MEMO. leden van de raad Burgemeester en wethouders. Van: 19 februari 2013/BV/

Transcriptie

1 MEMO Aan: Van: Betreft: Datum: leden van de raad Burgemeester en wethouders Wet Arhi 19 februari 2013/BV/ A. Achtergrond informatie proces tot nu toe. Op 14 december 2012 hebben wij een brief ontvangen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties inzake de start procedure samenvoeging Flevoland, Noord- Holland en Utrecht. Op basis van artikel 19 juncto artikel 8 van de Wet algemene regels herindeling (Wet Arhi) wordt het open overleg gestart met alle gemeenten en provincies over de motieven en voorwaarden van de voorgenomen fusie. Verder wordt in deze brief de argumentatie uiteengezet waarom volgens het kabinet provinciale schaalvergroting noodzakelijk is. In reactie op voorgaande brief heeft de provincie Utrecht in januari een brief naar alle Utrechtse gemeenten verstuurd waarin het belang van reflectie op het voornemen en het ontwikkelen van een visie en standpunt onder de aandacht wordt gebracht. Tevens is een inschatting gemaakt welke planning zal worden nagestreefd. Afgelopen maandag 28 januari heeft de VNG afdeling Utrecht in samenwerking met de provincie Utrecht een vooraankondiging gestuurd voor een debatbijeenkomst voor de Utrechtse gemeenten om over de kabinetsvoornemens voor de fusie van de provincies Noord-Holland, Flevoland en Utrecht met elkaar in gesprek te gaan. Deze debatbijeenkomst bouwstenen voor het consultatiegesprek met de minister over de fusievoornemens van 3 provincies heeft plaatsgevonden op donderdag 14 februari Op 1 februari 2013 heeft minister Plasterk een brief naar alle colleges van gedeputeerde staten van de provincies Flevoland, Noord-Holland en Utrecht, alsmede naar de colleges van Burgemeester en Wethouders van de inliggende gemeenten verzonden betreffende de open overlegfase in dit proces. Hiervoor was een termijn tot en met 28 februari 2013 opgenomen en is nu verlengd tot en met 1 april 2013 omdat meer tijd nodig is om met alle betrokkenen in gesprek te gaan. De doelstelling om de samenvoeging voor de Provinciale Statenverkiezingen op 18 maart 2015 te hebben gerealiseerd, blijft gehandhaafd. Op 11 maart 2013 van tot uur in het provinciehuis van Utrecht is voor Utrechtse bestuurders van (inliggende) gemeenten, waterschappen, buurprovincies, maatschappelijke organisaties en bedrijven uit de provincie Utrecht een bijeenkomst in kader van de open overleg fase georganiseerd, in Utrecht. Voorstel College Het college van Soest heeft op 5 februari 2013 in de B&W vergadering gesproken over de opgestarte Wet Arhi procedure inzake het voornemen om de eerder genoemde provincies te fuseren. Op basis van dit overleg stelt het College, het presidium voor, dat de raad zich over dit voornemen kan uitspreken. Om de raad hierin te faciliteren is deze memo opgesteld. In deze memo komen de volgende aspecten aan bod: A. Achtergrond informatie proces tot nu toe. B. Beknopte samenvatting algemene argumenten m.b.t. fuseren van de drie provincies. C. Mogelijke voor en nadelen van het fuseren van de drie provincies. D. Mogelijke effecten hiervan voor Soest. E. Kanttekeningen. F. Tot slot. 1

2 Beoogd resultaat 1. De raad middels deze memo te faciliteren om in staat gesteld te worden zich een beeld te vormen over het ingezette proces rondom de fusie van de drie provincies, zodat de raad zich over dit voornemen kan uitspreken. B. Beknopte samenvatting algemene argumenten voor provinciale opschaling (voor uitgebreide toelichting zie brief Minister Plasterk 14 december 2012) Waarom is samenvoeging van Flevoland, Noord-Holland en Utrecht nodig? De minister geeft hierin het volgende aan: het kabinet wil in deze periode als eerste de opschaling van de provincies Flevoland, Noord-Holland en Utrecht realiseren. De reden is dat in het bijzonder voor de Noordvleugel van de Randstad geldt dat de schaal van het provinciaal bestuur niet meer goed aansluit op de schaal van de ruimtelijk-economische opgaven. Het economisch kerngebied Amsterdam-Almere- Utrecht ligt binnen drie provincies en resulteert in provinciegrens overschrijdende opgaven. Samenvoeging van de drie provincies is de aansluiting van de bestuurlijke organisatie bij de ruimtelijkeconomische dynamiek die in dit gebied al langer zichtbaar is. Het betreft complexe ordeningsvraagstukken (wonen, mobiliteit en infrastructuur, economie, landschap, waterbeheer en duurzaamheid), waarbij de provincie als gebiedsregisseur een belangrijke coördinerende rol heeft. De vraagstukken behoeven proactieve aansturing en het aanjagen van gerichte investeringen. De opgeschaalde provincie kan zich beter en meer geïntegreerd richten op de internationale acquisitie van bedrijven en draagt daarmee bij aan een krachtige economische ontwikkeling. Voorts kan de provincie haar eigen investeringen meer integraal (binnen een groter gebied) afwegen en prioriteren. De concurrentiekracht van de Noordvleugel vraagt om permanente versterking. Economische activiteiten concentreren zich steeds meer in grootstedelijke regio's. Het is van belang dat de Noordvleugel een sterke positie inneemt ten opzichte van andere binnenlandse maar vooral ook buitenlandse grootstedelijke regio's. Het belang van een eenduidige, integrale en krachtige aansturing van de ruimtelijk-economische vraagstukken neemt dus toe. Om sterk te staan in de mondiale concurrentiestrijd is adequate ondersteuning van de ruimtelijk-economische dynamiek noodzakelijk. Wijzigingen in de inrichting van het binnenlands bestuur zijn geen doel op zich. Voor de organisatie van het bestuur geldt dat de inhoud leidend is en de structuur volgt. Tegelijkertijd is een passende structuur onmisbaar om het binnenlands bestuur goed te laten functioneren. 1. Perspectief van de landsdelen: een sterk middenbestuur; Nederland heeft sterke, stabiele en betrouwbare provincies. De afgelopen jaren is het profiel van de provincies als gebiedsregisseurs op het terrein van ruimte, natuur en economie versterkt. Met het nastreven van een materieel gesloten huishouding voor provincies geeft het Regeerakkoord aan dat dit zo moet blijven. Tegelijkertijd constateert minister Plasterk, dat het schaalniveau van de maatschappelijke ontwikkelingen waar provincies mee te maken hebben, steeds minder goed aansluit bij de bestuurlijke schaal van provincies. Met de vorming van landsdelen wil het kabinet het provinciaal bestuur sterker en meer toekomstbestendig maken. Willen burgers, bedrijven en instellingen in de toekomst kunnen blijven vertrouwen op provincies die effectief hun taken uitvoeren en daarmee de randvoorwaarden creëren voor welzijn en welvaart, dan zijn aanpassingen in de bestuurlijke structuur noodzakelijk. De fusie van Flevoland, Noord-Holland en Utrecht dient gezien te worden als aanzet tot een vervolg waarin ook elders landsdelen worden gevormd. 2. Inspelen op ontwikkelingen in het binnenlands bestuur: verhouding van provincies ten opzichte van gemeenten; Veranderingen in het binnenlands bestuur zelf geven aanleiding om de schaal van provincies aan te passen. Veel gemeenten zijn in de afgelopen decennia opgeschaald of werken samen op (sub)regionaal niveau; een ontwikkeling die door het kabinet verder wordt bevorderd. Behalve kleine veranderingen en de komst van de provincie Flevoland (1986), is de schaal van provincies sinds de 19e eeuw onveranderd gebleven. Om de regisserende rol van de provincies te behouden is het van belang zij een duidelijke positie innemen ten opzichte van (opgeschaalde) gemeenten en voldoende omvang hebben. 3. Knellende grenzen; Provincies zijn in ons land verantwoordelijk voor de coördinatie en aansturing van ruimtelijk-economische opgaven. Zij hebben als gebiedsregisseur de verantwoordelijkheid om de ruimtelijk-economische dynamiek op regionaal niveau in goede banen te leiden. In de afgelopen jaren hebben provincies op hun kerntaken ruimte, verkeer en vervoer, regionale economie en natuur meer ruimte gekregen van de Rijksoverheid. Met de Rijksstructuurvisie Infrastructuur en Ruimte is een belangrijke stap gezet ten aanzien van de decentralisatie van de beleidsvelden ruimte en natuur. De provincies zijn bij uitstek de overheid die kaders stelt voor de regionale ruimtelijk-economische ontwikkelingen. Daarbij betrekken provincies ook de regionale cultuurhistorie. Binnen de gestelde kaders voert de provincie, in 2

3 samenwerking met gemeenten, maatschappelijke en marktpartijen de regie op de ruimtelijke ontwikkelingen. De provincie stelt plannen op, coördineert en stuurt bij waar nodig en zorgt ervoor dat er tot uitvoering wordt overgegaan. Diverse adviezen (commissie Geelhoed1, OESO2, commissie Kok3, Raad voor het Openbaar Bestuur4) maken duidelijk dat het belangrijkste knelpunt in het middenbestuur het gebrek aan bestuurlijk eigenaarschap is. Dat is zorgelijk, omdat de ruimtelijk-economische dynamiek juist vraagt om eenduidige en krachtige bestuurlijke aansturing. De gebrekkige aansturing hangt samen met de groeiende schaal van ruimtelijk-economische opgaven. Hoewel minister Plasterk zich ervan bewust is dat geen enkele bestuurlijke grens tegemoet kan komen aan alle maatschappelijke dynamiek, zal door provinciale opschaling het schaalniveau van het provinciaal bestuur meer in evenwicht komen met de maatschappelijke opgaven. De huidige aansturingsproblemen zullen aanmerkelijk verminderen. 4. De provincie als sterke partner van het bedrijfsleven De opschaling van provincies draagt bij aan een beter investerings- en vestigingsklimaat. Private investeringen zijn in toenemende mate doorslaggevend bij het slagen van ruimtelijk-economische ontwikkelingen. Opschaling van provincies zorgt ervoor dat een duidelijker aanspreekpunt ontstaat voor het (internationale) bedrijfsleven. Er ontstaat meer bestuurlijke slagkracht, waar het georganiseerde bedrijfsleven om vraagt. Dit komt ten goede aan het investeringsniveau en geeft een impuls aan de gewenste publiek-private samenwerking. 5. Bestuurlijke drukte verminderen en kosten besparen Ook de coördinatieproblemen zullen verminderen door opschaling. Complexe gebiedsopgaven, waar provincies de regie op voeren, vereisen betrokkenheid en medewerking van meerdere overheden en marktpartijen. Deze partijen hebben verschillende belangen, bevoegdheden en verantwoordelijkheden. Maatschappelijke opgaven die uitstijgen boven de provinciegrenzen zorgen ervoor dat de complexiteit en behoefte aan coördinatie toeneemt. Dat komt doordat er meer (bestuurlijke) partijen bij betrokken zijn. Het gevolg is dat provincies veel moeten afstemmen, coördineren en onderhandelen. Als gevolg daarvan ontstaat nog meer afstemming en coördinatie. Bestuurders, burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties ervaren dit als teveel bestuurlijke drukte. Het vertraagt de besluitvorming en bedreigt de slagvaardigheid van handelen. Dat is schadelijk voor het vertrouwen in het provinciaal bestuur en de internationale concurrentiepositie van Nederland. De opschaling van provincies levert een kostenbesparing op. Met de vorming van vijf landsdelen is op de lange termijn een structurele bezuiniging van 75 miljoen euro ingeboekt in het Provinciefonds. In deze kabinetsperiode beloopt de kostenbesparing van de eerste fusie van de provincies Flevoland, Noord- Holland en Utrecht 15 miljoen euro in Inspelen op Europa Meer bestuurlijke slagkracht door provinciale opschaling is ook van belang tegen de achtergrond van de relatie tussen provincies, de Rijksoverheid en Europa. Voor de Rijksoverheid ontstaan sterkere partners om gezamenlijk ruimtelijk-economische ambities te realiseren. Vanuit Europees perspectief is opschaling van provincies nodig, omdat de Europese Unie haar beleid en middelen steeds meer toespitst op de Europese regio's (o.a. structuurfondsen, regionaal maatwerk in regelingen). De provincies zijn te klein om binnen de Europese arena effectief te kunnen opereren en concurreren. Zij werken daarom in Brussel al samen op landsdelenniveau. Dit illustreert dat de beoogde opschaling van provincies aansluit bij de richting die provincies zelf al zijn ingeslagen. C. Mogelijke voor- en nadelen van het fuseren van de drie provincies; Door de betrokken provincies worden verschillende voor- en nadelen benoemd. Maar overwegend staan de provincies Noord- Holland, Flevoland en Utrecht op dit moment niet positief tegenover het voornemen tot fuseren van deze drie provincies. Een van de argumenten is dat de integrale visie van het kabinet moet uitgaan van de samenhang binnen de gedecentraliseerde eenheidsstaat. Volgens de gehele Staten ontbreekt deze visie. Een zorgvuldige aanpak begint met een probleemstelling en niet bij de conclusie. Bij het nu voorliggende proces en dit voornemen om Utrecht, Flevoland en Noord-Holland samen te voegen gebeurt dat naar de mening van de meerderheid van de staten niet. U heeft inmiddels aangegeven naar aanleiding van de motie Kox dat u deze integrale visie gaat opstellen. Wij zien deze met belangstelling tegemoet. 1 1 Inbreng Eric Balemans, plv. voorzitter Provinciale Staten van Utrecht in de consultatie van minister Plasterk in het kader van de Arhi-procedure 5 februari

4 Onder bovenstaand onderdeel Samenvatting algemene argumenten voor provinciale opschaling (voor uitgebreide toelichting zie brief Minister Plasterk 14 december 2012), worden de argumenten en voordelen om de fusie te gaan realiseren uiteengezet. Wat hierin centraal staat is de rol van het midden bestuur. De fusie moet bewerkstelligen dat het middenbestuur efficiënt en daadkrachtig moet kunnen functioneren en dat het bijdraagt aan het verminderen van de bestuurlijke drukte. Een ander belangrijke aspect om tot fusie over te gaan is de verantwoordelijkheid voor de coördinatie en aansturing van ruimtelijke- en economische opgaven. Dit wordt steeds belangrijker ook met het oog op Europese ontwikkelingen en investeringen en de relatie als belangrijke en sterke partner hierin voor het bedrijfsleven. Er is veel dynamiek op dit terrein, er is veel leegstand op bedrijfsterreinen, kantoor- en woningbouw locaties en er zijn verschillende complexe gebiedsopgaven, waar provincies de regie op voeren, dat vereist betrokkenheid en medewerking van meerdere overheden en marktpartijen. Opschaling draagt bij aan een beter investerings- en vestigingsklimaat en draagt bij aan een duidelijker aanspreekpunt voor het (internationale) bedrijfsleven. De gefuseerde provincie heeft hierin een belangrijke rol. D. Mogelijke effecten hiervan voor Soest. De gemeente Soest kent een intensieve samenwerking met de provincie Utrecht op het gebied van in ieder geval twee belangrijke gebiedsgerichte samenwerkingsvormen, te weten Hart van de Heuvelrug en het Vliegveld. De provincie Utrecht heeft in deze samenwerkingsverbanden een belangrijke rol en bijdragen onder andere in het oplossen van problemen en het delen van een gezamenlijke verantwoordelijkheid in het realiseren van deze projecten. Wanneer de provincies gaan fuseren tot een grote provincie, dan zal dit naar verwachting van invloed zijn op dit type samenwerkingsverband tussen gemeente en provincie. De toekomstige provincie zal een grotere afstand hebben tot de projecten van de gemeente en daarin een andere meer kaderstellende rol hebben, waarbij meer op afstand knopen worden doorgehakt. Bij het project Masterplan Soesterberg heeft de provincie een meer klassieke rol, waarin de provincie ondersteuning verleent aan de uitvoering van het project vanuit haar verantwoordelijkheid als provincie. Deze vorm zal ook bij het vormen van een grote provincie doorgang kunnen vinden zoals dat nu ook het geval is. Het gaat in deze laatste vorm niet om de gebiedsgerichte samenwerkingsvorm zoals wij die bij de eerder genoemde projecten kennen, waarin een intensieve samenwerking tussen gemeente(n) en de provincie Utrecht plaatsvindt, maar meer gericht op bijvoorbeeld onderhoud N wegen en dergelijke. De toekomstige samengevoegde provincies hebben een belangrijke rol op het gebied van economische ontwikkeling binnen de nieuwe provincie. Waar de prioriteit en keuzes gemaakt worden binnen de provincie op het gebied van economische groei en ontwikkeling is nu nog onbekend, in de toekomst moet blijken wat het effect van de toekomstige keuzes van de nieuw te vormen provincie betekent voor Soest. Of bovenstaande een voor of nadeel is voor Soest is dan ook nog niet duidelijk, dat hangt ook voor een deel af van de visie van de lezer. Voor beide ontwikkelingen zijn namelijk voor- en nadelen te benoemen. Dichtbij elkaar staan in een intensieve samenwerking heeft voordelen dat je elkaar goed kent en weet wat je aan elkaar hebt, maar kan ook zorgen voor bestuurlijke drukte en het daarmee lastiger maken om te komen tot een besluit. Wanneer de provincie meer op afstand staat zal het wellicht makkelijker zijn om kaders te stellen en tot besluitvorming te komen, maar kan de samenwerking qua intensiteit veranderen. Te verwachten is in ieder geval, dat door de toekomstige provincie een afweging zal plaatsvinden in een groter geheel en in samenhang met de andere onderdelen van de toekomstige provincie (Flevoland en Noord Holland). E. Kanttekeningen De tijd is hierin een belangrijke factor. Bij brief van 1 februari 2013 heeft minister Plasterk aangekondigd de open overlegfase met een maand te verlengen tot 1 april De doelstelling om de samenvoeging voor de Provinciale Statenverkiezingen op 18 maart 2015 te hebben gerealiseerd, blijft gehandhaafd. Voor bestuurders van (inliggende) gemeenten staat er een bijeenkomst gepland op 11 maart 2013, waarvoor de gemeente Soest een uitnodiging ontvangt in het provinciehuis Utrecht van uur tot uur. 4

5 F. Tot slot In het rapport Loslaten in vertrouwen, van de Raad openbaar bestuur wordt het perspectief van een vitale samenleving beschreven, vanuit dat perspectief wordt ook bekeken wat daar voor nieuwe 2 overheid bij hoort en bij aansluit, geconcludeerd wordt dat er Verandering in de lucht hangt. Door de drie provincies, diverse andere professionals en diverse gemeenten is aangegeven, dat uit de berichtgeving van het kabinet en minister Plasterk onvoldoende helder wordt, vanuit welke visie zij deze transitie willen insteken. Of de visie van bijvoorbeeld de vitale samenleving concreet onderdeel uitmaakt van de visie van de minister wordt op basis van de brief onvoldoende helder. Maar naast dit rapport zijn de afgelopen jaren diverse onderzoeken, rapporten, wetenschappelijke en niet wetenschappelijke visies ontwikkeld en beschreven over de thema s van bestuurlijke drukte, aansturing en de behoefte vanuit de samenleving in de huidige tijd. Feit is dat er een proces wordt ingezet om de overheid efficiënter en daadkrachtiger te kunnen laten functioneren, de provincie(s) een belangrijke rol te geven in de ruimtelijke- economische (internationale) ontwikkelingen en het voor gemeenten van belang is om hier een beeld over te vormen en er iets van te vinden c.q. een keuze in te maken. Doel van dit memo is dan ook om de raad de mogelijkheid te bieden zich, over het voornemen tot de fusie van de provincie Utrecht met Noord-Holland en Flevoland, kan uitspreken. Om de raad hierin te faciliteren is deze memo opgesteld en zijn daarbij de brieven van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Provincie Utrecht als bijlage toegevoegd. 2 RaRaad openbaar bestuur, December 2012 Loslaten in vertrouwen ; Naar een nieuwe verhouding tussen overheid, markt én samenleving. 5