Feiten en Achtergronden. Sanctietoepassing voor volwassenen. Terugdringen recidive door persoonsgerichte aanpak en nadruk op nazorg

Transcriptie

1 Sanctietoepassing voor volwassenen Terugdringen recidive door persoonsgerichte aanpak en nadruk op nazorg Oktober 2008 / F&A 8880 Ministerie van Justitie Directie Voorlichting Schedeldoekshaven 100 Postbus EH Den Haag T F E justitie@postbus51.nl Inhoud van deze factsheet Doelstelling van het beleid Kern van de aanpak Concrete maatregelen TBS-gestelden Meer informatie Doelstelling: terugdringen recidive Met het project Veiligheid begint bij Voorkomen werkt het kabinet aan een veiligere samenleving. Criminaliteit veroorzaakt nog steeds veel maatschappelijke overlast. Veel van deze overlast wordt veroorzaakt door recidivisten. Uit de cijfers blijkt dat naar verwachting ruim 70% van de gedetineerden binnen zeven jaar opnieuw de fout ingaat. Het kabinet vindt die situatie niet aanvaardbaar en wil daarom de maatschappelijke overlast die wordt veroorzaakt door criminaliteit aanpakken, onder meer door de recidive van ex-volwassen gedetineerden te laten dalen. Het kabinet streeft naar een vermindering van de recidive met 10%-punt ten opzichte van De minister en staatssecretaris van Justitie die hiervoor verantwoordelijk zijn willen de recidivevermindering bereiken door een persoonsgerichte aanpak en met de nadruk op nazorg aan ex-gedetineerden. Kern van de aanpak Persoonsgericht Er is een vaste groep mensen die steeds opnieuw met justitie in aanraking komt. Het uitgangspunt van de nieuwe aanpak is het doorbreken van hun criminele levenspatronen. Met de nieuwe aanpak worden twee strafdoelen gecombineerd: vergelding (straf) en het voorkomen van herhaling (door gedragsverandering). Want gevangenisstraf alleen helpt niet. Er zal worden gewerkt aan een gedragsverandering bij deze ex-gedetineerden met als doel het voorkomen dat zij opnieuw een strafbaar feit plegen. Dit zal gebeuren onder strikt toezicht en het is verre van vrijblijvend. Nadruk op nazorg Een andere belangrijk onderdeel van de aanpak is de nazorg aan ex-gedetineerden bij hun terugkeer in de maatschappij. Uit onderzoek blijkt dat ex-gedetineerden vaak problemen hebben als het gaat om huisvesting, inkomen en schulden en een legitimatiebewijs. Vaak ook is er behoefte aan zorg. Bij het merendeel van de exgedetineerden gaat het om een combinatie van problemen.

2 Hierdoor gaan zij vaak weer de fout in. Om de recidive terug te dringen is versterking van de nazorg aan ex-gedetineerden essentieel. Het gaat daarbij om een continue aanpak voor, tijdens en na de gevangenisstraf. Concrete Maatregelen Hieronder een overzicht van de belangrijkste maatregelen om de recidive onder volwassen ex-gedetineerden te verminderen. Deze maatregelen worden uitgevoerd binnen vier programma s: Justitiële Voorwaarden, Modernisering Gevangeniswezen, Vernieuwing Forensische Zorg en Sluitende Aanpak Nazorg. Persoonsgerichte aanpak Voorwaardelijke sancties met bijzondere voorwaarden Een gedragsverandering kost tijd. Als een gedetineerde een korte gevangenisstraf heeft, is de tijd onvoldoende om daaraan te werken. Een voorwaardelijke gevangenisstraf met bijzondere voorwaarden biedt daarvoor door de proeftijd - meer gelegenheid. Het opleggen van voorwaardelijke straffen met bijzondere voorwaarden wordt daarom gestimuleerd. Voorbeelden van bijzondere voorwaarden zijn een gedragstraining, behandeling door een zorginstelling, een straatverbod of een alcoholverbod. Bijzondere voorwaarden zijn vaak ingrijpender voor een veroordeelde dan een (zeer) korte gevangenisstraf. De combinatie van verschillende voorwaarden maakt het mogelijk dat daardoor de kern van het probleem van de dader wordt aangepakt. Komt de veroordeelde de bijzondere voorwaarden niet na, dan gaat hij alsnog de gevangenis in. Dat is de stok achter de deur. Persoonsgericht detentieplan en verlofplan Voor gedetineerden die een gevangenisstraf opgelegd hebben gekregen wordt een persoonsgericht detentieplan opgesteld. Dit gebeurt op basis van zorgvuldige screening. En er wordt rekening gehouden met de zorg die de gedetineerde wellicht mogelijk heeft. Naast standaardactiviteiten krijgt de gedetineerde een zo persoonsgericht mogelijk dagprogramma en persoonsgerichte interventies. Het dagprogramma van de gedetineerde is gericht op het stimuleren van de eigen verantwoordelijkheid. In 2009 wordt de algemene verlofregeling vervangen door een nieuwe regeling van persoonsgebonden verlof. Verlof wordt dan verleend op basis van een individueel verlofplan. Voldoende en goede forensische zorg Er zijn gedetineerden die extra zorg nodig hebben (psychiatrie of verslavingszorg). Dat geldt overigens ook voor gedetineerden die voorwaardelijk in vrijheid worden gesteld met bijzondere voorwaarden en voor mensen die een voorwaardelijke straf hebben gekregen met bijzondere voorwaarden. Een goede indicatiestelling moet ertoe leiden dat de juiste vorm van zorg wordt geboden: de juiste patiënt op het juiste bed. Door middel van het indicatie-instrument wordt bepaald welk niveau van zorg en welk niveau van beveiliging iemand nodig heeft. Deze zorg kan of in het gevangeniswezen zelf, in een forensisch psychiatrisch centrum (in geval van een tbs-maatregel) of in de reguliere geestelijke gezondheidszorg worden aangeboden. Om te bereiken dat er voldoende zorg én de juiste zorg beschikbaar is, koopt Justitie (Directie Forensische Zorg) die zorg zelf in.

3 Er komen bovendien meer zorgplaatsen voor gedetineerden. En de ambulante verslavingszorg wordt uitgebreid. Belangrijk ook is dat de zorg die tijdens detentie wordt geboden goed aansluit op de wellicht nog benodigde zorg na afloop van de straf. Wet voorwaardelijke invrijheidstelling Op 1 juli 2008 is de Wet voorwaardelijke invrijheidstelling in werking getreden. Deze wet heeft tot gevolg dat een gedetineerde die een gevangenisstraf van meer dan één jaar opgelegd heeft gekregen, als tweederde van zijn gevangenisstraf erop zit alleen nog onder voorwaarden vervroegd wordt vrijgelaten. Als algemene voorwaarde geldt dat hij niet opnieuw een delict mag plegen. Daarnaast kan hij bijzondere voorwaarden opgelegd krijgen, toegespitst op zijn persoon, de aard van het delict en het recidiverisico. Hierdoor kan de overgang van een lange gevangenisstraf naar vrijheid geleidelijk en gecontroleerd verlopen. Komt de gedetineerde in zijn proeftijd de voorwaarden niet na, dan moet hij alsnog het restant van zijn straf uitzitten. De gedetineerde draagt dus verantwoordelijkheid voor zijn eigen toekomst. Versterking toezicht en verbetering uitvoering Het toezicht door de reclassering op de naleving van de bijzondere voorwaarden wordt geprofessionaliseerd en versterkt. Met dit reclasseringstoezicht kan Justitie de vinger aan de pols houden en optreden als de veroordeelde de voorwaarden niet nakomt. Ook de uitvoering van voorwaardelijke (delen) van sancties in de justitiële keten wordt verbeterd. De verbeterde werkwijze wordt momenteel uitgetest in vier arrondissementen: Zwolle, Maastricht, Groningen en Amsterdam. Nadruk op nazorg Verdere verbetering informatieoverdracht Vanuit elke gevangenis wordt inmiddels informatie over gedetineerden overgedragen aan gemeenten: de datum van binnenkomst, de verwachte datum van ontslag en de problemen van reïntegratie (op het gebied van woning, werk, zorg en identiteitsbewijs). Zo kan de gemeente de nodige maatregelen treffen en op haar beurt de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) van relevante informatie voorzien. De informatie tussen Justitie en gemeenten wordt verder verbeterd. Hiertoe is onder meer een Digitaal Platform Nazorg ontwikkeld. Er wordt hard gewerkt aan de toename van het aantal aangesloten gemeenten. Detentieperiode benutten om problemen op te lossen Tijdens detentie worden de problemen van de gedetineerde in kaart gebracht en worden bepaalde trajecten al in gang gezet, bijvoorbeeld op het gebied van arbeidstoeleiding of scholing. Daartoe zal intensiever worden samengewerkt met maatschappelijke organisaties zoals het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) en de Rijks Opleidings Centra (ROC s). Ook wordt geprobeerd bepaalde problemen vast op te lossen, zoals schulden of het ontbreken van een identiteitsbewijs. Zo wordt in samenwerking met de gemeenten ervoor gezorgd dat alle gedetineerden na afloop van hun detentie kunnen beschikken over een geldig identiteitsbewijs.

4 Regionale plaatsing Om te zorgen dat een gedetineerde weer zo goed mogelijk kan terugkeren in zijn woongemeente is regionale plaatsing belangrijk. Kortgestraften worden daarom zoveel mogelijk geplaatst in een gevangenis in de regio waar zij wonen. Langgestrafte gedetineerden worden in principe vier maanden voor hun vrijlating geplaatst in een gevangenis die ligt in de regio waar zij terugkeren. Goede aansluiting zorg tijdens en na detentie Voor gedetineerden die extra zorg nodig hebben is het belangrijk dat de benodigde zorg tijdens en na detentie goed op elkaar aansluiten. In samenwerking met zorgkantoren en zorgverzekeraars wordt gewerkt aan een verbetering van de uitstroom en doorstroom van cliënten van de forensische zorg tijdens detentie naar de reguliere geestelijke gezondheidszorg of verslavingszorg na detentie. De indicatiestelling is daarbij een belangrijk hulpmiddel. Integrale aanpak Voor het realiseren van een lagere recidive en minder lokale overlast is een integrale aanpak van belang. Het welslagen van de reïntegratie van ex-gedetineerden is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van Justitie, gemeenten en maatschappelijke organisaties. Het Rijk en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zullen daarom nadere afspraken maken over de verdeling van taken en verantwoordelijkheden voor ex-gedetineerden. Een goede samenwerking staat daarbij voorop. TBS-gestelden Op verzoek van de Tweede Kamer heeft een parlementaire onderzoekscommissie tbs (commissie Visser) in 2006 onderzoek gedaan naar het functioneren van het tbssysteem. Naar aanleiding van het kabinetsstandpunt op het rapport van de commissie Visser is er een apart programma TBS ingesteld. Dit programma is gericht op de verbetering van de kwaliteit van het tbs-systeem. Doelstellingen zijn het realiseren van door- en uitstroom van tbs-gestelden, het verhogen van de kwaliteit van de behandeling en het verminderen van het aantal incidenten. Belangrijk daarbij is dat de maatschappij wordt beveiligd door het bieden van kwalitatief hoogwaardige zorg. Enkele belangrijke maatregelen Voorwaardelijke beëindiging verlengen Op 1 januari 2008 is de wet in werking getreden die het mogelijk maakt om de totale duur van de voorwaardelijke beëindiging van tbs te verlengen van drie naar maximaal negen jaar. Hierdoor is het mogelijk om langer toezicht te houden op tbs-gestelden, ter voorkoming van recidive en ter bevordering van uitstroom. Nieuwe professionele verloftoetsing Sinds 1 januari 2008 is het Adviescollege Verloftoetsing tbs in werking. Dit college toetst vooraf alle verlofaanvragen van tbs-gestelden en brengt daarover advies uit aan de minister van Justitie.

5 Intensivering toezicht Forensisch psychiatrische centra en reclasseringsinstellingen gaan samen (intensief) toezicht houden op tbs-gestelden die zich buiten de kliniek bevinden en die zich voorbereiden op hun terugkeer in de samenleving (forensisch psychiatrisch toezicht ofwel FPT). Dat gebeurt tijdens de verschillende fasen van de behandeling. Deze werkwijze wordt momenteel eerst getoetst in een testfase, voordat landelijke invoering plaatsvindt. Investering in kwaliteit personeel In samenwerking met GGz-Nederland wordt een personeelsbeleid in brede zin ontwikkeld. Er zal worden geïnvesteerd in de kwaliteit van het personeel dat werkzaam is in de forensische psychiatrie, waartoe onder meer een speciaal opleidingsaanbod wordt ontwikkeld. Meer informatie Brief van de minister en staatssecretaris van Justitie aan de Tweede Kamer van 29 augustus 2008: Maatregelen recidivereductie: nadruk op nazorg. Persbericht van 30 augustus 2008: Bewindslieden Justitie leggen nadruk op nazorg bij recidivevermindering. Brief van de staatssecretaris van Justitie aan de Tweede Kamer van 16 september 2008: Voortgangsrapportage tbs.