Verslag Themabijeenkomst Valpreventie Motiveren van ouderen voor valpreventie

Transcriptie

1 Verslag Themabijeenkomst Valpreventie Motiveren van ouderen voor valpreventie Amersfoort, 13 september 2016 Op 13 september vond een Themabijeenkomst Valpreventie plaats. Het onderwerp van de bijeenkomst was dit keer motiveren van ouderen voor valpreventie. Hieronder volgt het verslag van de plenaire sessie en de drie workshops. Plenaire sessie De waarde van Sociale Marketing voor valpreventie activiteiten Julie Huibregtsen (Huibregtsen Sociale Marketing) Sociale Marketing heeft niets te maken met sociale media maar heeft vooral te maken met echt luisteren naar de doelgroep. Een belangrijke competentie die je daarbij nodig hebt is nieuwsgierigheid. Het gaat er uiteindelijk om dat je iets creëert wat jouw doelgroep als waardevermeerdering ziet. En dat kan wel iets heel anders zijn dan jij als professional belangrijk vindt. Neem bijvoorbeeld dat het programma effectief is. Dat vinden ze helemaal niet interessant als je dat verteld want dat geloven ze sowieso wel als je dat als professional aanbied. Bij sociale marketing zijn de volgende onderdelen belangrijk: Perceptie van de doelgroep Gedrag van de doelgroep (concreet gedrag) Concurrentie tussen voor- en nadelen van het gedrag Perspectief van de doelgroep Barrières die de doelgroep ervaren Belangrijk om te achterhalen wat het voordeel van ongewenst gedrag is. In 2015 is een onderzoek gedaan (door TNS NIPO in samenwerking met Huijbregtsen Sociale Marketing, in opdracht van VeiligheidNL) d.m.v. sociale marketing naar de toeleiding voor het beweegprogramma In Balans. Enkele haakjes die daarop voortkwamen zijn: Gebruik lokale ambassadeurs Promoot samen komen Verlaag de perceptie dat het moeilijk is Bied proeflessen aan Zet Bring -a-friend principe in Leg nadruk op sociale aspect Leg nadruk op zelfstandigheid, vitaliteit en vol in het leven staan Workshop Motivational Interviewing Stijn van Merendonk (Academie voor Motivatie & Gedragsverandering) Tijdens de workshop motivational interviewing is Stijn Merendonk ingegaan op de beginselen van motivational interviewing en de termen/theorieën die daarbij horen. Tussen professionals en cliënten/patiënten is one-way communicatie (van professional naar cliënt/patiënt) vaak de meest voorkomende gespreksdynamiek. Deze one-way communicatie initieert echter: 1/6

2 Behoudtaal: taal die aangeeft dat de cliënt tegen verandering is en vóór behoud van het huidige gedrag. Behoudtaal is bijvoorbeeld te herkennen aan de volgende zinnen: - Ik heb het al eens geprobeerd - Zo slecht voel ik me niet - Ik ben al geminderd - Ik heb gehoord dat een halve fles wijn per dag gezond is Ja, maar is ook een welbekende zin binnen de behoudtaal. Dit geeft een belangrijk signaal af: doe iets anders want deze manier van communicatie werkt niet voor mij. Wat je juist graag bij je cliënt wilt bereiken is: Verandertaal: deze taal geeft signalen af dat een cliënt meer richting het daadwerkelijke veranderen gaat. Op het moment dat je bijvoorbeeld hebt gezegd dat je naar een feestje gaat of een intentie hebt om te gaan, dan zal je sneller geneigd zijn te gaan. Hoge niveaus van weerstand (behoudtaal) komen overeen met lage niveaus van gedragsverandering. Als je veel voordelen noemt voor verandering, dan noemt je cliënt vaak de nadelen van verandering. Motivational Interviewing speelt in op behoudtaal en verandertaal en speelt in op de verschillende houdingen. Het doel van motivational interviewing is verandertaal meer omhoog krijgen en behoudtaal omlaag brengen. Dit komt mooi naar voren bij het voorbeeld van de chocolade bol: Interviewer: is die chocoladebol niet slecht voor je? Cliënt: Nou, het is gezonder dan appeltaart. Interviewer: Dan heb ik er 6 voor je die je mee kan nemen. Cliënt: Nee, dat is weer teveel. De cliënt maakt dus afwegingen: bij de eerste vraag van de interviewer wordt er behoudtaal en weerstand opgeroepen bij de cliënt, bij de tweede vraag wordt er verandertaal opgeroepen en wordt het denkproces bij de ander geactiveerd. De zelfperceptietheorie (self-fulfilling prophecy) is een belangrijk mechanisme dat meespeelt: dat wat ik mezelf hoor zeggen heeft een voorspellende waarde voor de toekomst. Als ik bijvoorbeeld denk dat ik niet kan presenteren, dan ga ik dat niet doen en zal ik het ook nooit kunnen. Cliënten ervaren ambivalentie: het twee-kanten-gevoel oftewel de tweestrijd tussen zowel het willen behouden als het willen veranderen van gedrag. Vaak wil iemand wel, maar toch ook weer niet. Iemand kan zich op overtuigende wijze iets voornemen, maar het toch niet doen. Bij ambivalentie wordt vaak met verschillende maten gemeten. Zo wegen de korte termijn voordelen vaak veel zwaarder dan de lange termijn voordelen. Intrinsieke motivatie: mensen kunnen en willen wel veranderen, maar willen niet veranderd worden. Iedereen is gemotiveerd, maar de hamvraag is: waarvoor? Mensen zijn sneller overtuigd en dus gemotiveerd door redenen die ze zelf geven, dan redenen die anderen geven. In de basis willen mensen wel iets (slank zijn), maar ze willen niet veranderen (afvallen). Intrinsieke motivatie is opgebouwd uit 5 factoren: 2/6

3 Redenen: cognitief proces, deze zijn vaak standaard. Bijvoorbeeld: ik wil afvallen. Wensen: levert iets op, je verlangt er naar. Hierop kun je antwoorden: jippie vanavond. Dit kun je niet antwoorden op redenen. Als je inzet op wensen, dan bereik je veel meer. Bijvoorbeeld: ik wil in mijn trouwjurk passen. o Vaak praten patiënten en cliënten in redenen, terwijl ze denken dat het o wensen zijn. Vaak zijn ze veel over redenen aan het praten, terwijl ze niet weten wat ze willen (wensen). Vertrouwen: gaat het lukken? Als er geen vertrouwen is dan zal het niet lukken of zullen ze snel terugvallen in het oude gedrag. Nodig vinden om NU te veranderen: vraag die je kan stellen is: wat zou er gebeuren als je het nog drie maanden zou uitstellen? Kunnen: tijd, geld, vaardigheden. Als één van deze componenten niet aanwezig is, dan is de kans nihil dat het gaat lukken om gedrag te veranderen of gedragsverandering op lange termijn vol te houden. Daarom is het belangrijk als eerste te inventariseren of alle componenten aanwezig zijn. Als alles wel aanwezig is, dan kan er actie ondernomen worden waarbij dan twee componenten belangrijk zijn: - Commitmenttaal van de cliënt - Kleine stapjes maken Workshop 2 Ervaringen uit de praktijk: werving voor beweegactiviteiten Leonie Everts (GoldenSports) Om het aanbod van GoldenSports goed uit te zetten, is vooraf onderzoek gedaan naar de doelgroep door middel van systematisch kwalitatief onderzoek onder de doelgroep (focusgroep) en literatuuronderzoek. Resultaten uit het focusgroep-onderzoek (systematisch onderzoek onder de doelgroep): Bewegen moet leuk zijn om te doen. Beweegactiviteit moet geen risico op blessures opleveren. Verantwoordde begeleiding door fysiotherapeut. Aanbod waarbij iedereen mee kan doen. Verschillende sport en bewegingsactiviteiten, voor elk wat wils. Laagdrempelig, per keer betalen, niet duur. Er is ook belangrijke informatie uit andere onderzoeken meegenomen: Mensen willen een maximaal tarief van 5 per keer betalen (bron: Verwey Jonker Instituut). Mensen zijn gevoelig voor club gevoel. Een groot deel van de ouderen is niet gewend elke week naar sportclubs te gaan. De frontale cortex stuurt initiatief en motivatie aan, de functionaliteit van de frontale cortex neemt af naarmate men ouderen wordt (bron: Erik Scherder). Aanmaak van dopamine neemt af met de leeftijd. Dit veroorzaakt ook een gebrek aan motivatie. 3/6

4 Concept GoldenSports: Activiteiten worden begeleid door fysiotherapeuten in samenwerking met stagiaires. Kleine groepen, eventueel groepen ingedeeld naar niveau. Omnisport, voor elk wat wils, veel variatie. Iedere training komt aan bod: balans coördinatie, spierkracht, lenigheid en conditie. Activiteiten worden altijd buiten gedaan, gedurende het hele jaar. Eigenaarschap bij de deelnemers neerleggen, door bijvoorbeeld deelnemers een rol als vrijwilliger te geven; zij innen het geld of verzorgen de inschrijvingen. De kosten zijn 2,5 tot 4,5 afhankelijk van de buurt en de subsidie. Men betaalt per keer. Na drie maanden ronde tafelgesprekken: mensen laten weten dat het belangrijk is dat ze financieel bijdragen voor de activiteiten, want anders kan het niet plaatsvinden. Werving voor GoldenSports activiteiten Het werkt niet als de trainers van GoldenSports de ouderen direct benaderen en adviseren om te komen. Wat wel werkt is de GoldenSports trainers in gesprek laten gaan met diverse intermediairs zoals praktijkondersteuners. De praktijkondersteuners adviseren vervolgens de ouderen. Wat ook werkt is de ouderen aanspreken op wat zij nog kunnen en wat zij leuk vinden om te doen. Niet rechtstreeks het aanbod vertellen, maar hen laten praten en interesse tonen. Maak gebruik van YOU-Appeal: Misschien vindt u balsporten wel leuk.. En u vindt misschien dansen leuk. Misschien bent u wel goed in balansoefeningen. Hiermee spreek je iedereen aan, want iedereen zal zich ergens anders in herkennen. Werving via de deelnemers is heel belangrijk. Dit kan op diverse manieren: o Actie: je hoeft niet te betalen als je iemand meeneemt. o Deelnemers brengen flyers bij de eerste lijn in de buurt. o Deelnemers gaan mee naar presentaties. o Deelnemers betrekken bij het concept dat we moeten hebben om uit de kosten te komen. o Deelnemers stimuleren om hun buren en vrienden mee te nemen. Beeld op de flyer en website is belangrijk; verschillende mensen moeten zich hierin kunnen herkennen. De boodschap moet positief zijn. Noem niet: blessurepreventie, vallen of valpreventie. Werving: wat weten we al? Ouderen zijn minder georganiseerd dan jeugd of volwassenen en zijn minder goed te vinden. Ouderen zijn meer in contact met eerste lijn professionals: huisarts, fysiotherapeut, diëtist. Ouderen komen vaker bij winkels als de apotheek, de gehoorwinkel, de brillenwinkel en de bibliotheek. 4/6

5 Ouderen lezen huis aan huisbladen relatief goed. Ouderen hebben niet allemaal internet en gebruiken niet allemaal social media. Werving via professionals: Advies van een professional heeft veel effect. Direct aanspreken van de doelgroep werkt niet; men voel zich aangevallen of verplicht. Werving via de doelgroep: Op zoek naar vindplaats, bijvoorbeeld stadsdorpen. Samen met deelnemer een presentatie houden. Flyers. Behouden van deelnemers: Nabellen Informeren waarom men er niet is Luisteren Tip: vraag altijd ook subsidie aan voor werving en promotie Tip: Jonge jongens (fysio s) en oudere dames is een goede combi! Workshop Theorie en praktische tools van Sociale Marketing voor valpreventie activiteiten Julie Huibregtsen (Huibregtsen Sociale Marketing) Sociale marketing is de methodiek om gedragsverandering te bevorderen bij groepen. Het is de toepassing van marketing concepten om positieve maatschappelijke of sociale veranderingen te bewerkstelligen voor grotere groepen. De workshop wordt gestart met een oefening waarbij de deelnemers zelf aan de slag gaan met het toepassen van de eerste stappen van Social Marketing op ingebrachte casussen. Wat betekent bijvoorbeeld een bepaald valpreventieprogramma voor ouderen? Tijdens deze oefening wordt er in groepjes antwoord gegeven op de volgende vragen: Wie is de doelgroep? Wat moeten ze doen? Wat is de doelstelling? Wat is het gedragsdoel? Wat is het gewenste gedrag? Wat betekent het voor ouderen als ze het gedrag gaan veranderen? Bij het stellen van gedragsdoelen kun je aan hele kleine stapjes denken, zoals bij het maken van een filmscenario. Voorbeelden hiervan zijn; aanmelden voor een sportprogramma, afspraak maken met huisarts voor valpreventie-advies. Een gedragsdoel is dus niet: bewustwording van valrisico, kennis over huisaanpassingen etc. Kijk naar het perspectief van de oudere en kijk naar het gedrag van vroeger. Op het moment dat je de gedragsdoelstelling concreet moet maken, loop je tegen allerlei vragen aan. Je blijkt veel nog niet te weten. Wat je niet weet, moet je dus eigenlijk vragen aan de doelgroep. In plaats van het gesprek aan te gaan over valpreventie, kun je ook gaan praten met mensen over wat spreekt mensen aan, wat is hun motivatie, wat deden 5/6

6 ze vroeger graag? Waar worden ze blij van? En waarom? Door deze oefening te doen, kom je er achter wat je eigenlijk van hen vraagt. Wat wil je eigenlijk van ze? Inventarisatie van voor- en nadelen: hierin komt concurrentie naar voren. Voorbeeld: waarom wassen artsen/verpleegkundigen hun handen nog niet genoeg? Wat is de concurrentie waar je mee te maken hebt? Geen tijd Desinfectie is op Mijn handen worden droog van de desinfectie Ik heb toch handschoenen aan? Het bleek dat de belangrijkste concurrentie was: de dokter/professor doet het ook niet, dus zal het wel niet zo belangrijk zijn/waarom zou ik het dan moeten doen? De Campagne was vooral gericht op artsen en verpleegkundigen. Maar degene die de arts of verpleegkundige het eerste zal aanspreken, is de patiënt. De patiënt heeft immers het meeste belang bij schone handen van de arts en verpleegkundige. In België is naar aanleiding van dit inzicht een postercampagne ontwikkeld die gericht is op de patiënt. Op deze poster staat een arts/verpleegkundige met daarbij de tekst: Voor ik u aanraak, ontsmet ik mijn handen. Als ik het vergeet, doe er mij gerust aan denken. Bij een andere observatie bleek dat, ondanks de groot afgebeelde handen op twee klapdeuren, verpleegkundigen en artsen hun handen nauwelijks wasten bij het kraantje ernaast. De afwezigheid van een plankje om je tas op te zetten, bleek de oorzaak. Na een plankje te hebben opgehangen, wasten veel meer verpleegkundigen en artsen hun handen. Observatie is dus vaak nodig om de achterliggende oorzaken te identificeren. Er bestaan verschillende soorten waarden: Feitelijke waarde: wat we feitelijk doen. Gevoelswaarde: wat we voelen. Bijvoorbeeld dat een Porsche mannen boven de 50 het gevoel van een tweede jeugd geeft. Of: Ik ga u helpen speelt veel meer in op het gevoel dan U moet uw ongezonde gedrag veranderen. Randvoorwaarden, prijs en plaats. Sociale marketing richt zich op de gevoelswaarde. Zo is het beter om je niet te richten op vallen van ouderen, maar bijvoorbeeld op zelfstandig thuis blijven wonen en onafhankelijkheid. De Bob-campagne geeft bijvoorbeeld een legitimatie om je anders te gedragen dan de rest (niet drinken), zonder dat je buiten de groep valt. Het is dus belangrijk om goed te kijken naar welk gevoel iemand over de drempel haalt. 6/6