessen in de leefomgeving. (Zie pag. 9). Product 4) NME-activiteiten in de regio. (Zie pag. 11). Hieronder wordt een nadere invulling gegeven van de producten van Product 1) Het beschermen en ontwikkelen van ecologische en duurzame kwaliteiten in het verstedelijkte gebied in samenwerking met zoveel mogelijk partners in het kader van het Natuur- en Milieuplan Maastricht. Het inbouwen van gezamenlijke leerprocessen is daarbij wezenlijk. CNME Maastricht en regio is in 2006 begonnen met het uitvoeren van het ecologisch beheer van het Jekerdalpark. Daarover organiseerden we een aantal rondleidingen. In het park werd een Kastanjeboom geplant naar aanleiding van ons 10 jarig bestaan. Voor de Groene wig van Malberg adviseerden we over een ontwikkelplan waarin verschillende groene speelelementen zijn meegenomen. Dit plan wordt nu breed gedragen. We participeren in het Groenoverleg van de gemeente Maastricht. Aan de orde kwamen o.a. groenbestekken voor ecologisch beheer, vermijden van houtsnippers in het plantsoen, kansen van een Biomassacentrale, Groen en luchtkwaliteit en het verbeteren van de kwaliteit van

4 stadsbomen. Het Groenoverleg organiseerde onder leiding van CNME Maastricht in juni een excursie voor buurtkaders, Scouting, onderwijsveld en ambtenaren naar voorbeelden van Spelen in het Groen bij scholen en in buurten. We kregen de opdracht om twee kleinere openbare natuurspeelplaatsen te ontwikkelen in de wijk Vroendaal. Het natuurbeheer in de Lage Fronten, uitgevoerd in opdracht van de Gemeente en de Provincie, zorgt voor de instandhouding van de biotoop van de Muurhagedis. Dit in afwachting van het Belvedèreproject, waarin de Lage Fronten worden opgenomen in een bredere parkstructuur. Pas dan is de biotoop van de Muurhagedis duurzaam veiliggesteld. Partijen, betrokken bij de weer ingebruikneming van de spoorweg door de Lage Fronten, adviseren we over een voor Muurhagedis en vegetatie goede werkwijze. Rond de parkeerplaats Lage Fronten waren er gesprekken met gemeente en NS Vastgoed over het veiligstellen van het leefgebied van de Muurhagedis bij het nieuwe beheer van de parkeerplaats door Q Park. CNME Maastricht informeerde de betrokken natuurorganisaties en bezoekers over de kap van Populieren in het Bos van Vaeshartelt in opdracht van gemeente Maastricht en Bosgroep Zuid Nederland. Het CNME ontwikkelt verder in opdracht van Ciba Specialty Chemicals BV een beheerplan voor water en groen op hun terrein. Beheer van stadsnatuurgebieden. CNME Maastricht beheert samen met partners 52 stadsnatuur, met als doel deze stadsnatuur zo dicht mogelijk bij de mensen te brengen (zie onderdeel Gebieden in beheer bij CNME Maastricht). Verder gaat het om een intensieve begeleiding van het beheer van de Sint Pietersberg (130 ha) van Vereniging Natuurmonumenten. In totaal hebben 19 vrijwilligers meegedaan bij het beheer van deze gebieden. Adoptie van een natuurgebiedje in de buurt biedt leerlingen de mogelijkheid om al doende de natuur te leren kennen en te onderzoeken. Door een grotere vertrouwdheid met de processen, die zich in zo n gebiedje afspelen, wordt de natuur hier meer van henzelf en kunnen ze zich meer verantwoordelijk gaan voelen voor de natuur. Voor 15 groepen waren er werklessen; dit ging om ongeveer 420 leerlingen, verdeeld over de Hoge Fronten, Dousberg, Amby, Nazareth / Mariénwaard en Kleine Weerd. Leerlingen van de Elckerlyc school in Boschpoort hebben op het bouwterrein bij de Jojohaven (Belvedèreproject) de beschermde Wilde Marjolein uitgestoken en overgeplant naar hun natuurlijke schoolterrein. Buurtbeheerbedrijf Nazareth wordt begeleid bij het beheer van Natuurpark Nazareth. Dit Buurtbeheerbedrijf verzorgt het dagelijks toezicht op Galloways in Natuurpark Nazareth. Stichting Het Limburgs Landschap stelt de dieren hier beschikbaar. Schooltuinen / Natuurlijke schoolomgeving In 26 schooltuinen in Maastricht en 4 in de regio gaan ongeveer 3000 leerlingen met hun leerkrachten aan de slag en bouwen zo al lerend aan een groene schoolomgeving. In 2006 stopten twee scholen met hun schooltuin: de Anne Frankschool wegens verandering in hun schoolplanning en De Rotonde wegens opheffen van de vestiging. Er is nog steeds een intensieve periode gedurende 15 weken in het voorjaar, waarin de leerlingen met door ons geleverde planten aan het werk gaan. Wilde planten komen uit onze eigen kwekerij, kruiden en cultuurplanten via een commerciële kwekerij. Naast dit meer klassieke schooltuinwerk is er steeds meer aandacht voor het ontwikkelen van een natuurlijke schoolomgeving. In een dergelijke omgeving kunnen de leerlingen het hele jaar door les krijgen en natuur beleven. Het gaat hierbij om beheerlessen en om ervaringslessen (zoals een kleine beestjesles of lessen rond wintervogels in de tuin of over vruchten en zaden van wilde planten en hoe die zich verspreiden). Zo beleven de leerlingen intensief de seizoenen. Bij nieuwe plannen voor een meer natuurlijke schoolomgeving wordt de hele schoolgemeenschap betrokken. Verder komen de kansen van een natuurlijke schoolomgeving binnen het hele schoolleerplan aan de orde, van rekenen tot voorlezen. Het gaat hierbij dus uitdrukkelijk over meer dan alleen een schooltuin, n.l. over het hele schoolterrein. In 2006 is een start gemaakt met de uitvoering van de plannen bij de Elckerlyc school en bij De Sterckenberg. Bovendien is samen met de leerlingen van de Perroen hun nieuwe natuurlijke speelterrein ingeplant en ingezaaid met wilde planten. Bij de scholen Aloysiusschool, Elckerlyc, Markusschool dep. Pottenberg, Palet, Sterckenberg en Suringar bestaan er plannen in die richting. Het team van de Petrus en Paulusschool in Wolder is tijdens een teamvergadering ingelicht over de mogelijkheden van een natuurspeelplaats. Naar aanleiding van deze presentatie heeft men gekozen om het terrein opnieuw in te gaan richten. Een schooltuinboek voor leerkrachten bundelt de informatie, die nodig is om als leerkracht leerlingen in de schooltuin te begeleiden. Elk jaar worden planning en informatie geactualiseerd. Op nieuwe natuurlijke schoolterreinen koppelen we het schoolterrein aan de methode Natuuronderwijs, die de school hanteert. Hier is onze educatieve begeleiding maatwerk, bijv. via een voorlichtingsbijeenkomst/ workshop tijdens een lerarenvergadering. Jaarverslag 2006 / Beleidsuitgangspunten en producten 3

5 Jaarverslag 20056/ Beleidsuitgangspunten en producten 4 SCHOOLTUINEN Bij de aantallen leerlingen gaan we ervan uit, dat per school gemiddeld 100 leerlingen in en rond de klassieke schooltuin actief zijn. In een natuurlijk ingerichte schoolomgeving, die zoals boven beschreven steeds vaker voorkomt, spelen de kinderen dagelijks in die natuur en nemen ze hun ervaringen mee de les in. De aantallen uit het overzicht zijn dus steeds meer minimumaantallen. Spelen in de natuur Een werkgroep Spelen in de natuur heeft in 2006 dit onderwerp stevig op de agenda gezet. Vanuit een vraag van Scouting is deze werkgroep geformeerd en in februari was er een presentatie voor de Projectenmarkt van Vitaal Platteland. Er wordt een onderscheid gemaakt in Micro (schoolomgeving), Meso (buurten) en Macro (grotere speelgelegenheid buitengebied). In juni hielden we een excursie voor ambtenaren, buurten en onderwijsveld naar drie voorbeeldgebieden in Maastricht en regio. In Malberg en Vroendaal nemen de plannen vaste vorm aan. Ook bij de school van Itteren worden plannen ontwikkeld. Buurten aant. schooltuinen aant. leerlingen aant. schooltuinen aant. leerlingen aant. schooltuinen aant. leerlingen aant. schooltuinen aant. leerlingen Maastricht Regio TOTAAL: Malberg/Project Wenswijk Het project de Wenswijk in Malberg. Dit jaar hebben we het project de Wenswijk, dat samen met Stichting Trajekt en de 2 basisscholen in Malberg is opgezet, officieel afgesloten. De afronding bestond uit een ochtend/middag samen spelen in de natuur. Dankzij de samenwerking tussen Stichting Trajekt, Scouting, Trax en CNME Maastricht en regio hebben de kinderen een onvergetelijke dag gehad in het natuurterrein van De Dousberg, en de natuurspeelplaatsen bij het kinderdagverblijf Colorito in Wyck en OBS De Bundeling. Het project heeft een vervolg gekregen in de Groene Wig van Malberg. Deze plek, naast de nieuwe Brede School (het MFA), wordt deels ingericht als natuurlijke speelplek. Op dit terrein zullen ideeën worden toegepast die de kinderen tijdens het Wenswijk-project hebben voorgesteld. CNME Maastricht is betrokken geweest als adviseur van de landschapsarchitect. In december werden de plannen gepresenteerd aan leerkrachten buurtkaders en leerlingen. De Heeg CNME Maastricht doet mee met het Wijkteam De Heeg, waarin Buurtplatform De Heeg, stadsdeelleider, woningbouworganisaties, Stichting Trajekt en politie participeren. Het wijkteam signaleert knelpunten in de openbare ruimte en zoekt oplossingen, onder andere ten aanzien van de inrichting van grondwallen, speelvoorzieningen, parkeren en groenbeheer. Nog steeds is een buurtgerichte aanpak erg arbeidsintensief en de activiteiten zullen dus aanvullend moeten worden gefinancierd. Grondwal de Heeg/Ramershaag De hellingen blijven een enorme aantrekkingskracht op kinderen uitoefenen. Het terrein blijft zich, mede door hun gegraaf en gecross ontwikkelen: Wondklaver, Slangekruid en Knikkende distel stonden dit jaar massaal in bloei, zowel in de mergel als in de aangrenzende schrale gedeelten. De overwegende kleuren waren dit jaar rood (Klaproos), geel (Wondklaver) en blauw (Slangenkruid)). In juni plukten we onder het toeziend oog van TV Maastricht prachtige boeketten met wethouder Hazeu. De huiver van de buurtbewoners om hier te plukken blijft opvallend. De plek is er mede voor bedoeld! In juli is het terrein zover als mogelijk met de maaizuigcombinatie gemaaid. Skaters, hondenbezitters, voetballers, bloemenplukkers; het afwisselende terrein weet allerlei groepen mensen te trekken. Boomfeestdag Dit jaar is de Nationale Boomfeestdag in de Gemeente Maastricht gevierd op 22 maart op de Openbare Basisschool De Regenboog. Samen met alle kinderen van de school, ongeveer 50 ouders, leerkrachten, medewerkers van de gemeente Maastricht en het CNME is de speelplaats voorzien van bomen en struiken. Wethouder Hazeu en medesponsor Yvonne de Bie waren ook aanwezig en hebben samen met enkele kinderen de eerste bomen geplant. Het unieke van deze Boomfeestdag was dat de organisatie in handen lag van een groep ouders. Zij hebben er voor gezorgd dat alle onkosten betaald zijn door enkele sponsoren. Voor jong en oud was dit een onvergetelijke feestdag. Natuurtuinen Jekerdal De Natuurtuinen Jekerdal zijn gelegen in het Jekerdal tussen de Sint Pietersberg en Cannerberg. In het Jekerdal is door de gemeente Maastricht een park gerealiseerd. Vanaf 2006 is CNME Maastricht en Bosgroep Zuid Nederland de gezamenlijke beheerder van het terrein. Hierdoor kunnen activiteiten op de Natuurtuinen prima gekoppeld worden aan de prachtige omgeving. De tuinen hebben van oudsher verschillende milieus, zoals vlinderheuvels, bloemrijke akker, takkenrillen, ecologische moestuinen, een wilde plantenkwekerij en nog veel meer. In 2006 zijn de Natuurtuinen Jekerdal weer verder ontwik-

6 keld tot een voor het publiek toegankelijk centrum. Er zijn bijvoorbeeld nieuwe elementen op de natuurspeelplek gerealiseerd. Tijdens workshops konden deelnemers leren hoe een stenig milieu, een takkenril en een wilgentunnel te bouwen. Er zijn voorbeelden van nestkasten opgehangen, zoals een vleermuizenkast, een vlinderkast, een zwaluwenkast en een bijenkast. Ook zijn er twee zitbanken voor bezoekers geplaatst. In de zomer werd, op initiatief van IVN Maastricht, één van de 100 door heel Nederland verspreide nectarkroegen geplaatst. De nectarkroeg dient als middel om de klimaatsverandering onder de aandacht te brengen. Vlinderwaarnemingen worden landelijk verzameld en vergeleken. De tuin wordt stap voor stap steeds meer beleefbaar voor publiek! Een groep van ca. 20 vrijwilligers werkt aan het onderhoud van de tuinen. Werkzaamheden zijn het onderhoud van de kweekperken, moestuinen, graslanden, composthopen, bomen en elementen. Zaden worden geoogst. Planten van de wilde plantenkwekerij werden aan diverse schoolnatuurtuinen geleverd. Er zijn grote hoeveelheden bloemrijk maaisel van verschillende locaties in de kas van de natuurtuinen gedroogd, waardoor de zaden gemakkelijk geoogst konden worden. Al deze zaden worden verkocht voor projecten in de regio (bermen in de gemeente Riemst, een braakliggend terrein door een bewonersvereniging in Maastricht en een kunstproject op de Memorielaan). De instructieruimte werd weer gebruikt voor cursussen, workshops en open dagen. Ook is deze ruimte de uitvalsbasis van IVN Maastricht. Zij bieden een uitgebreid programma aan vanuit deze locatie, met cursussen als Natuurlijk tuinieren en Vogels herkennen. Ook wordt de ruimte verhuurd aan groene organisaties, maar ook bedrijven en overheden maken gebruik van onze groene vergaderlocatie. De ruimte werd 45x verhuurd, aan 23 verschillende groepen. Het gebouw is een voorbeeld van duurzaam bouwen. Bij de bouw is gebruik gemaakt van zoveel mogelijk natuurlijke materialen en hergebruik van materialen. Zo zijn eikenstammen gebruikt als standaarden van de buitenverlichting. Regenwater wordt opgevangen, voor hergebruik (spoelen van toiletten). En overtollig regenwater wordt weer teruggebracht in een poel. Ook zijn regenwaterpijpen afgekoppeld. Het groendak met Wit Vetkruid en Tripmadam houdt het regenwater goed vast. Het gebouw wordt verwarmd via een warmtepomp. In 2006 kregen de Natuurtuinen Jekerdal meer bekendheid als publiekscentrum. We kijken tevreden terug op een geslaagd seizoen met in de zomer een openstelling van vier dagen in de week en een gevarieerd activiteitenprogramma.(zie ook Natuurtuinen onder locaties). Beheergroep ecologisch beheer Een belangrijk onderdeel van onze organisatie is de beheergroep. Hierin wordt samengewerkt door vrijwilligers en mensen in dienst van CNME Maastricht. Dit jaar zijn er voor het eerst mensen vanuit een reïntegratietraject aan de beheerploeg toegevoegd. CNME werkt daarbij nauw samen met Randstad Rentree. Wij zijn erg tevreden over de samenwerking en over de kwaliteit van de medewerkers die vanuit Randstad hier zijn gedetacheerd. In 2006 is één van de voormannen weggegaan bij CNME waardoor er een vacature ontstond. Dit vereiste wat improvisatie bij de werkverdeling waardoor we het principe van de 2 beheerploegen af en toe moesten loslaten. Zodra de vacature is ingevuld (naar verwachting in het 1e kwartaal van 2007), zullen we weer met meer ploegen o.l.v een voorman gaan werken. We werken in diverse stadsnatuurgebieden: Natuurtuin Jekerdal, het Jekerdalpark, de Sint Pietersberg, Regenwatervijver Amby en Natuurpark Nazareth. De gehele beheerploeg is momenteel gevestigd op de Statensingel en doet veel werk met (grotere) machines. Naast het gewone onderhoud van de stadsnatuurgebieden werd weer uitgebreid gewerkt aan handmatig aanvullend herstelbeheer van de kalkgraslanden op de Sint Pietersberg. De Weide Campagne, de Hoge Fronten en de Lage Fronten kregen extra aandacht, terwijl het extra maaibeheer van de Regenwatervijver voortgezet werd. Bij de Weide Campagne ging het om de start van aanvullend maaibeheer in het kader van ontwikkeling naar soortenrijk grasland. Hiervoor is een extra subsidie verworven. De Terra Nigra school werkte mee in het beheer van de Hoge Fronten. De Gemeente en Vereniging Natuurmonumenten hebben nog geen nieuwe natuurgebieden aangewezen, die in het kader van hun Convenant naar Vereniging Natuurmonumenten gaan. Daarom is CNME Maastricht nog niet ingeschakeld bij het beheer van deze gebieden. Sint Pietersberg Vereniging Natuurmonumenten geeft opdracht aan CNME Maastricht voor advisering en begeleiding wat betreft akkerbeheer, begrazing en aanvullend handmatig beheer van de kalkgraslanden. Hierdoor is CNME Maastricht sterk betrokken bij de ontwikkeling van de Sint Pietersberg. We zijn verder actief in de beheercommissie Sint Pietersberg. Onder begeleiding van CNME Maastricht is er extra maaibeheer uitgevoerd op de kalkgrashellingen door Natuurpunt, de Belgische zusterorganisatie van Natuurmonumenten. Met ingang van 2004 is deze activiteit op de Sint Pietersberg structureel geworden, waardoor de natuurwaarden snel zullen toenemen. Bij een inventarisatie in 2006 door medewerkers van Natuurmonumenten is gebleken, dat er nu vooral een snelle uitbreiding van al aanwezige bijzondere plantensoorten is. Verder bleek dat Jaarverslag 2006 / Beleidsuitgangspunten en producten 5

7 Jaarverslag 2006 / Beleidsuitgangspunten en producten 6 een gedeelte van de Sint Pietersberg na vele jaren weer het gebied geworden is dat het rijkste is aan dagvlinders in Nederland. Het gaat hierbij om soorten die als kwaliteitsindicator gehanteerd kunnen worden. Het blijft noodzakelijk de achtergronden van het beheer van kalkgraslanden uit te leggen, omdat dit voor het bezoekende publiek niet vanzelfsprekend is. Advisering over ecologische kansen en beheer Projectgroep BOP Malberg en landschapsarchitect: natuurlijke inrichting van de omgeving van Multifunctionele Accommodatie. Bijdrage aan de uitbouw van het landelijk netwerk Springzaad, dat meer ruimte vraagt voor natuur en kinderen. Vereniging Natuurmonumenten: de organisatie van het beheer op de Sint Pietersberg. Adviezen over natuurlijke speelomgeving aan de volgen de scholen: St Aloysiusschool, Jan Baptist, Bundeling, Elckerlyc en Elckerlyc Dependance, Montessorischool Capucijnenstraat, Nutsschool, De Opstap, De Spiegel, Spoor Limmel en Op de Sterckenberg. Buurtbeheer Nazareth bij het beheren van Natuurpark Nazareth. Mondriaan zorggroep; begeleiding bij de uitvoering van hun werk met ex- verslaafden. Betrokken bij advisering over de Berghofweide van Vereniging Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. Advies aan Ciba specialty Chemicals BV over het beheer van water en groen op hun terrein. Gemeente Maastricht en NS vastgoed over inrichting en beheer parkeerplaats Cabergerwerg ivm Muurhagedis, Hazelworm en beschermde planten. Gemeente Maastricht: beheer grondwal De Heeg/Ramershaag. Bijdrage aan de opzet en organisatie van de landelijke Wisselwerkdag, een uitwisseling van NME - professionals. Gemeente Maastricht: effecten A 2 plannen op natuur. Consortium Grensmaas, Gemeente Maastricht, Vereniging Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, De Maaswerken: mensen betrekken bij de start van het Grensmaasproject in Boschpoort, Borgharen en Itteren. Gemeente Haarlem: NME en Publiek Private Samenwerking (PPS). Gemeente Maastricht bij de ontwikkeling van project energiebesparing lagere inkomens (TELI regeling VROM). Advies aan de regiogemeenten over aanpak zwerfafval projecten bij scholen V.O.. Meegewerkt in Grensschap Albertkanaal. Groenoverleg gemeente Maastricht. Gemeente Maastricht over Terraspark Oost in ontwerpatelier. Bureau Kernland over Communicatie Belvedèregebied. Gemeente Bree (België) over opzet Centrum voor Natuur en Milieueducatie. Stichting Dierenpark over viering 50 jarig bestaan en educatieve kansen voor Stadspark/Tapijnkazernegebied. Waterschap Roer en Overmaas over educatieprojecten. Gemeente Maastricht en MTB over Muurhagedisvriendelijk restauratiewerk Hoge Fronten. Gemeente over kap bomen bos Vaeshartelt en over voorlichting hierover. Provincie en gebiedscommissie over kansen Nationaal Landschap Zuid Limburg. Gemeente Meerssen over Toerisme en Natuur (conferentie gemeente). Essent Nazorg Limburg over kansen ecologisch beheer Belvedèreberg. Gemeente Maastricht over inrichting en beheer Walmuur Stadspark. WML over beperking van schade aan Natuurpark Nazareth bij de aanleg van de zacht waterleiding door het terrein heen. 2 agrariërs over kansen project Spelen in de natuur op hun bedrijf. Staatsbosbeheer over hakhoutbeheer Savelsbos. Buurtbewoners over hulp bij paddentrek. IVN Valkenburg over aanpak werving nieuwe leden voor de jeugdwerkgroep. Advisering landelijke IVN over educatieve kinderboerderijprojecten. Adviezen over lesprojecten op kinderboerderijen, regionaal, landelijk. Gemeente Maastricht over duiven Lambertuskerk, voorbereiding hoorzitting + oplossing. Advies aan Agrariër in Caberg over mogelijk schoolprogramma. Dierenbeleid Maastricht (incl. school- en publieksactiviteiten) Zorginstellingen en dieren. Inventarisatie van behoefte. Overleg met Activiteitenbegeleiding Molenhof over werken met dieren. Bijdragen aan documenten over Dierenwelzijn (EFCF/SKBN). Deelname begeleidingscommissie Fort Sint Pieter, i.v.m. Muurhagedisvoorzieningen. Deelname Platform Geelbuikvuurpad/ Vroedmeesterpad. Deelname begeleidingscommissie Natuurcompensatie voor reptielen op Spoorlijn Boschpoort i.o.v. Prorail en RAVON. Advisering en uitvoering natuurcompensatie Jojo- Haven. Product 2) Mensen bekend, vertrouwd maken met, en inzicht geven in, de ontwikkelde ecologische en duurzame kwaliteiten.

8 Cursussen, workshops en bijscholingen Elk jaar wordt een aantal cursussen, vaak in samenwerking met andere organisaties, in een regelmatige cyclus aangeboden, afhankelijk van behoefte en vraag. Dit jaar ging het om de volgende zaken: Natuurgidsencursus: in 2006 is de cursus afgerond. Dertien deelnemers uit Maastricht en de regiogemeenten ontvingen een diploma. Eén persoon ontving een bewijs van deelname. Op 18 november is er een terugkomdag voor natuurgidsen georganiseerd. Er waren 19 deelnemers aanwezig. De eerstejaarsstudenten van de PABO Hoge School Zuyd (5 groepen: 110 studenten en 4 docenten) hebben een deel van de introductieweek doorgebracht op de locaties van het CNME: het NME Atelier werd in september bezocht. CNME Maastricht en regio verzorgde een dagdeel van de ICC cursus (cursus voor opleiding tot cultuurcoördinator), met 8 deelnemers. Er is meegewerkt aan de Cursus Natuurlijk Tuinieren van het IVN-Maastricht. Natuuroudercursus: 20 ouders / vrijwilligers (1 uit Maastricht, 14 uit Gulpen-Wittem en 5 van elders) hebben deze cursus gevolgd en met goed gevolg afgerond. IVN Valkenburg aan de Geul heeft zich aangemeld voor ondersteuning van een natuuroudercursus in het voorjaar van In 2006 heeft Stichting CNME 4 workshops georganiseerd voor leerkrachten (Vlinders, Kikkerdril, Ontdekdoos KNNV, Wilde Planten, Braakballen). Er deden in totaal 30 personen mee. Bij veel cursussen wordt gebruik gemaakt van modules, die met een kleine aanpassing gebruikt kunnen worden voor verschillende doelgroepen. Natuurtuinen Jekerdal kan in de komende jaren uitgroeien tot scholings- en ontmoetingsplek natuureducatie en opleiding van vrijwilligers. IVN verzorgt haar cursussen, workshops en excursies vanuit dit terrein. CNME verzorgde naast IVN-Maastricht een aantal cursussen, workshops en open dagen. Alle activiteiten worden modulair opgezet en zijn overdraagbaar naar nieuwe vrijwilligers, maar ook naar nieuwe activiteiten. Workshops: workshop wilgentunnel maken (7 deelnemers) 2 keer workshop stenen dierenhotel (10 deelnemers). 2 keer de workshop fotografie (17 deelnemers). 6 creatieve natuurworkshops voor algemeen publiek (65 deelnemers). Workshop zomerkinderen (23 deelnemers). Workshop landelijke zaaiactie (10 deelnemers). Schildercursus (2 deelnemers). 3 keer scholingsbijeenkomsten voor vrijwilligers over het beheer van de Natuurtuin en de uitgebreidere publieksfunctie. Tijdens alle bijeenkomsten was de evaluatie van het vrijwilligerswerk een apart onderwerp. 1 keer is er een excursie georganiseerd naar natuurplekken in de omgeving. 1 X verkorte cursus gastheer/ gastvrouw (totaal 2 deelnemers) 25 X workshop Kindertafel Natuurtuinen Jekerdal (totaal 219 deelnemers, gemiddeld 9 kinderen). Jeugdcursus Visstandverbetering Maas (7 deelnemers). Excursies: 2 maal excursie medicinale kruiden/tuin (36 deelnemers) vlinderexcursie (4 deelnemers) 4 maal Natuurtuinen en Jekerdal excursie (54 deelnemers) Groene Week expeditie vleermuizen (10 deelnemers) Groene Week van watermolen tot watermolen (12 deelnemers) Excursies en gastlessen: IVN Eys kinderactiviteit: 13 deelnemers Workshop Montessorischool 37 deelnemers Natuurmonumenten Gelderland 17 deelnemers Buurthuis t Vöske van Trajekt 20 deelnemers Provinciaal Natuurcentrum Genk 28 deelnemers OBS de Sjtadssjool Sittard 32 deelnemers Streekverkenning Belgisch Limburg 50 deelnemers BS de Maasköpkes 53 deelnemers: het oudercomité van Bs De Maasköpkes heeft met 40 kinderen, 3 leerkrachten en zo n 10 ouders de Natuurtuin Jekerdal bezocht in het kader van het jaarlijkse herfstuitstapje van de school. In de Natuurtuinen hebben de kinderen gezocht naar kleine beestjes. 5 speciale openstellingen: Zadenmarkt (40 deelnemers), Draken en Slangen (76 deelnemers); Groene Week actieweekend (153 deelnemers); Natuurmarkt (300 deelnemers). 24 zondagen openstelling van maart t/m september. Kinderfeestjes 2 keer (30 deelnemers). CURSUSAANB Aantal Aantal Aantal Aantal cursist. cursist. cursist. cursist. CNME maastricht Andere org TOTAAL: Jaarverslag 2006 / Beleidsuitgangspunten en producten 7

9 BIJSCHOLING Aant.Aant. Aant.Aant. Aant.Aant. Aant.Aant. maal cur. maal cur. maal cur. maal cur. CNME Maastricht samen met andere organisaties Het Stella Maris College (Voortgezet onderwijs) bezocht met 200 leerlingen het natuurgebied de Eijsder Beemden als onderdeel van de afsluitende week van het schooljaar. Onder leiding van CNME Maastricht en regio werden er waterdiertjes gezocht en kruiden gedetermineerd en gingen we op zoek naar de grote grazers. Jaarverslag 2006 / Beleidsuitgangspunten en producten 8 Bijscholing : onderwijsgevenden Aant.pers Aant.pers. Aant.pers. Aant.pers. Maastricht en regio Buiten de regio 32 Totaal: De Bijscholing aan de onderwijsgevenden is dit jaar georganiseerd via een aantal workshops. Deze zijn opengesteld voor mensen die in het onderwijs actief zijn met NME, zoals NME contactpersonen, leerkrachten en natuurouders. Deze aanpak heeft goed gewerkt en we bereiken er meer mensen mee dan vroeger toen we ons alleen richtten op de bijscholing van NME contactpersonen. Rondleidingen, Veldlessen De Groene Week: Water in overvloed? Ontdek Nederland Waterland! Met deze woorden nodigde de werkgroep Groene Week de Maastrichtenaar uit tot deelname aan de activiteiten. In de periode van 7 tot en met 17 september waren 12 activiteiten georganiseerd, uiteindelijk zijn er 14 verzorgd met ca 250 deelnemers. Een lezing, verschillende workshops, kinderactiviteiten en excursies stonden op het programma. De werkgroep kijkt terug op een geslaagde week. Een aantal activiteiten was zelfs overboekt en zijn twee keer verzorgd, zodat mensen niet teleurgesteld hoefden te worden. Dit jaar startten de meeste activiteiten op het terrein van Natuurtuinen Jekerdal. Naast de activiteiten in de week waren er gedurende de hele maand activiteiten van de Kindertafel in het teken van het motto water. Bij Natuurtuinen Jekerdal konden bezoekers een waterrugzakje lenen. TV Maastricht besteedde in een uitzending van Vitrien extra aandacht hieraan. IVN Maastricht stelde de fietstocht Rondje Pontje samen. Deze kon op de locaties gratis worden afgehaald en via de website gedownload en dat gebeurde 150 maal. Er verscheen een speciale programmakrant voor de Groene Week. De Midzomernatuurtocht stond dit jaar in het teken van het Grensschap Albertkanaal. Medewerkers van CNME, IVN Maastricht en vrijwilligers van het Grensschap Albertkanaal verzorgden een geslaagde cultuur-natuur excursie in dit gebied. In totaal namen 139 mensen deel aan deze avond. Door CNME Maastricht werden rondleidingen en educatieve activiteiten verzorgd in de Hoge Fronten met 240 deelnemers. De herfstexcursie in het Cannerbos voor leerlingen van het primair onderwijs werd door 24 groepen aangevraagd. CNME Maastricht verzorgde veldlessen in de Eijsder Beemden (18) en in de Kleine Weerd (4). EXCURSIES aant. aant. aant. aant. aant. aant. maal deel- maal nemers deel- maal nemers deel- nemers CNME Andere Organisaties Totaal: Voorlichting en discussies In 2006 verzorgde onze organisatie de volgende voorlichtingsbijeenkomsten en discussies: Lezing en discussie georganiseerd door CNME Maastricht met IVN Maastricht en Natuurhistorisch Genootschap kring Maastricht over veranderd beleid rond soortenbescherming. In juni organiseerde CNME Maastricht een excursie/ discussie over Spelen in de natuur met mensen uit de onderwijswereld, buurten, welzijnswereld en ambtenaren van de gemeente Maastricht. CNME Maastricht deed mee aan de welkom in Maastricht markt georganiseerd door het Mondiaal Centrum op Plein In het landelijke IVNblad Mens en natuur werd door CNME Maastricht en regio een artikel geplaatst over het belang van brede en sterke NME centra voor goede NME en een pleidooi om landelijke middelen naar deze centra toe te brengen.

10 NME en toerisme/recreatie De wekelijkse openstelling van Natuurtuinen Jekerdal biedt ook de recreant en toerist meer mogelijkheden om dit bijzondere stukje Maastricht te ontdekken. In het kader van de Groene week kon de IVN fietstocht Rondje Pontje van IVN Maastricht worden gedownload. In 2006 vonden 12 analysegesprekken plaats met scholen, waarbij bekeken werd op welke manier NME vorm krijgt per school (maatwerk). Jaarlijks proberen we ongeveer 25% van de Maastrichtse scholen te bezoeken voor deze gesprekken. Op deze manier wordt ons aanbod zo goed mogelijk in de leerprogramma s van de scholen geïntegreerd en blijft het actueel. Op de druk bezochte Open Dag 50 jaar Stichting Dierenpark bezochten ook vele toeristen het dierenpark en de vele activiteiten. De Dag van het Park werd dit jaar niet georganiseerd in Maastricht omdat de gemeente er geen middelen voor had. IVN Maastricht organiseerde deze dag wel een wandeling door het Stadspark. Samen met IKL, Staatsbosbeheer, IVN Consulentschap Limburg en VVV Zuid Limburg werkt CNME Maastricht en regio aan een communicatieplan voor Nationaal Landschap Zuid Limburg. Belangrijk onderdeel daarvan is het ontsluiten van Zuid Limburg voor recreanten en toeristen. Product 3) Ecologische basisvorming als randvoorwaarde om het Natuur- en Milieuplan te kunnen uitvoeren. Educatie en voorlichting over de basiselementen van ecologische/kringloopprocessen in de leefomgeving. Visie NME en Onderwijs Deze algemene NME is vooral gericht op het onderwijs. Ons onderwijsaanbod is gericht op het scheppen van voorwaarden, die een school in staat stellen om NME handen en voeten te geven. CNME Maastricht streeft naar een NME-contactpersoon op elke school. Deze persoon kan dan als sleutelfiguur dienen bij het tot stand brengen van een schoolplan, waar NME een structureel onderdeel van uitmaakt. Omdat CNME Maastricht meer doelgroepen heeft dan het onderwijs en zich vooral op kadervorming richt, zijn de scholen er aan gewend, dat er slechts een beperkt aantal lessen door onze medewerkers zelf wordt uitgevoerd. Ca. 70% van de uitgevoerde lessen bestaat uit zelfdoelessen. 30% is gegeven lessen, CNME Maastricht richt complete lessen in. De klassenleerkracht geeft de les zelf. Het pakket dat CNME Maastricht aan het onderwijs biedt (Educatieve Boerderij, schooltuinen, NME Atelier, Bladgroen, NME-lessen, Milieuzorg, Diftar) wordt steeds met scholen geanalyseerd op niveau van directie en NMEcontactpersoon. NME-contactpersonen in het onderwijs: Momenteel is er op iedere school voor primair onderwijs een NME-contactpersoon, die voor ons de ingang naar de school is. Het gaat om 45 personen in Maastricht en 45 personen in de Regio. Totaal dus om 90 contactpersonen. Educatieve Boerderij Maastricht, in Daalhof Ook in 2006 is voortgegaan met een verbreding van de taakstelling van de boerderij. De boerderij wil een duidelijke plaats in de wijk gaan innemen, waar meerdere doelgroepen gebruik van kunnen maken. Gilde 'de Wijngaert' is actief op de boerderij. Het MIK (Maatwerk In Kinderopvang) maakt 2 dagdelen in de week gebruik van het benedenleslokaal voor buitenschoolse opvang op de boerderij. Er waren weer lessen op de boerderij voor leerlingen van alle leeftijdsgroepen. Rond verschillende kerndoelen zijn in het schooljaar 2005/2006 op en rond de boerderij 202 groepen actief geweest, waarvan 90 uit de regio. Leerkrachten, hulpouders en begeleiders, die de zelfdoelessen op de Educatieve Boerderij uitvoeren, krijgen hiervoor ondersteuning en begeleiding, desgewenst individueel. Het project Buitengewoon, waarbij verstandelijk gehandicapte medewerkers op Boerderij Oan Köbbes van Maasveld lessen verzorgen voor groep 5/6 van het primair onderwijs, blijft een succes. Voor het schooljaar 2005/2006 werden er 33 lessen verzorgd. NME Atelier Natuurorganisaties, leerkrachten en Pabostudenten kunnen gebruik maken van het NME Atelier, waar leskisten, boeken, lesmateriaal, dia s en video s uitgeleend worden. Ook kan men er terecht voor advies. Het nieuwe automatiseringsprogramma voor de uitleen van materialen is meer toegespitst op onze situatie en voldoet nu goed. 1e jaars Pabostudenten zijn bij ons op bezoek geweest voor een introductie over het NME Atelier. Het ging om 5 klassen, met in totaal 110 studenten. Het team van basisschool Joppenhof bezocht het NME Atelier voor een introductie op de mogelijkheden van deze plek. Er werden 3 workshops voor leerkrachten georganiseerd. - Kikkerdril en rupseneieren Jaarverslag 2006 / Beleidsuitgangspunten en producten 9

11 Jaarverslag 2006 / Beleidsuitgangspunten en producten 10 - Wilde planten en kleine beestjes - Braakballen pluizen. De workshops Wilde planten en kleine beestjes en Braakballen zijn vanwege te weinig deelname niet doorgegaan. De workshop Kikkerdril wel. Er deden 30 personen mee. Kaleidoscoop In de Kaleidoscoop wordt het lessenaanbod opgenomen van natuur- en milieuorganisaties in Maastricht en regio voor het Primair Onderwijs. Het aanbod wordt door het CNME gecoördineerd en wordt op Internet geplaatst ( In het schooljaar 2005/2006 waren er 700 aanvragen, verdeeld over 41 activiteiten. Daarvan werden 559 aanvragen gehonoreerd. VELDLESSEN / LESSEN 2005/ / /2004 St. CNME Boerderij St. CNME Veldlessen St. CNME Adoptieles St. CNME Algemeen St. CNME totaal: Andere organisaties Totaal: In 2006 konden we de succesvolle energieles en wij zijn de tomaten! weer naar Maastricht halen. De gegeven lessen vormden de opmaat voor het gemeentelijke TELI project. 38 klassen deden mee. Op 11 oktober was Sporthal De Geusselt het decor voor de Maastrichtse EnergyChallenge Ruim 200 kinderen van 7 basisscholen (8 bovenbouwklassen) hadden zich wekenlang voorbereid met behulp van een leskist en gewerkt aan posters en raps. Op de 11de streden ze met hun energy-posters, energy-raps en energy-kennis, behendigheid én spierkracht om de beker. Basisschool St. Christoffel was de winnaar en kon bij burgemeester en wethouder Hazeu op bezoek. In 2007 willen we meedoen met de landelijke Energysurvival Bladgroen Sinds de nieuwe website van het CNME bestaat, geven we geen papieren versie meer uit van Bladgroen. NME-nieuws en aankondigingen voor workshops en dergelijke worden via een digitale nieuwsbrief aan alle scholen en natuurouders in Maastricht en regio kenbaar gemaakt. Tot nu toe zijn er 4 digitale nieuwsbrieven verstuurd naar alle scholen en natuurouders. Milieuzorg op school (Mos) Het Mosproject is in de fase beland, dat het op de meeste scholen integraal ingebed is. Zuinig omgaan met energie en afval is op de scholen, waar MOS heeft plaatsgevonden, een normale zaak geworden. DIFTAR: In januari 2001 is het DIFTAR- scholenproject van start gegaan. Alle kinderen hebben toen een drinkbeker gekregen (ongeveer ) en de scholen konden aanvullende maatregelen invoeren. Het scholenproject is in juni 2005 afgerond. Ook in 2006 waren er bekers beschikbaar voor leerlingen, die later instromen. Het DIFTAR- drinkbekerproject is voor het thema milieuzorg in het algemeen een enorme stimulans geweest. We durven te stellen, dat dit thema nu op meer dan 90% van de scholen een belangrijke rol speelt en min of meer geïntegreerd is in de dagelijkse gang van zaken op school. Er is nog een beperkte voorraad drinkbekers. Scholen die dit aangeven, mogen hierover beschikken. Sjiek en Sjoen heeft dit jaar op gemeentelijk niveau nog geen echt vervolg gekregen. Wel hebben we, in samenwerking met de gemeente Maastricht, de VO scholen gepolst over hoe zij betrokken kunnen worden bij dit project. Ons is toegezegd dat dit in 2007 een vervolg krijgt. CNME Maastricht fungeert als contactpunt tussen scholen en de gemeente Maastricht in het kader van de inzameling van gescheiden afvalstromen (papierinzameling: 11 x per jaar). Sarah s wereld: In schooljaar 2005/2006 is dit project over duurzaam leven en milieubewust consumeren 3 x als zelfdoeles gegeven door leerkrachten zelf. Zij volgden daartoe een bijscholingsmiddag. Consument en Milieu CNME Maastricht heeft in 2006 meegewerkt aan het Teli project van de gemeente Maastricht, gesubsidieerd door het ministerie van VROM. Huishoudens met lagere inkomens in Maastricht blijken minder dan evenredig gebruik te maken van energiebesparende maatregelen. Bij toenemende energiekosten is voorlichting over gedrag en het toepassen van kleine investeringen in de woning een maatregel om de kosten voor deze huishoudens te drukken. Extra aandacht gaat uit naar huishoudens met schoolgaande kinderen. Het project Energiebesparing Lage Inkomens Gemeente Maastricht wil via bewustwording en gedragsverandering een energiebesparing binnen de doelgroep realiseren. De campagne is opgezet als een stroommodel: Kinderen namen in het voorjaar deel aan de praktijklessen en wij zijn de tomaten, in het kader van het TELI project energiebesparing. In het najaar volgde een spelmiddag: de Energy Challenge, waaraan 200 kinderen meededen.

12 Ouders/verzorgers nemen deel aan een voorlichtingsbijeenkomst gericht op bewustwording en gedragsverandering. Vervolgens schrijven de deelnemers zich in voor het laatste onderdeel van het project: in de huishoudens worden kleine investeringen toegepast. In totaal worden 2000 huishoudens benaderd, het project loopt tot april CNME Maastricht ontwikkelde een speelse voorlichtingsbijeenkomst, waarbij een Energiequiz de ruggengraat van het programma vormt. Vragenderwijs bouwen de deelnemers kennis op over energiebesparing en geldbesparing. Voor de voorlichter is een uitvoerige lesmodule ontwikkeld; ook de zaalinrichting werd door CNME ontwikkeld. De bijeenkomsten werden uitgevoerd door een medewerker van Essent. In 2006 werd er in Maastricht een afdeling van Milieudefensie opgericht. Product 4) NME activiteiten regio. CNME Maastricht en regio heeft een regionale taak. Deze vervult zij samen met een werkgroep van regionale Milieucontactambtenaren Maastricht en Mergelland. Dit netwerk komt regulier 2x per jaar samen. In 2004 is een nieuw beleidsplan opgesteld in samenwerking met deze werkgroep. Het beleid is in het portefeuillehoudersoverleg van 28 april 2004 vastgesteld. Ook na het opheffen van het gewest Maastricht en Mergelland komt dit beleid niet in gevaar. Naast de gezamenlijke bijeenkomsten is er in elke gemeente dit jaar ook een evaluatie/analysebijeenkomst geweest. Dit jaar is onder meer besproken: Spelen in de natuur en Nationaal Landschap Zuid Limburg. Na een discussie over het gezamenlijk in de regio uitvoeren van het MOP (Milieu-ontmoetingsprogramma) is besloten dat alleen de gemeenten Margraten en Meerssen het MOP in eigen beheer gaan uitvoeren. De overige gemeenten zien vooralsnog geen mogelijkheid om dit te realiseren. In Meerssen is het daadwerkelijk gestart in Presentatie over Spelen in natuur project op Vitaal Platteland projectenmarkt. Gesprek met 2 agrariërs in Gulpen en Sint Geertruid over kansen spelen in natuur project bij hun bedrijf. Meewerken aan studiedag van de Provincie Limburg over Landschap Zuid Limburg. Deelname aan discussiemiddag gemeente Meerssen over Toerisme. Deelname aan voorlichtingsavond Grensmaasproject in Geulle. Met Waterschap Roer en Overmaas was een gesprek over educatieve mogelijkheden bij projecten van Roer en Overmaas. Samen met IKL, Staatsbosbeheer, IVN Consulentschap Limburg en VVV Zuid Limburg werkt CNME Maastricht en regio aan een communicatieplan voor Nationaal Landschap Zuid Limburg. Activiteiten in schooljaar 2005/2006: 1 Inhoudelijke en praktische ondersteuning van netwerk van contactambtenaren Het netwerk van contactambtenaren is een belangrijke steunpilaar van de activiteiten van CNME Maastricht en regio in het Mergelland. Elke gemeente heeft één vertegenwoordiger in dit netwerk. 2 Opzetten en uitbouwen van NMEnetwerken binnen de gemeenten In elke gemeente in het Mergelland is een netwerk waarin gemeente, scholen, plaatselijke natuur- en milieugroepen en CNME Maastricht en regio participeren. CNME Maastricht heeft hier vooral een makelaarsrol. Gemeente Wittem-Gulpen: 2 x per jaar netwerkbijeenkomst: scholen, Natuurouders en Schoolgidsen, IVN-Eys- Wittem, CNME Maastricht en regio. Natuuroudercursus gericht op inwoners van deze en omliggende gemeenten. Gemeente Margraten: 2 x per jaar netwerkbijeenkomst: Scholen, IVN, VTN, Gemeente en CNME Maastricht en regio. Jaarverslag 2006 / Beleidsuitgangspunten en producten 11 Verdere activiteiten: In Bunde wordt het natuurlijke speelterrein rond de school door CNME Maastricht en regio gebruikt als voorbeeldterrein voor andere scholen. CNME Maastricht heeft in Valkenburg het zwerfafvalproject gecoördineerd waarbij 4 van de 6 scholen hebben meegedaan. Natuuroudercursus voor IVN Eys-Wittem: 20 deelnemers. Deelname aan de overlegtafel Vitaal Platteland. Gemeente Vaals: scholen kiezen ervoor om geen NMEoverleg meer te hebben. Gemeente Valkenburg: 2 x per jaar netwerkbijeenkomst: scholen, gemeente en CNME. In Meerssen is onze organisatie agendalid van het educatief overleg.

13 Jaarverslag 2006 / Beleidsuitgangspunten en producten Gemeente Eijsden: 2 x per jaar netwerkbijeenkomst: scholen, gemeente, IVN -Eijsden, Grueles en CNME Maastricht en regio. 3 NME aanbod voor het onderwijs In de Kaleidoscoop staat het NME-aanbod voor scholen voor primair onderwijs voor het schooljaar 2005/2006. Dit aanbod geldt ook voor de scholen in de regio. In totaal tekenden 33 regioscholen in voor 363 activiteiten (vorig jaar: 25 scholen en 301 activiteiten). CNME Maastricht en regio heeft een eigen NME-aanbod. Enkele scholen maken gebruik van het planten- en zaadassortiment, dat door CNME Maastricht geleverd wordt ten behoeve van de school(natuur)tuinen. De scholen maken regulier gebruik van de ondersteuning, die via het NME Atelier (9 uur per week) geboden wordt: advisering, uitleen van lesmateriaal en leskisten. Daarnaast kunnen de scholen gebruik maken van het aanbod van andere groene organisaties, dat in de Kaleidoscoop wordt aangeboden. Het gaat hierbij om 16 organisaties. Provincie/ Euregio Provinciaal POEL overleg. In de provincie Limburg zijn op 12 plaatsen NME-centra, inclusief COS en gemeenten met een NME-consulent. Deze groep, genaamd POEL (Provinciaal Overleg Educatie Limburg) kwam 4x samen. Het IVN Consulentschap NME bestond dit jaar 25 jaar. In Euregioverband waren er de volgende zaken: CNME Maastricht neemt deel aan de werkgroep Grensschap Albertkanaal, waarin buurtbewoners en mensen van de gemeenten Riemst, Lanaken en Maastricht werken aan de uitwerking van een Interregproject. De Midzomernatuurtocht was gewijd aan het gebied van Grensschap Albertkanaal. De opening van Nationaal Park Hoge Kempen werd door ons bezocht. Er was contact met het Provinciaal Natuurcentrum in Bokrijk om te komen tot een inter- Limburgse Maasgidsencursus. Op 24 augustus bezocht een groep van 28 Belgische natuurgidsen CNME Maastricht en regio. Dit in het kader van een bijscholing door het Provinciaal Natuurcentrum in Bokrijk. Streekverkenning Belgisch Limburg kwam met 50 personen op bezoek in de Natuurtuinen Jekerdal. 12

14 II ORGANISATIES EN LOCATIES STICHTING CNME Coördinatiegroep De Coördinatiegroep bestaat uit particuliere organisaties, die zich bezighouden met natuur- en milieueducatie en betrokken gemeentelijke diensten (zie bijlage 3). De werkzaamheden van de Coördinatiegroep doen zich vooral voor in de verschillende werkgroepen/projectgroepen. Effecten van deze samenwerking vindt u in dit jaarverslag o.m. bij Cursussen, Workshops, bij Voorlichting en Discussies en eveneens bij diverse beheerwerkzaamheden. Zie ook bijlagen 2, 3.en 4. Projectgroepen / werkgroepen: Groene Week 2006: De Groene Week wordt voorbereid door een werkgroep vanuit de Coördinatiegroep met vertegenwoordigers van IVN-Maastricht, Natuurhistorisch Genootschap, Velt Zuid-Limburg, Visstandverbetering Maas en CNME Maastricht. Dit jaar vond hij plaats rond Natuurtuinen Jekerdal Opbouw Natuurtuinen Jekerdal: hierin werken samen: vrijwilligers, IVN-Maastricht en CNME Maastricht. Natuurgidsencursus, Samenwerkingsverband van IVN- Maastricht en regio en CNME Maastricht. Ecologische visie Maastricht (Belvedère, Grensmaas, Grensschap Albertkanaal, Lage Fronten, Jekerdal, A2/Landgoederenzone). Hierin wordt in wisselende samenstelling al naar gelang het onderwerp samengewerkt door Vrijwilligers, IVN- Maastricht, NHG kring Maastricht, Visstandverbetering Maas, Grensschap Albertkanaal, Gemeente Maastricht. Jaarlijkse Lezing en discussie: georganiseerd door IVN- Maastricht, Natuurhistorisch Genootschap kring Maastricht en CNME Maastricht, dit jaar over soortenbescherming. Kaleidoscoop, NME-aanbod aan onderwijs en jeugd in Maastricht en regio. 16 organisaties bieden hun educatieve activiteiten, totaal 41 stuks, aan. Dit jaar waren er 700 aanvragen, waarvan er 559 gehonoreerd konden worden. Werkgroep Spelen in de natuur bestaat uit mensen van IVN Maastricht, Scouting regio Maastricht en regio, Visstandverbetering Maas, Stichting Trajekt en CNME Maastricht en regio. Er werd een projectvoorstel over natuurspeelplaatsen gepresenteerd op de Projectenmarkt van Vitaal Platteland. Ook organiseerden we een excursie naar voorbeeldprojecten in Maastricht en regio. Overleg kinderboerderijen (Daalhof, Maasveld, De Heeg en andere organisaties, die met dieren werken zoals Dierenpark, Dierenasiel, Dierenambulance). Ook de kinderboerderij uit Lanaken, Pietersheim, is hierbij betrokken. Campagne over de wijze waarop mensen met huisdieren dienen om te gaan, als ze er geen plek meer voor hebben ( Bezint eer ge begint ) is afgerond. (Samenwerkingsverband Kinderboerderijen, Dierenasiel, Dierenpark en Dierenambulance). Er zijn in dat kader door het CNME 4 activiteiten bij Dierenambulance georganiseerd, zeven vernieuwende folders ontwikkeld over een aantal gangbare kleine huisdieren. Het afstandsdierenbeleid is zeer goed onder de aandacht van het publiek gekomen. De Dierenambulance vangt kleine huisdieren op en plaatst die weer. Kinderboerderijen en Dierenpark verwijzen voor aanschaf van huisdieren naar asiel (honden en katten) en Dierenambulance (kleine huisdieren). Alhoewel er nog geen definitieve evaluatie heeft plaatsgevonden, merken alle organisaties in Maastricht die met dieren werken, dat het vernieuwde afstandsdierenbeleid duidelijk vruchten afwerpt. Er worden beduidend minder dieren gedumpt en steeds meer mensen vinden de weg naar de Dierenambulance als zij een huisdier willen aanschaffen. Werkgroep Vijftig jaar Dierenpark. CNME en Stichting Dierenpark Maastricht organiseerden i.s.m. kinderboerderijen, IVN-Maastricht, de Tapijnkazerne en het Natuurhistorisch Museum een zeer druk bezochte feestdag op 8 oktober in het Stadspark. Naar aanleiding hiervan en met het oog op toekomstige educatieve ontwikkelingen bij het Dierenpark, is een foto-impressie Vijftig jaar Dierenpark...en nu verder samengesteld. Naast deze werkgroepen komt een aantal vertegenwoordigers van organisaties 2 keer per jaar bij elkaar in de Coördinatiegroep - vergadering om algemene zaken te bespreken en elkaar te informeren, bijv. via presentaties. Daarbij worden naargelang het onderwerp vertegenwoordigers van de gemeente Maastricht uitgenodigd. Verder wordt het jaarverslag van CNME Maastricht hier besproken. Een Voorbereidingsgroep, bestaande uit IVN - Maastricht, Natuurhistorisch Genootschap, gemeente Maastricht (afdeling Stad en Milieu) en CNME Maastricht, bereidt de werkzaamheden van de Coördinatiegroep voor en onderhoudt tussentijdse contacten. In de Coördinatiegroep werden dit jaar o.a besproken: Groene Week, Grensmaasproject, Nationaal Landschap Zuid Limburg. Er waren presentaties van het Natuurhistorisch Genootschap en van VELT. In het Groenoverleg vindt regelmatig overleg plaats tussen de betrokken gemeentelijke diensten en CNME Maastricht. Jaarverslag 2006 / Organisatie en locaties Stichting CNME 13

15 Jaarverslag 2006 / Organisatie en locaties Stichting CNME 14 Bestuur Het bestuur van CNME Maastricht wordt gevormd door: De heer V. Wiese, voorzitter De heer B. Wijnands, secretaris De heer E. Klomp, penningmeester De heer A. Boersma, lid De heer G. Peters, lid Directeur, de heer D. Shepherd. Het bestuur hield zich in 2006 in hoofdzaak bezig met een Strategische discussie over de toekomst van de organisatie, dreigende bezuinigingen, diverse projecten, samenwerking met Natuur- en Milieuorganisaties, Jaarverslag, Jaarprogramma, Financiën en Bestuurlijk overleg met gemeente Maastricht. Personele Omvang In het Centrum zijn 14,9 formatieplaatsen aanwezig. Daarvan zijn 5 ID- formatieplaatsen. Het aantal personen, in dienst bij CNME Maastricht is 18, waarvan 9 vrouwen. Er zijn bovendien twee personen werkzaam via Yonder/MTB. Via Stichting CNME Projecten waren twee personen voor een langdurige project in dienst en vier personen via een oproepcontract. In totaal waren er dus 26 personen werkzaam in 2006, waarvan 13 vrouwen. Van ouderschapsverlof maakte 1 persoon gebruik. Een medewerker heeft in 2006 ontslag genomen. In 1999 is Stichting CNME Projecten opgericht. Vanwege de B3-status (ambtenarenstatus) van CNME Maastricht is het bijna onmogelijk mensen in tijdelijke dienst aan te nemen zonder vergaande consequenties. Via Stichting CNME Projecten kan dit wel. Stichting CNME Projecten vormt fiscaal gezien een financiële eenheid met CNME Maastricht en valt onder hetzelfde bestuur. Bij deze stichting hebben in 2006 zes personen een dienstverband gehad, waarvan zoals gezegd, twee in een langdurige project en vier als oproepkracht. Zoals bekend is de ID banenregeling afgeschaft. CNME Maastricht heeft dus de medewerkers in deze regeling moeten ontslaan. Via Stichting Phoenix kunnen deze mensen nog een aantal jaren bij CNME Maastricht worden gedetacheerd. In 2006 is er een aantal personen bij onze organisatie werkzaam geweest in het ecologisch beheer vanuit Randstad Rentree, in het kader van een reïntegratie traject. Als stagiaires waren er: 1 stagiaire Helicon opleidingen bij beheerploeg 2 Stagiaires Terra Nigra (2 Educatieve Boerderij) 1 stagiaire van Hall instituut Leeuwarden 3 stagiaires AOC Limburg Dat zijn dus 7 stageplaatsen. Daarnaast bood Boerderij Daalhoeve voor de Raad voor de kinderbescherming plaats aan 7 jeugdige taakgestraften, die allen assisteerden bij terreinonderhoud, dierenverzorging en educatie. Vrijwilligers Vrijwilligers nemen binnen CNME belangrijke taken op zich. Het NME Atelier verantwoordelijk voor de uitleen van leskisten etc.naar scholen en organisaties, wordt geheel verzorgd door vrijwilligers (4 personen). In Natuurtuinen Jekerdal (34 vrijwilligers) nemen vrijwilligers een groot deel van het onderhoud van de tuin op zich, ontvangen gasten en verzorgen programma onderdelen. Op de Educatieve Boerderij zijn 9 vrijwilligers actief. In de ecologische gebieden van CNME helpen vrijwilligers mee in het beheer. Alle medewerkers van CNME werken op enig moment met vrijwilligers samen. De afgelopen jaren is er voor de vrijwilligers beleid ontwikkeld. Scholing is daar onderdeel van. Zo worden de vrijwilligers van Natuurtuinen Jekerdal geschoold en bijgeschoold in het werken op die locatie. Gastheervrouw kent zelfs een uniforme scholing voor het werk begint. Vrijwilligers die buiten Maastricht wonen kunnen sinds dit jaar een tegemoetkoming in de reiskosten ontvangen. De Vrijwilligerscentrale Maastricht wordt ingeschakeld bij de werving van nieuwe vrijwilligers. Ook neemt CNME Maastricht deel aan het plaatselijk netwerk Vrijwilligersorganisaties. VRIJWILLIGERS Boerderij Natuurt. Jekerdal Natuurt. Open dag 13 NME Atelier (OWP) Natuurgeb Totaal: Reïntegratie Vrijwilligerswerk en reïntegratie liggen, zo blijkt in de praktijk, vaak dicht bij elkaar. Al een paar jaar benaderen m.n. welzijnsorganisaties (Trajekt, Leger des Heils, Vijverdal) CNME met het verzoek, vrijwilligerswerk open te stellen voor mensen die op weg zijn naar regulier werk. Dit gebeurt vooral op de Natuurtuinen.

16 Vrijwilligers die bij CNME Maastricht en regio aankloppen doen dat vanuit verschillende motieven. Een zinvolle activiteit na de vut, de natuur beter leren kennen, maar ook werkervaring opdoen zijn gangbare drijfveren. Al een paar jaar is er binnen de organisatie plaats voor mensen in een moeilijke positie, die hun weg terug naar de maatschappij zoeken. Dit jaar zijn daar vervolgstappen in gezet. In april is, in samenwerking met een reïntegratie bedrijf (Randstad Rentree) ervaring opgedaan met leerwerkplekken voor langdurig werklozen in het ecologisch natuurbeheer. Deze leerwerkplekken zijn opengesteld voor mensen die, vanuit langdurige werkloosheid, aan de slag willen in het groen. Omdat minimaal 20 uur wordt gewerkt maken mensen tijdelijk deel uit van een organisatie. 7 mensen namen hieraan deel. Leren en werken gaat samen op; bovendien konden de deelnemers aanvullende certificaten in dit vakgebied halen. 3 personen hebben certificaten behaald. De ervaringen zijn voor alle partijen positief. Scholing De volgende scholingsbijeenkomsten werden bezocht: Bezoek projectenmarkt Vitaal Platteland. Informatieavonden gemeente over Luchtkwaliteitplan. Informatieavond Grensmaasproject Bosschpoort/Borgharen/Itteren en Geulle Informatieavonden cultuurhistorie in Belvedère project. Provinciale bijeenkomst Landschap van Zuid Limburg. Provinciaal overleg NME(POEL). Symposion over Europa van de Milieufederatie. Jubileumsymposion van Stichting het Limburgs Landschap. Jubileumsymposion van Consulentschap NME Limburg. Symposion IKL. Studiedag van Bosgroep Zuid Nederland. Symposion Natuur Jeugd en gezondheid in Ede. Presentatie en Symposion over studie naar lange termijn effecten van NME in Den Haag. Ontwerp atelier Terraspark Oost, GIOS. Consultatie Provincie over natuur compensatieprogramma s. Studiedag directeuren NME centra in Nederland. Slotsymposium Sint Pietersberg: Interreg Project. Debat Hoe verder met de vestingwerken in Maastricht. Presentatie Septentrionfilm. Interne scholing voor beheermedewerkers: ecologisch beheer bij CNME. Certificerende cursus voor medewerkers beheerploeg: werken met de bosmaaier. Interne scholing werken met de nieuwe website. Training Photoshop (interne training voor medewerkers). Bedrijfshulpverlening. Arbo/veiligheid. Interne scholing Cooperatief leren. Publiciteit en PR Nieuwsbrieven De Nieuwsbrief van CNME Maastricht is in maal uitgekomen. De oplage van het voorjaars-, zomer-, herfsten winternummer was 700 stuks. Boerderijkrant De Boerderijkrant wordt in zijn oude vorm niet meer uitgebracht, omdat de meeste thema s de afgelopen jaren aan bod zijn gekomen. Er wordt nagedacht over een nieuwe formule. Website De nieuwe website van CNME Maastricht ( is vanaf 30 maart 2006 in de lucht. Tot nu toe hebben we ongeveer unieke bezoekers gehad die ongeveer pagina s hebben bekeken. Het is heel duidelijk dat de website een centralere rol heeft gekregen in de informatievoorziening naar derden. Bij uitleen van materialen uit het NME Atelier wordt zeer regelmatig gereserveerd via de website. Bovendien heeft iedere bezoeker van de website de mogelijkheid om zich in te schrijven voor de digitale nieuwsbrief. We versturen deze digitale nieuwsbrief naar ongeveer 220 personen en organisaties (alle scholen Maastricht en regio, natuurgidsen, natuurouders en ongeveer 80 externe aanmeldingen via de website). In 2007 willen we er actief aan werken om zoveel mogelijk digitaal te versturen en langzaam maar zeker de papieren versie vaarwel te zeggen. Folders/brochures Er zijn 7 nieuwe infofolders ontwikkeld. Een over de aanschaf van dieren en het afstandsdierenbeleid in het algemeen en 6 over het houden van verschillende huisdiersoorten, waarbij in eerste instantie gewezen wordt op het natuurlijke gedrag en de oorsprong van de dieren en op het nieuwe afstandsdierenbeleid. Er is een nieuwe folder Kinderboerderijen, Dierenopvang en Dierenpark in kleur ontwikkeld. In deze folder wordt voor publiek relevante informatie gegeven over de acht samenwerkende organisaties die met dieren werken. In december verscheen Maastrichts Natuurbehoud is Mensenwerk (ecologisch groenonderhoud is echt ambachtswerk), een boekje dat tot stand kwam in samenwerking van MTB en CNME Maastricht en regio. In het boekje wordt het belang van gesubsidieerde banen in het Maastrichtse groen benadrukt. Er verscheen een programmakrant Groene Week. De huisstijl van CNME Maastricht en regio is dit jaar ook doorgevoerd in flyers en folders. Groene Agenda De Groene Agenda is een gezamenlijke publicatie over workshops, cursussen, lezingen, excursies e.d. door NME- Jaarverslag 2006 / Organisatie en locaties Stichting CNME 15

17 Jaarverslag 2006 / Organisatie en locaties Stichting CNME 16 organisaties in Maastricht. Deze verscheen ook weer in 2006 in De Trompetter, die deze agenda gratis plaatst. In het kader van de Groene Week is een activiteitenkrant verschenen. Publiciteit De Groene Week haalde veel publiciteit. Naast de overzichten in de verschillende dagagenda s besteedden radio en tv er aandacht aan. De Limburger publiceerde een artikel over het Jekerdalpark, Natuurtuinen Jekerdal en over kap bomen Bos Vaeshartelt. Op L1 radio waren er dieren columns op 10 januari, 7 april, 21 juni, 1 juli en het Kriebelfeestje op 12 juli op de Educatieve Boerderij. Ook was er aandacht voor de afronding van de Natuurgidsencursus en een Interview met de hondenvereniging voor maastrichtmoetjehoren.nl op 28 oktober. De Hoge Fronten kwamen verscheidene malen in het nieuws. Dagblad Trouw en Dagblad de Limburger besteedde er aandacht aan. Ook verschenen er artikelen hierover in Savoir vivre aux chateaux en Grasduinen. TV-Maastricht besteedde in 2006 aandacht aan: Boomfeestdag op OBS De Regenboog. Het beheer van het bos Vaeshartelt. Bloemen plukken op grondwal de Heeg. Laat voorjaar. Kleine Weerd en studentenactie Ragweek. Pluizende populieren. Energieles en wij zijn de tomaten!. Energychallenge 11 oktober (Poort Waerachtig). Populierenkap Bos Vaeshartelt. Winteractiviteit Dierenambulance 15 februari. Griezeltocht Educatieve Boerderij Daalhoeve ism buurtplatform Belfort -Daalhof en de werkgroep kinderactiviteiten Belfort Daalhof -Hazedans Poort Waerachtig, Kikkerdrilactie De Paasactiviteit in de Natuurtuinen Jekerdal. Er was een special over de Groene Week in de Vitrien landbouwhuisdieren en ligt op een unieke locatie, midden in de wijk, goed bereikbaar en laagdrempelig door het vrij toegankelijke karakter. CNME Maastricht huurt het gebouw van de Gemeente Maastricht. Langs de Gouden Weg is nog een boomgaard in gebruik. Multifunctionaliteit en activiteiten In 2006 is er doorgebouwd aan de het plan voor de toekomst. Zo werden diverse voorzieningen gemaakt om de toegankelijkheid, aantrekkelijkheid en veiligheid te vergroten. Er werd een nieuwe doorgang vanaf het achterplein gerealiseerd en een extra deur en nieuwe verlichting in de activiteitenstal. Er kwamen nieuwe compostplaatsen, de scharrelvarkens kregen een betere afrastering en een nectarkroeg werd geplaatst. Ook is de boerderij aangemeld voor de certificering door de SKBN (stichting kinderboerderijen Nederland) i.s.m. het Ministerie van LNV. Verder is er in 2006 is doorgewerkt aan de verbreding van de taakstelling van de boerderij. De boerderij wil een duidelijker plaats in de buurten gaan innemen, waar meerdere doelgroepen gebruik van kunnen maken was het jaar van het nieuwe buurtplatform Belfort -Daalhof, waar inmiddels nauw contact mee wordt onderhouden. Daardoor ontstond er ook samenwerking met de werkgroep kinderactiviteiten Belfort Daalhof -Hazedans. Deze contacten hebben geleid tot een aantal gezamenlijke activiteiten waaronder de Griezeltocht door de buurt op 17 november (575 deelnemers) en het Sinterklaasfeest op 29 november (341 deelnemende kinderen met begeleiders). Er zijn afspraken gemaakt over een bredere samenwerking in Ook was het Gilde 'de Wijngaert' in 2006 weer actief op de Boerderij met diverse activiteiten voor wijkbewoners en andere belangstellenden. Op 21 oktober heeft deze club een appeldag en op 5 november een zuurkooldag georganiseerd op de boerderij. Natuurlijk kon er door de bezoekers zelf mee gedaan worden, de zuurkool en de hotdogs vonden gretig aftrek. Verscheidene uitzendingen van Stadslicht werden opgenomen in het decor van de Hoge Fronten. Locaties De volgende locaties horen bij CNME Maastricht: Educatieve Boerderij Daalhoeve, in Daalhof, Romeinse Baan. Een bijzondere plek waar kinderen en volwassenen ervaringen kunnen opdoen met en informatie krijgen over dieren en allerlei aspecten van natuur- en milieueducatie op en rond de boerderij. De Boerderij is een oude vierkantshoeve met Nederlandse In april 2006 deed de Boerderij mee aan de grote Braderie van Daalhof met een kleine kunst en knutselmarkt. Vanaf de herfstvakantie was er een energietentoonstelling te zien op de boerderij. Er waren ook nog een aantal andere grote activiteiten: Kikkerdrildag op de Boerderij op 12 april Schaapsscheren op de Boerderij op 7 mei Van Tarwe tot Stokbrood. Nationaal Kinderboerderijweekend op de Boerderij op 11 juni Kriebelfeestje op de Boerderij op 12 juli Afvalfeestje op de Boerderij op 9 augustus Honden op de Boerderij op 15 oktober

18 Het MIK (Maatwerk In Kinderopvang) had in 2006 weer buitenschoolse opvang in een van de leslokalen op dinsdagen en donderdagen. In 2007 zal deze samenwerking worden voortgezet en mogelijk uitgebreid. Verder was er natuurlijk weer een breed aanbod aan educatieve programma s voor het basisonderwijs (zie bijlage 4). Stagiaires, vrijwilligers en taakgestraften Educatieve Boerderij Daalhoeve is een gecertificeerd opleidingsbedrijf en was in 2006 aanbieder van 6 stageplaatsen; A.O.C. Limburg (3), Terra Nigra (2), van Hall instituut Leeuwarden (1). Verder is de Boerderij ook een werk-, leer- en ervaringsplek voor vrijwilligers (wijkbewoners, geïnteresseerden, Trajekt, etc.) en voor jeugdige taakgestraften via de Raad voor de Kinderbescherming. In 2006 waren er 9 vrijwilligers werkzaam en bood de Boerderij plaats aan 7 jeugdige taakgestraften, die allen assisteerden bij terreinonderhoud, dierenverzorging en educatie. Beheer en dierenbestand Voor het beheer werd zorg gedragen door 1 fulltime beheerder en 2 parttime assistent-beheerders. Ook was er een dierenverzorger in tijdelijke dienst voor de vervanging bij langdurige ziekte. Verder was er in additionele medewerker, via MTB/Yonder. Eind 2006 waren er 23 grotere dieren op de Boerderij (1 koe, 4 varkens, 5 melkgeiten en 1 bok, 5 landgeiten en 1 bok, 6 schapen). Daarnaast waren er nog 105 kleinere dieren (13 konijnen, 15 cavia s, 12 kleine knaagdieren (ratten, muizen, hamsters), 35 hoenders, 10 watervogels, 18 volièrevogels en 2 katten). Een totaal van 128 dieren. In 2006 werden er circa 180 dieren door mensen aangeboden, voor het grootste deel waren dat kleine knaagdieren en konijnen. Deze mensen werden allemaal doorverwezen naar de Dierenambulance. In het voorjaar en in de herfst kreeg de boerderij wederom te maken met maatregelen i.v.m. de vogeltrek en de daaruit voortkomende dreiging van vogelpest. Hierdoor bleef het pluimvee enkele maanden in het voorjaar en ruim twee maanden in het najaar opgehokt in overdekte verblijven. In de zomer van 2006 kreeg de boerderij te maken met maatregelen i.v.m. een andere dreigende besmettelijke dierziekte: bluetongue. Alle herkauwers werden preventief behandeld en werden 6 weken lang s nachts opgehokt. Er werden voor educatieve doeleinden 7 X een konijn, 9 X een cavia 4 X een tamme rat en 2 X een hamster uitgeleend. Leeractiviteiten basisonderwijs Op boerderij Daalhoeve is er een lesaanbod voor het basisonderwijs. In het schooljaar 2005/2006 zijn op en rond de boerderij 200 groepen actief geweest, waarvan 90 uit de regio. Een groot deel van de lessen zijn zelfdoe-lessen, ontwikkeld door medewerkers van CNME Maastricht en regio, maar uitgevoerd door de leerkracht zelf. De leerkrachten, hulpouders en begeleiders, die de zelfdoe- lessen op de boerderij uitvoeren, krijgen hiervoor ondersteuning en begeleiding, desgewenst individueel. De lessen zijn gerelateerd aan de Kerndoelen Primair Onderwijs en zijn zo opgezet, dat er voor alle groepen (1 t/m 8) een aanbod is. Kantoor, NME Atelier, Beheerploeg Statensingel 138 Op de Statensingel 138 zijn te vinden: NME Atelier, uitleen van leskisten, NME materialen etc. Hier staat ook het gereedschapsdepot van het IKL, dat door scholen en vrijwilligers geleend wordt ten behoeve van beheerwerkzaamheden. De ruimten voor de beheerploeg en hun voertuigen en gereedschappen. Bureauruimte voor directie en administratie, consulenten NME, beheerder Hoge Fronten en educatief medewerker van Stichting Ark. Het gebouw ligt tegen de Hoge Fronten aan. Natuurtuinen Jekerdal, Drabbelstraat Natuurtuinen Jekerdal heeft een actief jaar achter de rug. Vanaf april 2006 tot aan het begin van de herfstvakantie zijn de tuinen open geweest voor publiek. Er is gewerkt met een verruimde openstelling: dinsdag, woensdag, donderdag de hele dag en de zondagmiddag. Vrijwilligers en teamleden hebben gezamenlijk gezorgd voor deze openstelling. Ook de lijst met activiteiten is indrukwekkend. IVN Maastricht organiseerde het hele jaar door workshops, cursussen en excursies; werkgroepen gebruiken de ruimtes. Visstandverbetering Maas organiseerde een jeugdcursus. Natuurtuinen Jekerdal had zelf een uitgebreid programma: totaal verzorgden we 15 workshops, 9 excursies en 6 speciale zondagen (waaronder een zadenmarkt, expositie Draken en Slangen, Groene Week, Natuurmarkt). Daarnaast is gestart met de Kindertafel, een wekelijks natuur-cultuur programma voor kinderen op woensdagmiddag en is een start gemaakt met het verzorgen van kinderfeestjes. Jaarverslag 2006 / Organisatie en locaties Stichting CNME 17

19 Jaarverslag 2006 / Organisatie en locaties Stichting CNME 18 Wandelaars, fietsers en geïnteresseerden bezochten de tuinen. Gastheren en vrouwen heetten de bezoekers welkom, en voorzagen hen van informatie en een kop koffie. Het verkoopaanbod werd in 2006 weer uitgebreid. Naast de zadenverkoop en educatieve materialen zijn nu ook verschillende wandelroutes van de directe omgeving beschikbaar. Dit alles was mogelijk door de inzet van veel vrijwilligers (34 personen plus 13 personen die in het kader van het behalen van het Natuurgidsendiploma een Open Dag verzorgden), het team en vooral ook de nieuwe beheerder. Omdat in de Natuurtuinen door zoveel verschillende mensen wordt gewerkt is een goede informatie uitwisseling belangrijk. Voor alle werkdagen zijn draaiboeken ontwikkeld; Vrijwilligers en medewerkers communiceren deels via logboeken. Ook is een goed monitorsysteem opgezet; bezoekers, verkopen en activiteiten worden geregistreerd. Scholing neemt een belangrijke plek in bij de Natuurtuinen. Dit jaar is een nieuwe scholing gastheer/gastvrouw gestart, de anderen zijn bijgeschoold. De vrijwilligers van de tuinen zijn dit jaar vooral geschoold tijdens het werk. De instructie rond de ruimere openstelling en alle activiteiten daaromheen nam veel tijd in beslag. Omdat vrijwilligers een belangrijke rol hierin spelen is de gang van zaken 3 maal gezamenlijk geëvalueerd. Gebieden in beheer bij Stichting CNME Hoge Fronten Een bijzonder gebied De Hoge Fronten raakt steeds bekender. Er vinden allerhande activiteiten in het gebied plaats, gericht op cultuurhistorie, natuur en recreatie. Het gebied is namelijk zeer bijzonder door de combinatie van natuur- en cultuurwaarden en is zelfs een Beschermd Natuurmonument en Rijksmonument. De vestingwerken vormen een groeiplaats die vergelijkbaar is met natuurlijke rotsen en grotten. Door de beschutte ligging is het er ook altijd warmer dan in de omgeving. Muurhagedis, Grasklokje en Muurleeuwenbek komen voor op de muren. Vleermuizen, Kerkuil en vlinders overwinteren in de ondergrondse gangen. Geelhartje en Vroedmeesterpad komen voor in de warmere grachten. De Muurhagedis voelt zich thuis in Maastricht In het voorjaar en zomer van 2006 waren de weersomstandigheden voor de Muurhagedis niet zo optimaal; veel regen, maar ook een bloedwarme periode in juli zorgden dat de Muurhagedissen zich weinig lieten zien. Van september tot en met november waren de warme, zonnige weersomstandigheden echter zeer gunstig. Jaar in jaar uit worden in de Hoge Fronten de Muurhage- dissen geïnventariseerd, door medewerkers en vrijwilligers van CNME. Aan het einde van dit jaar kon aan de hand hiervan de schatting gemaakt worden, dat er 485 exemplaren voorkomen, waarvan ca. 178 adulten. Weer een flinke stijging van het aantal adulten. Ook zijn er weer nieuwe plekjes binnen de Hoge Fronten gekoloniseerd. Verder werden er ca. 128 subadulten (dieren die in 2005 geboren zijn) gezien en zijn er mede door de warme nazomer en herfst toch nog 179 juvenielen geboren. Tabel: Aantal Muurhagedissen in de afgelopen jaren in de Hoge Fronten. Jaar Adulten Subadulten Juvenielen Totaal Ook buiten de Hoge Fronten doet de Muurhagedis in Maastricht het goed. In de Lage Fronten, Spoorlijn Boschpoort, maar ook op verschillende bedrijfsterreinen in Bosscherveld leven Muurhagedissen. CNME is nauw betrokken bij de ontwikkelingen in deze gebieden. Resultaten van beheer zichtbaar De vegetatie in de Hoge Fronten ontwikkelt zich goed. Sinds 2002 wordt de begrazing aangevuld met maaibeheer. De oppervlakte die gemaaid wordt, werd in 2006 weer uitgebreid. Op de gemaaide delen vindt vervolgens meestal nabegrazing plaats. Het maaibeheer zorgt er in eerste instantie voor dat de door de jaren heen ontstane viltlaag verwijderd wordt. Terugkerend maaibeheer zorgt voor een grotere afvoer van voedingsstoffen, betere kiemomstandigheden voor kruiden en een lager blijvende vegetatie met plaats voor meer kruiden. Hiervan zien we nu al resultaten. De oppervlaktes ruigten worden langzaamaan minder en er verschijnen meer kruiden tussen grassen en ruigten. Vooral in de afgesloten gracht, het hondenlosloopgebied, Bastion Holstein en de ingang bij Statensingel 138 zijn deze resultaten zichtbaar. Zo zijn er in de afgesloten gracht weer meer Grasklokjes vanuit de muren in de gracht gekomen en ook de Harige ratelaar heeft zich in de afgesloten gracht gevestigd. Het maaibeheer heeft ook een positieve invloed op het muurhagedissenaantal. De hoge, ruigere vegetaties hebben nu plaats gemaakt voor lagere, bloemrijkere vegeta-

20 ties die voor de muurhagedissen een stuk aantrekkelijker zijn om te verblijven of door te trekken. Jaarlijks worden de vlinderstand en vleermuizenstand geïnventariseerd door leden van het Natuurhistorisch Genootschap Limburg. De resultaten hiervan kunt u lezen in het Jaarverslag Hoge Fronten 2006 dat in de loop van 2007 uitkomt. De Hoge Fronten raakt steeds bekender In de Hoge Fronten vindt een verscheidenheid aan activiteiten plaats. Stichting Maastricht Vestingstad organiseert wekelijks cultuurhistorische rondleidingen. VVV Maastricht organiseert avonturentochten voor onder meer personeelsuitjes en verjaardagsfeestjes. En Trajekt organiseert buitenactiviteiten voor kinderen in de spannende omgeving van de Hoge Fronten. Dit jaar vond er ook weer een voorstelling van de Toneelacademie plaats. CNME Maastricht richt zich in de eigen activiteiten op de natuurkant van het gebied. Zo vonden er vier natuurexcursies plaats met verschillende thema s, zoals vlinders, vogels en herfst. De natuurgerichte excursies hadden een totaal van 129 deelnemers. CNME organiseert ook natuurworkshops in het gebied, zoals het Waterbeestjes onderzoek in de Groene Week, en bijeenkomsten van de natuurgidsencursus en natuuroudercursus. Ook werden er dit jaar weer drie vrijwilligersdagen en vier adoptielessen georganiseerd. De eindejaarswandeling van CNME Maastricht en regio ging door de Hoge Fronten en verder werd er een groep Belgische natuurgidsen rondgeleid. Aandacht voor de vestingwerken In 2006 was er extra aandacht voor de vestingwerken van de Hoge Fronten. CNME werkt samen met de MTB bij het uitvoeren van kleinschalige restauraties, zo heeft er opschoonwerk van de sorties plaatsgevonden, zijn stukjes metselwerk uitgevoerd en worden de vestingpoorten vernieuwd. Ook is CNME betrokken bij de voorbereidingen van twee grootschaligere restauraties in de Hoge Fronten, die mogelijk in 2007 uitgevoerd gaan worden. Diverse stadsnatuurgebieden Dousberg In 2006 is het gebied opgenomen in de plannen voor Golfbaan en woningbouw. Op het gedeelte van het terrein waar wij een gevarieerd grasland met struikopslag ontwikkeld hebben via maaibeheer zullen huizen gebouwd gaan worden. Het succesvolle adoptieproject met Jan Baptist leerlingen moet hierdoor op deze plek worden beëindigd. Het bosgedeelte zal als groenvoorziening behouden blijven, maar het is nu nog niet bekend hoe het beheer vorm gaat krijgen. Vanuit CNME Maastricht en regio willen we bij dit beheer betrokken blijven. Regenwatervijver Amby en het aangrenzend bosplantsoen Heukelstraat en Ambyerstraat Het begrazingsbeheer met behulp van de rondtrekkende schaapskudde onder begeleiding van de herder is voortgezet. Het aanvullende maaibeheer is structureel geworden om het gebied voldoende open te houden. Ook het bosbeheer is voortgezet. Drie klassen van de Basisschool Amby werkten mee en kregen waarneemlessen. Bos van Vaeshartelt In het voorjaar is hier een prachtige voorjaarsflora te bewonderen (Bosanemoon, Sleutelbloem, Eenbes). Met als aanleiding het toegenomen gevaar door oude aftakelende bomen is er in 2006 op grootschalige wijze bosbeheer uitgevoerd. Een zestigtal oude bomen is verwijderd en ook zijn de kruinen boven de paden gecontroleerd en uitgesnoeid. Al het takhout is verwijderd. Doordat er toch alleen plaatselijk gewerkt werd is de variatie in het bos toegenomen. Bovendien zijn diverse bosranden gevarieerder geworden. De werkzaamheden zijn door een aannemer onder begeleiding van de Bosgroep Zuid Nederland en CNME Maastricht volgens de regels van het verantwoord bosbeheer uitgevoerd. CNME Maastricht en regio verzorgde in opdracht van de gemeente de voorlichting over de stevige ingrepen in het bos naar de media, de omwonenden en de natuurorganisaties. Weitje Campagne Het lijkt er op, dat de soortenrijkdom behoorlijk te noemen is. Interessante soorten zijn de Beemdkroon en de Wilde marjolein, die wijzen op een ontwikkeling naar een soortenrijke glanshaverweide. Aangezien het gebied een hondenlosloopgebied is, wordt via bordjes aan de bezoekers gevraagd voorzichtig met de hond te zijn, als de schapen er grazen. Weitje Campagne Dit terreintje van 2 ha wordt tweemaal per jaar gemaaid waarbij het maaisel wordt afgevoerd. Hiervoor is in 2006 extra subsidie verleend. Doel is een versnelde ontwikkeling naar een soortenrijker grasland. Na de tweede maaibeurt eten de schapen de nagroei weg. Uit ervaring weten we, dat dit een uiterst gunstig effect heeft op de gewenste ontwikkeling. Jaarverslag 2006 / Organisatie en locaties Stichting CNME 19