WOORDENSCHATONDERWIJS CHRISTOFFELSCHOOL April 2013

Transcriptie

1 Concept plan Christoffelschool WRDENSCHATNDERWIJS CHRISTFFELSCHL April 2013 Doel nderliggend doel Uitbreiding woordenschat Betere resultaten begrijpend lezen Betere resultaten technisch lezen Korte termijn doel Streefdoel Meetmoment Leerling resultaten: De leerlingen kennen 90% van de expliciet aangeboden woorden (20 per week) in ieder geval passief. Leerling resultaten vanaf juni 2013: Het percentage ruim onder het gemiddelde en ver onder het gemiddelde (score IV en V) op de woordenschattoets van LVS moeten in juni % minder zijn t.o.v. de resultaten van juni 2013 CIT woordenschat LVS januari/juni groep 3-4 CIT Taal voor Kleuters groep 1-2 Leerkrachtcompetenties - De leerkracht maakt zich het Viertaktmodel eigen - De leerkracht kent grafische modellen als ondersteuning bij de aanbieding - De leerkracht zet coöperatieve werkvormen in bij het uitbreiden van de woordenschat Afspraken Alle teamleden van de school nemen verantwoordelijkheid voor de implementatie en werken systematisch en gericht aan hun eigen competenties voor het vergroten van de woordenschat van de leerlingen. - Woorden kom uit nieuwsbegrip en taalmethode. Evt uit zaakvakken en beleving van de groep. Woordenlijsten groep 1-2 (themaverwerking) Additioneel Amsterdamse woordenlijst? - Informatie delen en opslaan in de map: woordenschat op de L-schijf - Agenderen op bouwvergaderingen - Zo nodig overleg woordenschatcoördinator

2 Frequentie uitvoering - Minimaal 20 woorden per week - Groep 1-2.woorden per thema - Elke klas heeft een vorm van een woordmuur - Minimaal 5 minuten per dag consolideren - Computerprogramma van de methode en nieuwsbegrip structureel inzetten - Wegzetten in het rooster Evaluatie - Tijdens een bouwvergadering juni Tijdens een bouwvergadering in oktober Na CIT toets woordenschat in januari en juni

3 Beginsituatie ten aanzien van het woordenschatonderwijs In de groepen 1 en 2 wordt er niet structureel en consequent aandacht geschonken aan het woordenschatonderwijs. De leerkrachten op de Christoffelschool zijn niet allemaal op de hoogte van de theorie die er aanwezig is over hoe kinderen taal en woorden verwerven. Bij de onderbouw wordt er niet gewerkt vanuit een methode, maar wordt woordenschatonderwijs aangeboden aan de hand van een thema. De introductie van een thema gebeurt dikwijls beschrijvend en niet uitdagend en prikkelend genoeg. De woordselectie vindt plaats uit een bestaande lijst namelijk, Basiswoordenlijst Amsterdamse Kleuters en uit eigen ervaring. De themawoorden krijgen de leerlingen beschrijvend aangeboden, wanneer er onduidelijkheden zijn wordt er doorgevraagd. De voorkennis activeren krijgt veel tijd. Één van de leerkrachten waarbij een observatie is verricht ten aanzien van de beginsituatie, biedt de leerlingen de woorden aan met de themamap op schoot. Het valt op dat kinderen woorden wel kunnen benoemen, maar dat de precieze betekenis ervan onduidelijk is. nbekende woorden worden aangeboden met behulp van prentenboeken en concreet materiaal. De uitjes uitbeelden en uitleggen komen vaak aan de orde, maar het uitbreiden komt nauwelijks aan bod. Het vele male herhalen van de woorden krijgt veel aandacht van de leerkrachten, maar uit de observatie en vragenlijst blijkt dat dit veelal beschrijvend en aan de hand van bekende spelletjes of structuren gebeurt. coöperatief leren wordt veel gebruikt. De aangeboden woorden zijn nergens terug te vinden in de klas. Alleen de letters die de leerlingen krijgen aangeboden, hangen aan de lettermuur. bservatielijst Viertaktmodel woordenschat (voor de invoering) g v o Voorbewerken: Introductie: De leerkracht roept een context op voor X X de aan te leren woorden en betekenissen Semantiseren: De leerkracht verheldert de betekenis van een woord. X Consolideren: De aangeboden woorden worden herhaald. X Consolideren: De aangeboden woorden worden op een korte, X X speelse manier herhaald (bijv. d.m.v. een spelletje) Controleren: De leerkracht gaat na in hoeverre de leerlingen de X X woorden kennen. (Kuipers-Kampstra, 2011, p. 14) Leerkrachten leggen op diverse manieren woorden uit aan de leerlingen, vaak is dat aan de hand voorwerpen, afbeeldingen en beschrijvingen. Een enkele keer gebruiken zij een prentenboek als ankerverhaal, maar doordat er te weinig boeken aanwezig zijn gebeurt dit zelden. p de Christoffelschool wordt er gewerkt met het software programma Woordenstart. Dit is een speciaal softwareprogramma voor jonge kinderen, waarin het viertaktmodel is geïntergreerd. Het programma bestaat uit negen verschillende thema s. Naast het woordenstart programma is er ook het bronnenboek Bas, ga je mee? Dit bronnenboek is bedoeld om de taalontwikkeling van jonge kinderen in de kleuterperiode op een speelse wijze te stimuleren. Bas is inmiddels vijf jaar geworden. De leefwereld van Bas wordt groter. Hij gaat naar school, naar het strand, naar de markt en naar de speeltuin. In Bas, ga je mee? wordt op zestien kleurrijke platen het alledaagse, maar kleurrijke gezinsleven getekend. Samen met deze platen krijgen kinderen de gelegenheid om samen met Bas en Marieke de wereld te verkennen. De kernwoorden die per thema behandeld worden, staan onder de plaat en passen bij de belevingswereld. In de handleiding staan de verhalen die bij de platen voorgelezen kunnen worden. Naast deze verhalen staan er ook bruikbare en handige activiteiten in die uitgevoerd kunnen worden. ok doen de groepen 1 en 2 mee aan Boekenpret. Dit is een uitleensysteem, waarbij de kinderen iedere week een boek kunnen lenen uit de schoolbieb. Dit boek mogen de kinderen mee naar huis nemen, zodat zij samen met hun ouders, broers en zussen dit boek kunnen lezen.

4 Samenvatting observaties Korte samenvatting van alle drie de introducties: Leerkracht 1 (A of M) Zij bespreekt de woordkaarten met de kinderen, wat is er te zien op de afbeeldingen? Zij bevestigd niet of het goed of fout is wat de leerlingen zeggen. Daarna pakt ze het boek er bij en vraagt of de leerlingen het boek kennen. Ze stelt vragen zoals: wat voor een dier zou Kiki zijn?, waar zal het verhaal over gaan?, wat zal er gebeuren? De leerkracht leest het boek op de kop voor, zodat de leerlingen de plaatjes goed kunnen zien. Staan er in het verhaal moeilijke woorden, worden deze direct besproken met elkaar. Er worden ook veel concrete voorbeelden gebruikt, wij hebben ook spanningen wanneer wij voor het eerst naar school gaan enz. Nadat het verhaal is voorgelezen, bespreekt de leerkracht opnieuw de kaarten. Dit maal zegt de leerkracht wat er op de kaarten te zien is, de leerlingen zeggen na. Elke woordkaart wordt verduidelijkt met een concrete situatie, gebeurtenis of materiaal. Leerkracht 2 De leerkracht heeft het boek op schoot. Ze verteld welk boek zij voor gaat lezen. De titel van het boek wordt gekoppeld aan de leerlingen, zij gaan ook naar school. De kinderen kijken naar het boek en geven antwoord op de vragen die de leerkracht stelt. Daarna bespreekt zij de voorkant, achterkant, rug, schrijver enz. Zij leest het boek voor en laat naar elke gelezen bladzijde de plaatjes zien. Staan er in het verhaal moeilijke woorden, dan vraagt de leerkracht de betekenis aan de leerlingen, waarna de leerkracht deze nog verhelderd. De voorbeelden en gebeurtenissen die in het boek staan, vertaald zij naar de klas. Nadat het verhaal is voorgelezen bespreken zij het boek. Wat gebeurde er? Waarom gebeurde dat of voelde zij zich zo enz. Leerkracht 3 Zij begint met boekoriëntatie. Ze behandeld de kaarten wie, wat, waar, begin van het verhaal, verhaal en eind verhaal. De kinderen kijken naar het boek en geven antwoord op de vragen die de leerkracht stelt. Voordat zij antwoord mogen geven, krijgen zij DenkTijd. DenkTijd hoort bij Coöperatief leren. De taalzwakkere leerlingen zitten bewust naast de leerkracht. Zij leest het boek voor en laat naar elke gelezen bladzijde de plaatjes zien. ok gebruikt zij vele verschillende stemmetjes. Wanneer er moeilijke woorden in het verhaal staan, legt de leerkracht dit uit. Ze zegt nog een keer speciaal voor de taal zwakke kinderen. Deze leerlingen moeten ook het woord nazeggen, zodat zij dit woord opnemen in het geheugen. Het verhaal wordt besproken aan de hand van de woordkaarten. De woordkaarten worden nadat ze besproken zijn, op het prikbord geprikt. Als afsluiting zingen zij een liedje dat te maken heeft met het thema naar school. Samenvatting van de drie oefenvormen: Leerkracht 1(A of M) Zij maakt gebruik van een vertelboek. Het woord dat centraal staat: stoeprand. In het hele verhaal komt in diverse situaties het woord stoeprand terug. De leerkracht leest het boek op de kop voor, zodat de leerlingen de plaatjes goed kunnen zien. Moeilijke woorden zoals hollen legt de leerkracht uit. Ze vroeg aan de kinderen of de kinderen konden hollen op hun plek. Één leerling deed het voor en iedereen deed het na. Aan de hand van het verhaal komen er diverse woorden aan de orde zoals stoeprand en zebrapad. Je ziet aan de mimiek van de kinderen dat zij deze woorden al een keer gehoord hebben. Leerkracht 2 Deze leerkracht maakte gebruik van een nonverbale receptieve oefening. De leerkracht noemde een woord en de leerlingen moesten de afbeelding aanwijzen op het prikbord. De leerkracht stelde vragen zoals: wat kun je daar doen? wat doe je er mee? waar is dat? wat is dat? De leerlingen gaven antwoord op deze vragen. p deze manier koppelden de kinderen de afbeelding, woord en de werkelijkheid aan elkaar. Wanneer er doorgevraagd werd reageerden de overige kinderen in de kring ook. Wanneer leerlingen bepaalde afbeeldingen niet wisten, werden zij geholpen door andere leerlingen. Leerkracht 3 De bingo activiteit deed zij met vier taalzwakke kinderen. De leerkracht bepreekte eerst met de kinderende bingo kaarten. De leerkracht vroeg aan de kinderen of zij bepaalde afbeeldingen op hen kaart hebben staan, wanneer dat het geval is moesten zij deze

5 afbeelding aanwijzen en nazeggen. De afbeeldingen werden ook allemaal gekoppeld aan een situatie of voorwerp uit de klas. Dit is herkenbaar voor de kinderen. Na het bespreken ging zij naar een praatplaat, die klaarstond op het touchscreen. De leerkracht wees bepaalde dingen aan en stelde daarbij een vraag. De leerlingen antwoorden. Er werden diverse vragen gesteld. Vragen zoals: wat heb je nodig voor.?, wat is aan het doen? Enz. De situaties en voorwerpen op de praatplaat werden vertaald naar de klas, zodat het voor de taalzwakke kinderen concreet werd. Als controle activiteit gingen zij het spel spelen. Er werd een meisje van groep 2 gevraagd of zij het spel wilde spelen met de kinderen. Je pakt een kaartje, je zegt het woord, kinderen die het plaatje op hun kaart hebben staan moeten het eerst na zeggen en dan pas mogen zij het kaartje op kop op de bingo kaart leggen. De leerling van groep 2 hamerde er op dat de leerlingen het woord na zeiden.

6 Analyse na invoering Viertaktmodel De leerkrachten vinden de nieuwe woordlijsten praktisch. Er is een duidelijk opbouw aanwezig en zij kregen de ruimte om de woordlijsten aan te passen waar nodig. Uit de vragenlijst en de persoonlijke gesprekken, kwam naar voren dat het werken met uitgewerkte thema s als prettig ervaren werd. Alle materialen zijn bij de hand en kan gepakt worden wanneer het nodig is. Leerkrachten kregen meer inzicht in het bewust aanbieden van woorden. De nieuwe woorden worden aangeleerd met behulp van afbeeldingen, prentenboeken, woordkaarten en concreet materiaal. De woordkaarten worden voor veel doeleinden gebruikt. Zo worden deze als visuele ondersteuning opgehangen of gebruikt tijdens een kringactiviteit. Uit de observaties en vragenlijsten blijkt dat door de hoeveelheid woordkaarten er maar een selectie wordt opgehangen. Uit het literatuuronderzoek komt naar voren dat woorden meerdere malen aan bod moet komen. Een goede didactische structuur hiervoor is het Viertaktmodel. Een voordeel van Viertaktmodel is dat er gestructureerd woorden aangeleerd worden en dat elke fase aan bod komt. Een nadeel is dat het aan het begin veel tijd kost om het te integreren in het onderwijs. Leerkrachten van de Christoffelschool hebben kennis gemaakt met het viertaktmodel. Deze manier van werken geeft de leerkrachten meer inzicht dan voorheen in het bewust aanbieden, herhalen en controleren van woorden. Het viertaktmodel toepassen kost even tijd, hoe vaker er mee gewerkt wordt, hoe meer tijdwinst er te behalen valt. Naast de bekende structuren van het coöperatief leren wordt de woordspin ook veel gebruikt, maar nieuwe uitdagende structuren en modellen blijven uit. Na het evalueren van het eerste thema mistten de leerkrachten bruikbare handvatten ten opzichte van prentenboeken en digitale websites. Deze feedback is direct verwerkt in de overige thema s. De leerkrachten gaven aan dat er bij elk thema een prentenboek centraal moet staan. Dit om dat het belangrijk is voor de woordenschat, er is een beter contact is met de kinderen en er kan daardoor veel interactie ontstaan. bservatielijst Viertaktmodel woordenschat (voor de invoering) g v o Voorbewerken: Introductie: De leerkracht roept een context op voor X de aan te leren woorden en betekenissen Semantiseren: De leerkracht verheldert de betekenis van een woord. X Consolideren: De aangeboden woorden worden herhaald. X Consolideren: De aangeboden woorden worden op een korte, X speelse manier herhaald (bijv. d.m.v. een spelletje) Controleren: De leerkracht gaat na in hoeverre de leerlingen de X woorden kennen. (Kuipers-Kampstra, 2011, p. 14)

7 Vragenlijst nr. 1 + Inventarisatielijst Woordenschatonderwijs Beste collega s, Momenteel onderzoek ik de mogelijkheden ter verbetering van het woordenschatonderwijs op Rkbs. Christoffelschool. Graag doe ik daarbij een beroep op jullie medewerking, waarbij ik jullie wil vragen om onderstaande vragenlijst zo goed mogelijk in te vullen naar de huidige situatie. De resultaten van deze vragenlijst neem ik mee in mijn onderzoek. De antwoorden die jullie geven, zullen vertrouwelijk behandeld worden. Graag zie ik deze vragenlijst voor 4 maart 2013 in mijn postvak retour. Alvast bedankt voor jullie medewerking! Mariska Grievink

8 Bent u op de hoogte van de theorie hoe leerlingen woorden leren? Ja, ik ben er volledig van op de hoogte en kan aan een ander deze theorie uitleggen. Ja, ik ben er gedeeltelijk van op de hoogte, ik heb er over gelezen of gehoord en kan me het een en ander nog herinneren. Nee, ik ben er nauwelijks van op de hoogte, ik heb er ergens over gehoord of gelezen maar kan het me niet meer precies herinneren. Nee, ik ben er niet van op de hoogte. p welke manier leert u de leerlingen nieuwe woorden aan? Woorden kunnen expliciet en impliciet aangeleerd worden. Expliciet is uitgebreid aan de hand van een methode. Impliciet wil zeggen, dat deze woorden de hele schooldag aan de orde komen (synoniemennet, ). Alleen op de expliciete manier tijdens de les van de methode. Vooral op de expliciete manier tijdens de les van de methode en een paar keer per week (niet meer dan 10 woorden per week) op de impliciete manier met woorden die gedurende de schooldag langskomen. Alleen op de impliciete manier door woorden uit te leggen die gedurende de schooldag langskomen. Vooral op de impliciete manier door woorden uit te leggen die gedurende de schooldag langskomen en een paar keer week (niet meer dan 10 woorden per week) ook op de expliciete manier. Anders namelijk: Haalt u in het begin van de woordenschatles de voorkennis van de leerlingen met betrekking tot de nieuwe woorden op? Ja, ik neem hier de tijd voor in de les. Ja, afhankelijk van de tijd die ik er voor heb in de les. Ja, maar het kan voorkomen dat ik dit een keer per thema oversla.

9 Nee, ik neem hier nauwelijks de tijd voor. Nee, ik neem hier geen tijd voor. Anders namelijk: p welke manier legt u de nieuwe woorden uit aan je leerlingen? Via de kinderen en zo nodig vul ik de antwoorden aan of leg ik ze zelf uit. Ik leg de woorden zelf uit. Anders, namelijk: Maakt u gebruik van de vier uitjes: uitleggen, uitbreiden, uitbeelden en uitproberen in je uitleg aan de leerlingen? Uitleggen: door het te omschrijven / beschrijven. Uitbreiden: bijvoorbeeld u wilt het woord donker uitleggen, dan kunt u het woord licht daar tegenoverzetten. Uitbeelden: plaatjes en foto s laten zien, het voordoen en uitproberen zoals in moddelen. Voorbeelden: woordtrap, woordspin, woordparachute (Huizenga, 2005). Ja, ik maak gebruik van het begrip uitleggen. Ja, ik maak gebruik van het begrip uitbreiden. Ja, ik maak gebruik van het begrip uitbeelden.

10 Ja, ik maak gebruik van de begrippen..en. Nee, ik maak geen gebruik van de drie uitjes. Maak je gebruik van strategieën om woordbetekenissen te achterhalen bij de leerlingen? Een strategie is bijvoorbeeld een samengesteld woord uit elkaar halen boomhut, is een hut in de boom. Ja, ik gebruik strategieën, meer dan 5x per week, om woordbetekenissen te achterhalen. Ja, ik gebruik strategieën, meer dan 2x per week, om woordbetekenissen te achterhalen. Nee, ik gebruik nauwelijks strategieën, minder dan 2x per week, om woordbetekenissen te achterhalen. Nee, ik gebruik geen strategieën om woordbetekenissen te achterhalen Geef je de aangeboden woorden in een model weer? Dit wordt ook wel betekenisstructuur genoemd. Een model is bijvoorbeeld een woordtrap. Ja, ik geef alle aangeboden woorden elke week weer in een model. Ja, ik geef een aantal, minstens de helft van de aangeboden woorden per week, weer in een model. per Nee, ik geef nauwelijks, minder dan de helft van de aangeboden woorden week, weer in een model. Nee, ik geef de aangeboden woorden niet weer in een model. Bij nee, sla de onderstaande vraag over

11 Hang je het ingevulde model/betekenisstructuur zichtbaar op in de klas voor de leerlingen? Ja. Nee. Hang je de aangeboden (thema)woorden voor de leerlingen zichtbaar op in je klas? Ja. Nee Herhaal je de aan de leerlingen aangeboden woorden? Ja, de woorden worden veel en veelzijdig, meer dan 3 keer, herhaald. Ja, de woorden worden minstens 2 keer herhaald. Ja, de woorden worden minder dan 2 keer herhaald. Nee, de woorden worden niet herhaald. Bij nee, sla de onderstaande vraag over p welke manier herhaal je de aangeboden woorden? Door de leerlingen te vragen de aangeboden woorden uit te leggen. Via speelse en gevarieerde oefeningen met de aangeboden woorden. Anders, namelijk: Controleer je de aangeboden woorden van de leerlingen met behulp van een verwerking? Ja, na elk thema/project. Ja, na twee thema s/projecten. Nee, niet. Anders, namelijk

12 Er bestaat een theorie over de wijze waarop je woorden selecteert, die gedurende de schooldag aan bod komen. Ben je op de hoogte van deze theorie? Ja, ik ben volledig op de hoogte en kan aan een ander deze theorie uitleggen. Ja, ik ben gedeeltelijk op de hoogte, ik heb er over gelezen en kan me het een en ander nog herinneren. Nee, ik ben er nauwelijks van op de hoogte, ik heb er ooit iets over gehoord of gelezen maar kan het me niet meer precies herinneren. Nee, ik ben er niet van op de hoogte p welk moment leg je doorgaans de woorden aan de leerlingen uit bij het lezen van een tekst? Voor het lezen van een tekst. Tijdens het lezen van een tekst. Na het lezen van een tekst. Anders, namelijk: Welke werkvormen worden er gebruikt, om nieuwe woorden aan te leren? Hoe komen jullie tot het selecteren van woorden die de kinderen per thema moeten leren?

13 Wat vind je de sterke punten van het woordenschatonderwijs op Rkbs. Christoffelschool? Waar liggen volgens jou de zwakke punten van het woordenschatonderwijs op Rkbs. Christoffelschool Worden er woordenschattoetsen gebruikt? Zo ja, welke en bent U tevreden over het resultaat? Zo nee, waarom niet? Eventuele op of aanmerkingen met betrekking tot woordenschat.

14 Inventarisatielijst 1 Leerkracht 1 (I) Leerkracht 2 (A) Leerkracht 3 (Y) Bent u op de hoogte van de theorie hoe leerlingen woorden leren? p welke manier leert u de leerlingen nieuwe woorden aan? Haalt u in het begin van de woordenschat les de voorkennis van de leerlingen met betrekking tot de nieuwe woorden op? p welke manier legt u de nieuwe woorden uit aan uw leerlingen? Maakt u gebruik van de vier uitjes: uitleggen, uitbreiden, uitbeelden en uitproberen in uw uitleg aan de leerlingen? Maakt u gebruik van strategieën om woordbetekenissen te achterhalen bij de leerlingen Geeft u de aangeboden woorden in een model weer? Dit wordt ook wel betekenisstructuur Ja, gedeeltelijk Naar aanleiding van een thema wordt een woordenlijst gemaakt Deze woorden komen expliciet aan de orde en impliciet komen woorden de hele dag aan de orde. Ja, maar het kan voorkomen dat ik dit een keer per thema oversla. B.v. 3 Dem. Materiaal ( Verteltafel) verhalen, versjes, Touch screen, woordkaarten, memoryspelletjes, spelletjes in de kring b.v. wat is weg etc. oefenvormen Wat zeg je. Uitleggen kringgesprek Uitbreiden tegenstellingen en wat zeg je Uitbeelden woordspin, touchscreen en woordkaarten Ja, ik gebruik strategieën, meer dan 2x per week, om woordbetekenissen te achterhalen. Ja, ik geef alle aangeboden woorden elke week weer in een model. Nee, ik ben er niet van op de hoogte. Bij de groepen 1 en 2 worden de woorden aangeleerd door ze aan te bieden aan de hand van plaatjes en deze in te zetten tijdens de thema s die we behandelen. Ja, ik neem hier de tijd voor in de les. Zoals reeds eerder vermeld, doen wij dat vooral aan de hand van platen, boeken aanschouwelijke materialen/ voorwerpen. Uitleggen en uitbeelden Nee, ik gebruik nauwelijks strategieën, minder dan 2x per week, om woordbetekenissen te achterhalen. Nee, ik geef nauwelijks, minder dan de helft van de aangeboden Nee, ik ben er niet van op de hoogte. Bij de groepen 1 en 2 worden de woorden aangeleerd door ze aan te bieden aan de hand van plaatjes Ik probeer dit aan de hand van gebeurtenissen. Wie is er wel eens naar het strand geweest. Dit doen wij aan de hand van afbeeldingen. Uitleggen en uitbeelden Ik probeer zo vaak mogelijk een strategie te gebruiken. Af en toe.

15 genoemd. Hangt u het ingevulde model/betekenisstructuur zichtbaar op in de klas voor de leerlingen. woorden per week, weer in een model. Ja. - De woordspin hang ik op. Hangt u de aangeboden (thema)woorden voor de leerlingen zichtbaar op in je klas? Ja. - - Herhaalt u de aan de leerlingen aangeboden woorden? p welke manier herhaalt u de aangeboden woorden? Controleert u de aangeboden woorden van de leerlingen met behulp van een verwerking? Ja, de woorden worden veel en veelzijdig, meer dan 3 keer per week herhaald. Via speelse en gevarieerde oefeningen met de aangeboden woorden. Ja, na elk thema/project. Ja, de woorden worden veel en veelzijdig, meer dan 3 keer, herhaald. Via speelse en gevarieerde oefeningen met de aangeboden woorden. Ja, na elk thema/project. Ja ik herhaal de woorden veelzijdig. Via diverse oefeningen. Ja. Er bestaat een theorie over de wijze waarop u woorden selecteert, die gedurende de schooldag aan bod komen. Bent u op de hoogte van deze theorie? Ja, ik ben gedeeltelijk op de hoogte, ik heb er over gelezen. Nee, ik ben er niet van op de hoogte. Nee. p welk moment legt u doorgaans de woorden aan de leerlingen uit bij het lezen van een tekst? Welke werkvormen worden er gebruikt, om nieuwe woorden aan te leren? Hoe komen jullie tot het selecteren van woorden die de kinderen per thema moeten leren? Voor een aantal woorden en na een verhaal. Grote-kleine kring, Coöperatieve werkvormen. pdrachten tijdens werkles. We maken een indeling in makkelijke en moeilijke woorden. Kijken naar de Amsterdamse lijst en kijken of allen woorden die in de Cito taal aan Na het lezen van een tekst, regelmatig stel ik vragen aan de hand van het verhaal. Aanbieden tijdens instructiegroepje inloop, of klassikaal. Verwerking in thema s. Aan de hand van de woorden die aan bod komen in de taaltoets en woorden die aangegeven worden in de map Na het lezen van een verhaal. Coöperatief, kleine en grote kring. Tijdens elk thema overleg maken wij een woordenlijst met woorden die de kinderen aangeboden

16 Wat vindt u de sterke punten van het woordenschatonderwijs op Rkbs. Christoffelschool? Waar liggen volgens u de zwakke punten van het woordenschatonderwijs op Rkbs. Christoffelschool Worden er woordenschattoetsen gebruikt? Zo ja, welke en bent u tevreden over het resultaat? Zo nee, waarom niet? Eventuele op of aanmerkingen met betrekking tot woordenschat de orde komen ook aan bod komen. Ik werk hier ook pas een jaar en vind dit moeilijk te beantwoorden. Wel vind ik de opzet van taalstimulering erg positief. Voor de onderbouw: Consequent aandacht voor de woordenschat geven. In de onderbouw: Cito Taal Uit onderzoek blijkt dat de Achterhoek slecht scoort t.a.v. de woordenschat dus van leskist.nl, en eigen ervaring. We kunnen met de kinderen het programma woordenstart gebruiken in de groepen 1 en 2, We mogen de thema mappen van leskist.nl aanschaffen en daarin staat veel uitgewerkt. We leggen geen vaste woordenlijst aan die elk thema weer terugkomen We kopen te weinig nieuwe boeken die aansluiten bij de thema s. Bij het programma van Tamira en Tom staan ook toetsen. Die worden te weinig gebruikt, en gecontroleerd. Veel zelf blijven voorlezen en te vaak de prentenboeken laten zien op de touchscreen. Een uitdagende leeshoek inrichten. krijgen. De taalstimulering en het computerprogr amma woordenstart. Niet consequent genoeg aandacht besteden aan woordenschat. In de verschillende soorten toetsen. Besteedt veel aandacht aan woordenschato nderwijs in de toekomst.

17 Vragenlijst nr. 2 + Inventarisatielijst Woordenschatonderwijs Beste collega s, Momenteel onderzoek ik de mogelijkheden ter verbetering van het woordenschatonderwijs op Rkbs. Christoffelschool. Graag doe ik daarbij een beroep op jullie medewerking, waarbij ik jullie wil vragen om onderstaande vragenlijst zo goed mogelijk in te vullen naar de huidige situatie. De resultaten van deze vragenlijst neem ik mee in mijn onderzoek. De antwoorden die jullie geven, zullen vertrouwelijk behandeld worden. Graag zie ik deze vragenlijst voor 24 september 2013 retour. Alvast bedankt voor jullie medewerking! Mariska Grievink

18 Hoe vindt u de nieuwe samengestelde woordenlijsten? Verklaar uw antwoord. Had u bepaalde verwachtingen ten aanzien van de nieuwe woordenlijsten? Graag een korte toelichting. Zijn er volgens u genoeg themawoorden aan bod gekomen? Waren het er te veel/ te weinig, te makkelijk of juist te moeilijk? Wat zijn uw bevindingen ten aanzien van het werken met de uitgewerkte thema s? Werkt het prettig, mist u nog wat etc. p welke manier leert u de leerlingen nu de nieuwe woorden aan? Is de gedachte over hoe u de voorkennis wilt activeren bij de leerlingen veranderd? Graag korte toelichting

19 Zou u standaard bij elk thema een prentenboek willen gebruiken? Waarom wel/niet Geeft u de aangeboden woorden nu meer in modellen zoals woordenstarter en woordentrap weer, nu u weet welke u kunt gebruiken? Welke modellen gebruikt u? Hangt u het ingevulde model zichtbaar op in de klas voor de leerlingen? Wat vindt u daar van? Hangt u de aangeboden (thema)woorden voor de leerlingen zichtbaar op in je klas? Hoe doet u dat? p welke manier herhaalt u de aangeboden woorden? Zijn dat verschillende werkvormen, routines en grafische modellen? Welke gebruikt u? Hoe worden de themawoorden gecontroleerd?

20 Zou u een andere aanpak kiezen voor het selecteren van woorden, die de kinderen per thema aangeboden krijgen? Graag een korte toelichting. Hoeveel tijd bent u ongeveer kwijt met het aanbieden van de woorden volgens het Viertaktmodel? Wat vindt u daarvan? Verklaar uw antwoord. Wat kunt u al zeggen over de resultaten met deze manier van werken? Verklaar uw antwoord. Had u van te voren bepaalde verwachtingen ten aanzien van de afstudeeropdracht? Graag korte toelichting. Eventuele op of aanmerkingen met betrekking tot dit afstudeerwerkstuk.

21 Inventarisatielijst 2 Leerkracht 1 Leerkracht 2 + duo collega Leerkracht 3 (Y) Hoe vindt u de nieuwe samengestelde woordenlijsten? Verklaar uw antwoord. Woordenlijst heel praktisch. Sommige woorden wel moeilijk en er waren er wel erg veel. Je hebt in ieder geval een begin gemaakt met de lijst. Wij kunnen die dan waar nodig aanvullen. Ze zien er goed uit en de kinderen vinden de afbeeldingen erg leuk. De hoeveelheid woordkaarten is erg veel. Je kunt ook woorden aanbieden zonder de woordkaarten. Had u bepaalde verwachtingen ten aanzien van de nieuwe woordenlijsten? Graag een korte toelichting. Een aanvulling op de bestaande woordenlijsten. Dit is wel uitgekomen. Nee. Het zijn vaak woorden die heel algemeen en voor de hand liggen. We werken altijd al met woordenlijsten, dus ik verwachtte een zelfde voortzetting In verband met woordenschat onderwijs, verwacht ik wel dat de woorden aan de eisen voldoen. Zijn er volgens u genoeg themawoorden aan bod gekomen? Waren het er te veel/ te weinig, te makkelijk of juist te moeilijk? Het aantal woorden was wel erg veel. De kaartjes zijn in ieder geval van de meest voor de hand liggende thema s en van thema s die elk jaar weer terug komen. Het aantal kaartje was wel erg veel. Jammer dat sommige afbeeldingen wat onduidelijk zijn. Het aantal themawoorden is voldoende, de woorden gaan van makkelijk naar moeilijk. Dat is ook de bedoeling. Verder is het goed dat er onderscheid wordt gemaakt tussen werkwoorden, zelfstandige naamwoorden en overige woorden.

22 Wat zijn uw bevindingen ten aanzien van het werken met de uitgewerkte thema s? Werkt het prettig, mist u nog wat etc. Ik miste een aanbod van sites die we kunnen gebruiken met spellen voor de kring en of verwerking tijdens de werk les. Het werken met uitgewerkte thema s werkt erg prettig, Je hebt alles direct bij de hand en kunt het pakken als je er mee wilt werken. We misten vooral concrete dingen als boekenlijsten en aangeven welke sites. Dus vooral die dingen benoemen. p zich goed, maar zoals al is gezegd moet het nog wat concreter. Dus welke website wordt bedoeld, welk boek en waar te vinden. Concrete voorbeelden zijn belangrijk, anders wordt het te algemeen. Verder bevalt het goed, het scheelt ons toch weer tijd om uit te werken. p welke manier leert u de leerlingen nu de nieuwe woorden aan? Naar aanleiding van een verhaal, versje en of liedje. Verwerking in de grote kring d.m.v. woordkaarten, werkbladen ( Voorextra instructie kleine kring) Herhalen d.m.v. spellen: Bingo, memory spellen op Touch screen. Soms coöperatief ander keer kleine en of grote kring. Dit gebeurt veelal door plaatjes/kaartjes/ of voorwerpen te laten zien, De dingen moeten concreet gemaakt worden. Dat wisselt. Vaak introduceren we een thema en maken we met de kinderen een woordspin. f een prentenboek staat centraal. Dan komen de woorden daar al in voor. Daarna herhaal je de woorden spelenderwijs. Met de kaartjes erbij, dat is erg belangrijk. Zo wordt het concreet voor de kinderen Is de gedachte over hoe u de voorkennis wilt activeren bij de Nee, Deze werkvormen gebruikte we al. Vaak worden de thema s aan de hand van concrete Ja, ik deed dat nooit echt bewust. Het kwam wel aan

23 leerlingen veranderd? Graag korte toelichting. dingen aangeboden. De voorkennis wordt bij de kinderen geactiveerd door ze er eerst over te laten vertellen wat ze al weten. de orde maar niet zo bewust. Zou u standaard bij elk thema een prentenboek willen gebruiken? Verklaar uw antwoord. Dit deed ik al. Ik maak graag gebruik van prentenboeken omtrent een thema omdat ik graag voorlees en zie dat de kinderen op deze manier erg geboeid kunnen zijn. Je hebt beter contact met de kinderen en kunt een interactie houden. Ja, dat vind ik erg belangrijk. ok wil ik het verhaal vaker voorlezen. Dat is belangrijk voor de woordenschat. Geeft u de aangeboden woorden nu meer in modellen zoals woordenstarter en woordentrap weer, nu u weet welke u kunt gebruiken? Welke modellen gebruikt u? Deze heb ik nog niet gebruikt daar bij het thema school de kleuren en de vormen prioriteit hadden. Ik gebruik nog geen vast model. Dat wel. Ik heb de woordentrap gebruikt. Verder nog niet, het schooljaar is net begonnen en we zijn pas bij het eerste thema. Tot nu toe heb ik die modellen nog niet gebruikt, maar het lijkt me zeker handig. Ik wil ze zeker allemaal uitproberen. Hangt u het ingevulde model zichtbaar op in de klas voor de leerlingen? Wat vindt u daar van? Nog niet gebruikt. We hebben het nog niet zichtbaar opgehangen. De woordspin hangt er vaak wel Nog niet gedaan dus Hangt u de aangeboden (thema)woorden voor de leerlingen zichtbaar op in je klas? Hoe doet u dat? Themawoorden hangen als woordkaarten op het prikbord. De aangeboden woorden hangen wel zichtbaar in de klas. We bevestigen ze op het prikbord. We maken wel een selectie uit de vele woorden. p het prikbord, zodat de kinderen ze kunnen zien. Die hangen op het

24 prikbord, zichtbaar in de klas. Zo kun je er gemakkelijk na verwijzen. Maar met regelmaat halen we ze er weer af om mee te flitsen, werken of een andere werkvorm. p welke manier herhaalt u de aangeboden woorden? Zijn dat verschillende werkvormen, routines en grafische modellen? Welke gebruikt u? Woordkaarten. De woorden worden tijdens een Coöperatieve spelles wel eens herhaald. ok gebruik ik ze in een kleine kring tijdens de inloop voor de hulpgroepjes. Steeds met de woordkaartjes. Vooral veel herhalen. Via digibord, woordkaarten, uitbeelden, coöperatieve werkvormen, enz. Hoe worden de themawoorden gecontroleerd? Via spel memory bingo werkbladen ect. In de kleine kring. Ze worden gecontroleerd tijdens een kringgesprek in een kleine kring of als de woorden in een prentenboek voorkomen. ok maken we werkbladen waarbij de kinderen sommige woorden kunnen stempelen. Dat vind ik nog lastig bij kleuters. Veel herhalen en coöperatieve werkvormen. We gaan niet bij ieder kind ieder woord controleren.

25 Zou u een andere aanpak kiezen voor het selecteren van woorden, die de kinderen per thema aangeboden krijgen? Graag een korte toelichting. Selectie door verbanden te leggen tussen de verschillende woorden. Nee, woordkaarten zijn erg belangrijk. De kinderen moeten kunnen zien waar we het over hebben. Nee, dit is duidelijk en helder. Woorden worden zo goed besproken en toegelicht. Kinderen hebben veel behoefte aan herhaling en op verschillende manieren. Zo blijft de kennis beter hangen. Nee, de aanpak is verder goed. Hoeveel tijd bent u ongeveer kwijt met het aanbieden van de woorden volgens het Viertaktmodel? Wat vindt u daarvan? Verklaar uw antwoord. Ik ga uit van ongeveer 15 minuten per keer. Dit verschilt uiteraard wel. Ik heb me daar niet in verdiept. Wij besteden erg veel tijd aan goede communicatie met de kinderen. Dat wisselt. Het zit vaak verweven in allerlei dagelijks activiteiten. Het komt in ieder geval iedere dag minstens 10 min aan bod. Herhaling is belangrijk, dus dat is zinvol. Heb ik nog niet gedaan. Wat kunt u al zeggen over de resultaten met deze manier van werken? Verklaar uw antwoord. Dit kan ik nu nog niet zeggen omdat vormen en kleuren prioriteit hadden. Door het aanbieden van woordkaarten zien en begrijpen de meeste kinderen wel wat er bedoeld wordt en zo merken we wel dat ze de woorden ook kunnen gebruiken als we er naar vragen. n.v.t. Geen oordeel.

26 Had u van te voren bepaalde verwachtingen ten aanzien van de afstudeeropdracht? Graag korte toelichting. Een aanvulling op de bestaande didactische werkvormen. Dit is wel uitgekomen. De verwachtingen die ik had was dat er vooreen aantal thema s wat woordkaarten gemaakt zou worden en dat er een klein onderzoekje zou zijn hoe het is met de woordenkennis van 4 / 5 jarigen. Wat meer handvatten om woorden aan te leren. Nee, ik wist ervan, maar meer ook niet. Eventuele op of aanmerkingen met betrekking tot dit afstudeerwerkstuk. Woordkaarten soms niet helemaal duidelijk wanneer je ze op het prikbord wil hangen. Ik heb nog weinig gekeken naar de verdere uitwerking. Ik vind wel dat je veel woordkaarten hebt gemaakt. Niet alle kaartjes zijn even duidelijk of pedagogisch verantwoord. Dit is een belangrijke opdracht, woordenschat is zwak hier in onze school. Geen. Bij vragen van jou kant hoor ik het graag!

27 Hitlijsten zoekmachines Zoekmachine: Hits Abstract gelezen Hele artikel/document gelezen Woordenschatonderwijs Woordenschat bij kleuters Kagan coöperatief leren Hoe leren jonge kinderen Leerkrachtengedrag bij woordenschat Viertaktmodel vierfasen model Verhallen, verschillende leerstijlen Krachtige leeromgeving nderzoekend leren Criteria woordenlijsten Frequente woorden Werkvormen woordenschat Kleuters en woordenschat Coöperatief lesidee woordenschat Materialen woordenschat Zoekmachine: scholar.google.com Hits Abstract gelezen Hele artikel/document gelezen Woordenschatonderwijs Woordenschat bij kleuters Kagan coöperatief leren Hoe leren jonge kinderen Leerkrachtengedrag bij woordenschat Viertaktmodel vierfasen model Verhallen, verschillende leerstijlen Krachtige leeromgeving nderzoekend leren Criteria woordenlijsten Frequente woorden Werkvormen woordenschat Kleuters en woordenschat Coöperatief lesidee woordenschat Materialen woordenschat