Bevindingen interviews primair onderwijs

Transcriptie

1 Bevindingen interviews primair onderwijs Naast rekenen en taal, ook voor gezonde leefstijl op school doorlopende leerlijnen vanaf de kleuters, naar het voortgezet onderwijs en het mbo. Utopie of werkelijkheid? Medewerkers van thema-instituten1, RIVM Centrum Gezond Leven (CGL) en Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) vroegen 4 scholen uit het basisonderwijs of ze werken met leerlijnen voor de reguliere vakken en voor gezonde leefstijl. Hoe ontwikkelen ze deze leerlijnen? En hoe zoeken ze naar leermiddelen om de leerlijnen in te vullen? Een hulpmiddel voor scholen bij het opstellen van een leerplan met betrekking tot gezonde leefstijl is het door SLO ontwikkelde leerplankader Sport, bewegen en gezonde leefstijl. Ook Gezonde School biedt hulp, bijvoorbeeld via de website gezondeschool.nl en de zoektool waarmee je erkende programma s en leermiddelen voor gezonde leefstijlthema s kunt vinden. We vroegen scholen naar hun indruk van het leerplankader en de Gezonde School-zoektool. Op welke manier zouden ze deze kunnen gebruiken bij het opstellen van leerplannen? En hebben ze verder nog wensen, adviezen of vragen? De input van deze gesprekken gebruiken we onder andere om de koppeling tussen het leerplankader en de Gezonde School-aanpak en leermiddelen te maken. We willen inzichtelijk maken in hoeverre de beschikbare programma s voldoen aan de inhoudelijke onderdelen van het leerplankader per leerjaar. De uitkomsten van de gesprekken met vertegenwoordigers van 4 po-scholen zijn hieronder geanonimiseerd samengevat. De geïnterviewde scholen Er zijn interviews gehouden met vertegenwoordigers van 4 scholen uit het basisonderwijs; twee hiervan zijn scholen uit het speciaal onderwijs. School 1, regulier De geïnterviewde is de directeur van de school. De school doet vanuit haar visie al veel dingen die met Gezonde School te maken hebben. In overleg met de GGD is nagegaan wat voor mogelijkheden er waren voor het behalen van een themacertificaat. Er is toen gekozen voor het themacertificaat Relaties en seksualiteit, dat was een vrij overzichtelijk stukje en naar aanleiding van wat we al deden hebben we daar beleid over geschreven en wat dingen in de schoolgids toegevoegd. Het themacertificaat is inmiddels behaald, en de school is nu bezig met het behalen van de themacertificaten Sport en bewegen en Voeding. De school werkt stapsgewijs aan het behalen van alle themacertificaten. School 2, regulier De geïnterviewde is de directeur van de school. De school is bezig met Gezonde School en heeft in eerste instantie gekozen voor het thema Welbevinden en sociale veiligheid, omdat men dit als basis zag voor het welzijn en de rust van de leerlingen. Vervolgens is gekozen voor het thema Relaties en seksualiteit, juist omdat de school een zwarte school is. De school heeft voor beide thema s het themacertificaat behaald. Hierbij is de school bij het behalen van het themacertificaat Relaties en seksualiteit ondersteund door Rutgers. Nu gaat de school de focus leggen op de thema s Voeding en Sport en bewegen. De school werkt dus stapsgewijs. School 3, speciaal onderwijs De geïnterviewden zijn een teamleider so/orthopedagoog en een gedragskundige. De school heeft zich in eerste instantie gericht op het thema Welbevinden en sociale veiligheid (voorheen: Sociaal-emotionele ontwikkeling), omdat dit als het belangrijkste werd gezien voor de leerlingenpopulatie. De school heeft het certificaat behaald en richt zich nu op het behalen van het themacertificaat Voeding. School 4, speciaal onderwijs De geïnterviewde is remedial teacher, coördinator lezen en spellen en coördinator Gezonde School. 1 Thema-instituten houden zich bezig met een specifiek gezondheidsthema. 1

2 De school was een Lekker Fit school en wilde overstappen toen de Gezonde School-aanpak in beeld kwam. In eerste instantie heeft de school zich gericht op het thema Voeding. Dat was lastig omdat de school qua ongezonde traktaties net iets anders wilde dan het protocol van het Voedingscentrum aangaf. De school is hierover in overleg gegaan met het Voedingscentrum en de GGD, en heeft uiteindelijk het themacertificaat behaald. De school is nu bezig met het themacertificaat Welbevinden en sociale veiligheid en wil in de toekomst ook aan de slag met het themacertificaat Sport en bewegen. Opstellen van leerplannen in het algemeen De geïnterviewden van de reguliere scholen geven beiden aan dat de school over het algemeen de methode van het betreffende vak gebruikt, de methode is leidinggevend (school 2). Hiaten in de methode worden aangevuld met andere materialen, die bijvoorbeeld gezocht worden via internet. Het maken van keuzes in dit proces vindt op beide scholen plaats in gezamenlijkheid en gefaseerd: We werken sowieso met taakgroepen. We bereiden dingen voor in taakgroepen en soms nodigen we een uitgever of een schoolleverancier uit om te presenteren. De taakgroep bereidt dat voor en dan nemen we uiteindelijk als team daarover een beslissing. Voor ieder vak dat we doen geldt dat we daar goed de tijd voor nemen en niet overhaast dingen erdoor gaan duwen. Eerst een jaar voor oriëntatie, dan een jaar van implementatie en dan een jaar van evaluatie. (school 1) Over het algemeen maken de directeur en de coördinatoren van een vak een voorstel. Dat bespreken we met het team en wordt nog aangescherpt. We doen het echt met zijn allen. (school 2) De twee scholen speciaal onderwijs hebben een iets andere aanpak. Daar wordt meer per leerling bekeken wat deze kan en wat haalbare doelen zijn. Bij de ene school wordt per kind een individueel leerplan opgesteld aan de hand van de leerlijnen van de CED-Groep. Dit plan wordt opgesteld door de commissie voor de begeleiding, ook wel het adviesteam genoemd. Bij de andere school wordt jaarlijks wel een wat algemener plan opgesteld maar dat kan tussentijds bijstelling behoeven. Hierbij zijn de intern begeleider en de vakcoördinatoren betrokken. Zij zetten de lijnen uit, die ze vervolgens bespreken met de docenten in een teamvergadering. Bij de leerplannen/leerlijnen worden vervolgens geschikte methoden gezocht, o.a. op de Nederlandse Onderwijs Tentoonstelling (NOT) en websites van uitgeverijen. De keuze wordt gemaakt op basis van onder meer de geschiktheid voor het speciaal onderwijs en de lay-out (bijvoorbeeld niet te druk). We kijken op websites van uitgeverijen. Dan vragen we folders en zichtzendingen aan. We vragen dan ook wel het advies van een onafhankelijk onderwijsbureau bij het maken van een keuze, omdat de uitgeverijen natuurlijk allemaal hartstikke commercieel zijn. (school 4) Opstellen van leerplannen rondom Gezonde School Methoden als uitgangspunt De twee reguliere scholen gaan in eerste instantie uit van een methode, bijvoorbeeld de Kanjermethode, Rots & Water (Welbevinden en sociale veiligheid), Week van de Lentekriebels (Relaties en seksualiteit), lespakketten van een groente- en fruitproject van de EU (Voeding), eigen gymmethode en aanbod vanuit plaatselijke sportclubs (Sport en bewegen). De ene school heeft bij het komen tot een leerlijn bij de Gezonde School-thema s dezelfde aanpak als bij de andere vakken: oriëntatie, implementatie, evaluatie. De andere school hanteert de volgende insteek: bekijken wat het belangrijkste thema is en wat daarbij de belangrijkste doelen zijn; keuze voor een methode, waarbij gekeken wordt welke methode het beste past bij de leerlingengroep en de ouders; bekijken welke onderdelen van de gekozen methode ingaan op de gestelde doelen, dat wordt dan als eerste gedaan; per jaar uitbreiden, zo kom je uiteindelijk tot een leerlijn voor het betreffende thema (school 2). De ene school uit het speciaal onderwijs maakt gebruik van een methode (Lekker Fit!) en de daarin geformuleerde doelen. Deze zijn wel enigszins aangepast aan de leerlingenpopulatie van de school. De andere school uit het speciaal onderwijs besteedt aandacht aan Gezonde School-thema s, die gekoppeld zijn aan bestaande leerlijnen binnen de school. 2

3 Je hebt ook wonen, werken, vrije tijd. Daar zit ook een onderdeel koken, eten en drinken in, en hygiëne. Daar zijn ook allemaal weer doelen bij gemaakt. Dus daar worden groepslessen van gegeven. Dus die leerlijn volgen ze ook gewoon. (school 3) Binnen de thema s Welbevinden en sociale veiligheid en Sport en bewegen maken zij gebruik van Rots & Water en Share board. Voorwaarden Een belangrijke voorwaarde is dat een methode of een leerlijn rondom een Gezonde School-thema past binnen het onderwijscurriculum en dat het past in de beschikbare tijd. Eén school heeft in dit verband ruimte voor de thema s opgenomen in het lesrooster onder bevordering gezond gedrag en actief burgerschap. Eerste reactie op het leerplankader De eerste reactie op het leerplankader is positief, alhoewel er wel een paar kanttekeningen worden gemaakt. Als je aan één thema werkt, dan wil je eigenlijk van dat ene thema de dingen even op een rijtje zien, dus alle groepen achter elkaar. (school 1) De doelen zijn wel herkenbaar. Dat kunnen wij best aanbieden, maar dan moeten we ze wel koppelen aan ons ZML-niveau en dat correspondeert niet met de in het leerplankader genoemde groepen. We zullen altijd een vertaalslag moeten maken. (school 3) Een tabje ouders erbij zou handig zijn. (school 2) De scholen zien het leerplankader vooral als hulpmiddel: Om te checken of je met de gekozen methode/aanpak aan de in het leerplankader genoemde doelen voldoet en om hiaten in wat je doet op het spoor te komen. Nu ik weet dat dat die SLO-site er is, zou ik die er wel bij nemen, dan zou ik het wel vergelijken met Lekker Fit. Zo van kijken of er nog andere dingen in staan dan de methode, want het moet natuurlijk niet zo zijn dat je met die methode aan bepaalde doelen werkt en dat SLO dan helemaal andere doelen heeft. (school 4) Je kunt er in kijken als check: voldoe ik nou ook wel echt aan alle doelen die er gesteld worden in de verschillende leerjaren? (school 2) Bij het uitwerken van thema s en het opstellen van leerlijnen daarbij. Het is denk ik zeker nuttig op thema s waar je als school nog aan moet beginnen. Waar je niet zo veel van hebt. (school 1) Als meest bruikbare onderdelen wordt de inhoud (doelen) genoemd. Een geïnterviewde uit het speciaal onderwijs noemt ook de vakbegrippen. Ik denk gewoon de inhoud, want dat zijn gewoon mooi geformuleerde doelen. Maar die vakbegrippen vind ik wel een mooie toevoeging, omdat wij op school heel veel doen aan taal en woordenschat, omdat taal heel zwak is bij veel van onze leerlingen.. Die vakbegrippen zou ik wel naar de leerkrachten noemen, dat ze die aan de kinderen kunnen aanbieden qua woordenschat. Omdat dat wel de woorden zij die bij de inhoud horen. (school 4) 3

4 Zoeken van leermiddelen rondom thema s Gezonde School De scholen zoeken op verschillende manieren naar leermiddelen: Via de Gezonde School-website ( omdat Gezonde School al heeft gekeken welke methoden voldoende/goed zijn en geeft een beetje richting van waar we aan moeten voldoen (school 2)); Via google; Websites van bestaande methoden (voor extra materiaal zoals filmpjes); In samenwerking met of op advies van GGD of gemeente. Bij de keuze voor leermiddelen is soms sprake van externe ondersteuning, bijvoorbeeld door GGD (Gezonde School-adviseur, B-Fit-coördinator) of een thema-instituut. Bij de uiteindelijke keuze voor een leermiddel speelt een aantal aspecten mee: het moet aansluiten bij het curriculum, passen binnen de beschikbare tijd, passen binnen de begroting en passen bij de leerlingengroep (denk aan speciaal onderwijs en scholen met een multiculturele leerlingenpopulatie). Bij zoektool Gezonde School iets opnemen over leerplankader Een vraag hierbij was of men in de zoektool ook zou willen kunnen zoeken op het leerplankader (kern, inhoud, vakbegrip). Hierover kwam niet een eenduidig beeld naar voren. Een linkje bij Gezonde School naar het leerplankader zou wel goed zijn. Maar niet echt behoefte om bij een leermiddel te zien hoe dat verbonden is met het leerplankader. (school 1) Zou mooi zijn als hier dan de specifieke doelen (inhoud van leerplankader) nog bij staan. Als je zegt van ik wil echt iets op het gebied van voeding.. Als je dat dan aan kan klikken, dat daar specifieke activiteiten mee komen. (school 4) Als bij de beschrijving ook de doelen uit het leerplankader zouden staan, dan is dat denk ik echt een hele heldere stap. Want dan kun je als directeur of als wie dan ook kijken van: voldoet dat aan wat ik aan het zoeken ben. (school 2) Ook over het opnemen van de kernen onder de thema s waren de meningen verdeeld. Twee geïnterviewden gaven aan dat het opnemen van de kernen onder de thema s handig zou zijn, een andere geïnterviewde gaf aan dat dit niet interessant was, zegt te weinig en een vierde gaf af aan niet te weten of dit zinvol is. Bij de zoektool werden ook nog een paar opmerkingen gemaakt. Eén geïnterviewde zou graag een knop hebben waarmee onderscheid gemaakt kan worden tussen landelijke en regionale interventies/activiteiten. Een andere geïnterviewde zou graag willen dat bij een beschrijving van een interventie duidelijk gemaakt wordt of je met het uitvoeren van die interventie voldoet aan de eisen voor het vignet Gezonde School (themacertificaat). Leermiddelen zoeken via leerplankader Het beeld dat uit de interviews naar voren komt is dat de scholen het prettig zouden vinden als ook in het leerplankader naar lesmateriaal gezocht zou kunnen worden. De meningen verschillen als het gaat om het niveau van insteken. Ja dat zou helemaal ideaal zijn, bij de inhoud (d.w.z. doelen), dan hoef je niet zelf te vergelijken met de leermethodes. (school 4) Ja wel handig, op het niveau van thema s of kernen. (school 2) Voorkeur voor zoeken via zoektool Gezonde School of leerplankader Er lijkt een lichte voorkeur te zijn voor het leerplankader. Een geïnterviewde heeft een duidelijke voorkeur voor het leerplankader, omdat dit het meest volledig is en omdat het leerlijnen voor alle thema s bevat. Een ander heeft ook een voorkeur voor het leerplankader, mits daar ook een zoektool naar materialen in opgenomen zou worden. Een derde geeft aan gebruik te maken van de zoektool omdat zij duidelijk voor ogen heeft met welk thema zij aan de slag wil gaan. Hierbij wordt wel opgemerkt dat het leerplankader mogelijk wel handig is voor iemand die nog helemaal blanco is (school 2). 4

5 Behoefte aan ondersteuning Eén geïnterviewde gaf aan behoefte te hebben aan ondersteuning bij het betrekken van ouders. Kerndoelen, vakken en mogelijke aanknopingspunten Elke leerling in het basisonderwijs krijgt vakken die wettelijk verplicht zijn. Deze vakken zijn beschreven in kerndoelen. Daarnaast krijgen leerlingen niet-verplichte vakken. In 2006 zijn de kerndoelen voor het basisonderwijs bij wet teruggebracht van 115 naar 58. De eerste 12 kerndoelen betreffen het vak Nederlandse taal, kerndoelen 13 tot en met 16 de Engelse taal en kerndoelen 17 tot en met 22 de Friese taal (betreft basisonderwijs in Friesland). De kerndoelen 23 tot en met 33 betreffen het vak rekenen en wiskunde. De resterende kerndoelen zijn gericht op de vakken: Oriëntatie op jezelf en de wereld: Mens en samenleving: kerndoelen 34 tot en met 39 Natuur en techniek: kerndoelen 40 tot en met 46 Ruimte: kerndoelen 47 tot en met 50 Tijd: kerndoelen 51 tot en met 53; Kunstzinnige oriëntatie: kerndoelen 54 tot en met 56; Bewegingsonderwijs: kerndoelen 57 en 58. De aanknopingspunten voor Gezonde School en het leerplankader Sport, bewegen en gezonde leefstijl zijn te vinden in de vakken mens en samenleving, natuur en techniek en bewegingsonderwijs: Kerndoel 34 (mens en samenleving): de leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen; Kerndoel 37 (mens en samenleving): de leerlingen leren zich te gedragen vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen; Kerndoel 38 (mens en samenleving): de leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen, en ze leren respectvol om te gaan met verschillen in opvattingen van mensen; Met ingang van het schooljaar zijn de thema s seksualiteit en seksuele diversiteit expliciet opgenomen in de dit kerndoel. Dit luidt nu: de leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen, en ze leren respectvol om te gaan met seksualiteit en met diversiteit binnen de samenleving, waaronder seksuele diversiteit; Kerndoel 41 (natuur en techniek): de leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen; Kerndoel 58 (bewegingsonderwijs): de leerlingen leren samen met anderen op een respectvolle manier aan bewegingsactiviteiten deelnemen, afspraken maken over het reguleren daarvan, de eigen bewegingsmogelijkheden inschatten en daarmee bij activiteiten rekening houden. 5