Thermometer. Inventarisatie van de wensen en belangen van belangenorganisaties, partijen en bewoners voor de gebiedsvisie gemeenten Duiven & Zevenaar

Transcriptie

1 Thermometer Inventarisatie van de wensen en belangen van belangenorganisaties, partijen en bewoners voor de gebiedsvisie gemeenten Duiven & Zevenaar Auteurs: Miriam van Meeteren Wouter Rozendaal Datum en plaats: Zelhem, oktober Plattelandshuis Achterhoek en Liemers Hummeloseweg KN Zelhem Telefoon: Fax:

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding Doel Aanpak Analyse invloedrijke partijen Diepte interviews Gebiedsavond en forum Interactieve workshop Leeswijzer Inhoudelijke bevindingen Huidige situatie Karakteristieken en waardering gebied Problematiek gebied Toekomstige ontwikkelingen Wensen, belangen, ambities, ideeën en suggesties Aanleg snelweg A Procesmatige bevindingen Draagvlak gebiedsvisie A15 en samenwerking gemeenten Gebiedsontwikkeling en organisatie Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Bijlagen I. Lijst benaderde partijen voorverkenning II. Gespreksverslagen diepte interviews III. Uitkomsten bewonersavond ( ) IV. Verslag workshop met partijen ( )

3 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De gemeenten Duiven en Zevenaar werken samen aan een gebiedsvisie voor het gebied tussen Pannerdensch kanaal en de A12. Aanleiding voor het opstellen van de visie is de doortrekking van de A15 van knooppunt Ressen naar de A12, mogelijk ergens tussen Duiven en Zevenaar. Met de gebiedsvisie willen gemeenten een gewenste integrale ontwikkelingsrichting voor het gebied neerzetten. Een tracéstudie voor de A15 maakt deel uit van de visie, maar is niet leidend. De visie omvat daardoor veel meer dan alleen mogelijke maatregelen om de snelweg zo goed mogelijk in te passen en de effecten van de aanleg te compenseren. De gemeenten hebben H+N+S Landschaparchitecten gevraagd om deze visie op te stellen. De gemeenten hebben daarbij aangegeven dat de mening van de bewoners en gebruikers van het gebied over de inrichting en vormgeving van het gebied een belangrijke bouwsteen voor de visie is. Plattelandshuis is gevraagd ideeën, wensen, ambities en belangen van bewoners en gebruikers te inventariseren. Parallel aan het opstellen van de gebiedsvisie door de gemeenten is Rijkswaterstaat in september als onderdeel van het project ViA15 gestart met de communicatie met de bewoners middels informatiebijeenkomsten in het gebied. Na deze informatiebijeenkomst start de procedure van de Milieu Effect Rapportage (MER). Daarnaast is de Stadsregio Arnhem Nijmegen gestart met het opstellen van een visie voor het gehele tracégebied van de A15 (van knooppunt Ressen tot de A12) Met de gebiedsvisie willen de gemeenten Zevenaar en Duiven maximaal invloed uitoefenen op het schaalniveau waar zij zelf niet de beslisser zijn (aanleg van de A15 en de gebiedsvisie van de Stadsregio). Dit wil zij doen, gevoed met de meningen van haar burgers en de gebiedspartijen. Een visie gedragen door de bewoners en de belangrijke partijen in het gebied is sterk en kan als instrument worden gebruikt in overleg met Rijkswaterstaat en de Stadsregio. Met de inzet van een gedragen visie wordt de invloed op de besluitvorming over het gebied op een hoger schaalniveau versterkt. 1.2 Doel Het doel van het project is het inventariseren van de wensen en belangen van de verschillende partijen in het gebied. Deze wensen en belangen vormen ook een belangrijke bouwsteen voor het opstellen van de gebiedsvisie en het vormgeven aan een gebiedsproces. Een gebiedsproces is gericht op het opstellen en realiseren van een gedragen integraal uitvoeringsprogramma. Voor de eerste fase voor deze gebiedsontwikkeling (de voorverkenning) zijn de volgende subdoelen gesteld: in beeld brengen van de wensen en belangen van belangrijke actoren / stakeholders ten aanzien van gebiedsontwikkeling in het gebied tussen Duiven en Zevenaar van de A12 tot het Pannerdensch Kanaal het zoeken naar algemene delers / gemeenschappelijke belangen Het verkennen van de mogelijkheden de actoren / stakeholders te organiseren in een gebiedsorganisatie die gedurende de uitvoering van de visie een sturende rol vervult. 3

4 1.3 Aanpak Bij de aanpak van het project is de kapstok voor gebiedsontwikkeling (opgesteld door DLG) gebruikt. Plattelandshuis heeft de ambities bij partijen verkend, de beleidsanalyse en gebiedsverkenning zijn door H+N+S uitgevoerd en maken geen deel uit van deze rapportage Analyse invloedrijke partijen Bij deze analyse is een eerste schets gemaakt van de invloedrijke partijen in het veld. Dit op basis van gesprekken met de gemeenten, deskstudie en ervaring. Het gaat erom boven tafel te krijgen welke personen een belangrijke invloed uitoefenen op het gebied of een groot belang hebben bij gebiedsontwikkeling. De actoranalyse is voorbereid door Plattelandshuis en afgestemd binnen de projectgroep van de gemeenten Duiven en Zevenaar. Uit de actoranalyse is onder andere gebleken dat de convenantpartners, Rijkswaterstaat, Provincie en Stadsregio partijen zijn met veel invloed op de ontwikkeling van het gebied Duiven Zevenaar. Aangezien de gemeenten de op te stellen gebiedsvisie wil gebruiken als reactie op de startnotitie MER van projectenbureau ViA15 (de convenantpartners) wordt in de voorverkenning niet gesproken met de convenantpartners. De lijst met te bezoeken partijen is als bijlage I aan dit rapport toegevoegd Diepte interviews Door middel van diepte interviews zijn de ambities van de belangrijkste actoren / stakeholders in het plangebied verkend. Per thema (landbouw, natuur en landschap, recreatie & toerisme, economie, leefbaarheid) is minimaal één partij gehoord. Uitgangspunt is dat de A15 verlengd wordt. De nut en noodzaak discussie is niet aangegaan. Bij enige weerstand is aangegeven dat het belangrijk is goed voorbereid te zijn bij de inspraakprocedure van de tracéstudie, de visie van de gemeenten vormt hiermee een goed hulpmiddel. De partijen krijgen alle vrijheid om hun ideeën en ambities kenbaar te maken, enige voorwaarde die vanuit de gemeenten gesteld wordt is dat de ideeën wel realistisch moeten zijn. De gemeenten Zevenaar en Duiven hebben uitgesproken gebiedsontwikkeling samen met partijen uit het gebied vorm te willen geven. Of er ook vanuit de partijen belangstelling bestaat voor gebiedsontwikkeling moet blijken uit de diepte-interviews. Dit is ook op deze wijze gecommuniceerd naar benaderde partijen. Om voldoende beeld te krijgen van de inhoudelijke en procesmatige wensen en ambities van partijen zijn de gespreksverslagen in de bijlage toegevoegd, Gebiedsavond en forum Bewoners en gebruikers van het gebied waarvoor de gebiedsvisie wordt opgesteld zijn de meest direct belanghebbenden wanneer zich ontwikkelingen in dat gebied voordoen. Vaak hebben zij zorgen over (mogelijke) ontwikkelingen of wensen en ambities voor het gebied. Dit is belangrijke informatie om tot een door het gebied gedragen gebiedsvisie te komen. Tijdens de bewonersavond en op het forum op en hebben bewoners en gebruikers van het gebied hun zorgen, wensen en ambities en wat zij werkelijk belangrijk vinden kenbaar gemaakt. In een plenaire start van de gebiedsavond werden wethouders kritisch aan de tand gevoeld over hun bedoelingen met de gebiedsvisie. Tijdens de avond zijn de bezoekers geïnspireerd hun zorgen kenbaar te maken en aan te geven wat zij werkelijk belangrijk vinden. Dit door een presentatie van de 4

5 landschapsanalyse door bureau H+N+S en een korte toelichting van de eerste bevindingen van de diepte interviews door Plattelandshuis gepresenteerd. De resultaten van deze avond zijn als bijlage III aan dit rapport toegevoegd. De bewoners van de gemeenten Duiven & Zevenaar hebben niet alleen de mogelijkheid gekregen om tijdens de bewonersavond hun meningen kenbaar te maken. Ook is er door de gemeenten een forum ingesteld waar gedurende de maanden juli, augustus en september 2007 de mogelijkheid is geboden om een reactie te geven. In totaal zijn ca. 50 reacties op het digitale forum geplaatst, variërend van alternatieven voor de aanleg van de A15 tot uitingen van zorg om één van de laatste stukjes landelijk gebied. Uit alle reacties spreekt een grote betrokkenheid voor de woonomgeving. De reacties zijn van zowel de gebruikers van het forum als ook de bewonersavond zijn meegenomen in de thermometer van de gebiedsvisie Interactieve workshop Tijdens een interactieve workshop met de belangrijke gebiedspartijen (dezelfde als de partijen van de diepte-interviews) deels met verschillende belangen, met elkaar in gesprek gegaan en is een eerste aanzet voor een gebiedsvisie geschetst. Centraal stond tijdens de workshop de gewenste ontwikkelingsrichting (functioneel gebruik, uiterlijk, problemen, knelpunten) van het gebied. Om tot een eerste aanzet voor een visie te komen is het belangrijk om een ieders belangen te kennen en hier begrip voor te kweken. Tijdens een veldbezoek is elke partij aan het woord geweest op een plek van waaruit hun belangen, trots, zorgen, ideeën en suggesties goed verwoord en gevisualiseerd konden worden. H+N+S landschapsarchitecten heeft toelichting gegeven over het landschap en de effecten die de eventuele aanleg van een snelweg in dit gebied zou hebben op het landschap. Met de kennis van het gebied en van een ieders belangen hebben de partijen samen in twee groepen gediscussieerd over de toekomstige inrichting van het gebied. De aanleg en het mogelijke tracé van de snelweg zijn hier duidelijk niet als uitgangspunt genomen, maar juist het gebied is centraal gesteld. Gedurende de discussies hebben landschapsarchitecten van H+N+S op aanwijzen van de deelnemers beelden geschetst die als een aanzet tot de visie gezien kunnen worden. Ter afsluiting van de dag zijn de ontwikkelde beelden gepresenteerd aan wethouders van de gemeenten Duiven en Zevenaar. 1.4 Leeswijzer Dit rapport is een terugkoppeling van de bevindingen van het Plattelandshuis Achterhoek & Liemers. Hierbij vormen de interviews met de belangrijkste gebiedspartijen naast de bewoners avond en de workshop / veldexcursie de basis. Bij de bevindingen wordt op basis van deze drie sporen een totaal beeld gegeven van de wensen, belangen en ideeën die bij de verschillende partijen leven. Na deze bevindingen vindt u een overzicht van de belangrijkste conclusies ten aanzien van de visie, gevolgd door een aanbeveling hoe in de toekomst gebiedsontwikkeling verder vorm kan worden gegeven. 5

6 2 Inhoudelijke bevindingen 2.1 Huidige situatie Karakteristieken en waardering gebied Dat men trots is op het gebied blijkt uit alle gevoerde gesprekken en de bewonersavond in Groessen. Er is weinig moeite voor nodig om aan te geven wat de karakteristieken van het gebied zijn en waarom deze karakteristieken behouden moeten blijven en verder moeten worden versterkt. De betrokkenheid van de partijen en de bewoners met het gebied is groot. Het gebied wordt door partijen over het algemeen opgedeeld in verschillende deelgebieden. Van noord naar zuid zijn dit de volgende gebieden: 1. Gebied 1: Ten noorden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen A. Het open en weidse gebied tussen de A12 en de Oostsingel - Arnhemseweg N810. Dit gebied wordt gekenmerkt door het open en weidse karakter met primair de agrarische sector als drager van het gebied. Deze openheid is ook vanaf de snelweg A12 te beleven. B. Het gebied ten zuiden van de N810 maar ten noorden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen. Dit gebied is kleinschaliger dan het noordelijke gebied maar is ook agrarisch. Naast het agrarische karakter wordt dit gebied gekenmerkt door buurtschap de Helhoek en bedrijventerrein de Helhoek. 2. Gebied 2: Ten zuiden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen C. Het gebied ten zuiden van de spoorlijn Arnhem Oberhausen maar ten noorden van de Betuwelijn bestaat uit het dorp Groessen en de kleine kern Loo. Het kenmerkende van dit gebied is de lintbebouwing, de kleine bedrijvigheid met oude kassen en boomgaarden en de landschapskarakteristiek Het Looveld. D. Het gebied ten zuiden van zowel de spoorlijn Arnhem Oberhausen als ook ten zuiden van de Betuwelijn wordt gezien als een kleinschalig agrarisch gebied. Bij de aanleg van de Betuwelijn zijn enkele bedrijven van de noordkant van de lijn naar dit gebied verplaatst. Aan de zuidkant van de Betuwelijn ligt ook de ontwikkellocatie voor de glastuinbouw. NOG INVOEGEN, KAART VAN HET GEBIED, MET BOVENGENOEMDE DEELGEBIEDEN Het gebied ten noorden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen wordt door veel partijen als één geheel gezien met een bijzondere positie voor de buurtschap Helhoek. Gebied 1 wordt gekarakteriseerd als een open groen agrarisch gebied. Dit gebied heeft weinig landschappelijke waarden. Het open karakter is waardevol voor veel partijen. Bijzonder is de buurtschap Helhoek met het bijbehorende bedrijventerrein. Het bedrijventerrein is landschappelijk erg onaantrekkelijk. De functie die het vervult als broedplaats voor nieuwe ondernemingen, wordt door bepaalde partijen wel gewaardeerd. Helhoek is sociaal georiënteerd op Groessen. Het gebied ten zuiden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen is landschappelijk waardevoller en heeft meer karakteristieken dan het noordelijke gebied. Door de aanwezigheid van dijkjes en rivieren is het gebied uniek voor de Achterhoek en de Liemers. Het gebied kenmerkt zich door de kleinschalige (agrarische) bedrijvigheid en fruit- en groenteteeltbedrijven. De woonkernen Ooy, Loo en Groessen 6

7 zijn met hun specifieke dorpsaanzichten duidelijk herkenbaar en bepalend in het landschap. Het verenigingsleven in deze dorpen en kleine kernen maar ook de buurtschappen is heel kenmerkend voor het gebied. Woonkern Groessen speelt hierbij een belangrijke schakel. Dit is een dorp met een zeer sterke sociale cohesie en de hoogste verenigingsdichtheid in de regio. Groessen speelt een belangrijke rol in de omgeving. Van ver komen mensen jaarlijks naar de kermis in Groessen, waar een ieder jong en oud samen er één groot onbevangen feest van maken. Nergens in het land doen meer wagens aan de optocht mee dan in het dorpje Groessen. Ook doen veel mensen van buitenaf mee aan de jaarlijkse processie die als zeer oude traditie nog steeds wordt gekoesterd. Daarnaast zijn er verschillende karakteristieke panden in het gebied, die de belevingswaarde van het landschap vergroten. Denk hierbij aan de cultuurhistorische elementen zoals de steenfabrieken, havezaten (Loowaard, Huize Rijswijck), kerkepaden, karakteristieke boerderijen en de oude kassen. Ook het landschap kent noemenswaardige kwaliteiten, ooit door de mens zelf aangelegd maar nog altijd behouden. Zoals de met meidoornomheinde kleine weilandjes in en rondom de dorpen en buurtschappen, haagstructuren langs de wegen en andere karakteristieke beplanting zoals beuken en hagen op kruispunten. De dijken en de stroomruggen die nog duidelijk zichtbaar zijn in het landschap zijn belangrijke dragers. Historische elementen zoals de Lijkweg, oude bedevaartsroute, luidbosjes en oude wielen langs de dijken inspireren na te denken over hoe het vroeger was. Het natuurgebied de Gelderse poort is voor velen zeer waardevol en een geliefd gebied om te wandelen en te fietsen. De route met de fiets over de dijk vanaf Loo naar gemeente Rijnwaarden laat een zeer bijzondere karakteristiek zien, op een afstand van 6 km is er zicht op het Montferland, Veluweplateau en het Rijk van Nijmegen. Het cultuurlandschap is al honderden jaren lang gevormd door bewoners van het gebied. De natuurlijke overgangen van hoog naar laag van de oeverwal naar de komgrond is in de landschapskarakteristiek terug te vinden. Iedereen is het er over eens dat er in het hele gebied voldoende mogelijkheden zijn om deze karakteristieke verder te versterken Problematiek gebied Vanuit de verschillende invalshoeken wordt er over de problematiek in het gebied gesproken. De problematiek en daarmee de oplossing verschilt in schaalniveau. In deze paragraaf worden de verschillende knelpunten, die tijdens de inventarisatie aan de orde kwamen, besproken. Verkeerssituatie In de huidige situatie waarin er geen verbinding van de A15 tussen knooppunt Ressen en de A12 is, heeft de Liemers voortdurend te maken met congestie problemen. De doorstroming van met name vrachtverkeer in de regio is onvoldoende. Met de doortrekking van de A15 (en de verbreding van de A12) wordt dit probleem nog niet opgelost. Deels is dit te wijten aan het mengen van lokaal en regionaal verkeer met nationaal en internationaal verkeer. Dit probleem moet op een groter schaalniveau dan alleen de A15 aandacht krijgen en opgelost worden. Een ander verkeertechnisch probleem is het sluipverkeer. Met name de Roodwilligenstraat die parallel loopt aan de A12, een kleine landweg, wordt veel als sluiproute gebruikt. Ook de Heilweg in Duiven is een bekende sluiproute. In het hele plangebied zorgt het sluipverkeer voor onveilige situaties voor wandelaars en fietsers. Dit sluipverkeer wordt veroorzaakt door de beperkte capaciteit van de hoofdwegen van Duiven & Zevenaar. Bij de aanleg van de Betuwelijn zijn er verschillende overgangen gerealiseerd. Voor de fietsers zijn deze overgangen door de hoogte moeilijk begaanbaar. Ook zijn er verschillende doorgangen met de 7

8 komst van de Betuwelijn afgesloten. Dit zijn de Rijnstrangenweg en de Schraleweidsestraat. Men moet in goede conditie zijn wil men met de fiets van A naar B kunnen komen. Versnippering van het gebied De Betuwelijn heeft een desastreuze invloed op het gebied. Door de aanleg zijn buurtschappen doorsneden en gescheiden van elkaar. Dit heeft grote sociale gevolgen. Bewoners die voorheen zo bij elkaar op de koffie gingen doen dat nu niet meer omdat het fysiek niet makkelijk is om over de Betuwelijn te komen. Ook al zijn de bedoelingen goed de praktijk leert dat dit kopje koffie niet meer gedronken wordt. Ook landschappelijk gezien heeft het gebied, dat juist zijn karakteristieken ontleent aan het waardevolle uitzicht, zeer veel schade opgelopen door de aanleg van de Betuwelijn. De betonnen dichte geluidsschermen verbreken oude zichtlijnen in het landschap. Het gebied wordt doorsneden, enkele oude verbindingen zijn verbroken en het gebied is verminderd toegankelijk. De aanleg van de A15 door het gebied betekent opnieuw een doorsnijding van een waardevol gebied. Dit heeft gevolgen voor de landschappelijke kwaliteit en voor de leefbaarheid. Bestaande landschapsstructuren worden, na de aanleg van de Betuwelijn, opnieuw doorsneden. Voor de aanleg van een nieuwe snelweg moeten woningen en bedrijven wijken. Verbindingen tussen gebieden die sociaal op elkaar georiënteerd zijn, worden afgesloten of omgelegd. Faunatunnels In het tracébesluit voor de Betuweroute (1997) is vastgelegd dat er in de gemeente Duiven faunatunnels moeten worden aangelegd, die specifiek voor amfibieën zijn ontworpen en zijn voorzien van geleidingsschermen en beplanting. Nadere afspraken over de uitvoering hiervan zijn gemaakt in het rapport Landschappelijke inpassing oostelijke toerit Pannerdensch Kanaal (1999). Met de aanleg van de Betuweroute zijn faunapassages gerealiseerd. Tot op heden functioneren ze echter niet naar behoren. Over de historie hiervan is meer te lezen in bijlage II in het gespreksverslag van werkgroep leefklimaat Zevenaar. Bij de aanleg van de snelweg zal opnieuw de faunapassage moeten worden onderzocht. De problemen met de aanleg van de Betuwelijn zouden kunnen worden opgepakt. De vraag is of er een faunapassage mogelijk is die én onder de snelweg én onder de Betuwelijn een doorgang kent. Verpaarding van het landschap Autonome ontwikkelingen in het gebied resulteren in de komst van buitenstaanders die een groot huis bouwen met een weiland en een buitenmanege voor de paarden. Ruimtelijk heeft dit zijn effect doordat weilanden met witte linten worden afgezet om de uitlopen van paarden af te bakenen en diverse stallen worden gebouwd. Deze weilanden in combinatie met de verschillende stalruimten zijn ontsierend voor het landschap. De optredende verpaarding van het landschap is ongewenst. Het is moeilijk om in de toekomst hier gericht mee aan de slag te gaan. Bij de aanleg van de snelweg zou met zorg kunnen worden gekeken naar de gewenste functies op de vrijkomende gronden die mogelijk een woonbestemming krijgen. Waterberging Waterschap Rijn en IJssel heeft niet direct problemen met de waterhuishouding in het gebied. Wel zijn er twee aandachtsgebieden voor waterberging vanuit de steden ingeval van een overmatige regenbui. Deze gebieden liggen aan de noordoostkant van Duiven en aan de zuidwestkant van Zevenaar. Dit laatste aandachtsgebied heeft hiervan de hoogste prioriteit. Duur van de planvorming 8

9 Niet alleen de huidige of de toekomstige situatie (met een A15) van het gebied levert problemen op. Ook het planvormingsproces en met name de tijd die dit met zich meebrengt - zorgt voor problemen, met name in de landbouwsector. Enerzijds maakt de onduidelijkheid over het tracé van de A15 het voor de agrariërs onmogelijk in te schatten of het bedrijf op de huidige locatie kan worden voortgezet. Dit met het gevolg dat er geen of weinig investeringen worden gedaan en het bedrijf langzaam achteruit gaat. Anderzijds neemt de grondprijs door de concurrentie tussen functies toe. Voor de landbouw is deze grond hierdoor minder interessant omdat de gronden moeilijk rendabel te maken zijn. Proces en communicatie naar het gebied Bij de aanleg van de Betuwelijn heeft het projectgebied al veel te verwerken gekregen. Bij de inspraakmogelijkheden en het planvormingsproces hadden de bewoners vaak het gevoel dat zij niet serieus genomen werden. Het is daarom belangrijk dat bij de communicatie naar het gebied duidelijkheid komt over de verschillende stappen in het proces, wie welke stappen binnen het project zet en wie welke bevoegdheden heeft. Houdt het te allen tijde voor iedereen zuiver en blijf communiceren. 2.2 Toekomstige ontwikkelingen Wensen, belangen, ambities, ideeën en suggesties Gebied 1: Ten noorden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen Het gewenste karakter van het gebied tussen Duiven en Zevenaar, ten noorden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen is in de toekomst volgens alle gesproken partijen open en groen. Niet alle partijen zien dit ook als het meest waarschijnlijke karakter in de toekomst. De angst voor verstedelijking is duidelijk aanwezig. De gemeente Duiven heeft geen behoefte aan woningen en/of bedrijven in dit gebied. De gemeente Zevenaar heeft geen mogelijkheden verder naar het westen uit te breiden. Beide gemeenten staan voor een groene invulling van het gebied. Over het behouden van het open en groene karakter van het gebied zijn alle partijen het eens, partijen denken wel verschillend over de functionele invulling van het gebied. De gewenste ontwikkeling varieert in het open gebied van behouden van het agrarisch gebruik, tot een stedelijk uitloopgebied in een parkachtige omgeving met hoogwaardige bebouwing of een ecologische noord - zuid verbinding met kleinschalige dorpsgroene woonmilieus en nieuwe landgoederen. In de huidige situatie is de gemeentegrens fysiek sterk aanwezig. Dit levert belemmeringen op in het functionele gebruik van het tussengebied. Voor de toekomst wordt waarde gehecht aan een natuurlijke overgang en verweving tussen beide gemeenten, zowel fysiek als functioneel. De gemeentegrens is dan slechts een lijn op papier. Voor alle genoemde mogelijke ontwikkelingen is het van belang dat de karakteristieken van het gebied als ordenend principe gehanteerd worden. Landbouw De huidige vijf agrarische bedrijven hebben voldoende omvang om de komende jaren te kunnen blijven bestaan. Naar de toekomst toe wordt de bedrijfsgrootte wel een probleem in dit gebied. Door de onduidelijkheid in het planvormingsproces en onzekerheid voor de toekomst blijven grondprijzen hoog en worden weinig investeringen gedaan. Voor de landbouwsector is duidelijkheid over de bestemming van het plangebied op korte termijn dan ook gewenst. De landbouwsector is volgens vele partijen de landschappelijke drager van het gebied. Aan de landschappelijk aspecten die de agrarische bedrijfsvoering met zich mee brengt, zoals de koe in de wei, wordt veel waarde gehecht. Behoud van dit agrarische karakter is dan ook de meest gewenste 9

10 toekomst voor het gebied. Agrariërs moeten voor het behouden en onderhouden van het landschap in de toekomst een vergoeding krijgen. Deze vergoeding voor het landschap wordt noodzakelijk geacht om rendabele bedrijven in het gebied te behouden. Een aantal partijen vraagt zich af of de landbouw op termijn wel een duurzame invulling is van het tussengebied. De landbouwfunctie is niet krachtig genoeg om naar de toekomst het gebied voor verdere verstedelijking te beschermen. Aan de ene kant zien partijen mogelijkheden voor nevenfuncties op de bedrijven aan de andere kant twijfelt men aan het economische plaatje van deze nevenfuncties. De belangenorganisatie voor de landbouw geeft aan dat zij op termijn voor de agrariërs in het gebied onvoldoende mogelijkheden zien om het bedrijf verder te ontwikkelen. De beperkte ruimte in het gebied en de toenemende grondprijs zijn hiervan de belangrijkste redenen. Het is in hun belang dat er snel duidelijkheid komt over de functionele invulling van het gebied. Met een uitkoopregeling kunnen de agrariërs elders hun bedrijf met goede toekomstperspectieven voortzetten. In het gebied komt dan ruimte voor ander functies zoals een parkachtige omgeving met exclusieve bebouwing of verdere verstedelijking. Recreatie Het gebied zelf heeft weinig potentie voor grootschalige recreatie, zeker in een groter geheel gezien. Omliggende gebieden, zoals de Rijnstrangen en de Gelderse poort zijn voor recreatieve doeleinden veel aantrekkelijker. Het tussengebied heeft mogelijk om zich verder te ontwikkelen als stedelijk uitloopgebied voor inwoners uit Duiven en Zevenaar. Vraagtekens worden echter wel gesteld bij de behoefte aan een dergelijk gebied. Partijen zien in algemene zin een functie als stedelijk uitloopgebied wel als gewenste functie, mits bij de invulling hiervan het huidige landschap als ordenend principe wordt gehanteerd. Ook wordt deze functie wel als wenselijk aan het gebied gekoppeld vanuit strategisch oogpunt. De voorkeur gaat dan uit naar behoud van het huidige landbouwgebied, men is zich er van bewust dat dit niet de meest duurzame functie is en zet daarom in op een stedelijk uitloopgebied met een open en groen karakter. Voorzieningen als sportvelden en golfbanen of aanleg van een park zoals het Horsterpark ziet het grootste deel van de partijen niet als gewenste invulling van een stedelijk uitloopgebied. Door een enkele partij wordt een situatie als het Horsterpark juist gezien als mogelijkheid om de kernen ruimtelijk van elkaar gescheiden te houden. In het stedelijk uitloopgebied wordt bijzondere waarde gehecht aan voldoende wandel- en fietspaden. Deze dienen dan wel vanuit de wijken makkelijk toegankelijk te zijn. In de huidige situatie zijn de wijken van binnenuit ontsloten. Deze moeten ook van buitenaf voor niet gemotoriseerd verkeer ontsloten worden. Juist ook paden losgekoppeld van de bestaande wegenstructuur voor gemotoriseerd verkeer ziet men als wenselijk. Belangrijk is dat verbindingen gemaakt worden met het omliggende gebied zoals het Duivense broek ten noorden van de A12 en naar Lingewaard, de zuidkant van het Pannerdensch kanaal. Landschap Het huidige landschap is mede gevormd door het gebruik van het gebied door de jaren heen. Aan dit huidige landschap wordt bijzonder veel waarde gehecht door veel partijen. Historie en landschappelijke karakteristieken moeten daarom ook het uitgangspunt zijn voor de toekomstige ontwikkelingen van het gebied en de basis voor de gebiedsvisie. Belangrijkste karakteristiek specifiek voor het gebied ten noorden van de spoorlijn Arnhem Oberhausen is de openheid van het gebied en de laan- en haagstructuren. Bij parkachtige ontwikkelingen moet daarom rekening gehouden met de beplanting. Hoge opgaande begroeiing is daarom niet gewenst. Herstel van laan- en haagstructuren 10

11 zou moeten plaatsvinden volgens historische kenmerken. Dit betekent aanplanten in noord zuid richting en niet in oost west richting. Natuur Een klein aantal partijen ziet het gebied tussen Duiven en Zevenaar als potentieel natuurgebied. Door dit tussengebied kan een ecologische verbinding gelegd worden tussen het Veluwemassief en het Reichswald. Natuurontwikkeling wordt als een duurzame oplossing gezien om het gebied tussen Duiven en Zevenaar, ook naar de toekomst toe, open te houden. Bewoners vinden natuur belangrijk. Dit belang mag echter niet ten koste gaan van de belangen van de bewoners ten aanzien van leefbaarheid. Bij de aanleg van de Betuwelijn hebben zij het gevoel gekregen dat in besluitvormingsprocessen de rugstreeppad belangrijker is dan de inwoners van een gebied. Water Water is van ondergeschikt belang in het gebied ten noorden van de spoorlijn Arnhem Oberhausen. Het waterschap heeft de taak zorg te dragen voor een goede waterhuishouding en voor het uitvoeren van een watertoets bij ruimtelijke ontwikkelingen. Ten noordoosten van Duiven ligt een aandachtsgebied voor waterberging. Indien zich mogelijkheden voordoen om hier waterberging vanuit het stedelijk gebied te realiseren wil het waterschap deze aangrijpen. Leefbaarheid De buurtschap Helhoek heeft grote sociale en cultuurhistorische waarde. De buurtschap als geheel moet in de toekomst behouden blijven, inclusief haar oriëntatie op het dorp Groessen. Inwoners van de kernen Duiven en Zevenaar zijn met name sociaal gezien naar binnen toe georiënteerd. Er is weinig verweving met het buitengebied. Zij waarderen het buitengebied vooral vanuit landschappelijk en recreatief oogpunt. Voor de bewoners van Zevenaar aan de rand van het buitengebied is het een bewuste keuze geweest om daar te wonen. Het vrije uitzicht, de rust en het landschappelijke karakter was daarbij zeer bepalend. Naar de toekomst zullen deze waarden zoveel mogelijk behouden moeten blijven. Bedrijvigheid Het gebied ten noorden van de spoorlijn Arnhem Oberhausen bevat in hoofdlijnen twee bedrijfsmatige aspecten. De agrarische sector en het bedrijventerrein Helhoek. De wensen ten aanzien van de agrarische sector staan hierboven onder de kop landbouw beschreven. Het bedrijventerrein Helhoek is vanwege haar uitstraling die absoluut niet past in het landschap ongewenst in het gebied. De voorkeur gaat uit naar saneren van het terrein. De functie die het bedrijventerrein heeft als broedplaats voor (nieuwe) economische activiteiten wordt wel als waardevol gezien. Deze moet elders in het gebied gecompenseerd worden. Verdere ontwikkeling van bedrijvigheid langs de A12 is ongewenst. Dit zou anders ook in strijd zijn met de wens het gebied groen en open te houden. Ook de gemeente Duiven heeft geen ambitie bedrijventerreinen te realiseren in dit gebied. Diverse partijen hebben zijn wel bezorgd over de komst van bedrijventerreinen. Verkeer Sluipverkeer wordt als een probleem ervaren in het gebied, evenals de verkeersdrukte op de Arnhemseweg. Naar beide problemen moet eerst gedegen onderzoek gedaan worden. Vanuit dit onderzoek moeten maatregelen genomen worden om de knelpunten op te lossen. Vanuit de partijen leeft met name een wens op het gebied van verbindingen voor langzaam verkeer vanuit het oogpunt van recreatie en stedelijke uitloop. Deze is beschreven onder de kop recreatie. 11

12 Ook is er een wens om de verkeersveiligheid voor de fietsers in het gebied te verbeteren. Denk hierbij aan de schoolgaande jeugd en de aanleg van fietspaden naast de bestaande doorgaande wegen. Een probleem dat in dit gebied, maar vooral op een hoger schaalniveau speelt is de congestie. Een mogelijke oplossing hiervoor is het scheiden van (inter)nationaal verkeer van regionaal en lokaal verkeer. Dit kan door het aanleggen van een goed doorstromende provinciale parallelweg langs de A12 zonder te veel obstakels (verkeerslichten). Dit is niet een breed gedragen wens van alle partijen. Gebied 2: Ten zuiden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen Het agrarische karakter, de sociale samenhang en de kleinschaligheid zijn de karakteristieken van het gebied waar men veel waarde aan hecht. Deze karakteristieken moeten in de toekomst dan ook behouden blijven. Dit wil niet zeggen dat er geen ruimte is voor verandering of voor nieuwe activiteiten. Hiervoor is alleen ruimte indien deze gerealiseerd worden met respect voor het landschap. Het toevoegen van bebouwing op kleine schaal is in die zin wenselijk wanneer het bijdraagt aan de versterking van het karakter van het gebied. De aanwezigheid van relatief veel oude kassen en gebouwen geeft het gebied een verrommelde indruk. Het merendeel van de partijen ziet deze oude, deels vervallen bebouwing graag opgeruimd of zien hier mogelijkheden voor nieuwe (economische) gebruiksfuncties. Er zijn echter ook meningen uit de bevolking dat deze bebouwing tot het landschap behoort. Zij zien dit niet als verrommeling, sanering van deze bebouwing is een autonoom proces. Land- en tuinbouw Het gebied ten zuiden van de spoorlijn Arnhem Oberhausen bevat nog een klein aantal tuinders. Deze wil men graag behouden voor het gebied. Niet alleen vanwege hun invulling van het landschap, maar ook vanuit hun maatschappelijke rol, bijvoorbeeld in de vorm van sponsoring van het verenigingsleven of werkgelegenheid voor de jeugd in vakantieperiodes. Op hun huidige locatie rondom de Lijkweg hebben de tuinbouwbedrijven echter weinig toekomstperspectieven. Een mogelijkheid om ook in de toekomst hun bedrijfsvoering voort te kunnen zetten ligt in de ontwikkeling van een satellietgebied voor glastuinbouw ten zuiden van de Betuwelijn. Veel partijen zien dit als een belangrijke kans voor het gebied. Een soort stimuleringsregeling zou het voor de tuinders aantrekkelijk moeten maken om zich te vestigen in het te ontwikkelen glastuinbouwgebied. Ook voor diegene die nog wel voldoende toekomstperspectief hebben op hun huidige locatie. Alleen op die manier kan een dergelijk satellietgebied rendabel worden. Naast grootschalige ontwikkeling van de tuinbouw in een satellietgebied worden ook mogelijkheden gezien voor biologische teelt van groenten op kleine schaal. Recreatie Naast de deur ligt de toeristisch aantrekkelijke gemeente Rijnwaarden. Het gebied ten zuiden van de spoorlijn Arnhem Oberhausen kan goed meeliften op de toenemende vraag naar recreatiemogelijkheden in Rijnwaarden. Het gebied rond Loo, Groessen en Ooij heeft zeker wat te bieden op landschappelijk en cultuurhistorisch vlak. Partijen zien kansen voor nieuwe functies in vrijgekomen bebouwing zoals een museum over oude werk- en teeltmethoden in de tuinbouw die de belevingswaarden van het gebied voor de recreant verhogen. Om de recreatieve waarde te vergroten zou het landschap en de cultuurhistorie waarde van dit landschap moeten worden versterkt. Ook zou men met een soort sloopregeling het verwijderen van de leegstaande gebouwen zonder landschappelijke waarden kunnen stimuleren. Hiermee zou ook de verrommeling aangepakt worden. Ook is het in het kader van de landschappelijke beleving van belang een aantal langzaam verkeer verbindingen te realiseren. Bijvoorbeeld vanaf de zuidkant van het Pannerdensch kanaal, door het 12

13 gehele gebied tot aan de noordkant van de A12. Daarbij dienen nieuwe aansluitingen op het regionale netwerk gemaakt te worden zodat de niet alleen over of langs bestaande wegen kan worden gefietst of gewandeld maar juist ook losgekoppeld van deze wegen, dus dwars door de landerijen heen. Voor lokale ommetjes worden vooral kansen gezien en hecht men waarde aan het herstellen van oude kerkepaden die door het landschap slingeren. Daarnaast zijn er ook kansen voor nieuwe routes die door de landerijen, erven en kassencomplexen heen gaan. Het gaat hierbij niet alleen om de landschappelijke beleving maar ook om de beleving van het gebied met haar economische functies (kassen, boerenbedrijven). Partijen zien dit als kans om ook maatschappelijk draagvlak te creëren voor landschap, cultuurhistorie en landbouw. Landschap Aan het huidige landschap en de historie hiervan wordt bijzonder veel waarde gehecht. Voor verdere ontwikkelingen moet dit dan ook het uitgangspunt zijn. Oude elementen zoals slingerende wegen, zichtlijnen, hagenstructuren, hoogstamfruit boomgaarden herstellen en nieuwe toevoegen is een veel gehoorde wens. Nieuwe activiteiten dienen ingepast te worden in bestaande structuren en waar mogelijk is het wenselijk deze karakteristieke structuren nieuw aan te leggen. Op een aantal plaatsen staat landschapsontsierende bebouwing, inpassing hiervan is gewenst. Ook bij het realiseren van het satellietgebied voor de tuinbouw is een landschappelijke inpassing gewenst. Voor het hele gebied tussen de A12 en het Pannerdensch kanaal heeft men behoefte aan een kader waarbinnen ontwikkelingen plaats kunnen vinden, een soort landschapsplan. Natuur Vooral het zuidelijk deel van het gebied bevat veel natuurlijke waarden. In toekomstige ontwikkelingen mag dit niet aangetast worden. Het gehele gebied vormt een schakel in een ecologische verbinding tussen de Veluwe en het Reichswald. Deze verbinding is onvoldoende vormgegeven. Kansen om deze verbinding te realiseren zijn in het gebied aanwezig. Van bijzondere betekenis in het gebied zijn de amfibieën. Het behoud en realiseren van noodzakelijke biotopen is een gewenste ontwikkeling. Indien de snelweg direct langs de Betuwelijn komt te liggen dan zijn de tunnels onder de Betuwelijn niet meer geschikt. Het is namelijk niet mogelijk om met één tunnel zowel de Betuwelijn als ook de snelweg te passeren. De afstand wordt dan te lang. Ter compensatie zou een deel van het gebied tussen de Betuwelijn en de dijk kunnen worden ingericht voor de amfibieën, gecombineerd met een ecologische inpassing van de poelen als stapsteen. Stichting Landschapsbeheer Gelderland heeft een poelenkaart ontwikkeld deze zouden in de gebiedsvisie van de beide gemeenten kunnen worden ingebed. Water Water is van ondergeschikt belang in het gebied ten zuiden van de spoorlijn Arnhem Oberhausen. Het waterschap heeft de taak zorg te dragen voor een goede waterhuishouding en voor het uitvoeren van een watertoets bij ruimtelijke ontwikkelingen. Ten zuidwesten van Zevenaar ligt een aandachtsgebied voor waterberging. Indien zich mogelijkheden voordoen om hier waterberging vanuit het stedelijk gebied te realiseren wil het waterschap deze aangrijpen. Leefbaarheid Voor mensen die sociaal verbonden zijn aan de kleine kernen Loo, Groessen en Ooij zou ruimte moeten worden geboden om nieuwe woningen te kunnen bouwen in het buitengebied van deze kleine kernen. Het is wel van belang dat het kleinschalige en agrarische karakter daarbij behouden blijft. De kleine kernen moeten ruimtelijk gescheiden blijven van elkaar en van Duiven en Zevenaar. Om dit te waarborgen is een parkachtige structuur tussen de verschillende kernen niet ondenkbaar. Dit heeft echter niet de voorkeur van de meeste partijen. 13

14 Bedrijvigheid De wensen ten aanzien van de agrarische bedrijvigheid staan hierboven onder de kop landbouw beschreven. De landbouwsector alleen is niet voldoende om het gebied economisch vitaal te houden. Aan nieuwe economische functies moet ruimte geboden worden mits deze ingepast kunnen worden in de landschappelijke structuur. Het benutten van vrijkomende agrarische bedrijfsbebouwing biedt hier mogelijkheden. Verkeer Met de aanleg van de Betuwelijn zijn een aantal doorgaande wegen verbroken. Een deel hiervan is hersteld door middel van omleidingen met hoge bruggen. Herstel van doorgangen zoals van de Rijnstrangenweg naar de Schraleweidsestraat is een wens. Het heeft de voorkeur om dit niet met behulp van bruggen, maar met tunnels te realiseren. Met tunnels moet een beperkter hoogteverschil overbrugd worden. Daardoor zijn ook voor minder valide mensen in staat de barrière van de Betuwelijn te overbruggen. In Groessen wordt veel waarde gehecht aan verkeersveiligheid. Momenteel liggen er stevige drempels voor de ingangen van het dorp. Deze remmen het verkeer goed af, maar hebben nadelen in het gebruik. Andere maatregelen, ook verderop in het dorp zijn wenselijk. Ook in het gebied tussen de dorpskernen hecht men waarde aan de verkeersveiligheid. Het realiseren van aparte fietsroutes in gewenst om de kinderen in het gebied veilig van en naar school te laten gaan. Een oeververbinding met Angeren, zoals het veer momenteel, is voor het gebied van belang. Niet alleen een verbinding voor snel gemotoriseerd verkeer, maar ook een verbinding voor fietsers, wandelaars en landbouwvoertuigen. Deze moet in de toekomst gegarandeerd kunnen worden. Bij een mogelijke aanleg van de A15 is een extra tunnelbuis in geval een tunnel, of rijbaan in geval een brug over het Pannerdensch kanaal wordt aangelegd voor deze groep weggebruikers gewenst Aanleg snelweg A15 Hoewel de aanleg van de snelweg niet een onderwerp van discussie is, is wel geluisterd naar opmerkingen en ideeën rondom de aanleg en de vormgeving van de snelweg. In de deze paragraaf wordt een kort en bondig overzicht gegeven van de verschillende ideeën en opmerkingen die bij bewoners en partijen leven ten aanzien van de aanleg van de snelweg. Uit de bewonersavond in Groessen is gebleken dat men zich het meeste zorgen maakt over het geluid dat de snelweg met zich meebrengt. Vrij uitzicht zal dus niet ten kosten mogen gaan van geluidwerende maatregelen. Voor of tegen de aanleg van snelweg Duidelijk blijkt dat de meningen ten aanzien van nut en noodzaak van de aanleg van de A15 zeer verdeeld zijn. Daarentegen heeft een grote groep in zekere mate geaccepteerd dat de A15 verlengd wordt. Dit verandert hun standpunt echter niet. Uitgangspunt bij de gesprekken is altijd geweest dat de A15 verlengd wordt. Daarentegen zien andere partijen de aanleg van de snelweg wel als verbetering van de ontsluiting van het gebied, mits er een aansluiting op de N810 komt waar beide gemeenten goed gebruik van kunnen maken. Vanuit het bedrijfsleven en ook de LTO wordt de aanleg van de snelweg gezien als een kans. Zeker in combinatie met het geplande ontwikkelingsgebied voor glastuinbouw biedt de aanleg van de A15 met een aansluiting op de N810 voor de agrarische sector een kans. Aan- en afvoer van producten en grondstoffen wordt hiermee vereenvoudigd. Tracé 14

15 Om het gebied zoveel mogelijk te sparen wordt voorgesteld om de snelweg zo lang mogelijk de Betuwelijn te laten volgen. Om de invloed (zowel ruimtelijk als m.b.t. leefbaarheid) op het dorp Groessen en haar buurtschappen en de versnippering van natuur- en landbouwgebieden en het landschap te beperken gaat de voorkeur uit naar een bundeling van het tracé met de Betuwelijn. De meeste geluiden gaan hierbij uit naar een zuidelijke ligging van de snelweg ten opzichte van de Betuwelijn. Hiermee wordt het bewoonde gebied aan de noordkant van de Betuwelijn niet weer opnieuw aangetast. Kijkende vanuit de impact van de snelweg op de fauna is door een enkele partij aangegeven dat juist het volgen van de Betuwelijn aan de noordkant gewenst is. Het gebied ten noorden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen dient zo min mogelijk doorsneden te worden. Om dit te waarborgen gaat de voorkeur van de meeste partijen uit naar een oostvariant van het tracé. Daarbij komt de snelweg ten oosten van de buurtschap Helhoek te liggen en kan deze buurtschap gespaard blijven. De impact op de westrand van Zevenaar is dan groter. Met de inpassing van de snelweg moet hier rekening mee worden gehouden. Inpassing Gemeenten Duiven en Zevenaar nemen met de komst van de snelweg een bovenregionale verplichting op zich. Hier mag best iets tegenoverstaan in de vorm van een extra inspanningsverplichting vanuit het Rijk of de regio om extra middelen beschikbaar te stellen om de snelweg zo aan te leggen dat er zo min mogelijk overlast ontstaat door geluid en fijnstof. Hoewel partijen zich er van bewust zijn dat het niet realistisch is om het hele traject vanaf de zuidzijde van het Pannerdensch kanaal tot aan de aansluiting met de A12 de A15 ondergronds aan te leggen, heeft dit bij veel partijen wel de voorkeur. Men vindt het belangrijk dat de snelweg in het landschap niet wordt gezien en beleefd. De partijen zijn het er over eens dat een tunnel onder het Pannerdensch kanaal een randvoorwaarde is. Anders worden de inspanningen om de Betuwelijn daar in een tunnel aan te leggen teniet gedaan. De meeste partijen zijn het erover eens dat het niet zinvol is om de snelweg verdiept naast de Betuwelijn te leggen. De Betuwelijn kan goed op maaiveldniveau gevolgd worden en goed ingepast worden zonder dat dit al te veel impact opnieuw op het landschap heeft. Eén geluidscherm staat er al en de tweede kan worden geplaatst. Hiermee is er een effectief middel om de geluidsoverlast tegen te gaan, wordt er zo min mogelijk van het landschap verstoord en wordt er niet meer zicht aan het gebied onttrokken. Het geld dat bespaard wordt door de snelweg parallel aan de Betuwelijn niet verdiept aan te leggen kan beter ingezet worden om de snelweg in het noordelijke gebied tussen Duiven & Zevenaar wel verdiept in te passen. In dit noordelijke deelgebied wordt een aanleg nagestreefd, zodanig als ware de snelweg er niet. Met een verdiepte ligging ten Noorden van de spoorlijn Duiven Zevenaar wordt een ligging echt onder maaiveld en niet verdiept in een aardewal voorgesteld. Grote aardewallen en geluidschermen zijn absoluut niet wenselijk. De openheid en het bestaande karakter van het gebied wordt daarmee teveel aangetast. Kanttekening bij deze oplossing is de afname van het rijgenot en de beleving van het landschap vanaf de snelweg. Dat dit ook belangrijk is voor de automobilist die op de snelweg rijdt snapt men, wellicht is het een idee om bij een gedeeltelijke of volledige ondertunneling foto s van het landschap dat men passeert op te hangen in de tunnel. Om het gebied te besparen wordt door veel partijen het ondergronds passeren van de bestaande infrastructuur als wens genoemd. Dus onder de Betuwelijn, onder de spoorlijn Arnhem Oberhausen en onder de provinciale weg N810. Om te bepalen wat de gevolgen van de aanleg op de ondergrondse waterstromen kunnen zijn moet de waterhuishoudkundige situatie bij alle ruimtelijke ingrepen goed worden onderzocht. Zeker bij een verdiepte ligging of aanleg van een tunnel. Deze studie zou op verzoek van het waterschap door RWS moeten worden uitgevoerd als onderdeel van de MER-studie. Aansluiting N810 Oostsingel - Arnhemseweg 15

16 Over het wel of niet realiseren van een aansluiting op de Oostsingel (N810) zijn de meningen verdeeld. Er zijn partijen die vinden dat tegenover de bovenregionale verplichting ook een vergoeding mag staan. Een deel van deze vergoeding kan geleverd worden door een extra aansluiting op het hoofdwegennet om de bereikbaarheid van de kernen Duiven en Zevenaar te vergroten. Anderzijds vinden een aantal partijen dat de aanleg van een aansluiting van de Oostsingel op de A15 een nog grotere aanslag op de open ruimte tussen Duiven en Zevenaar geeft, De waarden van het gebied gaan hierdoor geheel verloren. Dit pleit voor extra inspanning om de aansluiting zorgvuldig -met respect voor het landschap - in te passen. Bebouwing langs de snelweg Bewoners en partijen hebben aangegeven dat zij bang zijn dat de snelweg direct aanleiding is om het gebied economisch te ontwikkelen. Dit betekent aantrekken van industrie en aantrekken van buitenstaanders. Deze ontwikkeling is echter ongewenst. Naar de toekomst toe kiest men bij voorkeur voor een sterke duurzame groene functie die het onmogelijk maken om het gebied alsnog te bebouwen. Deze strategische keuze is daarbij anders dan de wens om het gebied zoals het nu is te behouden, landbouw als drager en de koe in de wei. Procesmatig Er is een grote wens vanuit het gebied dat de aanleg van de A15 met zorg en respect voor de bewoners geschiedt. Met de aanleg van de Betuwelijn heeft men het gevoel gehad dat er over hen werd gesproken en niet met hen. Informeer de direct betrokkenen aan de keukentafel en geef te allen tijde aan waar het op staat. Ook al is de boodschap wellicht niet prettig, blijf wel communiceren met het gebied. 16

17 3 Procesmatige bevindingen Draagvlak gebiedsvisie A15 en samenwerking gemeenten Gezien de verschillen in inhoudelijke meningen over de doortrekking van de A15 hebben partijen hun bedenkingen geuit bij de goede intenties van samenwerking tussen beide gemeenten. De angst bestaat dat op cruciale beslismomenten iedere gemeente toch het besluit neemt waar de eigen gemeente, of haar bevolking, het meeste voordeel (of minste overlast) mee heeft. Ook al is dit niet in het belang van een groter geheel, de regio. Partijen vinden het positief dat beide gemeenten intensief samenwerken aan de toekomst van het gebied. In de samenwerking tussen partijen (tijdens de workshop van 29 september) valt op dat bewoners en gebruikers van het gebied de gemeentegrens niet als een fysieke, maar meer als een papieren grens zien. Bij de invulling van het gebied ontstaat een gemeentegrensoverschrijdende functionele verweving. Hoewel de vraag of de A15 er wel of niet komt en waar hij dan exact zou komen te liggen wel aanwezig is, zijn partijen goed in staat deze vraag los te laten en zich te richten op de gewenste ontwikkelingsrichting voor het gebied tussen Pannerdensch kanaal en de A12. Danwel met een A15, danwel zonder een A15. Een ander gevoel dat heerst, is de angst bij burgers niet serieus genomen te worden. Zij hebben onvoldoende vertrouwen in de overheid wanneer het gaat om inspraakmogelijkheden en interactieve planvorming. Dit is niet alleen iets wat de gemeentelijke overheid betreft, maar ook de provinciale en rijksoverheden. Voor burgers en belangenorganisaties is het belangrijk dat voor hun herkenbare aspecten, die zijn aangedragen in de inventarisatie, terug te lezen zijn in de gebiedsvisie. Vertrouwen is pas echt gekweekt indien in de uitvoeringsfase de wensen en belangen van burgers ook daadwerkelijk gerealiseerd worden Gebiedsontwikkeling en organisatie Het merendeel van de partijen staat positief tegenover gebiedsontwikkeling. Hoewel de aanleg van de A15 sterk bepalend is voor de toekomst van het gebied, zien partijen ook zonder de aanleg van de A15 mogelijkheden om tot versterking van het gebied te komen door met de inrichting er van aan de slag te gaan. In dat geval mist alleen de directe aanleiding (de aanleg van de A15). Uit de inventarisatie blijkt dat ruim voldoende gemeenschappelijke belangen aanwezig zijn en dat grote tegenstrijdige belangen niet voorkomen. Losgekoppeld van en vooruitlopend op de mogelijke aanleg van de A15 zijn er uitvoeringsprojecten die al op korte termijn opgepakt kunnen worden. Niet alle problematiek of opgaven kunnen op lokaal niveau opgelost of gerealiseerd worden. De oplossing / maatregel voor een regionaal probleem kan zijn weerslag hebben op lokaal niveau. Oplossingen voor lokale problemen kunnen zowel binnen als buiten het lokaal afgebakende gebied gezocht worden. Ook kan een lokale maatregel op regionaal niveau effecten hebben. Goede samenwerking en afstemming tussen de verschillende schaalniveaus is daarom noodzakelijk. Om gebiedsontwikkeling (planvorming en uitvoering) verder vorm te geven is het gewenst een overlegstructuur te organiseren waarin verschillende partijen vertegenwoordigd zijn. De samenstelling van een gebiedsorganisatie is sterk afhankelijk van de te realiseren gebiedsdoelen en het daarmee samenhangende schaalniveau. Gebiedspartijen hebben aangegeven dat zowel ruimtelijk als procesmatig op meerdere schaalniveaus gewerkt moet worden. Een afweging tussen belangen moet gemaakt worden met relevante partijen die ook in staat zijn op een hoger niveau een afweging te maken over wat goed is voor de regio. Voor het gebied op lokaal niveau is het van belang dat zij partijen afgevaardigd hebben die op regionaal niveau direct invloed uit 17

18 kunnen oefenen op regionale besluitvormingsprocessen. Deze partijen moeten in staat zijn voldoende gefundeerde invloed uit oefenen op besluitvormingsprocessen op een hoger niveau doordat zij gevoed zijn met meningen, wensen en belangen van de lokale partijen. Voor de concrete invulling van keuzes die op een hoger niveau gemaakt worden volgt altijd een verdere lokale uitwerking. Daarbij moeten inwoners opnieuw betrokken worden. Juist uit de keuzes die op een hoger schaalniveau gemaakt worden, kunnen kansen gehaald en benut worden. Lokaal niveau Voor de concrete invulling van een gebied op lokaal niveau is het van belang het verdere proces van gebiedsontwikkeling samen met direct betrokkenen vorm te geven. Partijen en burgers zijn enthousiast om zelf een rol op zich te nemen in het verdere proces. Voor de belangenvertegenwoordigende partijen zoals LTO en Lindus is het wel voorwaarde dat belangen van hun achterban in het geding zijn of vertegenwoordigd moeten worden. Het aanwezige enthousiasme is van groot belang aangezien de kans van slagen van gebiedsontwikkeling staat of valt met het enthousiasme en de daadkracht van ondernemers en bewoners in het gebied. Gestreefd moet worden naar een goed samenhangende gebiedsorganisatie die effectief functioneert en waarmee snel tot uitvoering van projecten wordt gekomen. Dit wil zeggen dat de organisatie niet te veel leden heeft maar wel alle relevante sectoren vertegenwoordigd zijn. Er moet een goede verhouding tussen de partijen zijn ten aanzien van de kracht die zij (kunnen) uitoefenen op de besluitvorming. Hoe groter de organisatie, hoe moeilijker tot besluitvorming en daarmee uitvoering wordt gekomen. Een specifieke rol binnen een gebiedsorganisatie is weggelegd voor de trekker van het gebiedsproces. Dit kan een gemeente of een onafhankelijke partij zijn. 18

19 4 Conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies Inhoudelijk Alle partijen zijn van mening dat de kernen Duiven en Zevenaar afzonderlijke woonkernen moeten blijven. Het tussengebied moet een open en groene invulling blijven. Over de invulling van het groen bestaan verschillende ideeën. Iedereen is het er wel over eens dat bestaande (landschappelijke) kwaliteiten en karakteristieken en cultuurhistorische waarden richtinggevend moeten zijn voor toekomstige ontwikkelingen. Helhoek heeft een bijzondere positie in het gebied ten noorden van de spoorlijn Arnhem Oberhausen. Deze sociaal op Groessen georiënteerde buurtschap moet behouden blijven. Het gelijknamige bedrijventerrein wordt vanwege haar onaantrekkelijke uitstraling als ongewenst ervaren. De functie die het vervult moet wel behouden blijven voor het gebied. Ten zuiden van de spoorlijn Arnhem Oberhausen is de vitaliteit van de kleine kernen en hun buitengebied erg belangrijk. Hierbij gaat het zowel om sociale vitaliteit (leefbaarheid) als economische vitaliteit. Oude sociale structuren verbroken met de aanleg van de Betuwelijn moeten hersteld en bestaande structuren gekoesterd worden. Om ook in de toekomst het gebied vitaal te houden moet ruimte worden geboden voor ontwikkelingen. Ontwikkeling is alleen mogelijk wanneer met respect om wordt gegaan met cultuurhistorie en de kwaliteit en karakteristieken van het landschap. Procesmatig Professionele partijen en bewonersbelangenvertegenwoordigers hebben een grote betrokkenheid bij het gebied en zien nut en noodzaak van het opstellen van een gebiedsvisie. Zij willen bij het vormgeven van de visie en daarna bij de uitvoering daarvan zelf een actieve rol vervullen. Daarbij willen ze samenwerken met relevante partijen. Uit de gehele inventarisatie blijkt dat er zowel inhoudelijk als procesmatig voldoende voedingsbodem is om een uitvoeringsorganisatie op te zetten. Als mogelijk trekker van een dergelijke organisatie wordt een gemeente of onafhankelijke gebiedspartij gezien. 4.2 Aanbevelingen Inhoudelijk De bevindingen in de Thermometer is input voor de gebiedsvisie die H+N+S Landschapsarchitecten voor de gemeenten Duiven & Zevenaar opstelt. Het is belangrijk dat in deze visie wordt aangegeven op welke manier met de wensen en belangen van de partijen en de bewoners uit het gebied is omgegaan. Geadviseerd wordt daarbij zoveel mogelijk de woorden van de mensen uit de streek te gebruiken. Op deze manier is het voor de toehoorders een herkenbaar verhaal. En juist deze herkenbaarheid is van essentieel belang om draagvlak te creëren voor de gebiedsvisie van gemeenten Duiven & Zevenaar. Niet alle wensen en belangen van de bewoners en partijen zijn te verwerken in de visie. Afwegingen en keuzes moeten gemaakt worden om te komen tot een gebiedsvisie waarin zoveel mogelijk wensen en belangen van de bewoners en partijen zijn verwerkt. Indien bepaalde wensen en belangen niet kunnen worden gehonoreerd is het belangrijk dat wordt beargumenteerd waarom deze niet zijn meegenomen en welke afweging is gemaakt. Procesmatig Uit alle gesprekken met de partijen en de gezamenlijke workshop op 29 september blijkt dat er veel energie zit bij de partijen om kwaliteit aan het gebied toe te voegen. Het gaat hierbij in algemene zin 19

20 om het behoud van het waardevolle landschap en het verder versterken van de kwaliteit, de beleving en het gebruik daarvan. Los van of de A15 er in de toekomst komt, zijn er nu al verschillende mogelijkheden om wensen en belangen van bewoners en gebiedspartijen op te pakken. Denk hierbij aan de wens om oude routestructuren te herstellen en daarmee de belevingswaarden van het landschap te vergoten. Voor het omvormen van ideeën naar concrete uitvoeringsprojecten is enthousiasme en een goede samenwerking met de partijen in het gebied nodig. Plattelandshuis heeft goede ervaringen met gebiedsorganisaties. Een gebiedsorganisatie is samenwerkingsverband van gebiedspartijen onder leiding van een onafhankelijk voorzitter of trekkende partij. Eén van de taken van zo n gebiedsorganisatie zou kunnen zijn het opstellen van een meerjarige uitvoeringsagenda voor het landelijk gebied waarin heldere afspraken over rolverdeling, een prioritering van uit te voeren projecten en financiën staan vermeld. 20

21 I. Lijst benaderde partijen voorverkenning Bewoners Belangenvertegenwoordiging A15 Dorpsraad Groessen Dorpsraad Loo Dorpsraad Ooij Gemeente Duiven Gemeente Zevenaar LTO Lindus (Associatie van ondernemers in de Liemers) Recreatieschap Achterhoek en Liemers Stichting Landschapsbeheer Gelderland Vereniging Streekbeheer Rijnstromen (ANV) Werkgroep A15 Zevenaar Werkgroep Leefklimaat Zevenaar Waterschap Rijn en IJssel 21

22 II. Gespreksverslagen diepte interviews 22

23 Gespreksverslag Bewoners belangenvertegenwoordiging A15 t.a.v. gebiedsontwikkeling rond de doortrekking van de A15 Aanwezig: S. van Groningen (vz), A.van de Haar, P. Derksen, L. van de Velde, H. van de Wet, F. Jongen en K. Degen, M van Meeteren (PAL) en W. Rozendaal (PAL) Datum: 22 augustus 2007 Locatie: Dorpshuis Groessen Tijd: uur Dit verslag is nog niet definitief afgestemd met Bewoners belangenvertegenwoordiging A15. De inhoud wordt toegevoegd in de definitieve versie van dit rapport. 23

24 Gespreksverslag Dorpsraad Groessen t.a.v. gebiedsontwikkeling rond de doortrekking van de A15 Aanwezig: G. Derksen (Dorpsraad Groessen), A. Vermeulen (Dorpsraad Groessen) M. van Meeteren (PAL) en W. Rozendaal (PAL) Datum: 26 september 2007 Locatie: Achtergaardsestraat 2, Groessen Tijd: uur Vooraf en achtergrond De dorpsraad Groessen is opgericht vanuit het beleid van de gemeente Duiven om iedere wijk te verenigen in een wijkraad. Voor Groessen is niet voor een wijkraad maar voor een dorpsraad gekozen. De dorpsraad heeft zichzelf ten doel gesteld de belangen van de inwoners van het dorp te behartigen en het leefmilieu aantrekkelijk te houden en te verbeteren. De dorpsraad is tegen de komst van de A15, maar is zich er wel van bewust dat deze er ooit toch ergens zal komen. Ook is ze geen voorstander van een aansluiting op de N810. De dorpsraad streeft er naar dat de snelweg zo min mogelijk overlast mag veroorzaken en wil het maximale uit de aanleg van de snelweg halen. Dit ook wat betreft de ligging van het tracé. De voorkeur van de dorpsraad gaat uit naar een directe aansluiting op de A18 met een ondergrondse ligging in het Rijnstrangengebied. Indien de A15 toch tussen Duiven en Zevenaar ingepast moet worden, stelt de dorpsraad een ligging aan de Zuidkant van de Betuwelijn voor, met een ondergrondse kruising van de Betuwelijn en de spoorlijn Arnhem Oberhausen en over het bedrijventerrein Helhoek. Er zijn geluiden dat de parkeerplaats met benzinestation Oudbroeken verplaatst zou worden naar een locatie ten zuiden van de Betuwelijn (het gebied dat momenteel al ingesloten ligt tussen de Betuwespoorlijn en de Leuvense dijk (t.h.v. Ankersmid). Inhoud De dorpsraad staat voor een goed, leefbaar en aantrekkelijk dorp waar groen en recreatie (uitloopmogelijkheden) een belangrijk onderdeel vanuit maakt zo groen mogelijk dorp inclusief het buitengebied van Groessen. Belangrijke aandachtsvelden of gebieden met bijzondere waarden zijn: historische waarden in het gebied en herstel hiervan authentieke identiteit verkeersveiligheid (zonder drempels) de waai (het wiel aan de dijk dat voorheen als zwembad in gebruik was) groen aanzicht van de kern en het buitengebied voorzieningen voor extensieve vormen van recreatie (wandelen en fietsen in het groen) ontspanning/recreatie/uitloopmogelijkheden kerkepaden De dorpsraad hecht veel waarde aan het authentieke karakter van het gebied. Als het nodig is om kleinschalige rode ontwikkelingen toe te staan om dit te behouden, dan staat de dorpsraad hier achter. De landbouw is drager van het landschap en grotendeels ook van de sociale structuur in het dorp (en buitengebied). Dit dient ook behouden te blijven. De kernen Duiven, Zevenaar en Groessen moeten fysiek van elkaar gescheiden blijven. Indien dit alleen mogelijk is door het tussengebied in te richten zoals het Horsterpark, dan is dit een serieuze 24

25 optie. De vraag is of deze structuur dan niet doorgelegd moet worden vanaf het Horsterpark, vervolgens langs de zuidkant van Duiven, tussen Duiven en Groessen door, vervolgens tussen Duiven en Zevenaar door tot aan de A12. De angst bestaat dat tussen de A12, de Arnhemseweg en de toekomstige A15 bedrijventerreinen zich gaan ontwikkelen. Dit zou ook al zijn vastgelegd in afspraken tussen gemeente Duiven en provincie Gelderland. Proces De dorpsraad wil graag meepraten in de toekomst over de ontwikkeling van het gebied. Daarbij zien zij mogelijkheden om samen te werken met Stichting Landschapsbeheer Gelderland, het Gelders Landschap, Vereniging Streekbeheer Rijnstromen, dorpsraden Loo en Ooij, Waterschap, Leefklimaat Zevenaar en gemeenten. 25

26 Gespreksverslag Dorpsraad Loo t.a.v. gebiedsontwikkeling rond de doortrekking van de A15 Aanwezig: H. Walravens (vz), S. Den Hoed, R. Boland en M van Meeteren (PAL) Datum: 19 september 2007 Locatie: Thuis bij H. Walravens Tijd: uur Dit verslag is nog niet definitief afgestemd met de Dorpsraad Loo. De inhoud wordt toegevoegd in de definitieve versie van dit rapport. 26

27 Gespreksverslag gemeente Duiven t.a.v. gebiedsontwikkeling rond de doortrekking van de A15 Aanwezig: L. Velhorst (gemeente Duiven), M. van Meeteren (PAL) en W. Rozendaal (PAL) Datum: 9 augustus 2007 Locatie: Gemeente Duiven Tijd: uur Vooraf en achtergrond De eerste contouren voor gebiedsontwikkeling zijn gelegd in de studie Duiven en Zevenaar De ontknoping Deze studie beschrijft de combinatiemogelijkheden van de Betuwelijn, de noordtak van HST (hoge snelheidstrein) en de A15. Gemeente Duiven is de initiatiefnemer om een visie op te stellen voor het gebied dat door de aanleg van de A15 opnieuw versnipperd raakt. Het gaat hierbij om een globale visie. Moeten de ontwikkelingen nu juist behouden, groen of rood worden. Op dat abstractieniveau is het opstellen van de gebiedsvisie ingestoken. De gemeente Duiven heeft de gemeente Zevenaar gevraagd mee te werken aan de visie. Na een groot aantal bestuurlijke gesprekken heeft de gemeente Zevenaar hiermee ingestemd. De wens van de gemeente Zevenaar om de middenvariant bij voorbaat als uitgangspunt te nemen bij het opstellen van de visie, is hierbij niet gehonoreerd. Wel is door Zevenaar ingebracht dat bij een eventuele oostvariant er sprake dient te zijn van vergelijkbare (milieu)gevolgen ten opzichte van de middenvariant. In het Structuurplan, dat de gemeenteraad van Duiven in 1999 heeft vastgesteld is het gebied op de plankaart als open gebied weergegeven en is er dus nog geen rekening gehouden met de A15. Wel is in de toelichtende tekst van het Structuurplan verwezen naar de studie De ontknoping. In De ontknoping, althans in de bestuurlijk geaccordeerde samenvatting, is destijds de middenligging als beste optie geconcludeerd. Van de gemeente Zevenaar heeft Duiven begrepen dat deze gemeente voorkeur heeft voor een groene ontwikkeling in het tussengebied, dat wil zeggen in het GIOS gedeelte (gebied ten Noorden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen). De gemeente Duiven heeft op dit moment nog geen uitgesproken mening over het gebied. Eerst dienen de verschillende rode en groene opties op hun meerwaarde onderzocht te worden en in een gebiedsvisie te worden verwerkt. Lange tijd waren nut en noodzaak van de aanleg van de A15 voor de raad van Duiven niet aangetoond. Dit is de reden geweest dat de gemeente geen actieve medewerking heeft verleend aan de planvorming. Nu er een convenant is gesloten tussen provincie, Rijk en SAN over de aanleg van de A15, beschouwt de gemeenteraad de discussie over nut en noodzaak niet meer als relevant. Alle andere overheden zijn al overtuigd van nut en noodzaak. Voor de gemeente Duiven gaat het er nu om maximaal invloed aan te wenden op de tracékeuze en de inrichting van het gebied. De inwoners van Duiven dienen zo min mogelijk last van de A15 te ondervinden. Agrarische, bedrijfseconomische, recreatieve, natuur- en landschapwaarden van het gebied moeten waar mogelijk behouden blijven en, indien niet mogelijk, in het gebied zelf worden gecompenseerd. 27

28 Inhoud Een apart gebiedje ten noorden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen vormt Buurtschap Helhoek. Deze kleine kern heeft zoveel sociale en cultuurhistorische waarden dat het de moeite waard is te onderzoeken of met het eventuele verdwijnen van deze buurtschap elders in het gebied volledig gecompenseerd zou moeten worden. Een ander kenmerkend onderdeel van Helhoek is het gelijknamige bedrijvencentrum. Dit gebouw dat ooit als onderzoekslocatie voor Unilever diende, biedt nu voor startende ondernemers een interessante plek. Men zou niet zozeer dit pand, maar zeker deze functie, graag in het gebied, dan wel elders in de gemeente willen behouden. Hetzelfde geldt voor het aanpalende bedrijfsperceel van de gebroeders Hermsen, dat volgens de gemeenteraad van Duiven planologisch deel uitmaakt van de bedrijvenfunctie De Helhoek. Gemeente Duiven heeft op basis van haar toekomstvisie en de actuele ruimtelijke en woonbeleidsnota s niet direct behoefte aan uitbreiding van woningen en of bedrijven in het gebied tussen Duiven en Zevenaar ten noorden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen. De ambitie om te groeien is voor een belangrijk deel gerealiseerd. Daarnaast is er rondom de kern van Duiven nog voldoende grond in de zogenaamde concessiegebieden om te benutten voor woningbouw en of bedrijventerrein. Naar verwachting heeft de gemeente de aankomende 20 jaar geen vraag naar meer grond in het buitengebeid. De groene invulling van het gebied tussen Duiven en Zevenaar ten Noorden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen zou mede worden gerealiseerd door de aanleg van nieuwe landgoederen of andere kleinschalige, dorpsgroene woonmilieus. De gemeente heeft een landgoederenbeleid in het Bestemmingsplan buitengebied opgesteld dat momenteel ter goedkeuring is ingediend bij de provincie. De A15 moet zoveel mogelijk worden ingepast in het bestaande of te ontwikkelen landschap. De groene buffers tussen de kernen en de verschillende buurtschappen, dorpen moeten bij voorkeur behouden blijven. De aanleg van de A15 vormt hierbij al een grote bedreiging. Gewenste ontwikkeling tussen Duiven en Zevenaar is behouden van het open gebied (volgens het gemeentelijk structuurplan) en het realiseren van GIOS (volgens het streekplan en het regionaal plan van de stadsregio). Het agrarische karakter van het gebied zou in meerdere of mindere mate behouden kunnen blijven. Voor de tuinbouwsector dienen er voldoende uitbreidingsmogelijkheden te blijven. De komst van de A15 zal hoe dan ook het bestaande karakter behoorlijk aantasten. Hoe minder de A15 het landschap hier aantast hoe liever het de gemeente is. Tegenover deze aantasting dienen dan ook substantiële compensaties in het gebied te staan. De gemeenteraad van Duiven hecht overigens zeer sterk aan de mening van de burgers die in en nabij het gebied wonen, werken en recreëren. De uitkomsten van de consultatieronde door het PAL, zullen sterk meewegen bij de uiteindelijk te maken gemeentelijke keuzen. Als de A15 er komt, dan is het vanuit lokale verkeersontsluiting wenselijk dat er ook een aansluiting van de N810 komt, gelijk ook Zevenaar daarvan uitgaat. Ten aanzien van de ontwikkelingen voor het oeverwallengebied (ten zuiden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen is het gewenst dat het dorps-agrarische karakter van de streek behouden blijft. Er liggen mogelijkheden om het gebied op te knappen met verdere ontwikkeling van landschapselementen. Een mooi voorbeeld van de mogelijkheden hiertoe vormt het project erfbeplanting. Hier heeft de gemeente de afgelopen jaren zelf fors in geïnvesteerd, het gebied is hier ook door opgeknapt. Dit soort projecten zouden bij de gebiedsontwikkelingen opnieuw kunnen worden opgepakt. Proces 28

29 Voor de korte termijn geeft de Gemeente Duiven prioriteit aan het gebiedsproces aan de zuidkant van de A12. De mogelijkheden voor een gebiedsproces aan de noordkant van de A12 moeten nog nader op hun meerwaarde bekeken worden. Er is bewust voor gekozen om de Gebiedsvisie nu samen vorm te geven samen met de gemeente Zevenaar. Dit is al een behoorlijke bestuurlijke en maatschappelijke uitdaging. Het gaat bij gebiedsontwikkeling in de eerste plaats om het opstellen van een gebiedsvisie samen met de belangrijkste partijen in het gebied. Dat dit niet een gemakkelijk proces zal zijn is erkend. Over één van de cruciale onderdelen van de visie ( de A15 zelf) beslissen de gemeenten niet zelf. Voor de visie zal veel moeten worden geïnvesteerd in afstemming met andere partijen in het gebied. Werken aan draagvlak en het zoeken naar gemeenschappelijke delers. Ook zal er goede afstemming moeten plaatsvinden met het Rijk, provincie en de SAN. Anders heeft gebiedsontwikkeling weinig kans. De vraag ligt nog open met de nieuwe wet Ruimtelijke Ordening op komst, welke partij het bevoegde gezag voor het gehele gebied opeist. Wel is duidelijk dat de gemeente Duiven met de gebiedsvisie zoveel mogelijk invloed wil uitoefenen op de aanleg van de A15 en het betrokken gebied eromheen. 29

30 Gespreksverslag Gemeente Zevenaar t.a.v. gebiedsontwikkeling rond de doortrekking van de A15 Aanwezig: S. Wiersma (Gem. Zevenaar), M. van Meeteren (PAL) en W. Rozendaal (PAL) Datum: 23 augustus 2007 Locatie: Gemeentehuis, Zevenaar Tijd: uur Dit verslag is nog niet definitief afgestemd met de gemeente Zevenaar. De inhoud wordt toegevoegd in de definitieve versie van dit rapport. 30

31 Gespreksverslag Lindus t.a.v. gebiedsontwikkeling rond de doortrekking van de A15 Aanwezig: S. Verhaar (Sc Lindus), J. de Nooij (VVz Lindus), M. van Meeteren (PAL) en W. Rozendaal (PAL) Datum: 9 augustus 2007 Locatie: Graafsingel 22, Duiven Tijd: uur Vooraf en Achtergrond Lindus is een associatie voor ondernemers in de Liemers. Leden hebben hun bedrijf op een bedrijventerrein in de gemeente Westervoort, Duiven, Zevenaar, Montferland of Rijnwaarden. Taak van de associatie is belangenbehartiging van ondernemers in brede zin. De associatie heeft circa 260 leden met duizenden werknemers en een gezamenlijke omzet van een paar miljard in euro s. Per plaats is een platformcoördinator voor de bedrijventerreinen actief. Het aantal bijeenkomsten van deze coördinatoren is afhankelijk van het aantal en soort problemen dat zich voordoet. Bij de associatie zijn diverse disciplines / expertises aangesloten. Binnen de organisatie wordt gewerkt in een aantal werkgroepen. Een van de werkgroepen die actief is, houdt zich bezig met arbeids- en verkeersmobiliteit. Op dit vlak spelen vele zaken in de Liemers: station Westervoort/Zevenaar, HSL, Betuwelijn, nieuwe nachthaven Spijk, ophoging Spijkse dijk, Luchthaven, lange korte termijn parkeerproblematiek, doortrekking A15, verbreding A12, ontsluiting 7Poort, parallelweg A12 etc. Lindus ziet de Liemers als een sterke en gezonde regio. Samenwerking tussen de gemeenten zou meer gericht moeten zijn op het belang voor de regio. Inhoud De regio slibt dicht en met het nemen van de maatregelen (doortrekken A15, verbreden A12) worden deze niet opgelost. Vooral veel lokaal / regionaal verkeer maakt gebruik van de snelwegen in plaats van de doelgroep (inter)nationaal verkeer. Een provinciale parallelweg langs de A12 waarop het verkeer goed door kan stromen (geen drempels / verkeerslichten etc.) is wenselijk. Als de regio een bovenregionale verplichting op zich neemt (de aanleg van de A15), dan mag de regio hier ook wat voor terugvragen (half verdiept, tunnel). Belangrijk voor Lindus is niet alleen het belang voor de bedrijven, maar ook voor de werknemers. Zorg daarom dus voor een goed woon- en werkklimaat. Indirect hebben de ondernemingen daar profijt van. Balans is belangrijk evenals een gezonde bedrijfscultuur/omgeving en een gezonde leefomgeving. Ten aanzien van de snelweg geldt in dit kader zorgen voor zo min mogelijk geluidsoverlast en fijnstof. Zorg voor het juiste asfalt met een geluidsdempende werking. Uitstoot van fijnstof en geluidsoverlast zullen binnen de milieuwetgeving moeten vallen. Het opstellen van een visie is meer zinvol wanneer een groter gebied bekeken wordt, bijvoorbeeld de gehele Liemers. Binnen een dergelijke grotere geografische regio kunnen dan de deelgebieden ontwikkeld worden, ieder naar hun eigen kwaliteiten, bijvoorbeeld doortrekking A15 met directe aansluiting op A18 (richting Doetinchem), immers verkeer over A15 gaat naar Duitsland. Problemen elders kunnen in het gebied Duiven/Zevenaar wellicht hun oorzaak en oplossingen hebben en andersom. 31

32 De eindeloze versnippering van het gebied leidt niet tot een meerwaarde van het gebied. De kwaliteit van het gebied staat onder druk. De ondernemers willen balans tussen werkklimaat en goede woonomgeving. Lindus is voor het behoud van het opengebied tussen Duiven en Zevenaar. Er zal voorkomen moeten worden dat deze hoek wordt volgebouwd. Er zijn vraagtekens bij het creëren van een uiloopgebied tussen Duiven en Zevenaar, de uitloop vindt met name naar het zuiden toe plaats. De aanleg van de A15 biedt weinig kansen tot revitalisering van bedrijventerreinen. Indien Helhoek blijft bestaan biedt de aanleg van de A15 wellicht kansen het daar liggende bedrijventerrein te revitaliseren. Van belang is dat vrachtverkeer zo snel mogelijk doorstroomt. Specifieke aandacht moet uitgaan naar de langparkeerproblematiek. Bij de grens is een locatie waar lang parkeren mogelijk is. Belangrijk is tevens dat de ingestelde regels worden gehandhaafd. Hier ligt een duidelijke taak voor de politie. Een ander aandachtspunt bij de aanleg van de overnachtingshaven is de Spijkse dijk die nu benut wordt door vele vrachtauto s Proces Lindus ziet voor zichzelf wel een taak in gebiedsontwikkeling indien de belangen van de ondernemers behartigd moeten worden. Van belang bij ontwikkeling is een goed samengestelde gebiedsorganisatie. Niet te groot; hoe groter hoe moeilijker het is om tot overeenstemming te komen (er moet meer afstemming plaatsvinden). Bij een te grote organisatie is het eindresultaat uiteindelijk een marginale afspiegeling van wat goed is voor de regio. Bij gebiedsontwikkeling moeten in ieder geval ook de stadsregio, provincie en transport & logistiek Nederland worden betrokken. Het is nog maar de vraag wat binnen de SAN door de gemeenten zelf in gezamenlijkheid mag en kan worden opgepakt. Het belang van de gemeenten is anders dan dat van Lindus. De gemeenten gaan samen voor de eigen bevolking. Lindus gaat voor het belang van de regio. Voor gebiedsontwikkeling is bestuurlijk lef noodzakelijk. Maak de problematiek bespreekbaar en laat de belangen van de gemeenten niet ondersneeuwen door de grotere jongens. Trek samen op voor het belang van de Liemers. 32

33 Gespreksverslag LTO Liemers t.a.v. gebiedsontwikkeling rond de doortrekking van de A15 Aanwezig: E. Otten (LTO), T. van Sadelhoff (LTO), M. van Meeteren (PAL) en W. Rozendaal (PAL) Datum: 10 augustus 2007 Locatie: Plattelandshuis Achterhoek & Liemers Tijd: uur Vooraf en achtergrond Emiel Otten en Toon van Sadelhoff zijn beide bestuurders van LTO de Liemers. LTO de Liemers is ontstaan na samenvoeging van de 4 gemeentelijk georiënteerde verenigingen. Emiel Otten is varkenshouder in het gebied tussen de Arnhemseweg en de A12, het bedrijf ligt dicht tegen de kern van Duiven aan. Toon van Sadelhoff is komkommerteler buiten het projectgebied. LTO heeft het standpunt dat nut en noodzaak van de aanleg van de A15 voldoende is aangetoond. Tijdens een bezoek van de CDA-fractie hebben zij te kennen gegeven bij het doortrekken van de A15 de volgende wensen te hebben: - Een oeververbinding met Angerden - Herverkaveling van de percelen - Op en afrit bij de oostsingel van gemeente Duiven (N810) Inhoud Ten noorden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen In het gebied ten noorden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen zijn nog 5 landbouwbedrijven actief. Dit zijn 4 grondgebonden bedrijven en 1 varkensbedrijf. Daarnaast zijn er nog agrariërs van buiten het gebied die gronden in eigendom of beheer hebben. De bedrijven hebben een voldoende grote omvang om de komende jaren te kunnen blijven bestaan. De bedrijfsgrootte wordt naar de toekomst toe wel een probleem omdat ze in het gebied niet directe mogelijkheden hebben tot groeien. LTO verwacht dat het gebied tussen Duiven en Zevenaar de komende jaren zal veranderen. Het gebied staat op kaart als stedelijk uitloopgebied. Het zal een park worden met duur rood (nieuwe landgoedeen / bebouwing in het buitengebied). Dit is geen gewenste ontwikkeling, maar hoort wel bij deze tijd. Mogelijke uitkoop van bedrijven biedt wel kansen voor de landbouw omdat de uitbreidingsmogelijkheden tussen Duiven en Zevenaar op termijn toch beperkt zijn. Dit komt enerzijds door de concurrentie tussen de functies en anderzijds door de hiermee samenhangende toenemende grondprijs. (een grondprijs van meer dan per ha is voor grondgebonden landbouw te hoog om nog rendabel te zijn). De grootste bedreiging voor de bedrijven in deelgebieden II en III is de tijd die benodigd is voor de planvorming. De bedrijven hebben door de grondprijzen zeer beperkte mogelijkheden voor uitbreiding. Hierdoor is er geen duidelijkheid over mogelijke kansen om uitgekocht te worden of om het bedrijf op de huidige plaats verder uit te bouwen. Het is in het belang van de landbouw om zo snel mogelijk duidelijkheid te scheppen over het tracé en de functies in de deelgebieden. Geen investeringen betekent stilstand en achteruitgang. Ten zuiden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen 33

34 Dit gebied, dat met name gekenmerkt wordt door de natuur in het zuidelijke deel van het gebied, bevat niet zoveel agrarische functies meer. Van vroeger uit waren hier veel tuinders, vollegrondsgroentelers en fruittelers actief. Door de komst van Betuwelijn is het gebied ten zuiden van de spoorlijn Duiven / Zevenaar verdeeld in twee gebieden. Aan de noordkant van de Betuwelijn rondom de kern van de Groessen is de tuinbouw al nagenoeg verdwenen. Ten zuiden van Betuwelijn komen nog wel agrarische functies voor. Zo is een fruitteeltbedrijf door de aanleg van de Betuwelijn verplaatst naar de zuidkant van het traject. Ten zuiden van Zevenaar is een gebied aangewezen als satellietgebied. Dit is een gebied waar ruimte wordt geboden aan tuinbouwbedrijven. Het gaat om een gebied van 30 ha. Bedrijven in de buurt met meer dan 2 ha grond hebben de mogelijkheid zich hier te vestigen. Het gebruiken van dit gebied door de tuinbouw is belangrijk om de kosten die met de realisatie van dit gebied gepaard gaan betaalbaar te houden. De bedrijven zouden gestimuleerd moeten worden zich in dit gebied te vestigen, dit om een economisch sterke sector te behouden. De kassencomplexen vormen een duidelijk beeld in het landschap. Om dit beeld te verzachten is een landschapsplan gewenst. De kassen worden hiermee als het ware ingepast in het landschap. Naar verwachting zal de minste overlast in het gebied ontstaan, wanneer de snelweg aan de zuidkant van de Betuwelijn zal worden ontwikkeld. Het gebied ten zuiden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen kenmerkt zich door het stroomruggenlandschap. De doortrekking van de A15 zal dit stroomruggen landschap verder aantasten. Mogelijke kansen voor ontwikkelingen van de bedrijven in het gebied die niet veel mogelijkheden meer hebben voor uitbreiding van de hoofdtak zijn: - Huisverkoop - Scholing - Energie - Recreatie - Zorg - Historische waarden (museum kas etc) Het gebied biedt wellicht recreatieve mogelijkheden. Men zou kunnen meeliften met de toenemende vraag naar recreatieve voorzieningen binnen de gemeente Rijnwaarden. Het gebied heeft landschappelijk en historisch nog wel wat te bieden. Denk hierbij aan het behouden van de oude druivenkassen (museum), herstellen hoogstamfruit boomgaarden en ploegen met het paard. Ook een combinatie met zorg behoort tot de mogelijkheden, hier is al een voorbeeld van in het gebied (Bennie van Schaijck, zorg en tuinbouw). Rode functies in het gebied kunnen wellicht ontwikkelingen op het groene en sociale vlak in de toekomst financieren. 34

35 Proces LTO is, als gebiedspartij en belangenbehartiging van de landbouw, graag bereid mee te werken en te denken aan gebiedsontwikkeling. Dit uiteraard zolang de landbouw in het gebied ook een duidelijke functie blijft. Indien de landbouw geen noemenswaardige rol meer speelt in het gebied, dan zal de betrokkenheid van de LTO sterk afnemen. LTO ziet kansen voor gebiedsontwikkeling omdat er met meerdere partijen wordt samengewerkt. Dan is het mogelijk om functies te koppelen en met elkaar een stap voorwaarts te maken. Door de gebiedsontwikkelingen en samenwerking zal er mogelijk ook eerder duidelijkheid komen over de toekomstige ontwikkelingen in het gebied. Deze duidelijkheid is voor de bestaande agrarische bedrijven van wezenlijk belang om keuzes te maken voor de toekomst. Hierbij zijn persoonlijke belangen soms in strijd met de belangen van de sector; als een agrariër een goed bod krijgt dan verlaat hij het gebied. 35

36 Gespreksverslag Recreatieschap Achterhoek Liemers t.a.v. gebieds-ontwikkeling rond de doortrekking van de A15 Aanwezig: J. ten Have (RAL), M. van Meeteren (PAL) en W. Rozendaal (PAL) Datum: 26 juli 2007 Locatie:Plattelandshuis, Zelhem Tijd: 9.00 uur Vooraf en achtergrond Het recreatieschap heeft als taak het bevorderen van de mogelijkheden voor openluchtrecreatie en toerisme met behoud van natuur en landschap. In de praktijk komt dit het meest tot uiting door de aanleg en beheer van diverse recreatievoorzieningen. Hierbij kan een onderscheid worden gemaakt tussen recreatiegebieden en gemarkeerde routes. Het recreatieschap beheert zes recreatiegebieden: Stroombroek, 't Hilgelo, Slingeplas, De Bijland, Hambroekplas en De Nevelhorst, het groengebied Horsterpark (dit ligt net buiten het plangebied van de A15) en is verder verantwoordelijk voor de aanleg en beheer van duizenden kilometers aan toeristische routes, van fiets- en wandelroutes tot skeeler-, ruiter, kanoroutes en overige routes. Inhoud Het open gebied tussen Duiven en Zevenaar is (nog) geen aantrekkelijk toeristisch gebied. Wel heeft het gebied karakteristieke kenmerken zoals de dijkjes en rivieren welke het gebied uniek maken in de Achterhoek en de Liemers. Het gebied heeft de potentie om de komende jaren te ontwikkelen. Dit valt of staat met het enthousiasme en ondernemerschap van de huidige bewoners. Een grote meerwaarde voor (grootschalige) recreatie en toerisme heeft het gebied niet. Wel zijn er mogelijkheden voor kleinschalige recreatie en het verbeteren van routestructuren. De aanpak van de verrommeling van het landschap hoort hier ook bij. De aanleg van de Betuwelijn heeft desastreuze gevolgen gehad voor de versnippering van het landschap en van routestructuren. Het is een typisch voorbeeld zoals de aanleg van de A15 niet moet. De weg moet visueel het landschap anders doorkruisen en de impact van de Betuwelijn niet verergeren. Ook moet er zorg zijn voor het behoud van de leefbaarheid van de streek. Het is al een geïsoleerd gebied tussen de A12 en het Pannerdens Kanaal. Door de komst van de A15 zal dit isolement alleen nog maar toenemen. Of dit valt te verbeteren door de aanleg van tunneltjes valt nog maar te bezien. Ter compensatie van de aanleg van de A15 zou best kunnen worden geïnvesteerd in het creëren van goede en voldoende uitloopmogelijkheden. Denk hierbij aan de mogelijkheden om een park te realiseren zoals het Hosterpark. Hier is dan wel grond voor nodig. Er is een duidelijk verschil tussen de verschillende deelgebieden. Zo heeft deelgebied 1 een hogere landschappelijke waarde dan deelgebied 2 en 3. De Gelderse poort is onderdeel van deelgebied 1. Hier liggen mooie plekken om te wandelen en te fietsen. Dichter naar de spoorlijn Duiven / Zevenaar neemt de verrommeling van het landschap toe en is de belevingswaarde van het gebied kleiner. Naar de toekomst toe worden nog enige ontwikkelingen verwacht. Het open gebied ten noorden van de spoorlijn Duiven Zevenaar zal waarschijnlijk verstedelijken met mogelijk de aanleg van 36

37 bedrijventerreinen met een goede aansluiting op de A15. Dit toelaten in deelgebied 2 en 3 en de compensatie voor extra groen en uitloop toepassen op deelgebied 1 is een optie. Het liefst behoudt RAL alle open en groene gebieden, men is alleen van mening dat dit niet de politieke keuze is. Het RAL ziet voldoende mogelijkheden om het recreatiegebied De Bijland verder te commercialiseren met watersportactiviteiten. Daarnaast zijn er in de gehele Gelderse poort en daarbuiten voldoende mogelijkheden voor het aanleggen van nieuwe routestructuren en natuurontwikkeling. In een groter (ruimtelijk) geheel gezien heeft het omliggende gebied meer potentie voor recreatieve ontwikkeling dan het projectgebied. Proces RAL staat niet direct erg enthousiast tegenover gebiedsontwikkeling, alhoewel men hiertoe wel mogelijkheden ziet. De kans van slagen van gebiedsontwikkeling valt of staat met het enthousiasme van de ondernemers in het gebied. Betwijfeld wordt of de ondernemers in het gebied de aanleg van de A15 zien als een kans om het gebied actief te ontwikkelen. Een ieder is vooral bezig met het eigen bedrijf of eigen belang. Door de aanleg van de Betuwelijn is de bereidheid van de lokale bevolking om aan gebiedsprocessen deel te nemen sterk gedaald men zou procesmoe kunnen zijn. Het RAL zal niet direct actief aan het gebiedsproces deelnemen. Wel willen zij als partner actief worden indien andere meer belangrijke spelers met gebiedsontwikkeling aan de slag gaan. Voor RAL moet er ook winst te realiseren zijn door aan het gebiedsproces deel te nemen. Dit is mede afhankelijk van de partijen die zijn vertegenwoordigd in het RAL. Zevenaar is als gemeente niet meer betrokken in het RAL. Zelf heeft het RAL geen fysieke opgaven in het gebied. Als mogelijke trekker van een gebiedsproces wordt een natuurorganisatie gezien (SBB, NM of SLG). Vanuit dit trekkerschap is het mogelijk om het landschap te versterken. Een andere partij die wellicht beter het gebied kan ontwikkelingen is de Vereniging Streekbeheer Rijnstrangen. Dat deze partij een soort agrarische natuurvereniging niet altijd dezelfde belangen heeft als de grotere terreinbeherende organisaties zoals SBB is in het verleden al gebleken. Wel is bekend dat binnen deze vereniging een aantal interessante koplopers actief is. Het gebied is op te delen in drie deelgebieden. Voor ieder gebied gelden andere problemen. Hoewel de aanleiding gelijk is (de aanleg van de A15) kunnen de oplossingen heel anders zijn. 37

38 Gespreksverslag Stichting Landschapsbeheer Gelderland (SLG) t.a.v. gebiedsontwikkeling rond de doortrekking van de A15 Aanwezig: L. Coenen (SLG). M. van Meeteren (PAL) en W. Rozendaal (PAL) Datum: 7 augustus 2007 Locatie: Plattelandshuis Zelhem Tijd: 9.00 uur Vooraf en achtergrond SLG heeft goede ervaringen in samenwerking met bewoners van Groessen in (gebieds)processen. Een aantal jaren geleden (2004) hebben de bewoners van Groessen en Loo in samenwerking met SLG dorpsvisies voor Groessen en Loo opgesteld. (Autochtone) Bewoners van de kern Groessen beschikken over veel veerkracht en zijn naar verwachting bereid mee te werken en te denken over het hoe om te gaan met de A15. Het lijkt alsof men de instelling: wij regelen het zelf wel in het gebied heeft. Bewoners van Groessen die hier heen zijn verhuisd (de import) zijn minder snel bereid mee te denken en te werken. De autochtone inwoners van Groessen hebben hier wel invloed op. Onduidelijk is of de gemeente in voldoende mate mee heeft gewerkt om uitvoering te geven aan de dorpsvisie. Indien dit het geval is, bestaat de kans dat bewoners vraagtekens bij de goede bedoelingen om het proces bottom up vorm te geven van de gemeente gaan zetten. Inhoud De in 2004 opgestelde dorpsvisies voor Loo en Groessen beschrijven o.a. de gewenste ruimtelijke kwaliteit van het buitengebied van beide dorpen. Ook beschrijven ze concrete kansen om de gewenste ruimtelijke kwaliteit te kunnen realiseren. Deze visies worden inhoudelijk ingebracht in het proces van visievorming dat momenteel loopt rond de aanleg van de A15 (bij deze door SLG). Bewoners willen graag zelf werken aan de uitvoering van de visies. Ondersteuning daarbij vanuit de gemeente is gewenst. Twee keer per jaar zouden de dorpsraden (n.a.v. de opgestelde visies) een overleg hebben met de gemeente Duiven (Dick Boschman). Of dit ook zo is, is niet bekend. Voor het gehele gebied is het belangrijk dat de identiteit behouden blijft. Aandachtspunten zijn: Structuurverbetering van het landschap Gebundelde aanleg A15 (met Betuwelijn) Inpassing dorpsrand Groessen Herstellen / handhaven van zichtlijnen / creëren van visuele doorgangen Herstellen / handhaven historische patronen (terugbrengen van herkenbare structuren) Oude kassen behouden door ze een nieuwe functie te geven. Hiermee blijft het beeld behouden. Hoogstam fruitboomgaarden behouden (zit ook in het onderhoud) Sluipverkeer is probleem Hagenstructuur langs wegen herstellen Karakteristieke / historische elementen: Lijkweg, Oude bedevaartsroute, Luidbosje, Oude Wielen (deze zijn in beeld gebracht door SLG) Het hele gebied wordt momenteel gebruikt als stedelijk uitloopgebied. Dit geeft een kans om het gebied als zodanig te vermarkten. Onzeker is of het gebied dit zelf ook wil. SLG heeft een poelenkaart waar rekening mee gehouden moet worden bij de aanleg van de A15. Deze poelenkaart moet dan ook input zijn voor de gebiedsvisie. Uit de poelenkaart blijkt dat een aantal 38

39 schakels ontbreekt. Ook door de aanleg van de A15 zullen meer schakels verbroken worden. Deze dienen ook weer hersteld te worden. Daarbij moet niet gekeken worden naar ieder individueel geval, maar juist naar het groter geheel. Proces SLG staat positief tegenover gebiedsontwikkeling en het instellen van een gebiedsorganisatie. Ze ziet ook zeker kansen voor ontwikkeling. Hoe het proces het beste kan worden ingericht is onder andere afhankelijk van het doel, partijen uit het gebied en de randvoorwaarden. Afhankelijk daarvan zou SLG zelf mogelijk trekker willen zijn van een gebiedsproces, mits dit goed is voor het gebied. Het lijkt aannemelijk dat niet een van de gemeenten trekker zou moeten worden van het gebiedsproces. Een neutrale partij moet die rol op zich nemen. Daarnaast is het van belang een persoon met voldoende draagkracht te verbinden aan de gebiedsorganisatie die voor de lobby naar diverse overheden en instanties ingezet kan worden. Overigens wil SLG ook wel meedenken over hoe het proces het beste zou kunnen worden ingericht, georganiseerd en aangepakt en zo ook haar ervaring hiermee inbrengen. Dan moeten er uiteraard eerst wel meer gegevens beschikbaar zijn. Overige opmerkingen t.a.v. proces / te betrekken partijen/personen: Helhoek en de buurtschap Leuven zijn volledig georiënteerd op Groessen Historische vereniging Loo Ferdinand van Hemmen (free lancer, historicus) veel kennis over wielen en gepassioneerd Staatsbosbeheer betrekken / triggeren om deel te nemen in gebiedsontwikkeling Eventueel benutten innovatienetwerk 39

40 Gespreksverslag Vereniging Streekbeheer Rijnstromen (VSR) t.a.v. gebiedsontwikkeling rond de doortrekking van de A15 Aanwezig: J. Stronkman (vz VSR), J. Hetterschijt (sc VSR), C. Lensen (pm VSR), H. van der Molen (adviseur VSR), M. van Meeteren (PAL) en W. Rozendaal (PAL) Datum: 1 augustus 2007 Locatie: Polderijk 1, Herwen Tijd: uur Vooraf en achtergrond Op woensdag 1 augustus jl. heeft een gesprek plaatsgevonden met de heren Hans van der Molen, Jan Stronkman (vz), Chris Lensen (pm) en Jan Hetterschijt (sc) van de vereniging Streekbeheer Rijnstromen. De vereniging is een soort Agrarische Natuurvereniging en is opgericht in Zij heeft als doel het in stand houden en verbeteren van de natuurlijke elementen in het landschap. Het gaat hierbij om het knotten van wilgen, erfbeplanting, advies over subsidies, aanleg en onderhoud van fiets- en wandelpaden, excursies etc. Mondjesmaat is er ook aandacht voor cultuurhistorie en is de vereniging betrokken bij ruilverkavelingsprojecten. Ook beleidsmatig is zij actief bij de uitvoering van het LOP en Ruimte voor de Rivier. Dit laatste beleidsmatige aspect is in 2006 aanleiding geweest om onder de vereniging een stichting te vormen met dezelfde naam als de vereniging. Het doel van de stichting is het onderhoud en beheer van de rijnstromen. Er is gereageerd op de tender voor begrazingsprojecten en het is nu afwachten of de vereniging de gronden ook echt mag gaan beheren. De vereniging bestaat uit 153 leden, bestaande voor 60% uit burgers, voor 25% uit agrariërs en voor 15% uit donateurs. De vereniging heeft een groot werkgebied: gemeente Rijnwaarden, Duiven, Zevenaar, Westervoort en een deel van Lingewaard, Arnhem en Rhenen. Inhoud De vereniging is goed op de hoogte van de ontwikkelingen rondom het doortrekken van de A15 vanaf knooppunt Ressen naar de A12. Ze zijn tegen de aanleg van de snelweg. Het is opnieuw een obstakel in het landschap waardoor de versnippering toeneemt. De vraag is of de aanleg van de A15 naar A18 geen optie is. De A15 kan dan de Betuwelijn direct volgen en er hoeft niet opnieuw een landschap doorsneden te worden. Afgesproken is dat we dit meenemen in de verslaglegging en dat het gesprek verder gaat over het passeren van de open ruimte tussen Duiven en Zevenaar en over hoe om te gaan met de A15 rondom Groessen en Loo. De steenfabrieken kenmerken het karakter van het gebied. Van vroeger uit wordt er klei gewonnen en worden er bakstenen geproduceerd. 60% van de stenen in Nederland gebruikt worden in het gebied gebakken. Deze economische bedrijvigheid brengt zwaar verkeer met zich mee. Het verkeer verlaat het gebied nu via Babberich naar de A12. Een eventuele snelweg in het gebied biedt geen kansen om dit verkeersknelpunt op te lossen. Het gehele gebied bevat karakteristieke panden. Loowaard is daar het beste voorbeeld van. Ten zuiden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen Dit gebied wordt gekarakteriseerd door de vele kleine bedrijfjes en de woonkernen Groessen, Loo en Ooy. Het zijn gemoedelijke straatjes (linten) met karakteristieke boerderijen. Naar het zuiden toe is er 40

41 meer waardevolle natuur, dat zeker zo min mogelijk moet worden aangetast. Het passeren van de A15 onder het Pannerdensch kanaal is dan ook de beste optie. Vervolgens moet de snelweg direct langs de Betuwelijn lopen om geen nieuwe versnippering van het landschap te krijgen. Dit betekent dat alle voorzieningen om de Betuwelijn te passeren kunnen worden geupdated voor de snelweg. De bereikbaarheid van het gebied wordt hiermee niet opnieuw verslechterd. Het behoud van het gebied is een belangrijke wens, kleinschalig landschap en de beplanting spelen hierbij een belangrijke rol. Autonome ontwikkelingen resulteren in de komst van buitenstaanders die een groot huis bouwen met een weiland en buitenmanege voor de paarden. Deze ontwikkelingen tasten het landschap aan en is niet wenselijk. De verpaarding van het landschap is een probleem, maar men heeft de indruk dat hier weinig aan te doen is. Wel is bij de aanleg van de snelweg een puntje van aandacht: wat te doen met de vrijkomende percelen; welke functies wel toe laten en welke niet. Sturing op meer natuur, poelen en wandel- en fietspaden is gewenst. De vereniging wil graag een rol spelen bij het opstellen van een landschapsplan die richting moet geven aan de verschillende functies in het gebied bij de grondtransacties. Het zou goed zijn om gedurende het proces van gebiedsontwikkeling een inventarisatie te houden onder alle bedrijven in het projectgebied. Op die manier ontstaat er inzicht in het type bedrijven, toekomstperspectief van de bedrijven en de grondmobiliteit in de toekomst. De aanleg van de A15 kan een directe aanleiding zijn om zo n onderzoek te starten. Ten noorden van de spoorlijn Arnhem - Oberhausen Om het open landschap zo min mogelijk aan te tasten is de vereniging voor de aanleg van de A15 zo dicht mogelijk langs de stedelijke grens met Duiven of Zevenaar. Zo kan het open landschap behouden blijven en wordt het zicht ook het minst aangetast. Ze geven aan dat het geluid dan wel een probleem is. Om dit op te vangen zou een verdiepte ligging, een soort tunnelbak, met schuine geluidsschermen boven de weg een goed alternatief zijn. Ze zien niet direct veel voordeel van een talud van grond, glooiend landschap met de vrijkomende grond. Het karakter van het open landbouwgebied moet zoveel mogelijk behouden blijven. Ook het hebben van een knooppunt tussen Duiven en Zevenaar is niet gewenst daar dat een veel grotere ruimtebeslag legt op het gebied. De snelweg zou onder de N810 door moeten gaan. Het gebied wordt door de aanleg niet rijker alleen maar armer. Het mooiste zou zijn dat de snelweg echt in een tunnel het gebied passeert zodat het gebied landschappelijk gezien het minst wordt aangetast (zoals de HSL door het groene hart). De vereniging heeft als duidelijke wens dat de groene ruimte tussen Duiven en Zevenaar als groene buffer tussen beide gemeenten blijft bestaan. Hierdoor blijft het mooie open en wijdse landschap behouden. Dit betekent rekening houden met de beplanting, geen parkachtig landschap maar lage beplanting zodat het karakter van het gebied blijft behouden. Door de aanleg A15 is er naar verwachting niet veel meer mogelijk voor grootschalige landbouw. Mogelijk blijven enkele kleine bedrijven in het gebied over met een verbrede functie zoals verkoop van streekproducten en natuurontwikkeling. Proces De vereniging werkt al met veel partijen in het gebied samen, zoals Staatsbosbeheer, LTO en de landinrichtingscommissie. Voor gebiedsontwikkeling vinden zij dat ook andere partijen moeten worden betrokken zoals het waterschap, Lindus, de Kamer van Koophandel en de verschillende dorps- en wijkraden. Ook de gemeenten kunnen een rol vervullen, misschien niet als trekker maar wel als bindende partij. Denk verder ook aan Toeristische Werkgroep Rijnwaarden en Leefklimaat Zevenaar en wellicht nog een oudheidkundige club. Aan de andere kant moet de organisatie ook niet te breed worden. 41

42 Namen voor mogelijk trekkerschap die genoemd worden: Louis Weersing (voorzitter van de landinrichtingscommissie) en Jan Stronkman (ex-wethouder gemeente Rijnwaarden). 42

43 Gespreksverslag Werkgroep A15 Zevenaar t.a.v. gebiedsontwikkeling rond de doortrekking van de A15 Aanwezig: F. Bax (voorzitter Wijkteam Roodwilligen), J. Meijer (Dorpsraad Ooij), B. Sambros en P. van Zuilekom (wijk Methen, hier is geen wijkteam actief), M. van Meeteren (PAL) en W. Rozendaal (PAL) Datum: 21 augustus 2007 Locatie: Roodwilligen Tijd: uur Vooraf en achtergrond Werkgroep A15 Zevenaar (voorlopige naam) bestaat uit leden van Wijkteam Roodwilligen in samenwerking met een aantal andere wijken van Zevenaar: Ooij, Methen, Heerenmäten en Zonegge. Het doel van deze samenwerking is het voor het voetlicht brengen van de belangen van de wijken ten aanzien van de aanleg van de A15. Tijdens een eerste inventarisatie van de bewoners van de wijken kwam duidelijk naar voren dat men angst heeft voor overlast door lawaai, fijnstof, stank, lichtvervuiling, geluidsschermen en voor aantasting van het landschap. De Werkgroep A15 Zevenaar staat negatief tegenover het doortrekken van de A15 dicht langs de gemeentegrens. Ook stelt de groep vraagtekens bij het nut en noodzaak van het doortrekken van de A15. Als de snelweg er dan toch moet komen, is er maar één oplossing: snelweg aanleggen in een tunnel, zodanig als ware de snelweg er niet. De beleving van het landschap kan dan door middel van een foto-expositie in de tunnel worden hervat. Men is tegen een aansluiting van de snelweg met de N810 (Arnhemseweg). Dit is een grote aantasting van de leefbaarheid van het gebied. Men verwacht veel last van lawaai en ongezonde lucht. Men is bang dat hierdoor de Arnhemseweg, de Ringbaan Noord en de Methen veel meer verkeer te verwerken krijgen omdat weggebruikers deze aansluiting verkiezen boven de Griethse Poort of de nieuwe aansluiting bij Groot-Holthuizen. Ook over de Griethse Poort is nog veel te discussiëren. Daar komt bij dat een aansluiting van de Arnhemseweg op die A15 veel ruimte inneemt en extra veel vervuiling oplevert. Daarnaast verwacht men dat de Arnhemseweg te zijner tijd verbreed zal worden. Men geeft de voorkeur aan het afwikkelen van de verkeersstromen via de afslag oost van Zevenaar, dit is een logische ontsluiting van het verkeer van en naar het Gelders eiland. Het in onderzoek nemen van het zuidtracé gekoppeld aan de Betuwelijn zou,mits ondertunneld ter plaatse van de bebouwing, een alternatief zijn. Haalbaar lijkt dit echter niet, gezien het gebrek aan ruimte.(ook visie van wethouder Bles). De Werkgroep maakt zich zorgen dat door het doortrekken van de A15 opnieuw veel schade aan het landschap zal worden aangericht. Het indertijd afzien van een koppeling met de Betuwelijn is duidelijk een gemiste kans. 43

44 Inhoud Het open karakter van het gebied is heel kenmerkend. Het is een verbinding tussen het Reichswald en de Veluwe. Het gebied kent een rijke historie, hier zijn tal van voorbeelden te noemen. De vergezichten van het landschap waardeert men, evenals de koe in de wei. Men is trots op het kleinschalige landschap en men wil dit laten voor wat het is. De wens is duidelijk het behouden van deze waarden. Echter de huidige functie is waarschijnlijk niet sterk genoeg om het gebied open en groen te houden. Vandaar dat een strategische keuze wordt gemaakt voor duurzaam groen. Een duurzame status voorkomt naar de toekomst toe dat het gebied als nog ten onder gaat aan niet gewenste rode ontwikkelingen. Het doortrekken van de EHS (ecologische hoofdstructuur), Rijnstrangen naar de Veluwe is een optie/wens. Bij voorkeur blijven de bestaande boeren een bijdrage leveren aan het beheer van het landschap. Men is bang dat door het beleid van de gemeenten de boeren in de toekomst weinig kansen krijgen om hun bedrijf verder te ontplooien. Als optie voor duurzaam groen noemen zij een soort landschapspark (bij voorkeur niet sportvelden etc.) met extensieve vormen van recreatie. Ook zien zij geen kansen om het bedrijventerrein Helhoek op te knappen en in te passen in het landschap. Enige optie voor dit terrein is slopen. De kleine agrarische bedrijvigheid in het gebied is waardevol en zal zoveel mogelijk behouden moeten blijven. Zij maken onderscheid in bedrijvigheid boven en onder de N810. Het noordelijke deel is grootschaliger dan het zuidelijke deel. Het kenmerkende van het landschap ten zuiden van de spoorlijn Duiven Zevenaar is de kneuterigheid en de samenhang van de gemeenschap. Dit moet zo behouden blijven en niet verder aangetast worden. De zichtlijnen in het gebied, de dijken, de ganzen: dit landschap moet behouden en wellicht versterkt worden. Het versterken van het landschap kan door het landschappelijk inpassen van gebouwen, aanleggen van waterpartijen en beplanting die in het landschap thuishoren. Daarnaast ziet de Werkgroep A15 Zevenaar kansen voor erfbeplanting en het herstellen van kerkepaden (ook al is men bewust van de keerzijde en de problematiek met dierziektes). Voor buurtschap Ooij geldt dat ook daar de kleine bedrijven onder druk staan. De wens bestaat om dit gebied ook kleinschalig ingericht te laten. De ontwikkeling van grootschalige tuinbouw is niet wenselijk. Er moet een duidelijke studie worden uitgevoerd naar de verkeersproblematiek voor heel Zevenaar. Pas dan komen de knelpunten echt goed in beeld. Het opheffen van negatieve effecten voor het gebied die ontstaan door de aanleg van de A15 moet vanzelfsprekend zijn. Dit kan nooit het wisselgeld zijn voor de aanleg van de snelweg. Proces De Werkgroep A15 vindt het belangrijk om in gesprek te blijven. De Werkgroep zal ook haar stem laten horen bij de inspraakrondes van projectbureau ViA15. Men heeft weinig vertrouwen in het meewegen van de inbreng van de partijen in het uiteindelijke plan. Men twijfelt of men serieus genomen wordt. Men streeft er naar een rechtspersoon (stichting) te worden om zich sterk te maken en meer invloed te kunnen uitoefenen. Naar de toekomst toe zien zij mogelijkheden gezamenlijk met partijen in het gebied de gebiedsvisie van gemeenten Duiven en Zevenaar verder vorm te geven. In de voorbereiding hierop is het belangrijk dat de terugkoppeling rechtstreeks naar de partijen plaatsvindt en niet via de krant. 44

45 Opties voor partijen die zouden kunnen worden benaderd voor het opstellen van de gebiedsvisie zijn: Veilig verkeer Nederland, Leefklimaat Zevenaar, Milieuvrienden Duiven en de Vogelvrienden. De geïnterviewde personen staan met de nodige scepsis in het hele proces omdat nog moet blijken of alle inbreng van bewoners opweegt tegen economische belangen. Het vertrouwen zal er zijn als na afloop blijkt dat er daadwerkelijk met veel wensen van bewoners rekening is gehouden en de leefbaarheid er niet op achteruit is gegaan. 45

46 Gespreksverslag Werkgroep Leefklimaat Zevenaar t.a.v. gebiedsontwikkeling rond de doortrekking van de A15 Aanwezig: J. Verhagen (vz), J. Keultjes, B. Graafland, N. Hoesté en M. van Meeteren (PAL) Datum: 20 september 2007 Locatie: Thuis bij J. Verhagen te Zevenaar Tijd: uur Vooraf en achtergrond Op donderdag 20 september 2007 heeft een gesprek plaatsgevonden met de Werkgroep Leefklimaat Zevenaar. Dit op initiatief van J. Verhagen. Werkgroep Leefklimaat Zevenaar is een vrijwilligersorganisatie die als doel heeft de aantasting van het leefklimaat van Zevenaar te beperken en zo mogelijk om te buigen naar een verbetering van dit leefklimaat. Dit doet zij door op een constructieve kritische wijze het overheidsbeleid te volgen. Hiernaast heeft de werkgroep de volgende activiteiten: Vrijwillig landschapsonderhoud zoals het knotten van wilgen en snoeien van landschappelijke hagen en opschonen van poelen e.d. Vrijwillig onderzoek naar kwetsbare diersoorten en het voeren van overleg met instanties voor eventuele maatregelen ter bescherming van deze soorten Beschikbaar stellen van gegevens over flora en fauna Het meedenken bij de uitwerking van plannen Het organiseren van informatieve bijeenkomsten en lezingen Het geven van excursies in het gebied De vereniging bestaat uit verschillende vrijwilligers voor het landschapsonderhoud en leden die zich inzetten voor het denkwerk en de organisatie van verschillende activiteiten. Inhoud visie Voorkomen dat het kleinschalige landschap verder verloren gaat. Herstel zoveel mogelijk oude wegen die kronkelen door het landschap of ontwerp nieuwe paden die op eenzelfde manier in het landschap passen. Voorkom dat het gebied vol wordt gebouwd en dat er een tweedeling komt van dorpen. In het kader van de aanleg van de A15 en de op te stellen gebiedsvisie zouden de voormalige geulen zichtbaar gemaakt kunnen worden en kunnen gaan dienen als infiltratiezone (herstellen cultuurhistorie). Ten aanzien van de aanleg van de A15 is de ideale wens een geheel ondertunnelde weg. Dat dit niet reëel is weten zij. Bij voorkeur de weg aanleggen aan de noordkant van de Betuwelijn om te voorkomen dat het amfibieënbiotoop verder wordt belast. Bij de aanleg van de Betuwelijn zijn er tunnels aangelegd. Indien de snelweg direct langs de Betuwelijn komt te liggen dan zijn de tunnels (die nu ook al niet goed functioneren) niet meer geschikt (zie voor meer informatie hierover de bijlagen van J. Verhagen). De afstand wordt dan te lang. Ter compensatie zou een deel van het gebied tussen de Betuwelijn en de dijk worden ingericht voor de amfibieën, gecombineerd met een ecologische inpassing van de poelen als stapstenen. Het toepassen van een al dan niet verdiepte aanleg van de A15 moet voor de verschillende delen van het traject goed worden afgewogen. Verdiepte aanleg van de A15 tussen de tunneluitgang van het Pannerdensch Kanaal en (ongeveer) de Aa, naast de Betuwelijn die daar op maaiveld ligt, lijkt weinig zinvol als je met dat geld op andere trajectdelen meer milieuwinst zou kunnen boeken. 46

47 Voor het wild zijn wellicht wildtunnels of ecoducten gewenst. Dit zou nader onderzocht kunnen worden De agrarische sector is nu een belangrijke drager van het gebied. In de toekomst verwacht de werkgroep dat een klein aantal bedrijven blijft bestaan. Er is niet voldoende grond om het noodzakelijke schaalniveau voor alle agrariërs te realiseren. Alhoewel de werkgroep de indruk heeft dat het met de sector in de toekomst beter gaat, zien zij toch veel bedrijven verdwijnen. De intensieve veehouderij is niet gewenst. Alhoewel het volbouwen van de open ruimte tussen Duiven en Zevenaar niet wenselijk is, verwacht de werkgroep wel dat in de toekomst beide gemeenten de verleiding niet kunnen weerstaan. Het speerpunt van de werkgroep is het behoud van het natuurgebied de Rijnstrangen en het gedeelte ten zuiden van de Betuwelijn. Voor het middelgebied wil de werkgroep graag het kleinschalige karakter met kleinschalige bedrijvigheid handhaven. Zij zien hier kansen voor biologische groente en bloementeelt, zeker vanuit de wetenschap dat het gebied ook van oudsher al zeer geschikt was voor tuinbouw. Met zorg woningbouw in dit gebied toestaan, niet te veel en niet te grootschalig. Oppassen voor te veel paarden. Mooi voorbeeld van een landschappelijke inpassing is Diesfeldtplan, dit sluit aan bij de echte landschapskarakteristieken. Proces Wil graag als werkgroep bij de uitvoering en totstandkoming van de visie betrokken blijven. Als trekker ziet de werkgroep een onafhankelijk voorzitter (oud wethouder?). 47

48 Gespreksverslag Waterschap Rijn en IJssel t.a.v. gebiedsontwikkeling rond de doortrekking van de A15 Aanwezig: R. Vink (WRIJ), M. van Meeteren (PAL) en W. Rozendaal (PAL) Datum: 25 september 2007 Locatie: Waterschapskantoor Doetinchem Tijd: uur Dit verslag is nog niet definitief afgestemd met het Waterschap Rijn en IJssel. De inhoud wordt toegevoegd in de definitieve versie van dit rapport. 48

49 III. Uitkomsten bewonersavond ( ) 49

50 BEWONERSAVOND Gebied rond A15, Groessen, 30 augustus 2007 DE GENOEMDE THEMA s in alle groepen Geluid Zorgen:. Veel roze briefjes met lawaai, geluidshinder, geluidsoverlast (109) Rust wordt verstoord, toename drukte (23) Belangrijk Veel blauwe briefjes met rust, ruimte (51) Woongenot Zorgen Meer bebouwing (2) Aantasting veiligheidsgevoel (2) Belangrijk Rust, ruimte en stilte in je achtertuin(6) Vrijheid (2 Rustig zonder lawaai buiten zijn Versoepeling woningbouw voor gedupeerden (1) Vrijheid (2) Senioren vrij blijven wonen (2) Een mooie woonomgeving (incl sport, recreatie, natuur) (5) Positieve grondhouding: mogelijkheden creëren voor bewoners als ze moeten wijken (1) Landschap Zorgen Doorsnijding van het agrarisch landschap/natuurgebied (15) Openbaar groen (1) Zicht op snelweg (4) Aangelegd parklandschap, nepnatuur (9) Het verdwijnen van het weidse landschap (9) Zichtbare obstakels (7) Horizonvernauwing, horizon vervuiling (10) Aantasting (ontsiering) van het landschap, is al genoeg gebeurd door de Betuwelijn en A12, (18) Verlichting van de snelweg tast landschap aan (4) Verstedelijking (12) Bedreiging flora en fauna (4) Verlies van stiltegebied (4) Landschapsvervuiling (10) Aantasting van het karakteristieke landschap (15) Versnippering (8) Lelijke schermen (4) Aanleg bedrijventerrein en of woningbouw (8) Afstemming architectuur weg en landschap (niet zoals de Betuwe lijn!) (2) Verpaupering van het gebied (3) Verlies van het recreatieve landschap (1) Aantasting biologisch evenwicht (1) Stenen en beton (1) Belangrijk Zo veel mogelijk het bestaande landschap behouden. Het is goed zoals het is. (34) Behoud van natuur (18) Een blijvend vrij uitzicht, agrarisch landschap (17) 50

51 Behoud van ruimte/zicht, open landschap (27) Beperken van de schade (6) Geen aangelegd landschap, park dat overal hetzelfde is, vb Horsterpark (6) Herstel van het landschap zoals het was als vergoeding (voor jarenlange bouwellende en compensatie voor eventuele tunnel) (26) Bosgebied tussen A12/A15/Arnhemseweg (4) Open gebied tussen Duiven en Zevenaar moet blijven (5) Behoud kleinschaligheid (6) Goud ingepaste A15 (1) (Kleinschalige) natuurontwikkeling (6) Beplanting die in het gebied thuishoort (1) Meer Groen (10) Balans tussen groen, asfalt en woningen (1) Combinatie van wonen, werken, recreëren (1) Bewoond groen, dwz met huizen en boerderijen (1) Behoud agrarische karakter (5) Groene buffer tussen Duiven en Zevenaar Stimuleren opknappen en afbreken verlaten gebouwen (zowel woningen als bedrijven) (2) Aanleg EVZ/EHS (4) Multifunctioneel grondgebruik (2) Aanleg parklandschap 4) Uitbreiding groen richting Betuwe lijn (1) Eenheid van de landschappen behouden (1) Geen tweede Randstad (1) Onderzoek bodemopbouw ivm aanleg (1) Natuurlijk natuurgebied waar we over 10 jaar kunnen wandelen en fietsen (1) Zeggenschap Zorgen: Hebben we wel echt zeggenschap (3) Onzekerheid: er wordt al jaren gediscussieerd (3) Economische belangen zijn doorslaggevend (7) Welke prioriteiten houdt men aan: wonen/mensen, milieu, natuur, economie, kosten (4) Vogels, mensen en ieder leven hebben recht op ruimte (1) Natuur wordt boven bewoners verheven (1) Lange procedures (1) Bestuurlijke discussies in hogere organen (2) Uitstellen veroorzaakt valse hoop (1) Geringe invloed gemeenten (1) Gemeenten worden het niet eens (1) Te weinig geld voor acceptabele inpassing (1) Onduidelijkheid van de plannen, machteloosheid (1) ViA15 gaat eigen weg (1) Provinciale politici te weinig betrokken (2) Belangrijk Respect voor de mening van de bewoners, beter dan bij Betuwelijn (1) Rekening houden met de bewoners. Zij krijgen de ellende (1) A15 moet er zo snel mogelijk komen. Niet uitstellen (1) Inzicht in trajectkeuze (1) Ver vooruit kijken (1) Goede, eerlijke informatievoorziening naar betrokkenen (4) Bereikbaarheid Verkeer Zorgen Kleine kernen zijn moeilijk bereikbaar (2) 51

52 Nog verdere vermindering van de toegankelijkheid van het gebied (door ruilverkaveling en betuweroute) (10) Toename verkeersdrukte, sluiproutes (23) Aansluiting A15 op A12 (3) Bereikbaarheid vanuit het gebied naar en van de A15 (2) Is er een goede berekening voor verkeersaanbod (1) Te weinig aandacht voor lokaal verkeer, parallelweg (1) Wel een snelweg maar geen op/afritten (1) Tweede Ruhr-gebied?(1) Verkeersafwikkeling, bestemmingsverkeer Zevenaar (1) Onmogelijke fietsroute voor de basisschool in Groessen (1) Overlast voor wandelaars (1) Zijn we echt van files af? Twijfel (1) Belangrijk Extra toegang tot de Liemers (2) Verbreding A50 en A12, geen verlengde A15 (2) Combinatie Betuwelijn / A15 moet veilig zijn (1) Goede aansluiting (5) Opheffen files (3) Ontsluiting (15) Openhouden ontsluiting GrietsePoort (1) Openbaar vervoer is onvoldoende, moet beter (4) Betere aansluiting Duitsland-Rotterdam (1) (Geen? )Aansluiting Arnhemseweg op A15 Noord en Zuid (3) Verbetering van de bereikbaarheid (5) Veiligheid (2) Laat het maar vastlopen, het lost zich vanzelf op (1) Betere fietspaden (9) Fietspaden ook geschikt voor scootmobiels (1) Aanpassing en vernieuwing infrastructuur (1) Openbaarvervoer aantrekkelijker maken (1) Alternatief vervoer (stedelijk, regionaal, landelijk, i nternationaal) (1) Leefbaarheid Sociaal Belangrijk Aandacht voor sociale cohesie, samenhang en gezelligheid in de dorpen (16) Kernen moeten blijven, niet Zevenaar, Duiven en Groessen als 1 geheel (10) Niet meer Berlijnse Muren (3) Fijn wonen (25) Veiligheid (15) Geen stadse omgeving (1) Zorg: Verdwijnen kleine kernen, leefbaarheid in kleine gemeenschappen (15) Karakter kleine kernen verdwijnt (4) Kernen worden in 2 gedeeld (12) Veiligheid (9) Wat bieden wij onze kleinkinderen? (2) Geen tweede randstad (1) Leefklimaat (7) Gebied ingesloten tussen A15 en Betuwelijn (2) Dodelijk eiland Zevenaar, ingepast tussen A12, A15 en Betuwe lijn (2) Onrust (2) Emotionele stress door onzekerheid (1) 52

53 Kapitaalvernietiging Mogelijkheden voor de agrarische sector Recreatie Zorg Over jaar zal blijken dat er onvoldoende is nagedacht over knelpunten (1) Waardevermindering onroerend goed (6) Wordt geleden schade vergoed? (3) Is er voldoende geld voor schadeloosstelling (2) Realistisch compromis investering en geleden schade (1) Belangrijk Een wijds, agrarisch uitzicht Koeien in de wei (7) Groen tbv de veeteelt Recreatie voor de boer als boeren niet meer mogelijk is Behoud kleinschalige landbouw (6) Biologische landbouw (1) Ondersteuning van de landbouwers bij de onderhandeling, weerwoord projectontwikkelaars. Kritisch kijken naar agrarische bebouwing: overal is bebouwing, compensatie! (1) Zorgen Ontwikkelingsmogelijkheden voor de bestaande bedrijven (7) 100 meter A15 is 1 hectare agrarische grond die verdwijnt (1) Boerenbedrijven moeten steeds groter worden (1) Angst dat meeste boeren moeten vertrekken (4) Welke alternatieven zijn er als er geen koper is (1) Belangrijk Over 10 jaar: fietsen, wandelen alsof er niets veranderd is (3) Fietspaden (10) Wandelpaden (10) Voetpaden geschikt voor rollators (1) Banken en picknickplekken (2) Geen recreatiegebied (3) Mogelijkheid om het gebied als recreatiegebied in te richten (4) Recreatie combineren met natuur, landbouw en zorg (1) Recreatie moet een plek krijgen in de gebiedsvisie (2) Recreatie dicht bij huis Zorgen Gebied alleen toegankelijk voor mobile personen Industrie Zorgen Open ruimte wordt volgebouwd met industrieterreinen (11) Extra aansluiting voor industrieterreinen Industrie langs de snelwegen (7) Industrieterrein Zevenaar is weer te laat: sluit de A15 op de A18 aan en ontwikkel de industrie (1) Balans milieu-economie (3) Leegstaande kantoorpanden (1) Belangrijk Helhoek weg of renoveren (6) Geen (extra) industrie (3) Goed ondernemersklimaat (1) A15 combineren met industrie en wonen, mensen verplaatsen en gebied opnieuw inrichten (1) 53

54 Gezondheid Zorgen: Uitlaatgassen (12) Fijnstof (34) Luchtvervuiling (22) Gezondheid van de bewoners 25) Stankoverlast (7) Visie Het woord visie wordt op een aantal briefjes genoemd, maar niet toegelicht, is in de discussie ook niet expliciet aan de orde gekomen (4) Helder denken (1) Gebiedsvisie moet gaan over de hele Liemers (1) Tijd zal zorgen voor voortschrijdend inzicht: op langere termijn is de weg overbodig (1) Het tracé Belangrijk Geheel onder de grond of verdiept (38) Geen A15 (12) Twijfel over A15 als tolweg (1) Waarom geen verbreding A12 ipv doortrekken A15 (2) Waarom is aansluiting op A18 onbespreekbaar (6) Snelweg niet in het groene gebied tussen de kernen (10) Onderzoek varianten (4) Doorgang onder de A15 (1) Overlast beperken (5) Wens dat iedereen tevreden is met de A15 (1) Aanpassing van de Pleijroute (3) Brug bij Ewijk is knelpunt (1) Betuwelijn gebruiken als soort snelweg (1) Inpassing van de snelweg direct langs de woonwijken om het open gebied zo min mogelijk aan te tasten (4) Onzichtbaar, onhoorbaar (13) Langs Betuwelijn (1) Ver van de bebouwde kernen (1) Als verdiepte ligging niet mogelijk is: geluidsschermen (1) Zorgen Over voor en nasleep van de aanleg (2) Zijn alternatieven voldoende uitgewerkt (2) Balans tussen wonen, werken, bereikbaarheid (1) De ligging (4) Schade Betuwelijn is al groot genoeg (1) Het besluit is al genomen (1) Hoge ligging van de weg Dorpen worden wederom bouwput (3) Gelijke ligging van de snelweg tov de woonwijken (1) Geluidschermen (2) Hoge infrastructuur (2) Water Zorgen Hoogte van de waterstanden bij de rivieren (1) Stijging van waterpeil (1) Waterhuishouding (2) Wie is aansprakelijk voor het verplaatsen van grondwater (2) Belangrijk Visie combineren met de hoogwaterproblematiek (2) 54

55 Uitkomsten rondetafelgesprekken 1. Motto: Boor de A15 de grond in Trots op het gebied zoals het nu is Belangrijk: leefbaarheid, geen lawaai/fijnstof, extensieve recreatie, herstel bestaande structuren, behoud van de natuur Kijk ook naar oplossingen buiten Arnhem Waarom Betuwelijn? 2. Aantasting leefklimaat Aantasting, verdwijnen van de natuur Alternatieven voor het tracé onderzoeken Groen moet blijven Aandacht voor goede ontsluiting Laten zoals het is 3. Motto: Zevenaar en Duiven doen het natuurlijk samen, natuurlijk gescheiden Leefbaarheid: Vrees voor geluidshinder, stof Landschap: Vrees voor verdere verstedelijking Zorg voor aantasting van het landschap Behoud van de openheid van het landschap Verkeer: zorg voor lokale/regionale afwikkeling Niet meer bedrijven, winkels en woningen Liever geen A15, maar als nodig dan verdiept Niets zien, niets horen Geen op en afritten Zo dicht mogelijk tegen de Betuwelijn aan Gietense Poort openhouden Houd het groen Behoud van het huidige Behoud van de buurtschappen Geen sportvelden Verdiepte A15: geen overlast, stof, geluid, verkeer Denk aan mens en natuur Behoud van rust, ruimte en stilte Geen nieuwe doorsnijdingen van het landschap Waardevermindering van de woningen Files: nut-noodzaak Behoud agrarische bedrijven Contact met buren in stand houden Behoud het landschap (tunnel) Geen kantoren, industrie Behoud de rust 55

56 8. Handhaaf en versterk de karakteristieken en de sfeer van het gebied Laat cultuurhistorie terugkomen Zorg voor milieu (geluid, stof, zicht) Ecologische structuren versterken Functies wonen, werken, recreatie divers houden Geen afsluiting Zevenaar Eventuele weg: rechtstreeks A18 9. Motto: een onmerkbare A15 Grootste zorg is geluid en fijnstof Rust is belangrijk Het is een klein gebied Mooi zoals het is Gevaar voor gezondheid, onderzoek toont dat aan Verkeerslawaai went nooit, rust krijgen we niet meer terug Fietspaden door het gebied 10. Onzekerheid over wel niet A15 Handhaven verschillende landschapstypes Niet horen, niet zien, niet ruiken Schone lucht Verbindingen voor mensen, dieren en planten Openheid, niet bouwen 11. Motto: Landelijk Leefbaar Liemers (Liemers is afgeleid van Lommers, een lommerijk gebied) Landschap: Het huidige platteland is goed zoals het is Verstedelijking: Niet aan elkaar groeien, groene wig tussen Duiven en Zevenaar behouden Recreatie: Wel extensieve recreatie (moet rustig blijven) Milieu: Angst voor fijnstof, geluidoverlast Versnippering: angst voor doorsnijding sociale structuren, barrière werking Mensen hebben zelf veel suggesties, willen serieus genomen worden Men maakt zich zorgen over eigen toekomst (landbouw, woningen, lawaai, sociale cohesie) Wat opvalt is dat dezelfde thema s zowel bij zorgen als bij belangrijk worden genoemd: men maakt zich zorgen over de bereikbaarheid/men vindt bereikbaarheid belangrijk Geluid: behoud rust/stilte Landschap: geen nieuwe doorsnijdingen, behoud van het landschap Wonen: waarde woningen, vrij wonen Werken: behoud agrarische bedrijven, geen nieuwe industrie Verkeer: files, nut/noodzaak??? Sociaal: contact met buren in stand houden Geboorde tunnel Belangrijkste uitspraken: snel duidelijkheid, voorkom onzekerheid, woningen zijn nu onverkoopbaar, wantrouwen dat we toch geen invloed hebben, fatsoenlijk met mensen omgaan, Duiven en Zevenaar niet aan elkaar laten groeien. 2/3 e van de groep zag noodzaak A15, 1/3 twijfelt 56

57 15 (grote groep) Tunnel Gezondheid Behoud van de buurtschappen Echt behouden van wat het nu is Na trajectkeuze nogmaals gezamenlijk naar het gebied kijken Lobby heel belangrijk voor inbreng van de visie Verkeersafwikkeling 16. Motto: De A15: noodzaak? Behoud van mozaieklandschap als groene long tussen Duiven en Zevenaar Behoud van mogelijkheden voor sociale cohesie binnen de gemeenschap Omgeving: rust, openheid, uitzicht, groen Verkeer: bereikbaarheid, routekeuze, keuze vervoermiddel Sociale cohesie: barrièrewerking, gemeenschapszin 57

58 IV.Verslag workshop met partijen ( ) 58

59 Verslag workshop Kijken bij elkaar creëert kansen met elkaar Aanwezig: P. Derksen, (Beheerder dorpshuis Groessen), S. van Groningen (Bewoners belangenvertegenwoordiging A15 Groessen), A. Vermeulen (Dorpsraad Groessen), R. Boland (Dorpsraad Loo), S. den Hoedt (Dorpsraad Loo), J. Meijer (Dorpsraad Ooij), J. Haverkort (Gemeente Duiven), H. van Leur (Gemeente Zevenaar), J. de Nooij (Lindus), E. Otten (LTO), T. van Zadelhoff (LTO), P. van Heesewijk (Werkgroep A15 Zevenaar), D. Corveleijn, (Werkgroep Leefklimaat Zevenaar), J. Verhagen (Werkgroep Leefklimaat Zevenaar), H. van Tilborg (H+N+S), T. de Weerd (H+N+S), M. van Meeteren (Plattelandshuis), W. Rozendaal (Plattelandshuis) B. Elfrink (Wethouder gemeente Duiven, A. van Norel (Wethouder gemeente Zevenaar). Beiden aanwezig bij de start en afsluiting van de workshop. Afwezig: L. Coenen (Stichting Landschapsbeheer Gelderland), J. ten Have (Recreatieschap Achterhoek en Liemers), J. Hetterschijt (Vereniging Streekbeheer Rijnstromen), R. Vink (Waterschap Rijn en IJssel) Datum: 29 september 2007 Locatie: Dorpshuis Groessen Tijd: uur Als onderdeel van de gebiedsvisie van de gemeenten Duiven en Zevenaar hebben H+N+S Landschapsarchitecten en Plattelandshuis Achterhoek & Liemers gezamenlijk op zaterdag 29 september 2007 een gebiedsexcursie met aansluitend een workshop georganiseerd. Voor deze dag zijn de vertegenwoordigers van partijen uitgenodigd, die ook hebben meegewerkt aan de diepte-interviews. Het doel van deze dag was het kenbaar maken van en uitwisselen van belangen en ideeën over de gewenste ontwikkelingen in het gebied. Wethouders van beide gemeenten Bas Elfrink en Anja van Norel hebben de dag geopend en kenbaar gemaakt dat zij als gemeenten veel waarden hechten aan de gebiedsvisie en de samenwerking met de partijen in het gebied. Uitwisseling belangen, trots, zorgen, ideeën en suggesties In het veld zijn de problematiek en de gewenste gebiedsontwikkelingen vanuit de verschillende belangen door de partijen zelf toegelicht. Alle aanwezigen hebben hun meningen op schrift kenbaar gemaakt. Per thema hieronder de belangrijkste bevindingen. Sociale cohesie Buurtschappen zijn belangrijk voor de sociale samenhang in het gebied. Doorsnijding en verdere versnippering van sociale structuren en landschapseenheden door de aanleg van weer een nieuw groot lijnvormig infrastructureel object, moet voorkomen worden. Buren die momenteel - bij wijze van spreken door de straat over te steken - een kopje koffie bij elkaar kunnen gaan drinken moeten dit na de eventuele aanleg van de A15 nog steeds kunnen. Bij de aanleg van de Betuwelijn is hier geen aandacht voor geweest. Amfibieën Naast de versnippering van sociale structuren is ook de versnippering en doorsnijding van natuurgebieden en ecologische verbindingen een thema dat aandacht behoeft. Ook hier is bij de aanleg van de Betuwelijn veel verkeerd gegaan. Denk hierbij aan de aanleg eco-pagaes onder de Betuwelijn die nog steeds niet goed functioneren omdat er water in de tunnels staan. Ter compensatie zou een zone ten zuiden van de Betuwelijn en de dijk kunnen worden ingericht voor de amfibieën, gecombineerd met een ecologische inpassing van de poelen als stapsteen. 59

60 Economische vitaliteit Kleine kernen moeten hun landelijke, groene en dorpse karakter en sfeer behouden. Het agrarisch gebruik van het gehele gebied (ten noorden en ten zuiden van de spoorlijn Arnhem Oberhausen) maakt hier deel van uit. De agrarische functie moet dan ook behouden blijven. In het zuidelijk deel moet de tuinbouwsector kansen krijgen door levensvatbare bedrijven te clusteren in een te ontwikkelen kassengebied. Voor het huidige tuinbouwgebied (rondom de Lijkweg) geldt dat de kleinschaligheid in stand gehouden moet worden. Ongeacht welke oplossing om met de A15 het Pannerdensch kanaal te kruisen gekozen wordt (tunnel of brug), moeten er mogelijkheden blijven en faciliteiten geboden worden om het Pannerdensch kanaal lopend, met de fiets of met landbouwvoertuigen over te kunnen steken. Momenteel zijn dit de veerponden, de angst bestaat dat deze na verloop van tijd uit de vaart genomen worden. Verkeersafwikkeling Over het wel of niet aanleggen van een aansluiting van de A15 op de Arnhemseweg en een verbreding van de Arnhemseweg zijn de meningen verdeeld. Voor iedereen is aandacht voor lokale en regionale ontsluiting wel belangrijk, zowel met als zonder een A15. Aspecten die hierbij van belang zijn, zijn onder andere sluipverkeer, bereikbaarheid, veiligheid en scheiding van verkeersstromen (lokaal/regionaal vs. (inter)nationaal). Afhankelijk van de aanleg van de A15 spelen bepaalde aspecten in meer of mindere mate. Recreatie en uitloopmogelijkheden Vanuit de kernen Duiven, Zevenaar en ook Groessen is het belangrijk dat er voldoende recreatieve uitloopmogelijkheden zijn. Dit betekent onder andere dat het open gebied tussen Duiven en Zevenaar toegankelijk moet zijn (voor wandelaars en fietsers) en dat de recreatieve waarde van het gebied vergroot zou kunnen worden. Het gaat hierbij niet om grootschalige recreatie maar juist om aantrekkelijk ommetjes door de landerijen zonder echte aanpassingen aan het landschap. Bedrijventerreinen Voor verdere verstedelijking van het gebied tussen Duiven en Zevenaar en compensatie met groene ontwikkelingen elders in de Liemers bestaat onvoldoende draagvlak. Getwijfeld wordt aan de behoefte aan woningbouw en bedrijventerreinen en getwijfeld wordt of deze ontwikkelingen gewenst zijn. Wel wordt door een aantal deelnemers de mening gedeeld dat de problematiek op regionaal niveau bekeken moeten worden om echt tot oplossingen te komen. Proces Bij de planvorming is het belangrijk de direct betrokkenen, de bewoners van het gebied, actief bij het planvormingsproces te betrekken. Het gaat om het luisteren naar hun belangen te luisteren en deze een plaats te geven in de uitwerking en uitvoering van plannen. Eerste aanzet voor visie In de middag is in twee kleine groepen met een evenredige verdeling van de belangen gewerkt aan het opstellen van een visie voor het gebied. Het ging hierbij duidelijk om een visie voor het gebied en niet over de inpassing van de snelweg. Het resultaat van de workshop mag er zijn. In beide groepen is hard en constructief samengewerkt aan een visie voor het gebied waarbij het merendeel van de belangen een plek hebben gekregen. Hieronder per groep de resultaten. 60

61 Groep 1 In de visie van de eerste groep is het open houden van het noordelijk deel van het gebied, het tussengebied gelegen tussen Zevenaar en Duiven van groot belang. Aan de beleving van het open landschap, ook te zien vanaf de snelweg, wordt grote waarde gehecht (in plaats van steeds maar weer die grote bedrijventerreinen: die heb je overal al langs de snelweg). De grootschalige landbouw wordt daarbij als kansrijke en wenselijke drager van dit landschap gezien. Voor het meer zuidelijker deel wordt ingezet op de realisatie van nieuwe, meer grootschaliger glastuinbouw met het oog op de toekomstwaarde van deze bedrijfstak. Deze ontwikkeling zou in een clustervorm plaats moeten vinden. Met kansen voor een goede bedrijfsvoering, ontsluiting en landschappelijke inpassing. Met de komst van de A15 en de ontwikkeling van het gebied wordt het tegengaan van ongewenst sluipverkeer op de ruimtelijke agenda als belangrijk punt gezien. Daarbij hoort ook het verbeteren van de toegankelijkheid van het landschap voor langzaam verkeer. Het gaat hierbij niet alleen om het toevoegen van informele wandel-/fietsverbindingen: het wordt ook gewaardeerd om zo af en toe los van de autoinfrastructuur te kunnen fietsen dit gaat dus ook over de kwaliteit en de belevingswaarden van routes voor langzaamverkeer. Een route kan ook dwars door een weiland of over een erf of kassencomplex gaan. In de visie van de groep dient veel aandacht uit te gaan naar het aspect cultuurhistorie en het ontstaan van het landschap. Concreet wordt voorgesteld werk te maken van het herstel van oude kerkepaden, en iets in de planvorming te doen met het gegeven van de oude havezates (als onderdeel van de routes) en de oude geulen in het gebied. Ook in de dorpen liggen er kansen om karakteristieke panden met historische waarden te herstellen, denk aan het klooster in Groessen. Ook voor ecologie wordt in de visie van de groep aandacht ingeruimd. Gewezen wordt op het belang van goede verbindingen onder de Betuwelijn door voor kleine dieren waaronder amfibieën. Voorgesteld wordt de reststrook langs de Betuwelijn aan de zuidzijde in te richten voor natte natuur (gericht op amfibieën). In combinatie hiermee zouden de poelen kunnen worden versterkt door deze anders in te richten. In vrijkomende agrarische gebouwen is plaats voor bedrijfsontwikkeling mits deze functie past bij het cultuurlandschap en bedrijvigheid gerelateerd aan de landschappelijke karakter. Op beperkte schaal is inpassing van wonen/bedrijven mogelijk in lintbebouwing mits dit past bij het landschappelijke karakter en de sociale structuur. 61

62 Groep 2 Ook de tweede groep pleit in haar visie voor het open houden van het noordelijk deel. Veel waarde wordt gehecht aan de diverse vergezichten die dit oplevert, waaronder het panorama richting het Veluwemassief. In potentie wordt dit gebied kansrijk geacht, ook door de vertegenwoordiger van de landen tuinbouworganisatie (LTO) mits grootschalig en verbreed. Het betekent wellicht dat van de 4 boeren in het noordelijk gebied er uiteindelijk 2 a 3 over zullen blijven met toekomstwaarde. Daarbij wordt ingezet op verbreding van de landbouw: uit nevenactiviteiten op het gebied van landschapsbeheer en recreatie kunnen aanvullende inkomsten gegenereerd worden ten behoeve van succesvolle continuering van het boerenbedrijf. De boeren worden uitdrukkelijk gezien als landschapsboeren, zij zijn de hoeders van het landschap. De agrarische bedrijven blijven het gezicht van het gebied tussen Duiven en Zevenaar bepalen. De hoofdtint van het tussengebied blijft daarmee in de visie van de groep groen. Het gebied wordt als groen, hoofdzakelijk agrarisch landschap aangeduid: op de realisatie van omvangrijke woningbouw en bedrijventerreinen wordt uitdrukkelijk niet ingezet! Wel wordt ingezet op het verbeteren van de toegankelijkheid van het landschap, waardoor het gebied als groen uitloopgebied kan gaan fungeren (bijvoorbeeld voor een rondje met de hond ) in plaats van enkel als aantrekkelijk gebied om naar te kijken (vergezichten). Voor het meer zuidelijk gebied op de oeverwal wordt voorgesteld de verouderde, kleine kassen uit te plaatsen naar een clusterlocatie aan de zuidzijde van de Betuwelijn. Enerzijds ontstaat hierdoor een plek waar deze vorm van landbouw (de tuinbouw) weer toekomstkansen heeft, anderzijds kan hierdoor een motor ontstaan voor verdere ontwikkeling van het lint van Groessen/Lijkweg. In de visie van de groep wordt voorgesteld de oude locaties te herontwikkelen voor kleinschalige woningbouw ( glas voor rood ), plus eventueel ook specifieke vormen van schone bedrijvigheid (bijvoorbeeld kantoor aan huis). De realisatie van bebouwing dient echter gepaard te gaan met landschapsontwikkeling, zoals de aanleg van een groensingel of boomgaard en een stukje landschapspad). Daarmee wordt dus ingezet op het verder ontwikkelen van het lint als hartlijn van het mozaïeklandschap (met lokaal programma en daarmee een lokaal karakter!) in combinatie met landschapsontwikkeling. De omgeving van Groessen wordt dus niet als openluchtmuseum, maar als levend landschap gezien waarin op zorgvuldige wijze best ruimte is voor ontwikkeling. 62