Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 2 DECEMBER 2014 P N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. P N L B, als wettelijke vertegenwoordiger van haar minderjarige zoon J B, die het geding heeft hervat in zijn hoedanigheid van wettige erfgenaam van wijlen zijn vader C B, overleden, wettelijke vertegenwoordiger van een rechtsopvolger van de beklaagde, eiseres, vertegenwoordigd door mr. Johan Verbist, advocaat bij het Hof van Cassatie, met kantoor te 2000 Antwerpen, Amerikalei 187/302, waar de eiseres woonplaats kiest, tegen 1. E V, burgerlijke partij,

2 2 DECEMBER 2014 P N/2 2. GEWESTELIJK STEDENBOUWKUNDIG INSPECTEUR bevoegd voor het grondgebied van de provincie Vlaams-Brabant, met kantoor te 3000 Leuven, Dirk Boutsgebouw, Diestsepoort 6 bus 93, eiser tot herstel, verweerders. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Brussel, correctionele kamer, van 26 maart De eiseres voert in een memorie die aan dit arrest is gehecht, een middel aan. Raadsheer Filip Van Volsem heeft verslag uitgebracht. Procureur-generaal Patrick Duinslaeger heeft geconcludeerd. II. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Ontvankelijkheid van het cassatieberoep 1. Het arrest willigt de herstelvordering van de verweerder 2 niet in. In zoverre tegen die beslissing gericht, is het cassatieberoep bij gebrek aan belang niet ontvankelijk. Middel Eerste onderdeel 2. Het onderdeel voert schending aan van artikel 7, eerste lid, EVRM en artikel 2, tweede lid, Strafwetboek, alsmede miskenning van het algemeen rechtsbeginsel van de terugwerkende kracht van de mildere strafwet: spijts de vaststelling dat de vordering van de verweerder 1 niet langer geënt is op een misdrijf, doet het

3 2 DECEMBER 2014 P N/3 arrest toch uitspraak over die vordering en verantwoordt het bijgevolg die beslissing niet naar recht; er bestaat geen twijfel over dat de aan de beklaagde verweten feiten sinds 1 september 2009 geen misdrijf meer uitmaken; de strafrechter vermag aan die feiten geen enkel gevolg meer te verbinden; zelfs als wordt aangenomen dat de feiten nog een burgerrechtelijke fout uitmaken, kan daarvoor enkel nog door de burgerlijke rechter een sanctie of herstelmaatregel worden opgelegd; de uit artikel 2, tweede lid, Strafwetboek voortvloeiende terugwerkende kracht van de mildere strafwet heeft logischerwijze tot gevolg dat een herstelmaatregel die op grond van een feit, dat geen misdrijf meer is, wordt gevorderd ook op dat feit niet meer kan worden geënt; de decreetgever heeft zulks uitdrukkelijk bepaald met artikel 6.1.1, vierde lid, Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening voor wat betreft de herstelvordering van de herstelvorderende overheden en die oplossing moet ook worden gevolgd voor wat betreft de herstelvordering uitgaande van een burgerlijke partij; de herstelvordering bestaande in het herstel in de vorige staat van de herstelvorderende overheden behoort tot de strafvordering en is gesteund op het bestaan van een misdrijf; dat geldt ook voor de herstelvordering die uitgaat van een particulier die zich voor de strafrechter heeft gesteld. 3. Artikel Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening bepaalt dat de strafrechter naast de straf op vordering van de herstelvorderende overheden herstelmaatregelen kan bevelen, alsook de regels die daarbij moeten worden in acht genomen. Artikel Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening bepaalt dat indien de herstelvordering van de burgerlijke partij enerzijds en die van de herstelvorderende overheden anderzijds niet overeenstemmen, de rechtbank de gevorderde herstelmaatregel bepaalt die zij het meest passend acht. 4. De herstelvordering van een derde, welke voorhoudt benadeeld te zijn door een stedenbouwmisdrijf, is niet gesteund op de artikelen en Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening, maar wel op artikel 1382 Burgerlijk Wetboek dat hij die door een onrechtmatige daad aan een ander schade heeft berokkend, verplicht deze te vergoeden. Deze herstelvordering van een derde is een louter burgerlijke rechtsvordering die niet behoort tot de strafvordering, ook al kan ze onder zekere voorwaarden voor de strafrechter worden ingesteld. De omstandigheid dat de stedenbouwregelgeving de samenloop heeft geregeld van de herstelvordering van de herstelvorderende overheden met de herstelvordering van een derde belet

4 2 DECEMBER 2014 P N/4 niet dat het gaat om vorderingen met een andere grondslag en een andere finaliteit. In zoverre het onderdeel uitgaat van een andere rechtsopvatting, faalt het naar recht. 5. De opheffing van het strafbaar karakter van de instandhouding in niet ruimtelijk kwetsbare gebieden leidt enkel tot het verval van de strafvordering voor die feiten, maar brengt niet mee dat die feiten niet langer een burgerrechtelijke fout zouden zijn noch dat de strafrechter voor wie de burgerlijke rechtsvordering werd ingesteld op het ogenblik dat ze nog strafbaar waren, daardoor zijn rechtsmacht verliest. Zulks houdt geen schending in van artikel 7, eerste lid, EVRM en artikel 2, tweede lid, Strafwetboek noch een miskenning van het algemeen rechtsbeginsel van de terugwerkende kracht van de mildere strafwet. In zoverre het onderdeel uitgaat van een andere rechtsopvatting, faalt het naar recht. Tweede onderdeel 6. Het onderdeel voert schending aan van de artikelen 3 en 4 Voorafgaande Titel Wetboek van Strafvordering, alsmede miskenning van het algemeen beginsel van het accessoriumkarakter van de burgerlijke rechtsvordering voor de strafrechter: het arrest dat oordeelt dat de instandhouding van de betrokken constructies sinds 1 september 2009 en dus ook op het ogenblik van de uitspraak niet langer een misdrijf is, kon niet beslissen dat op vordering van de verweerder 1 die constructies dienden te worden verwijderd en verantwoordt die beslissing dan ook niet naar recht; zelfs als wordt aangenomen dat de strafrechter bevoegd blijft om uitspraak te doen over de burgerlijke rechtsvordering, dan kan zijn beslissing enkel tot doel hebben de burgerlijke partij te vergoeden voor de schade uit het verleden en de door het misdrijf geleden schade; het arrest doet op burgerrechtelijk gebied uitspraak over een feit dat ten tijde van de uitspraak geen misdrijf meer uitmaakt; de strafrechter kan maar uitspraak over de herstelvordering doen als er een ontvankelijke strafvordering aanhangig is en als de betrokken feiten op het ogenblik van de uitspraak nog steeds een misdrijf uitmaken; het arrest stelt vast dat het ten laste gelegde feit sinds 1 september 2009 niet langer strafbaar is, zodat het niet

5 2 DECEMBER 2014 P N/5 vermocht uitspraak te doen over de burgerlijke rechtsvordering van de verweerder Het onderdeel is geheel afgeleid uit de tevergeefs met het eerste onderdeel aangevoerde onwettigheden. Het onderdeel is niet ontvankelijk. Derde onderdeel 8. Het onderdeel voert schending aan van de artikelen 1382 en 1383 Burgerlijk Wetboek, alsmede miskenning van het wettelijk begrip schade: het arrest kon, zelfs als wordt aangenomen dat de strafrechter nog bevoegd was om uitspraak te doen over de burgerlijke rechtsvordering van de verweerder 1 en die desgevallend een schadevergoeding kon toekennen, niet oordelen dat de gevorderde schade enkel kon worden vergoed door het bevelen van het herstel van de plaats in de vorige toestand; het arrest oordeelt dat de betrokken toestand sinds 1 september 2009 en dus voor de toekomst niet meer strafbaar is en stelt vast dat de verweerder 1 in het verleden schade heeft geleden als gevolg van de feiten; het herstel in de vorige toestand verhindert evenwel enkel dat in de toekomst eventueel verder schade zou worden berokkend aan de verweerder 1, maar is niet van aard om beweerdelijk in het verleden geleden schade door de instandhouding van de constructies te vergoeden. 9. Met het oordeel dat: - uit de door de verweerder voorgebrachte fotoreportage duidelijk blijkt dat de constructies vanop de omliggende percelen duidelijk zichtbaar zijn zodat kan worden besloten dat de verweerder 1 op deze onvergunde constructies zicht heeft als hij op het land werkt; - het daarenboven een aanzienlijk aantal constructies betreft die her en der verspreid liggen over het perceel en waarvan het contrast met de omgeving, zijnde landbouwgronden niet miniem te noemen is; - het hof van beroep aldus besluit dat de verweerder 1 zo schade lijdt door de onvergunde constructies, waarvan het herstel enkel kan worden bewerkstelligd door het herstel in natura,

6 2 DECEMBER 2014 P N/6 stelt het arrest niet enkel vast dat de verweerder in het verleden schade heeft geleden, maar ook dat hij op het tijdstip van de uitspraak nog steeds schade lijdt. In zoverre berust het onderdeel op een onjuiste lezing van het arrest en mist het feitelijke grondslag. 10. Uit de omstandigheid dat het instandhoudingsmisdrijf vanaf 1 september 2009 niet langer strafbaar is, volgt niet dat na die datum de voorheen strafbare instandhouding geen schade meer kan veroorzaken. In zoverre het onderdeel uitgaat van een andere rechtsopvatting, faalt het naar recht. Vierde onderdeel 11. Het onderdeel voert schending aan van artikel 1138, 2, Gerechtelijk Wetboek, alsmede miskenning van het algemeen rechtsbeginsel houdende eerbiediging van het recht van verdediging: het arrest willigde de herstelvordering van de verweerder 1 in omdat hij eigenaar is van aanpalende percelen grond die door hem als landbouwer worden bewerkt, dat uit de fotoreportage blijkt dat deze constructies duidelijk zichtbaar zijn zodat kan worden besloten dat de verweerder 1 op deze onvergunde constructies zicht heeft als hij op het land werkt en dat het gaat om een aanzienlijk aantal constructies die her en der verspreid liggen over het perceel en waarvan het contrast met de omgeving niet miniem te noemen is; aldus steunt het arrest de beslissing over de herstelvordering op feitelijke omstandigheden die niet waren vermeld in de appelconclusie van de verweerder 1, doet het uitspraak over niet-gevorderde zaken en miskent het het recht van verdediging van de eiseres. 12. De verweerder heeft in zijn appelconclusie aangevoerd dat hij woonachtig is in de onmiddellijke omgeving van het kwestieuze perceel en dat hij eigenaar is van alle naastgelegen landbouwgronden, dat de permanente bewoning op een perceel in tweede bouworde en niet-aansluitend bij andere bebouwde percelen de goede ruimtelijke ordening verstoort, dat hij recentelijk heeft moeten vaststellen naar aanleiding van zijn landbouwactiviteiten dat een ondergrondse elektriciteitsleiding aanwezig is, terwijl de beklaagde nooit een erfdienstbaarheid in het voordeel van het perceel heeft bedongen of een recht van uitweg heeft verkregen, laat

7 2 DECEMBER 2014 P N/7 staan dat een stedenbouwkundige vergunning werd aangevraagd voor de uitvoering van technische werken, dat de aanwezigheid van de beklaagde en zijn constructies zorgen voor overmacht en het perceel een verwaarloosde indruk geeft (stortplaats). 13. Aldus doet het arrest dat de herstelvordering inwilligt, geen uitspraak over niet-gevorderde zaken en is het niet gesteund op feitelijke omstandigheden die niet werden vermeld in de appelconclusie van de verweerder 1. Het onderdeel mist feitelijke grondslag. Vijfde onderdeel 14. Het onderdeel voert schending aan van de artikelen 10 en 11 Grondwet, al dan niet gelezen in samenhang met artikel 6 EVRM: het arrest verklaart de private herstelvordering van de verweerder 1 ten onrechte gegrond en verantwoordt die beslissing niet naar recht; oordelen dat de publieke herstelvordering van de verweerder 2 niet meer mogelijk is indien het instandhoudingsmisdrijf geen misdrijf meer uitmaakt, maar een private herstelvordering wel, maakt een miskenning uit van het grondwettelijk gelijkheidsbeginsel; het verschil in behandeling tussen enerzijds de herstelvordering van de herstelvorderende overheid en anderzijds de herstelvordering van een burgerlijke partij berust weliswaar op een objectief criterium, maar is niet redelijk verantwoord; waar het redelijk verantwoord kan zijn aan de burgerlijke partij een schadevergoeding toe te kennen indien op de datum van de rechterlijke uitspraak het instandhoudingsmisdrijf geen misdrijf meer uitmaakt, is dat niet zo indien een burgerlijke partij een herstel in de oorspronkelijke toestand kan vorderen, terwijl de herstelvorderende overheid dit niet meer kan; de gevolgen van het bevolen herstel, ongeacht of het wordt gevorderd door de herstelvorderende overheid dan wel door een burgerlijke partij zijn dezelfde; het verschil in hoedanigheid kan geen redelijke verantwoording bieden voor het onderscheid in behandeling. Aan het Hof wordt gevraagd om aan het Grondwettelijk Hof de volgende prejudiciële vraag te stellen: Schendt artikel 6.1.1, vierde lid, Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening, samen gelezen met de artikelen 3 en 4 Voorafgaande Titel Wetboek van Strafvordering, de artikelen 10 en 11 Grondwet, al dan niet samen gelezen

8 2 DECEMBER 2014 P N/8 met artikel 6 EVRM, in zoverre hieruit blijkt dat voor een instandhoudingsmisdrijf dat na 1 september 2009 niet meer strafbaar is, de strafrechter wel nog een herstelmaatregel kan opleggen op vordering van de benadeelde derde die zich burgerlijke partij heeft gesteld terwijl zulks krachtens de bepalingen van het decreet niet meer kan in zoverre deze herstelmaatregel zou gevorderd zijn door de gewestelijke stedenbouwkundige inspecteur of het college van burgemeester en schepenen? 15. Zoals blijkt uit het antwoord op het eerste onderdeel heeft de herstelvordering van de herstelvorderende overheden een andere grondslag en een andere finaliteit dan de herstelvordering van een derde. De herstelvorderende overheden bevinden zich dan ook in een rechtstoestand die fundamenteel verschillend is van die van de derde die het herstel vordert. Het onderdeel kan niet worden aangenomen. De voorgestelde prejudiciële vraag wordt niet gesteld. Zesde onderdeel 16. Het onderdeel voert schending aan van artikel 6.1.1, derde lid, Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening: met de overweging Zolang voor kwestieuze werken of het kwestieus gebruik geen uitvoerbare stedenbouwkundige vergunning werd verkregen, beschikt de derde benadeelde over een door de wet beschermd recht op voordelen, verbonden aan de afwezigheid van de onvergunde constructies, en vermag hij in beginsel het herstel in natura te vorderen, oordeelt het arrest impliciet maar zeker dat het betrokken instandhoudingsmisdrijf op het ogenblik van de uitspraak nog steeds strafbaar is en kan leiden tot een door de strafrechter toegekende schadevergoeding, terwijl artikel 6.1.1, derde lid, Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening duidelijk bepaalt dat de strafsanctie voor de instandhouding niet geldt voor zover de handelingen, werken, wijzigingen of strijdig gebruik gelegen zijn in een ruimtelijk kwetsbaar gebied; aldus is die beslissing niet naar recht verantwoord. 17. Met de in het onderdeel weergegeven overweging oordeelt het arrest niet dat het betrokken instandhoudingsmisdrijf nog steeds strafbaar is.

9 2 DECEMBER 2014 P N/9 Het onderdeel berust op een onjuiste lezing van het arrest en mist bijgevolg feitelijke grondslag. Dictum Het Hof, Verwerpt het cassatieberoep. Veroordeelt de eiseres tot de kosten. Bepaalt de kosten op 77,61 euro. Dit arrest is gewezen te Brussel door het Hof van Cassatie, tweede kamer, samengesteld uit voorzitter Paul Maffei, als voorzitter, afdelingsvoorzitter Luc Van hoogenbemt, de raadsheren Filip Van Volsem, Alain Bloch en Erwin Francis, en op de openbare rechtszitting van 2 december 2014 uitgesproken door voorzitter Paul Maffei, in aanwezigheid van procureur-generaal Patrick Duinslaeger, met bijstand van afgevaardigd griffier Véronique Kosynsky. V. Kosynsky E. Francis A. Bloch F. Van Volsem L. Van hoogenbemt P. Maffei