Toelichting Convenant PersoonsGebondenAanpak

Transcriptie

1 Toelichting Convenant PersoonsGebondenAanpak (aanpak Veelplegers) Inleiding De Kabinetsnota Naar een veiliger samenleving bevat tal van doelstellingen om de veiligheid te bevorderen door een forse reductie van de criminaliteit en de overlast in de openbare ruimte. Veelplegers zijn criminelen die veelvuldig strafbare feiten plegen, die volharden in hun crimineel gedrag en die daarvoor stelselmatig met politie en justitie in aanraking komen. Zij vormen de vaste klanten van politie, openbaar ministerie en justitiële- en/of zorginstellingen. Alhoewel het om een kleine groep criminelen gaat en doorgaans om lichtere delicten, geven de delicten door hun veelheid grote overlast voor de burger en bedrijven. De Beheersdriehoek regio Zuid-Holland-Zuid heeft in de beleidsnotitie Aanpak veelplegers Zuid-Holland- Zuid d.d. juni 2003 een eerste aanzet gegeven om de werkwijze rondom de opsporing, aanhouding en vervolging van veelplegers (inclusief nazorgtraject) in aansluiting op het huidige landelijke beleid te ontwikkelen en te implementeren. In juni 2003 en september 2003 vonden twee strategische conferenties plaats rond de aanpak van veelplegers, waarbij alle betrokken partners aanwezig waren. Zij stemden in met de ontwikkeling van de aanpak en de uitvoering. Onderzoek NSCR SDA/SMD Het arrondissement Dordrecht kent sinds begin jaren negentig de stelselmatige daderaanpak voor volwassenen. De deelname was vrijwillig, maar wel met de (justitiële) stok achter de deur. De begeleiding betrof een extreem moeilijke groep met een lange geschiedenis in het justitiële- en hulpverleningscircuit Vanaf 1996 is ook de stelselmatige daderaanpak voor minderjarigen van start gegaan (dat later is overgegaan in de aanpak ITB Harde Kern De Sprong ). In opdracht van het openbaar ministerie te Dordrecht heeft het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtspleging in 2002 onderzoek gedaan naar intensieve begeleiding van hardnekkige delinquenten in het kader van beide bovengenoemde projecten. Hoewel uit het rapport blijkt dat verbeteringen in aanpak en werkwijze noodzakelijk zijn, geeft het rapport ook aan dat de begeleiding van een vaak extreem moeilijke groep, met een lange geschiedenis in het justitiële- en hulpverleningscircuit geen gemakkelijke opgave is. De resultaten geven aan dat de deelnemers, die de begeleiding wel succesvol hebben afgesloten, veelal minder recidive en minder ernstige delicten hebben gepleegd en dat er meer structuur in hun leven is gekomen. De aanpak SDA-volwassenen maakt voortaan, als één van de instrumenten, onderdeel uit van de PersoonsGebondenAanpak, evenals de aanpak ITB Harde Kern minderjarigen. De bevindingen en aanbevelingen uit het onderzoeksrapport van het NSCR zullen in de verdere ontwikkeling van de PersoonsGebondenAanpak een plaats vinden. Samenwerkingsafspraken Justitiepartners Dordrecht ITB Harde Kern de Sprong, september Om de ITB aanpak in het arrondissement Dordrecht een maximale kans van slagen te geven, zijn de taken en activiteiten van de betrokken ketenpartners vastgelegd in dit document. Op 24 september 2001 hebben de partners; openbaar ministerie, politie, Raad voor de Kinderbescherming en Jeugdreclassering, tijdens het Arrondissementaal Justitie Beraad, de samenwerkingsafspraken ITB Harde Kern voor minderjarigen ondertekend. De getekende afspraken zijn onverminderd van kracht en maken deel uit van de PGA-Jeugd.

2 1. Van dadergericht naar PersoonsGebondenAanpak (PGA) De aanpak van overlast en criminaliteit en het terugdringen van recidive vragen niet alleen inzet van politie en het openbaar ministerie, maar ook een vergaande samenwerking met de justitiële organisaties en gemeentelijke diensten. Om de inspanningen van al deze organisaties en instellingen effectief te maken, is een goed geregisseerde ketensamenwerking een vereiste. Partijen dienen hun inspanningen nauwgezet op elkaar af te stemmen en lokaal af te spreken wie welke regie voert. De politie is verantwoordelijk voor adequate opsporing en het in kaart brengen van de doelgroep; monitoring en bewaking van afspraken met de individuele veelplegers. Het openbaar ministerie is verantwoordelijk voor een adequate vervolging, het bijhouden van geactualiseerde dossiers m.b.t. individuele veelplegers en voert de regie op de justitiële keten. De gemeente voert de regie over de activiteiten die verband houden met preventie en nazorg. De huidige aanpak van veelplegers, veelal zaaksgericht waar het gaat om lichtere delicten, leidt niet tot het gewenste resultaat, namelijk tot vermindering van de door de veelplegers veroorzaakte overlast. De desbetreffende veelpleger kent veelal een patroon van korte opsluitingen, gevolgd door invrijheidsstelling, waarna de delinquentie wordt voortgezet, weer aanhouding volgt, enzovoort. Als gevolg van de korte detentie wordt het stelselmatig plegen van delicten slechts kort onderbroken en heeft dus beperkt effect. Bovendien zijn de opgelegde vrijheidsstraffen (per delict) te kort om het criminele gedrag door middel van gerichte interventies effectief te kunnen beïnvloeden. Het risico van recidive blijft daardoor onverminderd hoog. Dit probleem kan ondervangen worden door in plaats van een zaaksgerichte aanpak over te gaan op een PersoonsGebondenAanpak (PGA). Een aanpak waarbij het totale criminele verleden van de verdachte in beeld wordt gebracht, dus naast zijn strafrechtelijk verleden ook de eerdere interventies of tevergeefs-, pogingen van hulpverlening. Gebonden in ketensamenwerking Een daadwerkelijke effectieve aanpak is alleen mogelijk als alle organisaties rondom de cliënt gezamenlijk optrekken: een collectieve verantwoordelijkheid dus door middel van ketensturing, snelle selectie en screening, gezamenlijke diagnose, een integraal en in gezamenlijkheid uitgevoerde aanpak, een (nieuw) gericht justitieel instrumentarium en een warme overdracht tussen het justitie- en het resocialisatie- en/of maatschappelijk traject. De integrale samenwerking vindt zijn basis in het Meerjarenprogramma Versterking Regionale Samenwerking justitiële organisaties (MVRS, 2001), de Kabinetsnota Naar een veiliger samenleving (2002), het programma Terugdringen recidive van het samenwerkingsproject gevangeniswezen en de reclasseringsinstellingen (2002), het project Modernisering Sanctietoepassing en het Actieprogramma Jeugd Terecht. Daarnaast zijn er de beleidsbrieven veelplegers van de minister van justitie (2003), de brief van de Raad van Hoofdcommissarissen en de notitie De komende, blijvende en gaande verdachte (2003) van het Parket Generaal. De hierin opgenomen noties leiden tot de conclusie dat de noodzaak aanwezig is de justitiële samenwerking anders te organiseren dan tot nu toe gebruikelijk is. Er valt winst te behalen door de verschillende werkzaamheden van de diverse organisaties af te stemmen. Dit zal moeten leiden tot minder overdrachtsmomenten, tot minder overleg en kortere wachttijden. Het gaat ook om eenduidige verantwoordelijkheid, werkwijzen, aansturing, formuleren en evaluatie van doelstellingen. 2

3 Gebonden zijn in ketensamenwerking betekent intensivering van de samenwerking tussen de ketenpartners, waarbij de vrijblijvende samenwerking wordt vervangen door integrale ketensturing in de uitvoering. Dit betekent rond de aanpak van veelplegers een PersoonsGebondenAanpak, waarbij rond iedere PGAcliënt een traject wordt ingezet waaraan de (keten)partners hun medewerking verlenen. Eén plan van aanpak voor elke PGA-cliënt dus, waarin aandacht is voor straf, structuur, behoefte aan begeleiding om de problematiek op verschillende leefgebieden op te lossen. Effectief ingrijpen is dus niet alleen zorgen voor detentie maar is ook gericht op gedragsverandering die leidt tot minder recidive in de criminele loopbaan of wellicht tot het beëindigen van de criminele carrière. Eén plan van aanpak voor elke PGA-cliënt betekent ook dat per cliënt ook één casemanager verantwoordelijk is voor de inhoudelijke begeleiding, voor de bewaking rond het gehele traject, voor alle overdrachtsmomenten en dat één casusmanager als aanspreekpunt fungeert voor de PGA-cliënt. Een gerichte interventie is maximaal effectief bij een integrale aanpak, waarbij maatwerk geleverd wordt in de justitiële afdoening en in het resocialisatie- en/of reïntegratietraject. Deze integrale aanpak geeft de rechter een breder en genuanceerder beeld van de persoon van de verdachte. 2.Convenant Het convenant richt zich op drie categorieën 1. Aanpak van (de zeer actieve) veelplegers 1, die stelselmatig en voortdurend strafbare feiten plegen en op deze wijze de samenleving schade toebrengen en de rechtsorde ondermijnen. 2. Aanpak van jongvolwassenen (18 tot 24 jaar) die zorgen voor overlast en criminaliteit, waarbij met extra inzet, wellicht nog de criminele carrière in de kiem gesmoord kan worden dan wel in de knop afgebroken kan worden. 3. Aanpak van jeugdige veelplegers en harde kernjongeren 2 en het vroegtijdig in beeld brengen van risicojongeren en high potentials, zodat hun criminele carrières in de dop, worden geknakt. De totale lijst van veelplegers, door de politie Zuid-Holland-Zuid op 30 juni 2003 samengesteld, bevat 368 personen. Door het Parket Generaal zijn in maart 2003 de landelijke HKS-gegevens over 2001 geanalyseerd. De indicatieve omvang van de te onderscheiden groep zeer actieve veelplegers 3 geeft aan dat er in dit arrondissement 129 zeer actieve veelplegers politie en justitie bezig houden. Hoewel de analyse is gebaseerd op het peiljaar 2001 (inclusief de vier voorafgaande jaren), zal dit aantal in orde van grootte ook nu nog gelden. De extra investeringen in voorzieningen op landelijk niveau, zoals de komende maatregel tot plaatsing in een inrichting voor stelselmatige daders (ISD) en begeleidingstrajecten, zijn -naar de mening van de minister van justitie- in eerste instantie gericht op de aangeduide doelgroep van de zeer actieve 1 Conform definitie beleidsbrief minister van justitie en het Veiligheidsprogramma Naar een veiliger samenleving (zie bijlage 1) 2 idem 3 Meer dan 10 antecedenten in de afgelopen 5 jaar. 3

4 veelplegers. Ook een afwijkende strafeis (verdubbeling van de straf tenzij een ISD-maatregel wordt gevorderd) is voorbehouden aan de zeer actieve veelpleger. Hierdoor wordt en rekening gehouden met de kenmerken van de strafbare feiten in kwestie en met het veelplegerskarakter van de delinquent. De ratio van de langere straffen voor de zeer actieve veelplegers is tweeërlei. Ten eerste zijn deze veelplegers langer van de straat en dat leidt op zich al tot minder criminaliteit. Ten tweede ontstaat bij wat langduriger verblijf in de penitentiaire inrichting meer ruimte om te bezien of er mogelijkheden zijn hen uit hun criminele loopbaan te halen. Deze noties zijn een leidraad voor de PGA. 3. Samenwerkingsafspraken en inspanningen van de individuele partners. In het Convenant staan doel, werkwijzen en structuur omschreven. Alle partners leveren hieraan een bijdrage. Op hoofdlijnen betekent dit voor: 3.1. Politie Zuid-Holland-Zuid De politie past op de geselecteerde veelplegers een actieve persoonsgerichte benadering toe. Het Bureau Veelplegers is voor politie, OM en de justitiële keten aanspreekpunt in de PGA. Hieronder wordt verstaan: - aandacht vragen in de operationele briefings door middel van een foto en actuele informatie - Het vastleggen op politieintranet van de over deze veelpleger gemaakte afspraken en de met deze veelpleger gewenste werkwijze (dit voor gebruik binnen het politiekorps) - Het gericht zoeken, volgen en aanspreken door de GPF er in zijn woonomgeving (adopteren) - Het vastleggen van alle informatie over de geselecteerde veelpleger - Het aanleggen DNA-profiel van de zeer actieve veelpleger - Het verbaliseren voor alle mogelijke strafbare feiten (zero-tolerance) - Het optimaliseren van de pakkans - Het monitoren van de afspraken uit het hulpverleningstraject - Het uitvoeren van de afspraken, zoals deze over een geselecteerde veelpleger zijn gemaakt. - Het vroegtijdig in beeld brengen van risico-jongeren en high potentials - Het ontwikkelen van aanpak groepscriminaliteit Afspraak - Bureau Veelplegers stroomlijnt de aanpak binnen het politiekorps en is voor politie, OM en de justitiële keten aanspreekpunt in de PGA - In beeld brengen van veelplegers en maken van ketenkalenders van geselecteerde veelplegers - Secretariaat van Indicatiecommissie en PGA-V en PGA-J - Vroegtijdig in beeld brengen van risico-jongeren en high potentials en ontwikkelen van aanpak groepscriminaliteit Het korps heeft met het Bureau Veelplegers een eerste stap gezet in de ontwikkeling naar een meer gestroomlijnde aanpak binnen het korps en meer afstemming met de ketenpartners. Het Bureau Veelplegers is voor de politie, het OM en de justitiële keten aanspreekpunt in de gezamenlijke aanpak. 4

5 3.2. Reclassering Nederland, vestiging Dordrecht. - Indien een geselecteerde veelpleger wordt aangehouden door de politie ontvangt de reclassering hiervan melding en wordt vroeghulp geboden tijdens de inverzekeringstelling, conform de afspraken PGA-V. - Het beschikbaar stellen van expertise en ontwikkeling van nieuwe werkmethoden ten aanzien van veelplegers. De inzet daarbij is (mede) gericht op het instrument ITB Harde Kern (dat van groot belang is in de aanpak van de veelpleger en van de jongvolwassenen die nog op het rechte pad gebracht kunnen worden. Dit instrument is (nog) niet beschikbaar in dit arrondissement. Het OM ervaart dit als een lacune in de reeks van begeleidingstrajecten. De Reclassering voert deze taken uit in het kader van het meewerken aan de in het arrondissement Dordrecht gekozen speerpunten. Dit alles echter met inachtneming van de financieringsstructuur en productieafspraken waaraan de Reclassering onderworpen is. Afspraak De Reclassering, (vestiging Dordrecht) verplicht zich om per kalenderjaar 10 tot 15 veelplegers per jaar in behandeling te nemen Leger des Heils - Het beschikbaar stellen van expertise en ontwikkeling van nieuwe werkmethoden ten aanzien van veelplegers Het Leger des Heils werkt mee aan de in het arrondissement Dordrecht gekozen speerpunten. De aandacht gaat met name uit naar cliënten met een ernstige huisvestingsproblematiek en naar jongeren met een meervoudigeproblematiek. Dit alles echter met inachtneming van de financieringsstructuur en productieafspraken waaraan het Leger des Heils onderworpen is. Afspraak Het Leger des Heils verplicht zich om gedurende een periode van 3 jaar 25 veelplegers in behandeling te nemen. 5

6 3.4. Delta-Bouman Verslavingszorg - Het beschikbaar stellen van expertise en ontwikkeling van nieuwe werkmethoden ten aanzien van veelplegers. Met name de vernieuwingen m.b.t. gerichte diagnostiek, op het terrein van verslaving, psychopathologie delict en sociale problematiek conform medische en psychiatrische standaarden, voor verslaafden uit te voeren staat in de belangstelling. Deze ontwikkelingen staan beschreven in de notities Van droeftoeter tot galbak, voor ieder een eigen aanpak van 13 december 2002 en deel 2 Opzet experiment van 3 september Het instrument Stelselmatige Daderaanpak maakt, als één van de instrumenten onderdeel uit van de PersoonsGebondenAanpak. DeltaBouman werkt mee aan de in het arrondissement Dordrecht gekozen speerpunten, waarbij de aandacht met name uitgaat naar cliënten met een verslavings- en/of psychiatrische problematiek. Dit alles echter met inachtneming van de financieringsstructuur en productieafspraken waaraan Delta-Bouman onderworpen is. Afspraak DeltaBouman verplicht zich om per kalenderjaar 20 veelplegers in behandeling te nemen Raad voor de Kinderbescherming, vestiging Dordrecht - Overdracht van informatie uit het dossier van cliënten van 18 tot 21 jaar die in PGA-V besproken worden aan de Reclasseringsinstellingen. - Indicatie stellen voor ITB als een jongere daarvoor in aanmerking komt - Lacunes in de bestaande aanpak wegnemen en hiervoor oplossing zoeken - Beschikbaar stellen van expertise en ontwikkeling van nieuwe werkmethoden ten aanzien van veelplegers. Afspraak De Raad voor de Kinderbescherming (vestiging Dordrecht) doet onderzoek naar persoon en omstandigheden en doet het OM een strafadvies (en verwijzing naar hulpverlening) toekomen. Indicatiestelling voor ITB Stichting Bureaus Jeugdzorg Haaglanden/Zuid-Holland (team Jeugdreclassering Dordrecht) - Dossieroverdracht van cliënten van 18 tot 21 jaar die in PGA-V besproken worden aan de Reclasseringsinstellingen. - Nb: ten aanzien van de aanpak jeugdige veelplegers moeten nog afspraken worden geformuleerd - Beschikbaar stellen van expertise en ontwikkeling van nieuwe werkmethoden ten aanzien van veelplegers. 6

7 Afspraak Stichting Bureaus Jeugdzorg Haaglanden/Zuid- Holland (team Jeugdreclassering Dordrecht), verplicht zich om per kalenderjaar 24 jongeren in de ITB Harde Kern in behandeling te nemen 3.7. Openbaar ministerie - Voorzitter Indicatiecommissie, PGA-V en PGA-J - Liaisonfunctie met Rechterlijke Macht - Inspanning om gedetineerde (mannelijke) veelplegers, op wie een hulpverleningstraject van toepassing is, zoveel mogelijk te plaatsen in de Dordtse Poorten of in de directe omgeving 4 - Inspanning om veelplegers die in voorlopige hechtenis zitten, zo snel mogelijk op (snelrecht)zittingen aan te brengen - Inspanningen om niet gedetineerde veelplegers, zo snel mogelijk op (snelrecht)zittingen aan te brengen, tenzij een andere afdoening (stapelen van zaken) meer zinvol is. - Executie-indicator consequent gebruiken ( het stempel veelpleger is een contra-indicatie voor het verlenen van meer vrijheid of van incidenteel vervroegd ontslag (IVO) Afspraak - Het OM stroomlijnt de aanpak en de werkwijze rondom de aanhouding en vervolging van veelplegers (inclusief het executietraject) - Voorzitter van de Indicatiecommissie, PGA-V en PGA-J en actieve participatie in de secretariaten van deze overleggen. - Ontwikkeling van plan van aanpak in aansluiting op de ketenkalender. - In beeld brengen van veelplegers en maken van ketenkalenders van geselecteerde veelplegers - Vroegtijdig in beeld brengen van risico-jongeren en high potentials en in samenwerking met het Arrondissementaal Platform Jeugdcriminaliteit het ontwikkelen van aanpak groepscriminaliteit Penitentiaire Inrichting Zuidwest locatie de Dordtse Poorten. - Uitwisseling van informatie tussen de Dordtse Poorten en de secretaris PGA-V - Bijzondere gedragsontwikkeling - Weekeindverlof, strafonderbreking of einde detentie - Aangehouden geselecteerde veelplegers - Ontwikkeling en uitvoering van hulpverleningsprogramma s - Veelpleger is contra-indicatie voor het verlenen van individueel vervroegd ontslag (IVO). Afspraak - Ontwikkelen en uitvoeren van (hulp)verleningsprogramma s binnen detentie - Activeren dat veelplegers zoveel mogelijk dicht bij huis zijn gedetineerd 4 Met de Dienst Justitiële Inrichtingen van het ministerie van justitie zijn besprekingen gaande om hiervoor circa 10 cellen beschikbaar te hebben. 7

8 3.9. De gemeente Dordrecht en het Grotestedenbeleid De gemeente Dordrecht heeft in het Integraal Veiligheidsprogramma de aanpak veelplegers opgenomen en vastgesteld als zogeheten plusplus project, hetgeen inhoudt dat de aanpak van veelplegers de hoogste status heeft om Dordrecht veiliger te maken. Dordrecht maakt deel uit van het Grotestedenbeleid en heeft tot en met 2003 met het Rijk afspraken gemaakt, die zijn neergelegd in een stadsconvenant. Dit convenant is met een jaar verlengd, waardoor ook 2004 tot die convenantperiode wordt gerekend. Afspraken op het gebied van veelplegers worden gemaakt in het stelsel Grotestedenbeleid ( Samenwerken aan de Krachtige Stad ). De voorbereidingen zijn in volle gang en Dordrecht volgt uiteraard de lokale en landelijke ontwikkelingen op de voet. In het Meerjarige Ontwikkelings Programma (MOP) zullen ten aanzien van de veelplegers op hoofdlijnen de aanpak, doelstelling, ambitie en prestatieafspraken worden opgenomen die op lokaal niveau worden gemaakt. Het lokale driehoeksoverleg (Bestuurlijk Overleg Veiligheid) zal de inzet toetsen op de verenigbaarheid met de inzet van andere ketenpartners. Eveneens vindt in het Arrondissementaal Justitie Beraad afstemming plaats. Voorop staat een sluitende aanpak te bereiken tussen de justitiële verantwoordelijkheid voor veelplegers en de door de gemeente te vervullen regierol op de nazorg- en preventietrajecten. De Programmadirecteur Veiligheid van de gemeente Dordrecht neemt deel aan Indicatiecommissie. In de casusoverleggen PGA-V en PGA-J neemt een vertegenwoordiger van de gemeente de accountfunctie tussen de justitiële aanpak/afdoening en het resocialisatietraject op zich. De accountfunctie betekent meer regie in het deel van de gemeentelijke aanpak en voorkomt dat allerlei diensten (zoals Sociale Dienst, Leerplicht, schuldhulpsanering, onderwijs- en werktraject) moeten aanschuiven. De accountmedewerker zal binnen de gemeente- als casusmanager optreden. Afspraak Sluitende aanpak tussen de justitiële verantwoordelijkheid voor veelplegers en de door de gemeente te vervullen regierol op de nazorg-en preventietrajecten Gemeenten in het arrondissement Dordrecht 5 Gemeenten hebben in het Integraal Veiligheidsbeleid de ambities opgenomen met betrekking tot de aanpak van overlast en criminaliteit en het terugdringen van recidive, gepleegd door veelplegers. Afstemming en afspraken omtrent een sluitende aanpak tussen de justitiële verantwoordelijkheid voor veelplegers en de door de gemeente te vervullen regierol op de nazorg- en preventietrajecten, worden gemaakt in de districtelijke driehoeksoverleggen. 5 Exclusief de gemeente Dordrecht. 8