Onderwerp Standpuntbepaling in de discussie rond de samenvoeging van Flevoland, Utrecht en Noord- Holland in landsdeel West.

Transcriptie

1 Raadsvoorstel Datum raadsvergadering : 28 maart 2013 Agendanummer : 09 Datum : 12 maart 2013 Onderwerp Standpuntbepaling in de discussie rond de samenvoeging van Flevoland, Utrecht en Noord- Holland in landsdeel West. Aan de leden van de raad, Voorgesteld besluit Uit te spreken dat: de noodzaak van opschaling van de drie provincies Utrecht, Noord-Holland en Flevoland onvoldoende is aangetoond; er eerst een zorgvuldige inhoudelijke studie moet plaatsvinden hoe de problemen het beste kunnen worden aangepakt; als er toch gekozen moet worden tussen landsdeel Oost of landsdeel West wordt gekozen voor landsdeel West (ongedeeld Flevoland) op grond van de argumenten genoemd bij de standpuntbepaling. 1. Inleiding Bij het aantreden van het nieuwe kabinet kondigde minister-president M. Rutte aan dat de bestuurlijke indeling van ons land zal veranderen. Het huis van Thorbecke wordt aangepast, zo zei hij. Dat doen we vanuit de overtuiging dat veel taken van de overheid het beste dicht bij mensen kunnen worden uitgevoerd. Maar, betoogde hij, om kwaliteit te kunnen blijven leveren, hoort daar wel, vanuit kosten- en efficiencyoverwegingen een andere maatvoering bij. Vandaar, vervolgde hij, dat het regeerakkoord voor de langere termijn een eindbeeld schetst van vijf landsdelen en van gemeenten van in principe minimaal inwoners. Om zijn standpunt te onderbouwen, zei Rutte, daarmee doen we niets af aan het grote belang van de identiteit en lokale en regionale betrokkenheid van mensen. Die betrokkenheid hangt nooit af van organisatiemodellen. Maar een goed openbaar bestuur, dat is toegesneden op de toekomst vraagt wel om keuzes. Daarna liet de premier weten dat de opschaling in goed overleg met de medeoverheden zal plaatsvinden. Voor de eerste keer meldde hij vervolgens de samenvoeging van de provincies Noord-Holland, Utrecht en Flevoland. 2. Brief van de minister Het kabinet heeft direct werk gemaakt van haar standpunt. Op 14 december 2012 motiveert de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties waarom tot opschaling van de provincies moet worden gekomen. In de bijlage bij dit raadsvoorstel treft u de brief van minister R.H.A. Plasterk aan. In het kort gaan we op enkele hoofdlijnen in deze brief in. Waarom is provinciale schaalvergroting nodig? De minister noemt zes argumenten. 2.1 Sterk middenbestuur De minister beoogt een sterk middenbestuur. Hij constateert dat het schaalniveau van de maatschappelijke ontwikkelingen waar provincies mee te maken krijgen steeds minder goed aansluit bij de bestuurlijke schaal van de huidige provincies. Met de vorming van de vijf landsdelen wil het kabinet het provinciaal bestuur sterker en meer toekomstbestendig maken. Begonnen wordt 1

2 met landsdeel West. De fusie van Flevoland, Noord-Holland en Utrecht dient gezien te worden als een aanzet tot een vervolg waarin ook elders landsdelen worden gevormd. 2.2 Verhouding provincies tot gemeenten De minister constateert dat de achterliggende decennia vele gemeenten zijn opgeschaald of op regionaal niveau samenwerken. Om de regisserende rol van de provincies te behouden acht de minister het van belang dat de gemeenten voldoende omvang hebben. Zonder aanpassing van de provinciale schaal bestaat het risico dat gemeenten en provincies teveel in elkaars vaarwater terecht komen Knellende grenzen De provincies hebben naar de mening van de minister als gebiedsregisseur de verantwoordelijkheid om de ruimtelijke-economische dynamiek op regionaal niveau in goede banen te leiden. Binnen de gestelde kaders voert de provincie, in samenwerking met de gemeenten, maatschappelijke instellingen en marktpartijen de regie op de ruimtelijk ontwikkelingen. De aansturing van de provincie moet worden versterkt, vindt de minister. Daarom zijn de huidige provinciegrenzen minder relevant. Door de opschaling zullen de aansturingproblemen verminderen. 2.4 Sterke partner voor bedrijven De opschaling zal bijdragen aan een beter investerings- en vestigingsklimaat. Naar de mening van de minister zal de opschaling van provincies er voor zorgen dat een duidelijker aanspreekpunt ontstaat voor (inter)nationale bedrijven. Er ontstaat meer bestuurlijke slagkracht, waar het georganiseerde bedrijfsleven om vraagt. 2.5 Bestuurlijke drukte minder en kosten besparen De minister verwacht dat de coördinatieproblemen zullen verminderen door de opschaling van de provincies. Complexe gebiedsopgaven, waar provincies de regie op voeren, vereisen betrokkenheid en medewerking van meerdere overheden en marktpartijen. Op dit moment wordt onvoldoende door al die overheden samengewerkt, volgens de minister. Teveel bestuurlijke drukte ontstaat dan. De besluitvorming wordt er door vertraagd en de slagvaardigheid van handelen neemt af. Dat is schadelijk voor het vertrouwen in het provinciaal bestuur en de internationale concurrentiepositie van Nederland. De minister verwacht dat de opschaling van provincies een kostenbesparing oplevert. Met de vorming van vijf landsdelen is op lange termijn een structurele bezuiniging van 75 miljoen euro ingeboekt in het Provinciefonds. In deze kabinetsperiode beloopt de kostenbesparing van de eerste fusie van de provincie Flevoland, Noord-Holland en Utrecht 15 miljoen euro in Inspelen op Europa Vanuit Europees perspectief is opschaling van provincies nodig, omdat de Europese Unie haar beleid en middelen steeds meer toespitst op de Europese regio's (o.a. structuurfondsen, regionaal maatwerk in regelingen). De provincies zijn te klein, zo betoogt de minister, om binnen de Europese arena effectief te kunnen opereren en concurreren. 2.7 Conclusie Wanneer we deze (zes) argumenten op ons in laten werken dan bespeuren we een zekere overlap in de onderbouwing. Met name de slagkracht op economisch en ruimtelijk gebied is reden voor de minister om de provincies op te schalen. Dat komt sterk tot uitdrukking in zijn voorstel om Flevoland, Utrecht en Noord-Holland samen te voegen. 3. Landsdeel West Eén van de belangrijkste redenen om Flevoland, Utrecht en Noord-Holland samen te voegen is dat de huidige schaal van het provinciaal bestuur niet meer goed aansluit op de schaal van de ruimtelijk-economische opgaven. Het kerngebied Amsterdam-Almere-Utrecht ligt nu in drie provincies. Dat is niet bevorderlijk voor het (be)sturingsproces. De vele vraagstukken die in dit 2

3 grootstedelijk gebied grensoverschrijdend spelen, behoeven een proactieve aansturing en het aanjagen van gerichte investeringen. De opgeschaalde provincie kan zich beter en meer geïntegreerd richten op internationale acquisitie van bedrijven en draagt daarmee bij aan een krachtige economische ontwikkeling. Voorts kan de provincie haar eigen investeringen meer integraal (binnen een groter gebied ) afwegen en prioriteren, vindt de minister. 4. Proces Het kabinet heeft de ambitie om de samenvoeging van de provincies Flevoland, Utrecht en Noord- Holland vóór de provinciale Statenverkiezingen op 18 maart 2015 te realiseren. Een strak schema heeft de minister opgesteld om die datum te halen. Vandaar dat hij een overlegronde is opgestart, voor burgers en voor overheden in de drie provincies. De bijeenkomst voor de bestuurders uit de gemeenten Noordoostpolder en Urk is op woensdag, 27 maart 2013 in het gemeentehuis te Emmeloord. Voor de inwoners is een bijeenkomst belegd op donderdag, 28 maart 2013, eveneens in het gemeentehuis te Emmeloord. Op dit moment bevinden we ons (nog) in de fase van het zogenaamde open overleg. Er kan nog van alles met het voornemen tot opschaling gebeuren. De minister maakt na het open overleg de balans op en weegt vervolgens alle opmerkingen, zienswijzen en standpunten af. Uiteindelijk beslist hij of er een wetsvoorstel komt. Dan pas start hij de officiële procedure. Als college meenden we het wetsvoorstel te kunnen afwachten, alvorens de gemeenteraad om een uitspraak te vragen. Op dat moment weten we immers pas of, en welke opschaling van provincies er komt. 4.1 Open overleg Op verzoek van ons college heeft minister Plasterk de beide colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten Noordoostpolder en Urk voor een open overleg op dinsdag, 12 maart 2013, in Den Haag uitgenodigd. Van de zijde van de Noordoostpolder woonden burgemeester A. van der Werff en wethouder W. Schutte dit open overleg bij en van onze zijde burgemeester P.C. van Maaren, wethouder B. Visser en gemeentesecretaris M. Bogerd. Tijdens dit overleg is door burgemeester P.C. van Maaren aangegeven dat, wat Urk betreft er geen opschaling van de provincies behoeft plaats te vinden. Daarnaast motiveerde onze voorzitter de eenheid van Flevoland. In reactie daarop liet de minister weten dat hij begrip heeft voor het standpunt van beide gemeenten maar dat wat hem betreft de opschaling gewoon doorgaat. Daarnaast drong hij aan om als gebied Noordelijk Flevoland één geluid te laten horen. Van de zijde van de gemeente Noordoostpolder is daarop verklaard dat, als de megaprovincie er toch komt, Noordoostpolder kiest voor Landsdeel Oost (Overijssel en Gelderland). Burgemeester P.C. van Maaren liet weten als college wel een standpunt te hebben, maar dat de gemeenteraad zich daarover eerst moet uitspreken. Het standpunt van het college is, als de opschaling van de provincies doorgaat, het college van Urk kiest voor een ongedeeld Flevoland (landsdeel West). De minister liet weten die keuze begrijpelijk te vinden, maar hechtte er aan ook het standpunt van de gemeenteraad te (mogen) vernemen. Onze voorzitter heeft daarop verklaard zo spoedig, als mogelijk is, de gemeenteraad zijn standpunt te vragen. 5. Beoordeling Gelet op het verzoek van de minister willen we eerst een oordeel geven over de noodzaak tot provinciale opschaling van de provincies Noord-Holland, Utrecht en Flevoland. Daarna komen we tot ons voorstel. 5.1 Snelheid Daadkracht en snelheid kan de minister niet ontzegd worden. Hij pakt dit project voortvarend en met hoge snelheid aan. De wijze van aanpak en de hoge snelheid konden wel eens ten koste gaan van de zorgvuldigheid en inhoudelijke afweging. Vanwaar die haast? Een weloverwogen proces en inhoudelijke discussie kunnen in de toekomst profijt afwerpen. Daarnaast vragen wij ons af of er voldoende draagvlak in Den Haag is voor de plannen van de minister. Met andere woorden krijgt de minister uiteindelijk de vereiste meerderheid in de Eerste 3

4 Kamer voor zijn voorstel? Zo niet, dan hebben we met z'n allen wel erg veel energie, tijd en kosten verspild. Zit Nederland in een tijd van financiële en economische crisis daarop te wachten? 5.2 Probleemanalyse Gebruikelijk is het dat eerst een probleemanalyse wordt opgesteld. Zijn we het eens over deze analyse dan wordt een plan van aanpak vastgesteld: op welke wijze kom je tot de probleemoplossing. Veelal worden voor de oplossing diverse varianten aangedragen. Voor- en nadelen, kansen en bedreigingen worden benoemd. Dat gebeurt nu niet. In dit proces begint de minister direct aan de oplossing en stelt die ter discussie. Met als stok achter de deur, vóór de komende Statenverkiezingen moet de zaak beklonken zijn. Dit lijkt ons de omgekeerde wereld. Wij pleiten voor een zorgvuldiger proces. Het kan best zijn dat uiteindelijk toch opschaling de enige oplossing is. Maar dan is dat de uitkomst van een inhoudelijke bestudering van de problemen en het zoeken van oplossingen. Wie weet komt er een andere schaal uit of worden andere grenzen getrokken. Als vanzelf komen we dan uit bij de landsbrede aanpak die wij bepleiten. 5.3 Landsbrede aanpak Van een integrale aanpak is geen sprake. Drie provincies worden er nu uitgehaald, als proef, als pilot, om samengevoegd te worden. Stel dat deze (eerste) pilot niet succesvol verloopt en het overige deel van Nederland bij het oude blijft dan zijn we wel opgeslokt door een megaprovincie. Dat lijkt ons niet in het belang van de inwoners van Texel tot Renswoude en van Urk tot Oudewater. Waarom geen gelijk opgaan? Bij de minister hebben we dan ook gepleit voor een integrale aanpak (landsbreed) van de opschaling van de provincies in landsdelen. Niet drie provincies er uitlichten. Dan trek je, naar ons gevoelen, het bestuurlijk nationale gebouw scheef. 5.4 Goedkoper en slagvaardiger Schaalvergroting leidt tot meer efficiency, meer kwaliteit en sterkere bestuurskracht. Dat is tenminste de verwachting van de minister. Hij rekent op een forse bezuiniging. Is dit realistisch? Er zijn hoegenaamd geen onderzoeken die aantonen dat schaalvergroting leidt tot lastenvermindering of ontbureaucratisering. Wel kennen we voorbeelden uit de praktijk bij gemeentelijke herindelingen die aantonen dat de verwachtingen niet zijn uitgekomen. Burgers krijgen vaak de belofte dat de nieuwe, grotere gemeente meer gaat doen voor minder geld. Het eerste klopt meestal wel, maar het tweede veelal niet. Onderzoeken en de praktijk (!) tonen aan dat van kostenbesparing en/of efficiencywinst niet of nauwelijks sprake is. Tijdens zijn nieuwjaarstoespraak heeft onze voorzitter al op andere sectoren gewezen. In de zorg, in het onderwijs en noem maar op werden en worden instellingen steeds groter. Naast financiële problemen bleek ook de bestuurbaarheid en beheersbaarheid voor grote problemen te zorgen. 5.5 De burger Wanneer we de stukken lezen dan vragen wij ons af of het kabinet zichzelf niet tegenspreekt. Het kabinet kiest voor een slanke en doortastende overheid, die aan de kant van mensen gaat staan. Gebeurt dat met het opschalen van de provincies? Wordt het bestuur door opschaling dichter bij de burger gebracht? Bij de decentralisaties op het sociaal terrein zeggen we: ja, maar met de opschaling van de provincies: nee. Dat staat haaks op elkaar. Evenals het streven van het kabinet naar gemeenten boven de inwoners. Wij zullen blijven aangeven dat de discussie over de inhoud moet gaan en niet over de structuur of over het inwoneraantal. De veranderingen moeten in het belang van de inwoners zijn, anders moet je er niet aan beginnen. Een overheid, die echt iets voor de burger wil betekenen, moet bereikbaar zijn, open staan voor een gesprek, aanvoelen wat er leeft, dicht bij de burger staan etc. En van bovenaf iets opleggen, is nooit een succes geworden. In plaats van dwang is draagvlak nodig. Hij die het beste dient, plukt de meeste vruchten in de toekomst, luidt een Engels spreekwoord. Laten we dit woord ter harte nemen. 4

5 6. Kiezen uit delen Uit het vorenstaande blijkt duidelijk, dat wij de tijd nog niet rijp achten tot opschaling. Dit hebben we de minister ook medegedeeld. In ons overleg op 12 maart 2013 antwoordde de minister dat hij genoemde bezwaren op meerdere plekken heeft gehoord, maar het proces wordt vervolgd. Hij drong aan op een standpunt bij welk landsdeel Urk wenst te worden ingedeeld. U begrijpt dat wij op dit moment het standpunt blijven huldigen dat teveel wordt gekeken naar structuur en te weinig naar inhoud. Zolang er geen gedegen onderzoek heeft plaatsgevonden, zijn er onvoldoende argumenten om Flevoland, Noord-Holland en Utrecht samen te voegen. Daarnaast kiezen we voor een ongedeeld Flevoland. Op dit moment. Maar daarna? Als de (snel)trein gewoon doorgaat. Waar kiezen we dan voor? 6.1 Gemeente Noordoostpolder Onze buurgemeente Noordoostpolder heeft er werk van gemaakt. Een rapport is door een extern bureau opgesteld, de bevolking is gehoord en de raadscommissie heeft zich uitgesproken. De bevolking van de gemeente Noordoostpolder heeft uitgesproken liever bij landsdeel Oost (Overijssel en Gelderland) te willen worden ingedeeld dan bij landsdeel West (Noord-Holland, Flevoland en Utrecht). De stuurgroep Standpuntbepaling Provinciale herindeling van de gemeente Noordoostpolder roept de minister op om de effecten van een fusie tussen de provincies Noord-Holland, Utrecht en Flevoland helder in beeld te brengen en voor de positie van de Noordoostpolder in het bijzonder. Dit is door de burgemeester van de gemeente Noordoostpolder ook tijdens het overleg met de minister op 12 maart 2013 verwoord. Op zich vinden wij dit laatste begrijpelijk en belangrijk. 6.2 Gemeente Urk Noordoostpolder kiest voor landsdeel Oost, begrijpen wij. Dat maakt voor ons de keuze lastig(er). De minister drong dan ook aan op een eensluidend standpunt. Hij is niet van plan beide gemeenten bij verschillende landsdelen in te delen. Zou ook vreemd zijn. Vandaar dat hij benieuwd is naar het standpunt van de gemeente Urk, en van de gemeenteraad in het bijzonder. Onze voorzitter heeft de minister laten weten dat, wanneer Urk moet kiezen, hij verwacht dat de keuze valt op landsdeel West. De minister zei dat dit standpunt beter paste bij het gezamenlijk pleidooi van beide gemeenten om Flevoland niet op te delen. 6.3 Plussen en minnen Om tot een afweging en standpuntbepaling binnen uw gemeenteraad te komen, noteren we eerst even de feiten, zoals die bij ons nu bekend zijn: a. er is op dit moment een sterke oriëntatie van Urk op Flevoland b. de meeste gemeenschappelijke regelingen waarin Urk deelneemt bestaan uit Flevolandse gemeenten c. de ervaringen met Flevoland worden prettiger ervaren dan destijds met Overijssel d. de ligging aan de A6 geeft een goede (ver)binding (noord-zuid) met Flevoland en de Randstad e. de oost-west verbinding (N50) betekent meer een relatie met Friesland en Overijssel f. Urk heeft een mentaliteit, karakter, van aanpakken, gewoon doen, durf en lef. Dat brengt een zekere directheid in handelen en communicatie met zich mee g. wat de religieuze en ethische cultuur betreft, past Urk meer bij Overijssel h. Urk wordt de parel van Flevoland genoemd en heeft een bijzondere eigenheid en identiteit, die meer uniek zal zijn in de Randstad dan in Overijssel i. zowel bij landsdeel West als bij landsdeel Oost zal Urk aan de uiterste rand komen te liggen j. voor het voortgezet en hoger (beroeps)onderwijs is er een belangrijke oriëntatie van Urker jongeren op Kampen en Zwolle, Groningen en Leeuwarden k. geografisch, landschappelijk gezien biedt het blauwe hart (het IJsselmeer) een goede verbinding met de Randstad l. historisch gezien liggen er banden met zowel de Randstad (Amsterdam/Noord-Holland/rijk, van ) als met Overijssel ( ). Sinds 1986 met Flevoland. 5

6 7. Standpuntbepaling Op grond van deze feiten komen wij tot de conclusie om te kiezen voor landsdeel West en we motiveren ons standpunt als volgt. 1. Landsdeel West speelt/gaat een belangrijke rol spelen in Europees verband. Is van belang voor het benutten van de structuurfondsen. 2. Landsdeel West blijft de economische motor van Nederland. 3. Als het in de as Almere-Amsterdam-Utrecht regent, drupt het in de randzone (Urk) op vele beleidsterreinen. 4. Wat de mobiliteit betreft (pendel) vinden vele inwoners van Urk werk, nu al, in landsdeel West. 5. Geografisch gezien biedt het blauwe hart (het IJsselmeer) een goede verbinding met landsdeel West. Voor Urk is dit van groot belang voor het vervoer over water. 6. Wat de bestuurlijke oriëntatie betreft en de goede samenwerking met de Flevogemeenten, kan zonder verandering het werk worden voortgezet. 7. Als visserijgemeente past Urk beter bij het profiel van de kop van Noord-Holland (maritiem/visserij). Wij verwachten hierdoor sterker samen op te kunnen trekken voor deze sectoren, met steun van de nieuwe provincie 8. Ook achten wij het raadzaam dat het beheer van het IJsselmeer eenduidig bij het nieuwe landsdeel komt, zodat we één aanspreekpunt en een bestuurlijke partner hebben voor onze visserijbelangen op het IJsselmeer. 8. In landsdeel West zal Urk unieker zijn ( de parel van Holland worden). Burgemeester en Wethouders van Urk, P.C. van Maaren, burgemeester M. Bogerd, secretaris 6

7 Raadsbesluit Dossiernummer: De raad van de gemeente Urk, op voorstel van het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Urk d.d. 12 maart 2013 besluit: uit te spreken dat: de noodzaak van opschaling van de drie provincies Utrecht, Noord-Holland en Flevoland onvoldoende is aangetoond; er eerst een zorgvuldige inhoudelijke studie moet plaatsvinden hoe de problemen het beste kunnen worden aangepakt; als er toch gekozen moet worden tussen landsdeel Oost of landsdeel West gekozen wordt voor landsdeel West (ongedeeld Flevoland) op grond van de argumenten genoemd bij de standpuntbepaling. Urk, 28 maart 2013, de raad van de gemeente Urk, de griffier, de voorzitter, 7