Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 5 JANUARI 2016 P N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. P N P L M N G E S, beklaagde, eiser, met als raadslieden mr. Ludo Ockier en mr. Filip Rogge, advocaten bij de balie te Kortrijk, tegen GEWESTELIJK STEDENBOUWKUNDIG INSPECTEUR voor de provincie West-Vlaanderen, met kantoor te 8200 Brugge (Sint-Michiels), Jacob Van Maertlant-gebouw, Koning Albert-I-laan1/2, bus 94, eiser tot herstel, verweerder.

2 5 JANUARI 2016 P N/2 I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Gent, correctionele kamer, van 17 oktober De eiser voert in een memorie die aan dit arrest is gehecht, drie middelen aan. Raadsheer Filip Van Volsem heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal met opdracht Alain Winants heeft geconcludeerd. II. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Ontvankelijkheid van het cassatieberoep 1. Het arrest verklaart de herstelvordering voor zover gesteund op de onderdelen 1.a en c en 3.a, b en c van de telastlegging niet gegrond. In zoverre ook tegen die beslissing gericht, is het cassatieberoep bij gebrek aan belang niet ontvankelijk. Eerste middel 2. Het middel voert schending aan van artikel 6 EVRM, artikel 149 Grondwet, de artikelen 4.1.1, 6, , , 1, en , 1, Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening, alsmede miskenning van de motiveringsverplichting: het arrest neemt met de telastlegging 1.b ten onrechte aan dat de eiser zich schuldig heeft gemaakt aan het zonder stedenbouwkundige vergunning bouwen van een nieuwe gesloten constructie op de plaats van een gesloopte open veldschuur; de eiser heeft de schuur niet nieuw gebouwd, maar wel herbouwd zij het afwijkend van de stedenbouwkundige vergunning van 4 oktober 2005; de toelating tot het bedekken van de open veldschuur met een houten gevelbekleding is wel degelijk een vergunde verbouwing en herbouwing; volgens artikel , 1, Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening is er herbouw indien de nieuwe constructie ten minste drie kwart van de bestaande oppervlakte overlapt, wat hier onbetwistbaar het geval is;

3 5 JANUARI 2016 P N/3 de eiser kon dan ook bij toepassing van artikel Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening een regularisatievergunning verkrijgen; het arrest dat vertrekt van een onjuiste feitelijke rechtstoestand is onjuist gemotiveerd. 3. Het arrest van 7 maart 2014 verklaart de eiser schuldig aan de telastlegging 1.b, namelijk het bouwen zonder stedenbouwkundige vergunning op de plaats van een gesloopte open veldschuur van een nieuwe en gesloten constructie op een nieuwe fundering, dienstig als garage en berging en het verwerpt aldus de stelling dat het louter zou gaan om handelingen in strijd met de vergunning van 4 oktober De eiser heeft tegen het arrest van 7 maart 2014 geen rechtsmiddel aangewend. Het middel, al was het gegrond, kan niet tot cassatie leiden en is bijgevolg niet ontvankelijk. Tweede middel 4. Het middel voert schending aan van artikel 6 EVRM, de artikelen 149 en 159 Grondwet, artikel Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening en artikel 2, tweede lid, Strafwetboek, alsmede miskenning van de motiveringsverplichting: het arrest houdt bij de beoordeling van de herstelvordering ten onrechte geen rekening met de gewijzigde wil van de decreetgever, zoals die blijkt uit de wijziging van artikel Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening door artikel 50 van het decreet van 4 april 2014 en de parlementaire voorbereiding; door die wijziging is de voorwaarde dat in het bijzonder moet worden nagegaan of het architecturaal karakter van de verbouwde, herbouwde, uitgebreide of herstelde constructie behouden blijft achterwege gelaten en gaf de decreetgever onbetwistbaar te kennen dat deze voorwaarde niet langer speelt voor wat betreft de vergunbaarheid van een zonevreemde constructie; het arrest kon van die wil geen abstractie maken om de enkele reden dat de decreetswijziging op het tijdstip van de regularisatievergunning van 15 juli 2013 nog niet van toepassing was; deze regularisatievergunning beantwoordde aan datgene wat de decreetgever beoogde met de wijziging van 4 april 2014; een herstelvordering tast het eigendomsrecht aan en valt bijgevolg onder artikel 6 EVRM; het is volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens bovendien een straf, zodat het arrest overeenkomstig artikel 2, tweede lid,

4 5 JANUARI 2016 P N/4 Strafwetboek de mildere wet met terugwerkende kracht had moeten toepassen en dan ook rekening had moeten houden met de gewijzigde versie van artikel Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening; bijgevolg is het arrest ongrondwettig en onjuist gemotiveerd. 5. De herstelmaatregel die de rechter op vordering van een herstelvorderende overheid kan bevelen op grond van artikel Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening is naar Belgisch recht geen straf. Op die herstelmaatregel is artikel 2, tweede lid, Strafwetboek dan ook niet van toepassing. In zoverre het middel schending van die bepaling aanvoert, faalt het naar recht. 6. De rechter die overeenkomstig artikel 159 Grondwet oordeelt of een door het college van burgemeester en schepenen verleende stedenbouwkundige regularisatievergunning wegens strijdigheid met de wet buiten toepassing moet worden gelaten, dient daarbij de op het ogenblik van de regularisatievergunning van toepassing zijnde wetsbepalingen in aanmerking te nemen. De rechter dient daartoe geen rekening te houden met later in werking getreden wetsbepalingen, ook niet indien het wettigheidsonderzoek van de regularisatievergunning verband houdt met de beoordeling van de wettigheid en de gegrondheid van een herstelvordering. In zoverre het middel uitgaat van een andere rechtsopvatting, faalt het naar recht. 7. De aangevoerde miskenning van de motiveringsverplichting is afgeleid uit de voormelde vergeefs aangevoerde wetsschendingen. In zoverre is het middel niet ontvankelijk. Derde middel 8. Het middel voert schending aan van artikel 6 EVRM, de artikelen 149 en 159 Grondwet en artikel , 1, 2, Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening, alsmede miskenning van de motiveringsverplichting, het redelijkheids- en het evenredigheidsbeginsel: het arrest dat de herstelvordering inwilligt houdt geen rekening met de reeds vooraf bestaande toestand en met de toestand zoals vergund door de stedenbouwkundige vergunning van 4 oktober 2005; indien de voorwaarden van die vergunning waren nageleefd dan zou dit hebben ingehouden dat de

5 5 JANUARI 2016 P N/5 bestaande open veldschuur een gesloten houten gebouw met ramen en poorten was geworden; geen enkel redelijk persoon die met de stedenbouwkundige regelgeving is vertrouwd, kan oordelen dat ingevolge het vernieuwen van de geraamtestructuur en het aanbrengen van dakpannen in plaats van oude golfplaten de plaatselijke ordening op kennelijk onredelijke wijze is geschaad; het arrest kon dan ook niet oordelen dat geen meerwaarde als herstelmaatregel kon worden gevorderd; er kan niet worden voorbijgegaan aan het gegeven dat het bijgebouw volledig aansluit bij de aanwezige herbouwde woning en er een eenheid mee vormt; aangezien de regularisatievergunning van 15 juli 2013 wel degelijk feitelijk en juridisch afdoende is gemotiveerd, is er geen grond om ze buiten toepassing te laten; het was de gemeente toegelaten om overeenkomstig haar eigen inzichten de vergunningsaanvraag in te willigen; enige fundamentele aantasting van de aanwezige agrarische structuren is niet voorhanden; het bevel van het herstel in de vorige toestand is onredelijk gelet op het zeer beperkte voordeel voor de ruimtelijke ordening tegenover het onmiskenbaar zware nadeel voor de eiser. 9. In zoverre het middel is afgeleid uit de vergeefs met het eerste en het tweede middel aangevoerde wetsschendingen, is het niet ontvankelijk. 10. In zoverre het middel verplicht tot een onderzoek van feiten, waartoe het Hof niet bevoegd is, is het evenmin ontvankelijk. 11. Het arrest oordeelt dat de regularisatievergunning van 15 juli 2013 de wettigheidstoets van artikel 159 Grondwet niet doorstaat en dit op de volgende gronden: - het betrokken perceel waarop de veldschuur is gebouwd is gelegen in een agrarisch gebied overeenkomstig het gewestplan Oostende-Middenkust. Het ligt niet in een perimeter waarvoor een algemeen plan van aanleg dan wel een bijzonder plan van aanleg geldt, noch is het gelegen in een goedgekeurde nietvervallen verkaveling. Het perceel ligt in de relictenzone Kusteiland Testerep, wat een geografische entiteit uit de middeleeuwen betreft die nog herkenbaar is in het landschap. De beleidswenselijkheid van dit gebied is het behoud van het landelijk karakter en het vrijwaren van bebouwing; - voorheen betrof het een open veldschuur behorend bij een voormalig hoevecomplex. Op foto s van de bestaande toestand bij een vergunningsaan-

6 5 JANUARI 2016 P N/6 vraag in 2007 bleek dat het een bouwvallige open mikke betrof die enkel nog op tien houten balken stond en een golfplaten dak had; - de vergunningsaanvraag van 2007 werd geweigerd na negatief advies van het agentschap Ruimtelijk Ordening Vlaanderen; - de stedenbouwkundige vergunning van 4 oktober 2005 betrof de aanvraag tot het herbouwen van de eengezinswoning en het verbouwen van het bijhorend bijgebouw en wat betreft de veldschuur werd enkel vermeld dat de afzonderlijke schuur werd behouden en de gevels met houten planken worden bedekt. De vermelding van de bekleding van de schuur kon onmogelijk als een vergunning tot herbouw worden aangezien; - op 22 april 2010 stelde de stedenbouwkundig inspecteur vast dat van de open mikke niets bewaard was gebleven, behalve het volume. Er stond een volledig nieuwe en gesloten constructie op een nieuwe verharding of fundering. De muren zijn opgetrokken uit baksteen waar aan de buitenzijde houten planken werden aangebracht. De constructie bestaat uit een gelijkvloerse verdieping die opgedeeld is in verschillende compartimenten en een zolderverdieping die de volledige zadeldakconstructie beslaat. Het zadeldak werd afgedekt met dakpannen. In de gevels werden openingen voor garages en ramen gemaakt. Volgens de stedenbouwkundige inspecteur werd aan het gebouw aldus een residentiële functie gegeven; - het is niet zo dat het met houten planken toegelaten bedekken van de mikke, zoals vermeld in de vergunning van 4 oktober 2005, dezelfde visuele gevolgen zou hebben gehad als de onvergund tot stand gebrachte toestand of dat de actuele toestand dat visueel effect benadert: de aanwezigheid van poorten, ramen en een zichtbare verdieping onder een zadeldak met pannen toont dit reeds voldoende aan; - de herbouwde constructie heeft, zoals ook uit de foto s in het strafdossier blijkt, een totaal ander karakter en verschijningsvorm dan de open mikke; - het architecturaal karakter bleef geenszins behouden; - deze criteria leidden duidelijk ook tot de afwijzing van de regularisatievergunning van 5 oktober 2010, waarbij het college van burgemeester en schepenen

7 5 JANUARI 2016 P N/7 van de gemeente Middelkerke zich uitdrukkelijk aansloot bij het ongunstig advies van de gewestelijk stedenbouwkundig ambtenaar; - de eiser erkent in conclusie ook dat de nieuwe regularisatieaanvraag in 2011 ongunstig werd geadviseerd door de gewestelijk stedenbouwkundig ambtenaar en door het college van burgemeester en schepenen van Middelkerke werd geweigerd; - de motivering van de regularisatievergunning van 15 juli 2013 bevat geen bijzondere toetsing van het architecturaal karakter van de zonevreemde constructie; - het is feitelijk onjuist dat er een vergunde toestand was voor de veldschuur en dat de gebruikte materialen in het bijzonder gelet op het gebruik van bakstenen, overeenkomstig de vergunde toestand is, minstens is de motivering van de regularisatievergunning op dit punt dubbelzinnig en onduidelijk; - in acht genomen de oorspronkelijke toestand en de bestemming van de mikke, de ligging ervan in agrarisch gebied, weze het dat de zonevreemde regeling er is betrokken ingevolge het vergunde hoofdgebouw en aangehecht bijgebouw, de plaatselijke landelijke open gesteldheid en de historische toestand van de relictenzone, zou geen enkel normaal redelijk college van burgemeester en schepenen een regularisatievergunning voor de herbouwde constructie die zowel wat betreft karakter, verschijningsvorm als architectuur volkomen anders is, hebben verleend; - er is ook niet gemotiveerd op welke gronden voor een wezenlijk in niets gewijzigde toestand in 2013 de schuur wel voor regularisatie in aanmerking komt, waar dit voor het college minstens in oktober 2010 niet het geval was. Op die gronden, waaruit blijkt dat de appelrechters wel degelijk de voorheen bestaande toestand en de vergunning van 4 oktober 2005 in aanmerking nemen, kon het arrest oordelen dat de regularisatievergunning van 15 juli 2013 geen draagkrachtige motieven bevat maar wel feitelijk en juridisch onjuiste elementen, zodat ze buiten toepassing moet worden gelaten. Die beslissing is naar recht verantwoord. In zoverre kan het middel niet worden aangenomen.

8 5 JANUARI 2016 P N/8 12. Artikel , 1, eerste lid, Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening bepaalt: Naast de straf kan de rechtbank bevelen de plaats in de oorspronkelijke toestand te herstellen of het strijdige gebruik te staken, en/of bouw- of aanpassingswerken uit te voeren en/of een geldsom te betalen gelijk aan de meerwaarde die het goed door het misdrijf heeft verkregen. Dit gebeurt, onverminderd artikel en , op vordering van de stedenbouwkundig inspecteur of van het college van burgemeester en schepenen op wier grondgebied de werken, handelingen of wijzigingen, vermeld in artikel 6.1.1, werden uitgevoerd. De herstelvordering wordt ingesteld met inachtneming van volgende regelen: 1 voor de misdrijven die bestaan, of ondermeer bestaan, uit het verrichten van handelingen in strijd met een stakingsbevel of in strijd met de stedenbouwkundige voorschriften aangaande de voor het gebied toegelaten bestemmingen, voor zover daarvan niet op geldige wijze is afgeweken, wordt gevorderd: a) hetzij de uitvoering van het herstel van de plaats in de oorspronkelijke toestand of de staking van het strijdige gebruik, b) hetzij, zo dit kennelijk volstaat om de plaatselijke ordening te herstellen, de uitvoering van bouw- of aanpassingswerken; c) hetzij, indien het gevolg van het misdrijf kennelijk verenigbaar is met een goede ruimtelijke ordening, het betalen van een geldsom gelijk aan de meerwaarde die het goed door het misdrijf heeft verkregen; 2 voor andere misdrijven dan deze, vermeld in 1, wordt de betaling van de meerwaarde gevorderd, tenzij de overheid die de herstelvordering instelt, aantoont dat de plaatselijke ordening hierdoor kennelijk op onevenredige wijze zou worden geschaad, in welk geval één van de maatregelen, vermeld in 1, wordt gevorderd. 13. Uit de met die bepaling vastgelegde prioriteitenorde en de daarbij gehanteerde uitzonderingen volgt dat nog meer dan de aard van de overtreding, de aantasting van de goede plaatselijke ordening bepalend is voor de keuze van de herstelmaatregel, zowel in het door artikel , 1, 1, als in het door artikel

9 5 JANUARI 2016 P N/ , 1, 2, bedoelde geval. Het bevelen van een herstelmaatregel vereist dat de plaatselijke ruimtelijke ordening door het misdrijf is geschaad en de maatregel ertoe strekt de plaatselijke ordening te herstellen. 14. Krachtens artikel 1 Eerste Aanvullend Protocol EVRM en artikel 159 Grondwet moet de rechter nagaan of de beslissing van de herstelvorderende overheid om een bepaalde herstelmaatregel te vorderen, uitsluitend met het oog op een goede ruimtelijke ordening is genomen. De rechter moet een vordering die is gestoeld op motieven die vreemd zijn aan de ruimtelijke ordening of op een opvatting van een goede ruimtelijke ordening die kennelijk onredelijk is, buiten gevolg laten. 15. Indien de wettigheid van de herstelvordering wordt aangevochten, moet de rechter in het bijzonder nagaan of die vordering niet kennelijk onredelijk is, meer bepaald of het voordeel van de gevorderde herstelmaatregel ter behoud van een goede ruimtelijke ordening opweegt tegen de last die daaruit voortvloeit voor de overtreder. Het gevorderde herstel moet evenredig zijn aan de in concreto vastgestelde aantasting van de ruimtelijke ordening en de maatregel moet redelijk blijven in vergelijking tot de last die hij voor de betrokkene meebrengt. 16. De rechter oordeelt onaantastbaar in feite of het gevorderde herstel kennelijk evenredig is met de in concreto vastgestelde aantasting van de ruimtelijke ordening en of uit de vergelijking tussen het voordeel voor de ruimtelijke ordening dat volgt uit de gevorderde herstelmaatregel en de voor de betrokkene veroorzaakte last niet volgt dat de gevorderde herstelmaatregel kennelijk onredelijk is. In zoverre het middel opkomt tegen deze onaantastbare beoordeling, is het niet ontvankelijk. 17. De aangevoerde miskenning van de motiveringsverplichting is afgeleid uit de voormelde vergeefs aangevoerde wetsschendingen. In zoverre is het middel niet ontvankelijk. Ambtshalve onderzoek van de beslissing 18. De substantiële of op straffe van nietigheid voorgeschreven rechtsvormen zijn in acht genomen en de beslissing is overeenkomstig de wet gewezen.

10 5 JANUARI 2016 P N/10 Dictum Het Hof, Verwerpt het cassatieberoep. Veroordeelt de eiser tot de kosten. Bepaalt de kosten op 117,21 euro. Dit arrest is gewezen te Brussel door het Hof van Cassatie, tweede kamer, samengesteld uit voorzitter Paul Maffei, als voorzitter, de raadsheren Filip van Volsem, Alain Bloch, Erwin Francis en Sidney Berneman, en op de openbare rechtszitting van 5 januari 2016 uitgesproken door voorzitter Paul Maffei, in aanwezigheid van advocaat-generaal met opdracht Alain Winants, met bijstand van griffier Frank Adriaensen. F. Adriaensen S. Berneman E. Francis A. Bloch F. Van Volsem P. Maffei