Samen werken aan betere palliatieve zorg in de eerste lijn 22 september 2016

Transcriptie

1 Samen werken aan betere palliatieve zorg in de eerste lijn 22 september Opening en welkom door David Koetsier, bestuurslid HKA Inleiding door Bart Schweitzer, initiatiefnemer PaTz Astrid Kodde, kaderhuisarts palliatieve zorg, en Betsy Lankhorst, oncologie wijkverpleegkundige, vertellen over hun ervaringen in de PaTz groep Gelegenheid om vragen te stellen Zingeving in de zorg: Astrid Kodde, huisarts, en Rita Renema, geestelijk verzorger behandelen casuïstiek uit de huisartspraktijk Afsluiting: Inventarisatie belangstelling om met PaTz te starten: zie ook informatie op de website Praktische informatie over het inschakelen van een geestelijk verzorger Einde

2 Samen werken aan betere palliatieve zorg in de eerste lijn 22 september 2016 Meer informatie over PaTz: Wat is nodig om een PaTz-groep te starten: - Marij Duijsters, M.duijsters@1stelijnamsterdam.nl Meer informatie over Centrum voor Levensvragen: Telefoonnummer:

3 Geestelijk verzorger, ver WAT? Zingeving in de zorg Multidisciplinair, holistisch, compassievol, menswaardig, aandachtig

4 Spirituele zorg in de palliatieve (thuis)zorg Secularisering: levensbeschouwelijke of kerkelijke binding niet vanzelfsprekend of wenselijk (28 % in Nederland LB gebonden) Korte(re) ziekenhuisopnames veel zorg naar huis; Medische technische gerichtheid; Onmacht bij zorgverleners m.b.t. spiritualiteit, sterven; Onvoldoende tijd voor voldoende aandacht; Handelingsverlegenheid

5 Spirituele zorg in de palliatieve (thuis)zorg Geestelijk verzorgers ver..wat? (Religie, niet gelovig) vooral intramuraal, nu ook extramuraal; kom ik nooit tegen onbekend maakt onbemind Onderzoek (VS) wijst uit dat aandacht voor zingeving en spiritualiteit bijdraagt aan rustiger en goed sterven en liefdevolle omgeving In 2020 is > 50 % van de bevolking: > 50 jaar chronisch ziek (multimorbiditeit)

6 Waarom spirituele zorg? (Bijna) Verlieservaringen (van het tot dan toe gebruikelijke) Verandering relaties, identiteit, lichaam, mogelijkheden levensopvatting Het eigen (gebruikelijke) antwoord komt in het geding Niet meer vanzelfsprekend (Be)grip/overzicht/controle is kwijt boosheid/verdriet/machteloosheid

7 Stervende mensen Praten Eenzaam Uniek proces: Doodgaan is niet doodgewoon Eigen copingmechanismen (Kubler Ross) Draaglast - draagkracht Op zoek naar betekenis en zin van leven en sterven Verleden heden toekomst (Wat zal er na de dood gebeuren?) Vragen

8 Levensvragen 'Waar heb ik dit aan verdiend? - Waarom moet ik zo lijden?' 'Wat heb ik verkeerd gedaan? - Heb ik het goed gedaan? 'Wat heeft mijn leven zo nog voor zin?' 'Ben ik anderen niet alleen maar tot last? Hoe ben ik van betekenis geweest voor anderen en hoe kan ik dat zijn nu ik ziek ben? Wat en wie is nu eigenlijk echt belangrijk voor mij? Wie ben ik (eigenlijk/nog)?

9 Patiënten Huisartsen Aandacht spirituele kwesties (1, 2) Ernstige of ongeneeslijke ziekte Emotionele crisis Levenseinde Erover praten? Afhankelijk van kwaliteiten huisarts (3) Taakopvatting: Belangrijk, niet primaire taak (2) Geen taak: gaat over religie Gebrek aan: Kennis, vaardigheden, attitudes (3) Taal Tijd (2) (4, 5) 1. Ellis MR, Campbell JD, Detwiler-Breidenbach A & Hebbard DK. What do family physicians think about spirituality in clinical practice? J Fam Pract. 2002, 51, 3, Holmes SM, Rabow MW & Dribble SL. Screening the soul: Communication regarding spiritual concerns among primary care physicians and seriously ill patients approaching the end of life. Am J Hos & Pal Med. 2006, 23, Vermandere M, De Lepeleire J, Smeets E et al. Spirituality in general practice: a qualitative evidence synthesis. Br J Gen Pract Nov; 61(592): e Richtlijn Spirituele Zorg (2010). Spirituele zorg. Landelijke richtlijn, versie Anbeek C, Palmboom G, Schuurmans J. De levensbeschouwelijke professional in transitie. Handelingen 2014, 3, 5 19.

10 Levensvragen en spirituele zorg Wat huisartsen zeggen: Levensvragen, ja ik weet niet wat ik dan moet zeggen Patiënten komen nooit bij me met spirituele vragen Dat doe ik zelf (meestal bij levenseinde) Daar heb ik geen tijd voor Dat moet de patiënt zelf maar regelen Ja, heel belangrijk dat daar aandacht voor komt Ja, ik ben net begonnen met een cursus mindfullnes Oh, ik ben / die patiënt is niet gelovig Uitpakken van de medische vraag & Oog hebben voor de ervaring van de mens die een ziekte/probleem heeft

11 Huisartsen, verpleegkundigen, praktijkondersteuners kunnen signaleren en begeleiden: Aandachtig luisteren niet oplossen!

12

13

14 Makkelijke vragen om spirituele dimensie aan te kaarten Wat houdt u op dit moment bezig? Voor welke zaken zou u graag aandacht willen? Waar had u steun aan in eerdere moeilijke situaties? Door wie/ wat zou u gesteund kunnen worden? U maakt op mij een rustige indruk, klopt dat met hoe u zich voelt?

15 Op dit moment pieker ik veel weinig over: Lichamelijke zaken Mijn familie Praktische zaken Onopgeloste zaken Afscheid nemen Hoe ik rust vind Wat er na de dood gebeurt Anders, nl. Ik ervaar op dit moment veel/ weinig houvast

16 Chochinov: Wat moet ik als zorgverlener van u als persoon weten om u de best mogelijke zorg te kunnen bieden?

17 Huisartsen, verpleegkundigen, praktijkondersteuners kunnen signaleren en begeleiden: Aandachtig luisteren niet oplossen! Geestelijk verzorger is expert op dit gebied

18 Vragen van HA aan Geestelijk Verzorger Ben je religieus gebonden? Heb je kennis van andere religies? Hoe belangrijk is die kennis voor je werk? Wat voor opleiding heb je? Hoe is je kwaliteit gegarandeerd? Heb je een beroepsgeheim? Hoe ben je bereikbaar? Hoe kan ik je vinden? Werk je gratis? Hoe word je betaald? Wat is het verschil met een psycholoog, POH-GGZ, MW?

19 Levensbeschouwelijke achtergrond Diverse achtergronden: 72 % Algemeen & humanistisch 28 % Boeddhistisch, christelijk, islamitisch, joods, hindoeïstisch, divers Niet leidend, maar vormt inspiratiebron voor gesprek: Grote verhalen (bv bijbelse teksten) / symboliek / gemeenschappelijke taal / muziek / kunst / natuur (seizoenen als bron)

20 Kwaliteit en opleiding GV Universitaire opleiding (soms HBO) Humanistiek/Theologie (6 jaar) Geestelijke begeleiding afstudeerrichting Beroepsvereniging VGVZ Verschillende achtergronden ook niet-gelovig (humanist/algemeen) Kosten Kwaliteitswaarborging door diverse mogelijkheden, bezig met basisverzekering (zie laatste dia) SKGV, NVPA (aanvullende verzekering), NB: Verschil tussen een imam en een islamitisch geestelijk verzorger! Laatste is opgeleid in NL

21 GV verschil met verwante disciplines Primair en secundair referentiekader (Mooren; 1989, 2008) Primair: Secundair: professionele identiteit noodzakelijk voor beroepsuitoefening, variabel (persoonsafhankelijk) Levensbeschouwelijke Psycho(patho)logie,

22 Verschillen: Perspectief Gerichtheid Inhoud Taal - Methode Geestelijk verzorger Psycholoog/POH-GGZ Levensbeschouwelijke Psycho(patho)logie Levensvragen en - gebeurtenissen Levensproblemen o Behoefte op verhaal te komen, ervaringsgericht o Behoefte aan verandering, ontwikkel- en doelgericht Begeleiden, oplossing niet mogelijk of zelf vinden Verdragen en duiden ruimte maken Luisteren, niet-oordelen, benoemen thematiek, taal geven, uithouden, ondersteunen bij (nieuw) perspectief, krachtbronnen, rituelen, ruimte voor ervaring, gericht op hoe het is. GEZIEN en GEHOORD, GRIP, OPLUCHTING, RUIMTE Behandelen, oplossing vooraf bekend Herkennen en veranderen stimuleren Luisteren, benoemen en onderzoeken gedrag, interventie plegen, model uitleggen en toepassen, stimuleren, confronteren, gericht op wat er verandert en de wenselijke situatie. NIEUWE HANDELINGSMOGELIJKHEDEN, GROEI

23 Geestelijk verzorger Psycholoog/POH-GGZ Levensbeschouwelijke Psycho(patho)logie Voorbeeld Angst Hoe hoort angst bij het leven, hoe kan je dat zien en begrijpen? Wat betekent het voor jou dat je angstig bent? En welke betekenissen zijn er nog meer mogelijk? Waar komt de angst vandaan? Hoe kun je leren omgaan met angst? Welke gedachten, emoties en gedrag voeden angst, en welke doorbreken deze?

24 Altijd ook afhankelijk van de persoon!! (Psych/POH/MW met interesse voor spirituele zorg, zingeving) Geestelijk verzorger Maatschappelijk werk Levensbeschouwelijke Maatschappelijke Levensvragen en - gebeurtenissen Praktische problemen en relaties o Behoefte op verhaal te komen, ervaringsgericht o Behoefte aan (praktische) ondersteuning Begeleiden, oplossing niet mogelijk of zelf vinden Verdragen en duiden ruimte maken Luisteren, niet-oordelen, benoemen thematiek, taal geven, uithouden, ondersteunen bij (nieuw) perspectief, krachtbronnen, rituelen, ruimte voor ervaring, gericht op hoe het is. GEZIEN en GEHOORD, GRIP, OPLUCHTING, RUIMTE Regelen, bemiddelen, oplossing praktisch Hulp inschakelen en ondersteunen stimuleren Luisteren, benoemen en onderzoeken probleem, interventie plegen, relaties benaderen, regelen, confronteren PRAKTISCHE HULP (WET&REGELGEVING), RELATIES HERSTELLEN, ONDERSTEUNING

25 Wat het oplevert? Gehoord en gezien worden Erkenning en bevestiging Opluchting en rust Innerlijke ruimte, hoop en troost Hernieuwde grip op het eigen levensverhaal - structuur De verhouding tussen afhankelijkheid en onafhankelijk Loslaten en aanvaarden / Vasthouden en vormgeven Relaties herstellen

26 PalliArts app handige links eerstelijns geestelijk verzorgers in Nederland

27

28 Voor wie? Initiatief van Netwerken Palliatieve Zorg (Noord Holland Noord) Gericht op de palliatieve zorg Alle zorg die erop gericht is de patiënt met een levensbedreigende ziekte (en zijn naasten) een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven te geven. Mensen in palliatieve fase Mensen met eindigheid nabij Mensen met opspelende levensvragen tgv verlies van dierbaar mens Vrijwilliger aan de telefoon die helpt bij zoeken geschikte GV-er

29 Spirituele zorg in PaTz-groepen Meer aandacht voor spirituele zorgkant van stervende en naasten GV als expert in PaTz-groep kan: andere zorgprofessionals gevoelig maken voor spirituele zorg; en adviseren/scholen in verlenen van spirituele zorg; bij ingrijpende ziekteprocessen ondersteunen (patiënt/naasten & zorgverlener); bij ethische kwesties ontwarren van visies/belangen/overtuigingen Verhoogt kwaliteit van zorg (holistisch) en kwaliteit van leven Rustiger en goed sterven en een liefdevolle omgeving Als mens gezien worden

30 Handige documenten/tips: Richtlijn Spirituele Zorg Geestelijke gezondheidszorg in de huisartsenpraktijk Indicaties voor geestelijke verzorging in de eerstelijnszorg Nascholing Spirituele Zorg (Mentrum, uur) 17 januari, 14 februari, 14 maart 2017 Aanmelden via formulier

31 Vragen over geestelijk verzorgers? Neem contact op met Charlotte Molenaar Charlotte Molenaar is bestuurslid van het werkveldraad Eerste Lijn van de VGVZ, zij heeft onderzoek verricht naar de samenwerking tussen huisartsen en geestelijk verzorgers, zij organiseert de nascholing spirituele zorg en is werkzaam als humanistisch geestelijk verzorger in de (eerstelijns en ouderen)zorg en dochter van een huisarts.

32 Olsman et al. Palliat Med 2014 Realistisch Functioneel Narratief hopen is verwachten coping zin geven criterium waarheidsgetrouw behulpzaam waardevol actie aanpassen versterken duiden

33 Kosten (diverse mogelijkheden) Tijdelijk Centra/Netwerken voor Levensvragen Fondsen 3-5 gesprekken POH-GGZ budget (Levinas) Patiënt betaalt zelf indien mogelijk/wenselijk (eventueel uit PGB) Structureel (in ontwikkeling) NVPA/NVPO aanvullende verzekering WMO (AGB-code) Onderhandelingen lopen voor: Zorgverzekeringswet (basis) WMO (AGB-code) Nu nog afhankelijk van de geestelijk verzorger, ga in gesprek over de mogelijkheden