Instituut Maatschappelijke Gezondheidszorg Faculteit der Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Erasmus Universiteit Rotterdam

Transcriptie

1 NTWIKKELING VAN DE WA-INDICATR Gezondheidskundige identificatie van werknemers met een sterk verhoogd risico op arbeidsongeschiktheid Auteurs: dr. ir. A. Burdorf prof.dr. M.H.W. Frings-Dresen Instituut Maatschappelijke Gezondheidszorg Faculteit der Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Erasmus Universiteit Rotterdam Coronel Instituut voor Arbeid, Milieu en Gezondheid Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam Juli 2002

2 Het is geoorloofd gegevens uit deze brochure te gebruiken mits daarbij de bron wordt vermeld. Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet worden uitgesloten. Arbouw aanvaardt geen aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade ontstaan door of verband houdende met toepassing van door Arbouw gepubliceerde uitgaven. 2

3 INHUDSPGAVE Pagina: 1 INLEIDING BESCHIKBARE INSTRUMENTEN EN DETERMINANTEN Werkvermogen Index (WI) Leeftijd Ziekteverzuim Anamnese RISICFACTREN VR ARBEIDSNGESCHIKTHEID Werkvermogen Index (WI) Leeftijd Ziekteverzuim Anamnese DE WA-INDICATR Informatiebronnen Risicoprofiel Selectie-criteria Werkingssfeer REFERENTIES...18 Bijlage 1: Kansen op arbeidsongeschiktheid in de 4 jaar na een PAG behorende bij het risicoprofiel voor een bouwvakker Bijlage 2: Het selectieschema voor jarigen Bijlage 3: Het selectieschema voor bouwvakkers van 55 jaar en ouder

4 4

5 1 INLEIDING Door verschillende partijen binnen de bouwnijverheid is de wens uitgesproken om een specifiek selectie-instrument te ontwikkelen,de zogenaamde WA-indicator, dat helpt bij de identificatie van bouwvakkers met een sterk verhoogd risico om binnen enkele jaren arbeidsongeschikt te worden. Bij deze werknemers zullen in de nabije toekomst aanpassingen in de huidige functie plaatsvinden of begeleiding worden aangeboden in een omscholingstraject binnen het huidige bedrijf of de bedrijfstak, en onder bepaalde voorwaarden zelfs daarbuiten. Adviezen voor aanpassingen in de huidige functie worden gebaseerd op bestaande instrumenten van Stichting Arbouw, zoals het herstel van het bestaande werkvermogen, aanpassing van de functie-inhoud of werkplekaanpassing. Begeleiding bij de omscholing vindt plaats in het Loopbaanproject Bouw, een gezamenlijk initiatief van werkgevers en werknemers in de bouwnijverheid, onder projectmanagement van CINP te Den Bosch. De WA-indicator is opgesteld door het Instituut Maatschappelijke Gezondheidszorg (EUR-Rotterdam: A. Burdorf; Maetis Arbodienst: L.A.M. Elders), in samenwerking met het Coronel Instituut voor Arbeid, Milieu en Gezondheid (AMC/UvA-Amsterdam: M.H.W. Frings-Dresen, F.J.H. van Dijk), met ondersteuning van het onderzoeks- en adviesbureau AStri (Leiden: B.C.H. de Zwart). Het instrument is gebaseerd op onderzoek naar oorzaken van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid onder steigerbouwers (EUR-Rotterdam, Maetis Arbodienst Regio Rotterdam, Spreeuwenberg Steigerbouw BV), ontwikkeling van de PAG-module Senior werknemers in de bouw voor Arbouw (AMC/UvA) en evaluatie van de voorspellende waarde van onderdelen van deze PAG-module voor arbeidsongeschiktheid onder bouwvakkers (AMC/UvA, AStri). 5

6 2 BESCHIKBARE INSTRUMENTEN EN DETERMINANTEN 2.1 Werkvermogen Index (WI) Werknemers in de bouw krijgen sinds 1 juli 2001 de PAG-module Senior werknemers in de bouw aangeboden, gekoppeld aan het bereiken van een bepaalde leeftijd. Deelname aan het PAG geschiedt op vrijwillige basis. In deze module (vragenlijst) is de zogenaamde Werkvermogen Index (WI) opgenomen (Arbouw 1999). Voor bouwvakkers wordt de frequentie van dit PAG vanaf 20-jarige leeftijd om de 4 jaar (20, 24, 28 etc) en vanaf 40-jarige leeftijd om de 2 jaar (40,42, 44 etc). Alle steigerbouwers krijgen jaarlijks een PAG aangeboden. De WI vragenlijst is begin jaren tachtig ontwikkeld door het Finnish Institute of ccupational Health in het kader van een grootschalig longitudinaal onderzoek onder oudere werknemers (Liira e.a. 2000). De WI is een instrument dat kan worden gebruikt voor het beoordelen van het werkvermogen van werknemers en is gebaseerd op een zevental primaire items over zowel fysiek als mentaal belastende factoren in het werk, de individuele gezondheid en beschikbare capaciteiten van de werknemer. p basis van de antwoorden op deze items kan een somscore worden berekend welke in hoogte kan variëren tussen de 7 en 49. Hoe hoger de score hoe beter het werkvermogen. De kwalitatieve indeling in een viertal categorieën van de WI score luidt: 7-27 (slecht), (matig), (goed) en (uitstekend). De WI is inmiddels vertaald in meerdere talen en wordt in verschillende landen ingezet, zowel in de praktijk van de bedrijfsgezondheidszorg als voor wetenschappelijke doeleinden. p basis van een aantal wetenschappelijke onderzoeken bestaat momenteel een goed overzicht van de technische kwaliteiten van dit instrument (De Zwart e.a. 1998). Door het Coronel Instituut is op basis van evaluatieonderzoek de WI aangepast voor de bouwnijverheid in Nederland. 2.2 Leeftijd Leeftijd is een bekende determinant van WA-intrede. Het effect van leeftijd wordt geëvalueerd in een lopende prospectieve studie onder steigerbouwers in een steigerbouwbedrijf, uitgevoerd door de Erasmus Universiteit Rotterdam, Maetis Arbodienst en Spreeuwenberg Steigerbouw BV (Burdorf e.a. 2001, Elders e.a. 2001). Daarnaast wordt de invloed van leeftijd geschat op basis van de beschikbare landelijke cijfers over aantal toekenningen van WA-uitkeringen in de bouw (exclusief schilders), afkomstig van het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid in Amsterdam (Ploeger 2001). De relatie tussen de WI-index en 6

7 leeftijd wordt geëvalueerd in het hier bovengenoemde Finse onderzoek (Liira e.a. 2002). 2.3 Ziekteverzuim Het verzuimpatroon in de jaren voorafgaande aan de WA-intrede is een potentiële risicofactor. De invloed van de risicofactor wordt bepaald op basis van de beschikbare landelijke cijfers over aantal toekenningen van WA-uitkeringen in de bouw (exclusief schilders), afkomstig van het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid in Amsterdam (Ploeger 2001). 2.4 Anamnese In de anamnese kunnen door de bedrijfsarts een aantal potentiële risicofactoren voor toekomstige WA-intrede worden bepaald: - de aanwezigheid van een WW-uitkering; De invloed van de risicofactor wordt bepaald op basis van de beschikbare landelijke cijfers over aantal toekenningen van WA-uitkeringen in de bouw. - de aanwezigheid van een zekere behoefte tot herstel na afloop van de reguliere werkdag; Het effect wordt geëvalueerd in een lopende prospectieve studie onder steigerbouwers in een steigerbouwbedrijf, uitgevoerd door de Erasmus Universiteit Rotterdam. De behoefte tot herstel heeft betrekking op de somscore van antwoorden op 11 items over aspecten als vermoeidheid aan het einde van een werkdag, concentratieproblemen na het werk, het opbrengen van belangstelling voor andere mensen na het werk, duur van het herstel en mogelijkheid tot ontspannen na het werk (Van Veldhoven e.a., 1994; Sluiter e.a., 1999). - ernstige pijnklachten door aandoeningen van het bewegingsapparaat (de belangrijkste diagnosecategorie van arbeidsongeschiktheid); Het effect wordt geëvalueerd in een lopende prospectieve studie onder steigerbouwers in een steigerbouwbedrijf, uitgevoerd door de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ernstige klachten worden gedefinieerd als klachten aanwezig in de 12 voorafgaande maanden met een pijnintensiteitsscore hoger dan 50 op de Von Korff schalen voor bepaling van ernst van chronische pijn (Von Korff 1992). De definitie van ernstige pijnklachten is vooral toegepast in onderzoek naar chronische lage rugklachten. 7

8 3 RISICFACTREN VR ARBEIDSNGESCHIKTHEID 3.1 Werkvermogen Index (WI) In onderstaande tabel blijkt dat de WI een voorspellende waarde heeft voor WAintrede. Het Finse onderzoek betrof een prospectieve studie onder 955 bouwvakkers in de leeftijd jaar met een follow-up duur van 4 jaar. De totale WA-intrede was 9,8% over 4 jaar (2,5%/jaar). De WI-score slecht komt voor bij 6,2% van de bouwvakkers en de WI-score matig bij 29% van de bouwvakkers. Het voorspellend vermogen van de WI-score is berekend, gecorrigeerd voor leeftijd en beëindiging dienstverband in de bouw. Het effect van leeftijd is bepaald ten opzichte van de leeftijdsgroep jarigen: het relatieve risico van jarigen RR = 1,14 (0,47-2,99), jarigen RR = 3,24 (1,53-7,24), jarigen RR = 4,06 (1,92-9,32) en jarigen RR = 2,33 (0,88-6,95) (Liira e.a. 2000). Het Nederlandse onderzoek was een prospectieve studie onder 601 bouwvakkers in de leeftijd van jaar met een follow-up duur van 2 jaar. De totale WAtoetrede was 2,0% over 2 jaar (1,0%/jaar). De WI-score slecht komt voor bij 2,3% en de WI-score matig bij 18% van de bouwvakkers (Arbouw, 2001). De Nederlandse populatie is jonger dan de Finse populatie, hetgeen de lagere WAtoetrede en de betere WI-score verklaard. Het voorspellend vermogen van de WIscore voor WA-toetrede is in het Nederlandse onderzoek niet gecorrigeerd voor leeftijd, vanwege de statistisch gezien kleine aantallen in de analyse. Dit verklaard waarom in het Nederlandse onderzoek hogere relatieve risico s (RRs) zijn gevonden. Tabel 1 De voorspellende waarde van de WI-score op WA-toetreding onder bouwvakkers WI-score Liira e.a Finland Arbouw 2001 Nederland n RR N RR ,0 2 1,0 Uitstekend (2,0%) (1,0%) goed 26 (5,6%) 2,5 (0,9-8,8) 2 (0,7%) 0,7 (0,1-4,8) matig 44 (15,9%) 5,4 (1,8-18,5) 5 (4,6%) 4,5 (0,9-23,1) 7-27 slecht 21 (35,6%) 10,7 (3,1-36,0) 3 (21,4%) 20,8 (3,5-124,4) n = aantal nieuwe WA-gevallen, % = aantal nieuwe WA-gevallen onder de werknemers met deze WI-score in de onderzoeksgroep, RR = relatief risico 8

9 3.2 Leeftijd Een longitudinale analyse op WA-toetreding (n=23) gedurende een periode van 3 jaar in een verzuimbestand van 304 steigerbouwers laat zien dat leeftijd de belangrijkste risicofactor is. Aantal dienstjaren en leeftijd ten tijde van indiensttreding zijn geen factor van betekenis (Burdorf e.a. 2001). De leeftijdsverdeling van de WA-toetreders geeft aan dat sommige steigerbouwers reeds op jonge leeftijd in de WA geraken, waarbij 7 van de 23 WA-gevallen (30%) voor het 35ste levensjaar in de WA zijn beland en 70% voor hun 45ste levensjaar. Tabel 2 Berekening van de kans op WA-toetreding binnen 3 jaar per leeftijdscategorie Leeftijdscategorie WA-toetreders n Risico p 20 tot 30 jaar 2 (1,5%) 30 tot 35 jaar 5 (8,1%) 35 tot 45 jaar 9 (13,2%) 45 jaar en ouder 7 (15,9%) 1,0 0,015 (0,004-0,059) 5,6 0,081 (1,1 29,8) (0,034-0,180) 9,8 0,132 (2,1-46,6) (0,070-0,235) 12,1 0,159 (2,4-60,8) (0,077-0,298) Het logistische model kan worden gebruikt om de kans op WA-toetreding in de komende 3 jaar te berekenen, gegeven de leeftijdsklasse van de steigerbouwer. De kans loopt op van p = 0,015 onder de jongste steigerbouwers naar p = 0,159 voor steigerbouwers boven de 45 jaar. De a-priori kans op de voorspelling dat een bepaald individu in de WA zal komen in de komende 3 jaar is p = (23/304). De leeftijdsinformatie blijkt daarmee van cruciaal belang en het verschil tussen de minimale en maximale a- posterior kans is meer dan 10-voudig. Door de beperkte omvang van het cohort steigerbouwers en het statistisch gezien geringe aantal arbeidsongeschikten is het betrouwbaarheidsinterval rond de geschatte kansen op arbeidsongeschiktheid groot. De gegevens van het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid over WAintrede in de gehele bouwnijverheid in de periode (4 jaar) laten eveneens zien dat leeftijd een belangrijke risicofactor is voor WA-toetreding onder bouwvakkers (Ploeger 2001). Zo n 30% is voor hun 35ste levensjaar in de WA beland en 58% voor hun 45ste levensjaar. Hoe ouder werknemers zijn, des te meer 9

10 risico zij lopen om in de WA te raken. Het leeftijdseffect is natuurlijk minder sterk als onder steigerbouwers omdat dit onderzoek alle werknemers in de bouw betreft, dus inclusief alle kantoorbanen. Tabel 3 Kans op WA-toetreding in de periode in de bouwnijverheid per leeftijdscategorie Leeftijdscategorie n Risico 20 tot 30 jaar ,0 (2,0%) 30 tot 35 jaar 1114 (3,3%) 1,6 (1,5 1,7) 35 tot 45 jaar 2625 (4,2%) 2,1 (2,0-2,2) 45 tot 55 jaar 3576 (6,6%) 3,2 (3,1-3,4) 55 jaar en ouder 521 (3,5%) 1,7 (1,6-1,9) Werknemers ouder dan 55 jaar hebben een lagere kans om in de WA te raken dan werknemers tussen de 35 en 54 jaar. Dit kan worden verklaard vanuit het feit dat voor een aanzienlijk deel van de werknemers in de bouw de regeling van toepassing is dat zij bij het bereiken van de leeftijd van 57 jaar met vervroeg pensioen kunnen gaan. Daarnaast kunnen veel werknemers vanaf 55 jaar minder dagen gaan werken met behoud van salaris. Het is aannemelijk dat werknemers die ervoor kiezen om te blijven werken tot de gezonde groep behoren en/of een baan hebben in de bouw die relatief minder belastend is (Ploeger 2001). Het gevonden effect van leeftijd op WA-toetrede onder Nederlandse bouwvakkers komt goed overeen met de bevindingen in het Finse onderzoek (Liira e.a. 2000). 3.3 Ziekteverzuim Analyse van landelijke gegevens laat zien dat WA-ers al ver voor het jaar van intrede een aanzienlijk hoger verzuimpercentage hebben dan niet-wa-ers. Het gemiddelde verzuimpercentage van WA-toetreders in de 4 jaar voorafgaand aan de WA-intrede (exclusief ziektewet-jaar) ligt jaarlijks ruim boven de 20%, terwijl het gemiddelde verzuimpercentage van niet-wa-ers rond de 12% schommelt (Ploeger, 2001). Verzuim van 3 maanden of langer in een gegeven jaar resulteert ruwweg in een verdubbeling van het WA-risico in de direct daarop volgende 2 jaren. 10

11 3.4 Anamnese WW-uitkering Landelijke gegevens laten zien dat een WW-uitkering in de jaren voorafgaande aan de WA-intrede een risicofactor is, variërend van 1,00 tot 1,93 (Ploeger 2001). Een WW-uitkering in de 2 jaar voorafgaande aan de WA-intrede levert een gemiddelde risico odds ratio (R) van 1,3 op. Het risico op WA-toetreding na een WWuitkering varieert echter sterk, zoals blijkt uit onderstaande tabel. Deze variatie is waarschijnlijk mede een gevolg van het absolute voorkomen van een WW-uitkering in het directe arbeidsverleden. Het aantal bouwvakkers met een WW-uitkering wordt sterk bepaald door de arbeidsmarktpositie en de duur van het vorstverlet. Hierin is een grote fluctuatie te verwachten. Daarmee ontstaat een grote variatie in de sterkte van het verband tussen WW-uitkering en toekomstige WA-intrede. Tabel 4 De kans op WA-toetreding na een WW-uitkering Percentage bouwvakkers met een WA-intreders Niet WW-uitkering naar jaar WA-intreders In 1995 WW-uitkering: ,8% 9,8% ,8% 9,8% ,4% 9,8% In 1996 WW-uitkering: ,8% 8,3% 4,3% 4,3% Ratio 1,00 1,41 1,16 1,12 1,93 In 1997 WW-uitkering ,4% 3,2% 1,69 Behoefte tot herstel In het onderzoek van de Erasmus Universiteit is in 1998 in een groep van 221 steigerbouwers een vragenlijst afgenomen en vervolgens is gedurende 2 jaar het verzuim exact geregistreerd (Burdorf e.a. 2001). Uit onderstaande tabel blijkt dat een meer dan gemiddelde herstelbehoefte een risicofactor is voor WA-intrede in de 2 volgende jaren, alhoewel door de kleine aantallen deze risicofactor in de analyse niet significant was. Een herstelbehoefte boven de gestandaardiseerde mediaan levert een risico van R = 2,0. 11

12 Tabel 5 Voorspellers van WA-toetreding in een Nederlands bouwbedrijf Steigerbouwers Arbeidsongeschiktheid (n=14) Univariate resultaten R 95% CI Herstelbehoefte (> mediaan) Rugpijn (> 50 VonKorff-schaal) 2,20 3,94 p = 0,16 1,24 12,55 Multivariaat model Leeftijd (per jaar) Rugpijn (> 50 VonKorff-schaal) 1,09 3,77 1,02 1,16 1,15 12,34 R = odds ratio (risico ratio) Ernst van pijnklachten van het bewegingsapparaat In bovengenoemd onderzoek is ook de invloed van ernstige rugklachten op WAintrede geanalyseerd (Burdorf e.a. 2001). Ernstige rugklachten in de afgelopen 12 maanden (conform de vragenlijst) zijn een sterke risicofactor voor WA-intrede (R=3,8) onder steigerbouwers in de 2 jaren na vaststelling van de ernst van de pijnklachten. Ernst van de pijnklachten is een veel belangrijkere factor dan herstelbehoefte. 12

13 4 DE WA-INDICATR 4.1 Informatiebronnen Vanaf 1 januari 2002 krijgen alle bouwvakkers een PAG aangeboden vanaf 20- jarige leeftijd om de 4 jaar (20, 24, 28 etc) en vanaf 40-jarige leeftijd om de 2 jaar (40,42, 44 etc). Alle steigerbouwers krijgen jaarlijks een PAG aangeboden. nderdeel van dit PAG zijn: - Werkvermogen-index (WI-score) inclusief herstelbehoefte; - Aanwezigheid van regelmatige klachten van het bewegingsapparaat (vragenlijst Gezondheidstoestand vraag 26: Heeft u regelmatig last van pijn of stijfheid in de rug ); - ptreden van verzuim in voorafgaande jaar (ja/nee, Vragenlijst PAG Bouw Senioren Werkvermogen vraag 5, antwoordcategorieën en dagen verzuim). In de anamnese kan de bedrijfsarts extra aandacht besteden aan: - de aard en ernst van klachten van het bewegingsapparaat, met name gericht op de ernst van de pijn. Bij een positief antwoord op vraag 26 in de vragenlijst Gezondheidstoestand is het van belang vast te stellen dat deze klacht leidt tot serieuze pijn en belemmeringen in het dagelijkse functioneren; - de oorzaak en duur van het ziekteverzuim en mogelijke relatie met het werk. Werknemers met een verzuim groter dan 20% zijn extra at risk. 4.2 Risicoprofiel p basis van bovenstaande gegevens is een risicoprofiel samengesteld van de belangrijkste risicofactoren voor WA-toetreding met bijbehorende zwaarte van het risico, uitgedrukt als odds ratio (R). Dit risicoprofiel is van toepassing op bouwvakkers met een leeftijd van 30 tot 55 jaar (bijlage 2). Voor werknemers boven de 55 jaar is een apart advies gegeven, omdat voor deze groep allerlei specifieke regelingen beschikbaar zijn (zie bijlage 3). De WW-uitkering als potentiële risicofactor is buiten beschouwing gelaten vanwege de verwachte geringe invloed (R van 1,3 of lager). Herstelbehoefte als risicofactor is eveneens buiten beschouwing gelaten omdat deze determinant op beperkte wijze reeds een onderdeel uitmaakt van de WI-score. Voor bouwvakkers zijn de belangrijkste risicofactoren: - werkvermogen (WI-score); Het risico is ontleend aan het onderzoek in Finland omdat hierin is gecorrigeerd voor leeftijd en vertrek uit de sector. Dit resulteert in de volgende risico s: matig 13

14 werkvermogen R = 5,0 en slecht werkvermogen R = 10,0. Deze risico s zijn uitgedrukt ten opzichte van bouwvakkers met een uitstekend werkvermogen (Liira e.a. 2000). - leeftijd; Gebaseerd op de landelijke cijfers over WA-intrede van het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid is het leeftijdsafhankelijke risico voor jarigen bepaald op R = 1,5, voor jarigen op R =2,0 en voor jarigen op R = 3,0. Deze risico s zijn uitgedrukt ten opzichte van jarige bouwvakkers (Ploeger 2001). Voor de categorie boven de 55 jaar is het werkelijke risico moeilijk te schatten door het effect van selectie, ten gevolge van gezondheid, het zogenaamde healthy worker effect. Bovendien is voor deze groep werknemers een apart beleid nodig. - verzuim; Een verzuimpercentage van boven de 20% gemiddeld in de 2 jaren voorafgaande aan het PAG levert een risico van ongeveer R = 2,0 (Ploeger e.a., 2001). Deze risicofactor wordt gedefinieerd als de aanwezigheid van een verzuimperiode langer dan 3 maanden in de 2 jaar voorafgaande aan het PAG, waarbij het verzuim werkgerelateerd is (het werk kan een bijdrage hebben geleverd aan het ontstaan van het verzuim of de ziekte belemmert de capaciteit van de persoon om het werk naar behoren uit te voeren). De meting van deze risicofactor kan worden verricht in de module Werkvermogen (zie paragraaf 4.1.) - Ernstige pijnklachten van bewegingsapparaat; De aanwezigheid van ernstige pijnklachten is geschat op een risico van R = 3,0. Deze risicofactor wordt gedefinieerd als een pijnintensiteit van 5 of meer op een VAS-schaal (Visual Analogue Scale) waarbij de waarde 0 staat voor geen pijn en de waarde 10 staat voor zo erge pijn als maar mogelijk is. De meting van deze risicofactor kan worden verricht zoals omschreven in paragraaf 4.1. Vooralsnog wordt voor steigerbouwers hetzelfde risicoprofiel gehanteerd als voor bouwvakkers in het algemeen. Het lopende onderzoek onder steigerbouwers kan komend jaar belangrijke informatie opleveren voor aanpassingen van het risicoprofiel. 4.3 Selectie-criteria In een selectie-instrument voor identificatie van bouwvakkers met een sterk verhoogd risico om binnen enkele jaren arbeidsongeschikt te worden, zijn een aantal overwegingen belangrijk: - geen stapeling van risicofactoren; pname van alle bekende risicofactoren in het schema leidt tot overschatting van de kans op arbeidsongeschiktheid, omdat de bekende risicofactoren vaak niet zijn 14

15 gecorrigeerd voor het effect van andere bekende risicofactoren. In bovenstaand risicoprofiel valt daarom herstelbehoefte af, omdat deze determinant grotendeels op een andere manier in de WI-score is verwerkt. Leeftijd is als aparte risicofactor meegenomen, omdat de gebruikte risico s van matig en slecht werkvermogen zijn gecorrigeerd voor leeftijd. Verzuim is eveneens onderdeel van de WI-score maar aanvullende analyse van het onderzoek van Coronel Instituut en AStri laten zien dat in deze gegevens de WI-score zonder de verzuimvraag nagenoeg hetzelfde voorspellende vermogen heeft als de WI-score met de verzuimvraag. Daarom blijft verzuim een aparte risicofactor, waarbij de invloed van verzuim uit ander onderzoek is afgeleid dan het voorspellend vermogen van de WI-score. mdat een sterke samenhang tussen ernstige klachten van het bewegingsapparaat en langdurig verzuim aannemelijk is, maar de samenhang onbekend is, is besloten beide risicofactoren niet als aparte factoren in het selectie-instrument op te nemen. In het selectie-instrument is gedefinieerd dat er sprake is van een extra risico indien de bouwvakker langer dan 3 maanden heeft verzuimd in de voorgaande periode en/of ernstige pijnklachten van het bewegingsapparaat in het afgelopen jaar heeft gehad. - onderscheid tussen functieaanpassing en omscholingstraject; Het selectie-instrument identificeert zowel werknemers die in de nabije toekomst aanpassingen in de huidige functie nodig hebben alsmede werknemers die in aanmerking dienen te komen voor een omscholingstraject binnen het huidige bedrijf of de bedrijfstak, en onder bepaalde voorwaarden zelfs daarbuiten. Er dient gekozen te worden voor een afkappunt van verhoogd risico in relatie tot enerzijds functieaanpassing en anderzijds een mogelijk omscholingstraject; - onderscheid tussen risico s en kansen; In de vorige paragraaf zijn een aantal risicofactoren genoemd met bijbehorende dds Ratio s. Een R van 10 betekent niet dat de kans op arbeidsongeschiktheid ook 10x zo hoog is. Daarom is het noodzakelijk risicoprofielen om te rekenen naar kansen behorende bij specifieke combinaties van risicofactoren. Daarbij is leeftijd een belangrijke risicofactor omdat uit onderzoek blijkt dat een deel van de bouwvakkers reeds voor hun 35ste levensjaar in de WA belanden. - selectie voor het Loopbaanproject Bouw; In het kader van het Loopbaanproject wordt aan bouwvakkers met een verhoogd risico op WA-intrede omscholing aangeboden. Met de WA-indicator wordt de groep bouwvakkers geselecteerd met een kans op arbeidsongeschiktheid in de komende jaren van 38 % en meer. Deze groep krijgt het advies het omscholingstraject te overwegen. Daarnaast identificeert de WA-indicator een veel grotere groep werknemers met een verhoogd risico op arbeidsongeschiktheid, dat echter lager is dan het risico van de eerstgenoemde 15

16 groep. Aan deze groep wordt nader advies uitgebracht over de noodzaak van aanpassingen conform het huidige instrumentarium van Arbouw. p basis van de landelijke gegevens van het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid is de gemiddelde kans op WA-intrede in een periode van 4 jaar voor bouwvakkers van 35 jaar en ouder ongeveer p = 0,05. De kans op WAintrede onder bouwvakkers jonger dan 30 jaar is geschat op zo n 2% over een periode van 4 jaar. Daarmee wordt de a-priori kans op p = 0,02 (pre-test kans) gesteld. Met dit basisrisico kunnen, rekening houdend met de vier belangrijkste risicofactoren uit het risicoprofiel, de a posterior kansen (post-test kans) worden berekend (door toepassing van logistische kansberekening). Daarmee kan een selectieschema worden opgesteld waarbij het afkappunt wordt bepaald door de sterk verhoogde kans op WA-intrede, gegeven een relevante combinatie van werkvermogen, leeftijd, verzuim en ernst van klachten bewegingsapparaat. In bijlage 1 staat een overzicht van kansen op arbeidsongeschiktheid bij diverse combinaties van bovengenoemde risicofactoren. Daaruit blijkt dat de meest ongunstig situatie leidt tot een p = 0,79 (> 45 jaar, slecht werkvermogen, langer dan 3 maanden verzuim in voorgaande periode en ernstige pijnklachten van het bewegingsapparaat). Het selectieschema in bijlage 2 geeft een advies op basis van drie essentiële stappen in de beoordeling van de bouwvakker: 1. Werkvermogen De indeling in een matige of slechte score heeft grote invloed op het risico op arbeidsongeschiktheid. 2. Leeftijd De indeling in jonger dan 35 jaar, 35 tot 45 jaar en 45 tot 55 jaar is belangrijk, gegeven een matig of slecht werkvermogen. 3. Extra risico s Er is sprake van extra risico s indien de bouwvakker langer dan 3 maanden heeft verzuimd in de voorgaande periode (R=2) en/of ernstige pijnklachten van het bewegingsapparaat in het afgelopen jaar heeft gehad (R=3). Het schema kent twee eindpunten; A. Aanpassing in de huidige functie op basis van bestaande instrumenten van Arbouw (A). Een geschatte kans tussen p = 0,20 en p = 0,38 is gehanteerd als een gebied voor nader onderzoek naar aanpassing in de huidige functie op basis van bestaande instrumenten van Arbouw, zoals het herstel van het bestaande werkvermogen, aanpassing van de functie-inhoud of werkplekaanpassing. Bij dit eindpunt wordt de bedrijfsarts geadviseerd nader onderzoek te doen naar de 16

17 mogelijkheid c.q wenselijkheid van aanpassing in de huidige functie. De inhoud van dit nader onderzoek is niet vastgelegd in dit protocol. Hiervoor zijn de bestaande instrumenten en adviezen van Arbouw voorhanden.. mscholingstraject Loopbaanproject () Een geschatte kans van p 0,38 is door CA-partijen als afkappunt gekozen voor aanbod van het omscholingstraject. Bij dit eindpunt wordt de bedrijfsarts geadviseerd nader onderzoek te doen naar de mogelijkheid c.q wenselijkheid van het omscholingstraject voor betreffende bouwvakker. 4.4 Werkingssfeer De WA-indicator kent voor het Loopbaanproject twee eindpunten. In beide situaties is natuurlijk overleg nodig met de werknemer en het bedrijf over wensen en mogelijkheden. De WA-indicator is vooral gericht op het identificeren van personen met een verhoogd risico op arbeidsongeschiktheid en het maken van een onderscheid tussen personen met een sterk verhoogd risico (p groter of gelijk aan 0,38) en een verhoogd risico (0,20 < p < 0,38). Het selectie-instrument is alleen geldig voor werknemers tussen de 30 en 55 jaar. Het ligt in de bedoeling in de komende 2 jaar te evalueren of het selectie-instrument leidt tot een betere identificatie van risicopersonen en of de geadviseerde acties leiden tot een lagere WA-instroom. Deze evaluatie vindt plaats door analyse van beschikbare gegevens bij Arbouw en ervaringen van bedrijfsartsen en bedrijven met aanpassing in de huidige functie en het omscholingstraject. Deze evaluatie kan de basis zijn voor aanpassingen in het PAG en andere CA-afspraken over begeleiding en omscholing van bouwvakkers met een verhoogd risico op arbeidsongeschiktheid. 17

18 5 REFERENTIES Arbouw. Senior werknemers in de bouw: ontwikkeling en evaluatie PAG module. Amsterdam: Arbouw, Arbouw. Longitudinaal onderzoek naar werk, werkvermogen en gezondheid van senior werknemers in de bouw. Amsterdam: Arbouw, Burdorf A., Elders L.A.M. Analyse arbeidsongeschiktheid in een steigerbouwbedrijf. Rotterdam: Instituut Maatschappelijke Gezondheidszorg, EUR Rotterdam, Elders L.A.M., Burdorf A. Interrelationships of risk factors and low back pain in scaffolders. ccup Environ Med 2001;58: Liira J., Matikainen E., Leino-Arjas P., et al. Work ability of middle-aged Finnish construction workers: a follow-up study in Int J Ind Ergon 2000:25; Ploeger. Arbeidsongeschiktheid in de bouw. Amsterdam, Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid, Sluiter J.K., van der Beek A.J., Frings-Dresen M.H.W. The influence of work characteristics on the need for recovery and experienced health: a study on coach drivers. Ergonomics 1999; 42: Van Veldhoven M., Meijman T.F. Het meten van psychosociale arbeidsbelasting met een vragenlijst. De Vragenlijst Beleving en Beoordeling van de Arbeid VBBA. Amsterdam: NIA, Von Korff J.J. Grading the severity of chronic pain. Pain 1992; 50: Zwart B.C.H. de, Frings-Dresen M.H.W. Work ability index: een literatuurstudie. Amsterdam: Coronel Instituut voor Arbeid, Milieu en Gezondheid, AMC/UvA, 1998: Zwart B.C.H. de, Frings-Dresen M.H.W. Voorspellende waarde van de Work Ability Index (WAI) voor arbeidsongeschiktheid in de bouw. Leiden: AStri,

19 Zwart B.C.H. de, Frings-Dresen M.H.W. Aanvullende analyses op bestand senior werknemers in de bouw in het kader van ontwikkeling selectie-instrument Loopbaanproject Bouw. Leiden: AStri,

20 Bijlage 1 Kansen op arbeidsongeschiktheid in de 4 jaar na een PAG behorende bij het risicoprofiel voor een bouwvakker Leeftijd verzuim Ernst hba Verzuim + ernst hba Matig werkvermogen < 30 jaar jaar jaar jaar Slecht werkvermogen < 30 jaar jaar jaar jaar 0,09 0,13 0,17 0,23 0,17 0,23 0,29 0,38 0,17 0,23 0,29 0,38 0,29 0,38 0,48 0,55 0,23 0,32 0,38 0,48 0,38 0,48 0,55 0,65 0,38 0,48 0,55 0,65 0,55 0,65 0,71 0,79 In elke kansberekening is standaard uitgegaan van een bepaald werkvermogen (WI-score) en een bepaalde leeftijdscategorie. Kolom 3 en hoger zijn dus altijd kansen gegeven een bepaald werkvermogen en leeftijd. Er is sprake van extra risico s indien de bouwvakker langer dan 3 maanden heeft verzuimd in de voorgaande periode (verzuim) en/of ernstige pijnklachten van het bewegingsapparaat in het afgelopen jaar heeft gehad (ernst hba). 20

21 Bijlage 2 Het selectieschema voor jarigen < 35 jaar slecht jaar Verzuim+hba hba verzuim Verzuim+hba Geen Extra hba risico verzuim A A Geen extra risico jaar Verzuim+hba hba verzuim Geen extra risico werkvermogen < 35 jaar Verzuim+hba hba verzuim Geen extra risico A A C matig jaar Verzuim+hba hba verzuim Geen extra risico A C jaar Verzuim+hba hba verzuim Geen extra risico A Werkvermogen: matige score = slechte score = 7-27 Extra risico: Verzuimduur langer dan 3 maanden in voorgaande periode en/of aanwezigheid van ernstige pijnklachten bewegingsapparaat in A = advies is aanpassing in huidige functie = advies is omscholingstraject C = care as usual 21

22 Bijlage 3 Het selectieschema voor bouwvakkers van 55 jaar en ouder slecht Aanpassing in huidige functie en/of onderzoeken of van bestaande regelingen (VUT, minder dagen werk) gebruik kan worden gemaakt werkvermogen matig Aanpassing in huidige functie en/of onderzoeken of van bestaande regelingen (VUT, minder dagen werk) gebruik kan worden gemaakt 22