Beleidsplan schuldhulpverlening Gemeente Den Haag

Transcriptie

1 Beleidsplan schuldhulpverlening Gemeente Den Haag

2 Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding Landelijke ontwikkelingen Invloed van het Rijk Innovaties en Schuldenlab Leeswijzer Visie en uitgangspunten Visie Uitgangspunten De vier pijlers van schuldhulpverlening Pijler 1: Preventie, vroeg-signalering en nazorg Pijler 2: Stabilisatie Pijler 3: Schuldregeling Innovatie en Jongeren Samenwerking met maatschappelijke partners in de stad Inzet van vrijwilligers Maatschappelijke organisaties Private partijen Kwaliteit en resultaten Kwaliteit Doorlooptijden Doelgroepen en toelatingsbeleid Resultaten inzichtelijk maken Financiën en inzet apparaat Bijlage 1: Producten en diensten Financiële dienstverlening Bijlage 2: Resultaten Bijlage 3: Wettelijk kader

3 Voorwoord Iedere Haagse burger perspectief bieden op een schuldenvrije of schuldenzorgvrije toekomst. Dat is de ambitie van het beleidsplan Schuldhulpverlening , dat u nu in handen heeft. In Nederland heeft bijna één op de vijf huishoudens te maken met problematische schulden, of loopt het risico daarop. In Den Haag is dat helaas niet anders. Er ligt dus een enorme opgave, die van ons vraagt dat we drie stappen verder gaan dan de bestaande schuldhulpverlening. Want alleen door onze krachten te bundelen, onze aanpak te intensiveren én innovatieve wegen in te slaan, houden we deze groeiende groep burgers binnenboord. Dat ons dat gaat lukken, daar geloof ik heilig in. Eigen schuld? Waarom zetten wij vol in op schuldhulpverlening? De oorzaak van problematische schulden ligt lang niet altijd in het uitgavenpatroon van mensen. Wie Eigen schuld, dikke bult zegt, gaat te kort door de bocht. Steeds meer mensen moeten rondkomen van een minimaal inkomen, terwijl de uitgaven, bijvoorbeeld door de gestegen huurprijzen, fors zijn toegenomen. Daarnaast brengen ingrijpende gebeurtenissen als werkloosheid of echtscheiding mensen ongewild in problemen. Wie eenmaal in de schulden zit, heeft er een grote zorg bij. Schulden slokken alle aandacht op. In veel gevallen raken mensen in een isolement, met weer nieuwe problemen tot gevolg. Stress en schaamte belemmeren het dagelijks functioneren en verkleinen de kans op bijvoorbeeld een betaalde baan. Daar willen we in Den Haag iets aan doen. We hebben een actief armoedebeleid, waarmee we mensen met lage inkomens zoveel mogelijk willen laten meedoen in de stad. Maar we pakken de schuldenproblematiek zelf natuurlijk ook aan. Systeem knelt De gemeente biedt al uitgebreide dienstverlening aan burgers met financiële problemen. Daarmee ondersteunen we veel mensen. Soms met eenmalig advies; soms met een ingrijpend traject van schuldbemiddeling, dat mensen van hun schulden afhelpt. Helaas staat die laatste weg niet voor iedereen open vanwege juridische belemmeringen of andere complexe problemen. VNG, Divosa, NVVK en de MOGroep constateren dat het landelijke systeem van schuldhulpverlening knelt: te veel mensen vallen erbuiten. Daarom gaan wij de komende jaren de bestaande dienstverlening verbeteren en extra inzetten op het voorkómen en het stabiliseren van problematische schulden. Dit is in lijn met de aanbevelingen die de Rekenkamer vorig jaar heeft gedaan. Daarbij hebben we speciale aandacht voor jongeren, bijvoorbeeld in het kader van het Wijkbanenplan. Samen met de stad tegen armoede en schulden De aanpak van schulden en het bestrijden van armoede is niet alleen een zaak van Rijk en gemeente. De samenwerking met maatschappelijke en vrijwilligersorganisaties en private partijen is net zo belangrijk. Zij hebben immers de positie om Haagse burgers met schulden vroegtijdig te bereiken en te ondersteunen; hun signalerende functie is cruciaal. Daarom ondersteunen we maatjesprojecten en geven voorlichting en training aan vrijwilligers en professionals. De contacten met welzijnsinstellingen worden geïntensiveerd en we zijn als schuldhulpverleners ook vertegenwoordigd in de sociale wijkzorgteams. Met de woningcorporaties werken we samen om het aantal huisuitzettingen verder te voorkomen. En met de schuldeisers zijn ook intensieve contacten, die leiden tot snellere afspraken bij het regelen van schulden. Signalen uit de stad nemen we serieus; daar kunnen we van leren. Zo zijn veel maatschappelijke organisaties vertegenwoordigd in onze Cliëntenraad. Ook werken we samen met maatschappelijke partners aan innovatieve vormen van schuldhulpverlening. 2

4 Inzetten op innovaties In het hele land ontstaan initiatieven om met een innovatieve aanpak mensen te ondersteunen. Dit als aanvulling op de bestaande schuldhulpverlening, die er ondanks alle inspanningen niet in slaagt alle mensen met (problematische) schulden te helpen. Ook Den Haag gaat op dit terrein aan de slag. In 2016 starten we, met partners in de stad, met het Schuldenlab, de Incassovrije wijk en het Jongeren Perspectief Fonds. Hiermee willen we dat schulden worden voorkomen, mensen sneller worden geholpen en minder mensen worden uitgesloten van hulp. Maar denk ook aan de mogelijkheid om schulden van Hagenaars op te kopen in ruil voor een tegenprestatie. Omdat zij dan niet meer de druk van de schulden voelen, kunnen zij beter aan hun toekomst werken. Uiteraard houden we ook de initiatieven van andere gemeenten in de gaten. Daar willen we van leren en (zo mogelijk) sluiten we daarbij aan. Lobby richting Rijk Dit kunnen we als gemeente niet alleen. In de eerste plaats staan we voor deze opgave samen met het Rijk. Maar hier is sprake van een merkwaardige paradox. Want de Rijksoverheid zet zich aan de ene kant in om de schuldenproblematiek bij mensen te voorkomen, maar is anderzijds de grootste en meest bevoorrechte schuldeiser, die maximaal gebruik maakt van haar voorkeurspositie. Met name het incassobeleid van de Belastingdienst en het CJIB zorgt ervoor dat mensen vaak in nog grotere problemen komen. Daardoor houden zij onvoldoende geld over om fatsoenlijk rond te komen. De nieuwe Rijksincassovisie (april 2016) erkent weliswaar openlijk dat het niet goed is dat overheidsinstanties langs elkaar heen werken, maar er moet nog veel verbeterd worden. Hier wil Den Haag zich hard voor maken, samen met onze G4-collega s. In de proeftuin Waarborgen Bestaansminimum slaan we de handen ineen. Tot slot Ik maak mij grote zorgen over het toenemend aantal mensen met schulden in onze stad. Maar ik zie ook kansen. Want het onderwerp staat met een groot uitroepteken op de agenda. Bij de Rijksoverheid en bij ons. Den Haag werkt aan een continue verbetering van haar dienstverlening en samen met partners in de stad gaan we de schuldenproblematiek met visie en vereende krachten verder te lijf. Dit beleidsplan is een stevige basis om die grote groep Hagenaars een nieuw perspectief te bieden. Rabin Baldewsingh Wethouder Sociale Zaken en Werkgelegenheid 3

5 1. Inleiding De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) vormt sinds 1 juli 2012 de inbedding van de zorgplicht van gemeenten voor hun inwoners op het terrein van de integrale schuldhulpverlening. Die wet bepaalt dat de gemeenteraad een plan vaststelt dat richting geeft aan de integrale schuldhulpverlening. Het college is verantwoordelijk voor de uitvoering van dat plan. Het Beleidsplan Schuldhulpverlening beschreef met welke producten en diensten de gemeente invulling gaf aan de Wgs. Inmiddels is de wereld behoorlijk veranderd. Het blijkt (ook landelijk) steeds lastiger om de schuldproblematiek van burgers op te lossen. Daarom volgt eerste een schets van landelijke ontwikkelingen (par. 1.1.) en de invloed van de Rijksoverheid op schuldenproblematiek (par. 1.2). De essentie van het beleid voor de komende jaren volgt in de hoofdstukken daarna). Wij constateren dat met andere ogen naar schuldhulp gekeken kan en moet worden om meer mensen passende ondersteuning te bieden. Daarom intensiveren wij de samenwerking in en met de stad. Ook ontwikkelen we nieuwe, innovatieve aanpakken. In de komende beleidsperiode zorgen wij voor meer aandacht voor schuldpreventie. De bestaande dienstverlening maken we meer effectief waar mogelijk. Knelpunten die bijvoorbeeld door het Rijk worden veroorzaakt, bestrijden we actief. In dit beleidsplan leest u hoe de gemeente daar de komende jaren vorm aan geeft Landelijke ontwikkelingen Schulden blijven groeien De schuldenproblematiek van Nederlandse huishoudens verergert. Inmiddels heeft bijna één op de vijf Nederlandse huishoudens problematische schulden, of loopt een risico daarop. Het overgrote deel van deze huishoudens (1,2 miljoen) is niet in beeld bij de formele schuldhulpverlening. De hoogte van de gemiddelde schuld stijgt. Bovendien verandert de aard van de schulden. Er vindt een verschuiving plaats van risicovolle schulden (zoals kredieten) naar problematische schulden (bijvoorbeeld achterstallige rekeningen voor huur, energie of zorg). Dit heeft tot gevolg dat er steeds meer huishoudens zijn met grote financiële problemen. 1 Lage inkomens hard geraakt Een belangrijke oorzaak van de groeiende schuldenproblematiek ligt aan de inkomenskant. De armoede loopt gestaag op sinds In dat jaar bevond 5,4% van de huishoudens zich onder de niet-veel-maar-toereikend-grens. 2 In 2013 steeg dat aandeel naar bijna 8%. In 2014 bleef het percentage mensen dat moeite had om rond te komen gelijk ten opzichte van De koopkrachtplaatjes van het Nibud bevestigen deze ontwikkeling. Een steeds grotere groep mensen moet met een minimaal inkomen rondkomen omdat landelijk ondersteunende inkomensmaatregelen worden afgebouwd. De uitgaven nemen daarentegen juist toe. Vooral de gestegen huren en de afbouw van huurtoeslag slaan een flink gat in het budget van deze groep. En na het betalen van de energierekening, verzekeringen en zorgkosten blijft vaak weinig over voor de boodschappen. Het is voor veel mensen erg moeilijk om géén schulden te maken. 1 Panteia, Huishoudens in de rode cijfers 2015, november De niet-veel-maar-toereikend-grens is het budget dat minimaal nodig is om onvermijdbare uitgaven aan voedsel, kleding en wonen te kunnen betalen, en daarbovenop de uitgaven aan basale vormen van ontspanning en sociale participatie. CBS en SCP, Armoedesignalement 2014, december SCP, De sociale staat van Nederland 2015, december

6 Schulden vaker niet op te lossen Problematische schulden 4 zijn steeds vaker niet op te lossen. Dit heeft twee belangrijke oorzaken. Enerzijds zijn er vooral juridische belemmeringen die het regelen van schulden bemoeilijken. In de afgelopen drie jaar is het aantal mensen met niet-regelbare schulden meer dan verdubbeld. Anderzijds wordt ook de achterliggende problematiek steeds complexer. Schulden beginnen vaak met een ingrijpende gebeurtenis in het leven ( life-event ), zoals echtscheiding, overlijden van een partner, ziekte of werkeloosheid. Maar problematische schulden ontstaan zelden als gevolg van één oorzaak. Er is vaak sprake van een combinatie van omgevingsfactoren, bewust en onbewust gedrag, onverwachte gebeurtenissen (scheiding, werkloosheid) en in de persoon gelegen factoren. Mensen met (ernstige) financiële problemen hebben vaak ook te kampen met problemen op andere leefgebieden: sociaal isolement, kinderen die niet mee kunnen doen, psychosociale en/of verslavingsproblemen. De schuldhulpverlener kan er in die situaties wel voor zorgen dat de schulden niet verder oplopen. Dit is steeds vaker een eerste of de enig mogelijke stap, die al de nodige inspanning vraagt van de schuldenaar Invloed van het Rijk Overheidsinstanties als schuldeiser Gemeenten hebben voor een effectieve aanpak van armoede en schulden goede randvoorwaarden nodig van het Rijk. De paradox is dat de rijksoverheid zich aan de ene kant inzet om schuldenproblematiek bij mensen in Nederland te voorkomen. Bijvoorbeeld door het ondersteunen van het NIBUD en Wijzer in Geldzaken. Aan de andere kant claimt de rijksoverheid een voorkeurspositie op het gebied van incasso. De rijksoverheid is de grootste en meest bevoorrechte schuldeiser en maakt maximaal gebruik van zijn juridische positie. Dat frustreert de inspanningen op lokaal niveau om schulden op te lossen. Rijksincassovisie Onlangs is de Rijksincassovisie 5 gepubliceerd. Het is de eerste keer dat het kabinet openlijk erkent dat het niet goed is dat overheidsinstanties langs elkaar heen werken. Ook is het positief dat deze visie de burger centraal stelt en erkent dat een burger slechts één afloscapaciteit heeft. Om zicht te houden op de totale afloscapaciteit is zowel intern (binnen de rijksoverheid) als externe afstemming nodig. Tegelijkertijd treedt deze visie niet in de autonomie van overheidsinstanties. Zij kunnen zelf blijven bepalen waaraan ze voorrang geven: de eigen processen of de individuele burger. Ook behouden zij hun preferente positie en bijzondere bevoegdheden als schuldeiser. De burger moet nog steeds zelf het initiatief nemen om zijn bestaansminimum te garanderen. Waarom ligt die verantwoordelijkheid niet principieel bij de rijksoverheid zelf? Het beslagregister is een goed instrument om te voorkomen dat verschillende schuldeisers tegelijkertijd beslag leggen en burgers daardoor onder het bestaansminimum terechtkomen. Het kabinet schrijft wel anderen (gerechtsdeurwaarders) voor om gebruik te maken van het beslagregister. Maar waarom worden de verschillende overheidsinstanties niet gedwongen daarvan gebruik te maken? Gezien het voorgaande vinden wij een aanscherping van de Rijksincassovisie absoluut noodzakelijk en dringen hier, samen met andere gemeenten, bij het rijk op aan. De grootste schuldeisers met bovendien de meest vergaande incassobevoegdheden zijn de Belastingdienst en het CJIB. Wij zoeken manieren om de samenwerking met deze overheidsinstanties te verbeteren. Daarom hebben wij ook een proeftuin Bestaansminimum. Zie voor een beschrijving 4 Van een problematische schuldsituatie is sprake indien van een natuurlijke persoon redelijkerwijs is te voorzien dat hij niet zal kunnen voortgaan met het betalen van zijn schulden, of waarin hij heeft opgehouden te betalen. 5 Ministerie van SZW, Kamerbrief van 4 april

7 hoofdstuk 4. Ook ontwikkelen wij laagdrempelige dienstverlening zoals belastingchecks en beslagspreekuren. Beschermingsbewind en landelijk armoedebudget Landelijk draaien gemeenten via de bijzondere bijstand op voor de kosten van beschermingsbewind. Die kosten nemen jaar op jaar toe. Zowel de vaste tarieven als het aantal mensen in beschermingsbewind stijgen. In de gemeente Den Haag verdubbelden de uitgaven voor bewindvoering in 2015 ten opzichte van Naar verwachting zal ook in 2016 sprake zijn van een stijging. Wij vinden het daarom noodzakelijk dat gemeenten de mogelijkheid krijgen om actief te sturen op het eigen aanbod van financiële dienstverening. Bijvoorbeeld een wettelijke recht om de rechtbank te adviseren bij een aanvraag voor beschermingsbewind. Wij willen meer invloed uitoefenen op de toestroom van burgers in beschermingsbewind. Dat doen wij door een centraal meldpunt te starten (pilot). Haagse burgers die hulp nodig hebben bij het beheren en beschermen van hun financiële zaken, worden naar dit meldpunt doorverwezen. Samen wordt gekeken wat de meest adequate en passende voorziening is. Hiervoor zullen ook afspraken worden gemaakt met partijen in de stad die burgers nu nog doorverwijzen naar de rechtbank voor het aanvragen van beschermingsbewind. Meer algemeen geldt dat het rijk veronderstelt dat het gemeentelijk minimabeleid steeds vaker landelijke inkomenseffecten (zoals beschermingsbewind en huisvesting van statushouders) opvangt. Maar het Rijk moet dan wel zorgen voor een toereikend budget voor bijzondere bijstand en minimabeleid. Divosa berekende dat gemeenten anderhalf tot twee keer meer uitgeven dan zij van het Rijk ontvangen. 6 Wij blijven de landelijke politiek vragen om een toereikend budget beschikbaar te stellen voor het gemeentelijk armoede- en schuldenbeleid. Dat deden wij al eerder, bijvoorbeeld in het kader van de landelijke evaluatie van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) en in VNG-verband. En dat blijven wij ook herhalen Innovaties en Schuldenlab Uit de vorige paragraaf blijkt dat het beroep op de gemeentelijke schuldhulpverlening niet los valt te zien van de rol van de Rijksoverheid. Betere schuldhulp vereist een andere opstelling van de Rijksoverheid maar ook een toereikend budget. De Nationale ombudsman vroeg recent terecht om gemeenten voldoende wettelijk instrumenten en financiële middelen te geven, zodat zij hun taken naar behoren kunnen uitvoeren. 7 Ook werd in de vorige paragraaf aangegeven hoe de gemeente Den Haag de huidige dienstverlening optimaliseert. Maar dan nog blijven er knelpunten over. Denk aan wettelijke belemmeringen voor het saneren van vorderingen zoals CJIB-boetes en fraudevorderingen. Of denk ook aan de bronheffing of overheidsvordering waardoor burgers door het optreden van de Rijksoverheid toch onder het bestaansminimum terechtkomen. Wij starten daarom een Schuldenlab. In dit Schuldenlab bedenken maatschappelijke partners samen met de gemeente innovatieve oplossingen voor de Haagse schuldenproblematiek. Die vernieuwende ideeën worden in pilot-vorm uitgeprobeerd en geëvalueerd. Dit gebeurt in een omgeving die regel-luw is en bureaucratie-vrij. Er zijn verschillende onderzoeksrichtingen. - Preventie. Voorkomen dat betalingsachterstanden ontstaan door Haagse burgers in staat te stellen zelf hun vaste lasten te betalen en te reserveren voor (on)verwachte uitgaven. Zie bijvoorbeeld de Incassovrije wijk (hoofdstuk 4). 6 Divosa, Monitor Factsheet financiën bijzondere bijstand, 1 maart Nationale ombudsman, Burgerperspectief op schuldhulpverlening, rapportnummer 2016/050, 11 mei

8 - Burgerperspectief. De neiging van professionals is om binnen bekende structuren te blijven terwijl die vaak minder vastliggen als wordt verondersteld. Nieuwe aanpakken kunnen uitnodigen om maatwerkoplossingen te vinden als een reguliere aanpak niet volstaat. Dus zoeken naar olifanten-paadjes binnen bestaande kaders. Zie bijvoorbeeld Sociaal hospitaal (hoofdstuk 4). - Opkopen van schulden. Als mensen niet meer de druk van schulden voelen, kunnen zij beter aan hun toekomst werken. Schuldeisers krijgen een aanbod dat lager ligt dan de nominale waarde van hun vordering. Maar de schuldenaar moet ook nog een positieve prikkel ervaren. Naar school (terug) gaan of gaan werken moet lonen. Het is mogelijk dat hierbij de grenzen van bestaande wet- en regelgeving worden benaderd. Wij vinden dit acceptabel wanneer de verhouding tussen persoonlijke en maatschappelijke baten scheef is komen te - liggen. Zie bijvoorbeeld het Jongeren Perspectief Fonds (hoofdstuk 4) Leeswijzer We beschrijven in het vervolg van dit beleidsplan onze visie, uitgangspunten en ambities op het terrein van de schuldhulpverlening (hoofdstuk 2). Vervolgens worden de belangrijkste pijlers van het beleid geschetst en de manier waarop we gaan samenwerken met de stad (hoofdstuk 3 en 4). Hierna wordt uiteengezet hoe ruimte wordt gegeven aan innovaties en vernieuwende ideeën, en de aandacht daarbij voor jongeren (hoofdstuk 5). Daarna worden de kwaliteit en de resultaten beschreven van de gemeentelijke schuldhulpverlening en de inzet van de financiële middelen (hoofdstuk 6). Tenslotte wordt in de bijlagen ingegaan op het producten- en dienstenaanbod (bijlage 1), het bereik in aantal mensen en/of gezinnen (bijlage 2) en het wettelijk kader (bijlage 3). 7

9 2. Visie en uitgangspunten Het landelijke beeld over de toename en complexiteit van schulden is herkenbaar in Den Haag. Het aantal aanmeldingen voor schuldhulpverlening steeg bijvoorbeeld in 2015 naar (+ 25%). En het aantal crisismeldingen van corporaties steeg tot (+ 30%). Deze zorgwekkende ontwikkelingen vragen om een stevige aanpak van de schuldenproblematiek in onze stad. De gemeente vindt het uit sociaal oogpunt niet aanvaardbaar en economisch niet verantwoord wanneer Haagse burgers buiten de samenleving staan. Een problematische schuld is een belangrijke belemmerende factor voor (volwaardige) participatie. In dit hoofdstuk beschrijven wij onze visie op schuldhulpverlening en welke uitgangspunten centraal staan om die visie vorm te geven Visie Schulden komen zelden alleen. Het welzijn van mensen en hun deelname aan de maatschappij komt onder druk te staan als zij financiële problemen ervaren. Daarom moeten problematische schulden worden voorkomen en aangepakt. De missie van de gemeente is om Hagenaars zelfredzaam te maken door zicht te bieden op een schuldenvrije toekomst of perspectief te bieden door mensen schuldenzorgenvrij te maken. De visie op schuldhulpverlening: Iedere Hagenaar moet kunnen meedoen in de samenleving. Mensen moeten zelfredzaam zijn en hiervoor de regie over hun eigen leven hebben, krijgen en houden. Belemmeringen die het meedoen in de weg staan, brengen we in een zo vroeg mogelijk stadium in beeld en pakken we integraal aan. Dit is het streven van de gemeente Den Haag. Dit geldt ook voor problemen met schulden. Maatschappelijke partners in de stad zijn alert op het signaleren van schuldenproblematiek en nemen hierin een actieve rol. We voorkomen samen met onze partners in de stad dat problematische schulden kunnen ontstaan, maken schulden hanteerbaar en lossen ze waar mogelijk op. Schuldhulp is meer dan schuldregelen alléén. Schuldhulp is een verzamelnaam gericht op vier pijlers: - Preventie: voorkomen en tijdig signaleren van risicovolle en problematische schulden. Vroegsignaleren en nazorg maken hier ook onderdeel van uit; - Stabilisatie: beheersbaar maken van financiële problemen door inkomsten en uitgaven in evenwicht te brengen en te houden; - Schuldregeling: duurzaam oplossen van problematische schulden. - Innovatie en Jongeren: we ontwikkelen nieuwe manieren om het schuldenprobleem aan te pakken 2.2. Uitgangspunten Om de visie inhoud te geven, staan de volgende begrippen centraal: integrale aanpak, preventie, brede toegang, toekomst- en samenwerkingsgericht, gedragsverandering, recidive, innovatie en lerende organisatie. Wat we hieronder verstaan, wordt hieronder uitgewerkt. Schuldhulp onderdeel van integrale aanpak Een integrale benadering houdt in dat alle sociaal-maatschappelijke problemen van de burger in beeld worden gebracht. Afhankelijk van de aard van de problemen ondersteunen verschillende specialisten de burger, waarbij de coördinatie van de hulpverlening bij één hulpverlener wordt belegd. Het hebben van (problematische) schulden kan een van de belemmeringen zijn om mee te doen in de samenleving. De gemeente maakt daarom met hulpverlenende instellingen afspraken over toeleiding van hun klanten. Binnen schuldhulpverlening zelf wordt ook verder gekeken naar de omstandigheden die van invloed zijn op de financiële problemen. Dit is nodig om een aanbod samen te stellen, waarbij de burger 8

10 duurzaam wordt geholpen. Er zijn situaties dat de schuldenaar eerst een ander traject moet doorlopen voordat de schuldenproblematiek ter hand kan worden genomen. Wel is de medewerking van de schuldenaar een eerste vereiste om integrale schuldhulpverlening succesvol te laten zijn. Het is van belang dat de gemeente de schuldenaar actief aanspreekt op de eigen verantwoordelijkheid. Het Sociale Wijkzorgteam is dé plek voor signalering en casusoverleg over multi-probleemgevallen doordat naast de gemeente ook de welzijns- en zorgaanbieders in deze teams zijn vertegenwoordigd. Financieel specialisten van de dienst SZW zijn aangesloten bij deze teams. Dit maakt dat financiële problemen meteen aangepakt kunnen worden. De andere hulpverleners kunnen daardoor meteen aan de slag met de achterliggende problematiek. Meer preventie Schuldhulpverlening richt zich steeds meer op preventie en vroeg-signalering. De aandacht hiervoor is belangrijk, want uit landelijk onderzoek blijkt dat mensen niet direct een beroep doen op schuldhulpverlening. Gemiddeld kampen zij al vijf jaar met financiële problemen op het moment dat ze zich melden. 8 Voorkomen van problematische schulden is immers beter dan genezen. Schuldpreventie is de mix van maatregelen, activiteiten en voorzieningen die erop zijn gericht dat mensen financieel vaardig worden en zich zo gedragen dat zij hun financiën op orde (kunnen) houden. Schuldpreventie gaat dus over het bevorderen van gezond financieel gedrag. We investeren daarin door vindplaatsen (welzijns- en vrijwilligersorganisaties, woningcorporaties, scholen) te ondersteunen bij het herkennen van financiële problemen. En door hen in staat te stellen een hulpaanbod te doen of door te verwijzen naar een maatschappelijke partner in de stad of naar de gemeente. Door de toename van de schuldenproblematiek wordt preventie nog belangrijker. De preventieve aanpak voor jongeren krijgt speciale aandacht. De gemeente heeft partners in de stad nodig om schulden tijdig te signaleren. We investeren in een netwerk van vroeg-signaleerders. Dit zijn publieke en private partijen in Den Haag die schuldenproblematiek bespreekbaar maken binnen de eigen organisatie en waar nodig doorverwijzen naar een ketenpartner of de gemeente. Zo bereiken we dat meer Hagenaars pro actief met financiële vragen aan de slag gaan nog voordat financiële problemen ontstaan. De gemeente investeert hierin bijvoorbeeld door het trainen van professionals (van woningcorporaties of huisartsenkring) en vrijwilligers van welzijns- en vrijwilligersorganisaties. Brede toegang Hagenaars moeten perspectief krijgen om hun schulden op te lossen. En als dat (nog) niet lukt, moeten hun schulden beheersbaar worden gehouden. De gemeente werkt continue aan het verbeteren van de dienstverlening. Het invoeren van kortdurende stabilisatietrajecten in 2015 is daarvan een voorbeeld. We helpen ook mensen zonder grote schulden. Bijvoorbeeld door herfinanciering met sociale kredietverlening via de Gemeentelijke Kredietbank (GKB). Daarnaast helpen we mensen die op korte termijn niet voor een minnelijke schuldregeling in aanmerking komen. Voor deze groep staan we ook klaar met advies, financiële coaching, stabilisatie en financieel beheer (bijv. doorbetaling vaste lasten). Toekomstgericht De wetgever heeft met de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) de intentie om niet zozeer naar het verleden te kijken ( Wie heeft de schuld? ), maar te kijken naar wat er in de toekomst mogelijk is. Het gaat er immers om de problemen van mensen te verminderen en de kansen op participatie te vergroten. Het is daarbij belangrijk dat schuldenaren ook hulp krijgen zonder dat dit direct, of zelfs op termijn, leidt tot een traject gericht op het definitief oplossen van de problematische schulden. 8 Hogeschool Utrecht, Schets van de schuldhulpverlening, november

11 Deze toekomstgerichtheid is een verschil met de Wettelijke schuldsanering (Wsnp). Om toegelaten te worden moet belanghebbende in de vijf jaar voordat hij een beroep doet op de Wsnp te goeder trouw zijn. Hierbij wordt onder andere gekeken naar de hoogte van de schulden, in hoeverre de schulden zijn ontstaan door eigen handelen en wat de schuldenaar heeft gedaan om deze schulden zelf af te lossen. Er wordt dus naar het verleden gekeken. Een gemeentelijke schuldregeling kan ook worden gestart wanneer niet wordt voldaan aan de criteria voor toelating tot de Wsnp. Gedragsverandering schuldenaar en schuldeisers Soms is het nodig dat het (financieel) gedrag van burgers verandert. Het kan gaan om niet of verkeerd gebruik van voorzieningen of een gebrekkige administratie waardoor er geen beeld is van inkomsten en uitgaven. Vaardigheden kunnen worden aangeleerd door middel van cursussen en trainingen. Er zijn burgers die nooit zelfstandig hun financiën kunnen regelen. Voor hen blijft administratieve en financiële ondersteuning mogelijk. Dit gebeurt door de inzet van welzijns- en vrijwilligersorganisaties, op de Servicepunten (XL) in de wijk, of bij de gemeente (bijv. doorbetalingen, budgetbeheer, budgetondersteuning, beschermingsbewind). Zelfredzaamheid betekent niet dat de burger alles zelf moet kunnen. Naast het aanleren van financiële vaardigheden moeten we ook investeren in het veranderen van de mentaliteit van burgers om tijdig actie te ondernemen als er een financieel probleem ontstaat. Dus niet wachten tot het te laat is. De preventieactiviteiten worden hierop gericht. De gemeente investeert ook in gedragsveranderingen bij schuldeisers. Binnen de schuldhulpverlening zijn zij volwaardige en gelijkwaardige partners. We gaan dit de komende jaren slimmer organiseren, bijvoorbeeld door meer mogelijkheden te benutten van digitale gegevensuitwisseling. En in de proeftuin Bestaansminimum gaan we nauwer samenwerken met de Belastingdienst en het CJIB. Wij versterken de samenwerking met woningcorporaties rond vroegsignalering en vroeg(er)melden en verkennen de mogelijkheden van preventief budgetbeheer en andere manieren om huurachterstanden te voorkomen. Ook gaan wij samenwerken met zorgverzekeraars zodat zij hun klanten met betalingsachterstanden kunnen ondersteunen en doorverwijzen. Recidive Schuldhulpverlening is in principe eenmalig. Anders zou het leereffect bij een schuldregeling worden ondermijnd en er voor zorgen dat onverantwoord bestedingsgedrag in stand blijft. De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) staat echter niet toe dat mensen die eerder een beroep deden op schuldhulpverlening, categoriaal worden uitgesloten. Daarom beoordeelt de gemeente ieder verzoek om toelating tot een minnelijke schuldregeling inhoudelijk en voorziet de schuldenaar op dat moment van passende dienstverlening. Dit past bij de uitgangspunten van een toekomstgerichte benadering en het streven naar gedragsverandering. Optimaliseren bestaande aanpak We staan voor een continue verbetering van bestaande producten, processen en samenwerkingsvormen. We verbeteren de effectiviteit en bieden zoveel mogelijk klanten perspectief door hen een vorm van ondersteuning te bieden. Hierbij wordt meer nadruk gelegd op preventie en vroegsignalering en wordt in toenemende mate gewerkt met doorbetaling (van vaste lasten), stabilisatie en training en voorlichting. De samenwerking met schuldeisers wordt verbeterd. En de communicatie met klanten verbeterd onder meer door het realiseren van inzage in een digitaal klantdossier en meer individuele ondersteuning. Deze aanpak moet ook leiden tot minder uitval gedurende het traject van schuldhulpverlening. 10

12 Lerende organisatie De gemeente streeft naar integrale en klantgerichte dienstverlening. Hierdoor wordt zij zowel intern als extern een betere samenwerkingspartner. Als lerende organisatie willen wij ons verbeteren op basis van signalen van klanten en professionals. Hierbij kan worden gedacht aan bezwaarschriften en beroepszaken, klachten, burgerbrieven en knelpunten geconstateerd door de sociaal regisseurs. Ook organiseert de gemeente het periodiek Stedelijk Overleg hulp bij administratie en financiën. Hierin participeren welzijnsinstellingen (Stichting MOOI, VÓÓR Welzijn, Welzijn Scheveningen, Zebra Welzijn) en vrijwilligersorganisaties (Humanitas, Rode Kruis, Schuldhulpmaatje Den Haag, Stek, Vluchtelingenwerk Zuidvleugel). Dit biedt een platform voor uitwisselen van ervaringen en kennisdeling. Tenslotte gaan wij ieder jaar in gesprek met het team Klantsignalen en de Cliëntenraad over beleid en uitvoering van schuldhulpverlening. Innovatieve aanpak We gaan experimenteren met innovatieve aanpakken om een bredere groep burgers te kunnen helpen. Zo nodig zullen we hierbij de randen van bestaande wet- en regelgeving opzoeken. Om de samenwerking met bedrijven en maatschappelijke organisaties verder te intensiveren heeft de gemeente, in samenwerking met Delen achter de Duinen, in december 2015 een conferentie georganiseerd over armoede en schulden. De conferentie is gebruikt om ideeën op te halen. Ook was er ruimte om met de partners in de stad vernieuwende (regel-luwe) aanpakken te bedenken op het gebied van schulden. Dit is uiterst noodzakelijk vanwege de toegenomen schuldenproblematiek, maar ook vanwege het feit dat we een deel van de mensen met de reguliere schuldhulp onvoldoende kunnen ondersteunen. In het Schuldenlab gaan maatschappelijke partners en de gemeente gezamenlijk experimenteren met innovatieve ideeën. Denk bijvoorbeeld aan de Incassovrije wijk en het Jongeren Perspectief Fonds. Een uitgebreide beschrijving volgt in hoofdstuk 4. Samen met de stad, voor de stad Het bestrijden van armoede is niet alleen een zaak voor de gemeente. Er zijn in de stad veel organisaties die mensen met een krappe beurs ondersteunen. Voorbeelden hiervan zijn Stichting Leergeld, de organisaties verenigd in Delen achter de Duinen en de Cliëntenraad, Stichting Samenwerkende Sociale Fondsen (SSSF), STEK en de Voedselbank. Daarnaast zijn er in de stad organisaties actief die specifiek mensen met schulden ondersteunen. De gemeente kan niet alle problemen op het terrein van schulden voorkomen of oplossen. De Haagse burgers zelf, de maatschappelijke organisaties, schuldeisers en (private) schuldhulpverleners hebben ieder hun eigen verantwoordelijkheid. De samenwerking met externe partijen is onmisbaar en die gaan we intensiveren. 11

13 3. De vier pijlers van schuldhulpverlening De gemeente biedt een uitgebreide dienstverlening aan burgers met (problematische) schulden. Preventie, stabilisatie van schulden, mensen ondersteunen hun financiën weer op orde te krijgen, diverse vormen van schuldregelen, budgetbeheer en nazorg zijn een aantal diensten uit het uitgebreide arsenaal. Bijlage 1 van dit beleidsplan beschrijft het pakket aan dienstverlening dat de gemeente op dit moment aanbiedt aan de burgers van onze stad. De komende jaren gaan we dit intensiveren en waar noodzakelijk verbeteren. In dit hoofdstuk geven we eerst aan welke ambities wij hebben. Daarna wordt ingegaan op de drie belangrijke pijlers van de schuldhulpverlening. De bestaande dienstverlening voor het ondersteunen bij het oplossen van schulden wordt op een aantal punten versterkt. Daarnaast zetten we de komende jaren met de vierde pijler innovatieve stappen om de schuldhulpverlening effectiever te maken. De huidige schuldhulpverlening leidt er namelijk niet toe dat we alle mensen met (problematische) schulden kunnen helpen. Innovatie blijft niet beperkt tot de vierde pijler maar kan ook binnen de eerste drie pijlers plaatsvinden. In de komende beleidsperiode streven wij de volgende ambities na. - Pijler 1: Preventie, vroeg-signalering en nazorg Wij vergroten het bereik van preventieve activiteiten. Bijvoorbeeld door het vergroten van het aantal mensen dat deelneemt aan een workshop, adviesgesprek of andere budgetteringsactiviteit. In 2016 informeren wij de Haagse burger met de stadsbrede publiekscampagne over de dienstverlening in de gemeente. Wij bouwen aan een netwerk van vroeg-signaleerders door slimmer samen te werken met de partners in de stad. Vaardigheden en gedragsverandering van de Haagse burger worden bevorderd met financiële training en coaching. In 2016 implementeren we een systeem van nazorg waarmee de kans op terugval in schulden vermindert. - Pijler 2: Stabilisatie Het schuldenpakket wordt ingewikkelder en de achterliggende problematiek van de burgers wordt steeds complexer. Een schuldregeling blijkt niet altijd mogelijk zodat een deel van de mensen blijft zitten met (vooralsnog) onoplosbare schulden. Het is belangrijk dat zij wel perspectief krijgen. Hiervoor kan dienstverlening worden ingezet zonder dat dit direct of zelfs op termijn leidt tot een traject gericht op het definitief oplossen van schulden. Daarom is het beheersbaar maken van financiële problemen belangrijk. Dus meer mensen schuldenzorgenvrij. - Pijler 3: Schuldregeling Wij verbeteren de effectiviteit van schuldregelen door een toekomstgerichte benadering en het optimaliseren van het bestaande proces van schuldregelen. Wij bieden individuele ondersteuning bij het ordenen van de administratie en invullen van de aanvraag schuldhulpverlening. We verbeteren de communicatie met schuldenaren en schuldeisers. We verkorten de doorlooptijd en maken inzichtelijk hoeveel mensen schuldenvrij worden en blijven. - Pijler 4: Innovatie en Jongeren Door de pijlers heen lopen twee bijzondere aandachtsgebieden. Allereerst komt er extra aandacht voor jongeren bij het voorkomen van schulden en leren omgaan met geld. Een belangrijke rol is hier weggelegd voor samenwerking met scholen op het gebied van probleemsignalering en financiële educatie. Daarnaast bedenken we innovatieve aanpakken om een bredere groep burgers te helpen. In het Schuldenlab gaan maatschappelijke partners en de gemeente gezamenlijk experimenteren met innovatieve ideeën. Zie verder hoofdstuk 4. 12

14 3.1. Pijler 1: Preventie, vroeg-signalering en nazorg Preventie Het oplossen van schulden blijkt steeds moeilijk om diverse, reeds genoemde redenen. De NVVK, branchevereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren, constateert dit ook. Om schulden te voorkomen richt schuldhulpverlening zich daarom steeds meer op preventie. Dit is in lijn met het advies van de Rekenkamer. 9 Naast de bestaande preventieve activiteiten gaan we het volgende doen. Jongeren en schulden Steeds meer jongeren hebben te maken met (forse) schulden, ook op steeds jongere leeftijd. Veel jongeren ontkennen de problematiek, steken hun kop in het zand of hopen gewoonweg op betere tijden. Dit leidt er toe dat de schulden verder oplopen en dat er problematische schulden kunnen ontstaan. Weinig jongeren doen een beroep op de schuldhulpverlening. De oorzaak daarvan kan zijn dat ze de wegen niet kennen. Maar ook als jongeren de weg wordt gewezen, zijn ze moeilijk te motiveren om aan hun schuldenprobleem te werken. Motivatie en vaardigheden zijn met elkaar verweven. Als een jongere het idee heeft niets aan zijn schuldensituatie te kunnen veranderen, belemmert dat de motivatie. Als de financiële vaardigheden ook feitelijk ontbreken dan kan het gewenste gedrag niet (succesvol) worden uitgevoerd. In de reguliere schuldhulpverlening is het overigens lastig om bij de schuldenproblematiek van jongeren een reëel aanbod te doen voor een schuldregeling. Soms willen schuldeisers niet meewerken aan een (gedeeltelijke) kwijtschelding. Jongeren hebben de mogelijkheid om scholing te volgen en werkervaring op te doen, waardoor hun toekomstige verdiencapaciteit kan verbeteren. Dit zijn redenen om bij deze doelgroep vooral de aandacht te richten op het (leren) omgaan met geld en het voorkomen van schulden. Preventie dus. We gaan investeren in voorlichting aan jongeren, bijvoorbeeld door het inzetten van jonge rolmodellen ( peer educators ). We gaan intensiever samenwerken met het onderwijs, en richten ons ook speciaal op jongeren die binnenkort 18 jaar worden (dan verandert er veel). Een voorbeeld van preventie onder jongeren is de Schuldcampagne Hoe word je rijk? in Den Haag. De komende jaren blijven we dergelijke activiteiten verzorgen. Daarbij beperken we ons niet tot het VMBO. Bij de schuldenaanpak van jongeren werken we samen met collega s die zich bezighouden met de bestrijding van jeugdwerkloosheid (sluitende aanpak jongeren, wijkbanenplannen), voortijdig schoolverlaten, maar ook met andere partners in de stad. We gaan in 2016 extra investeren om de schuldenproblematiek onder jongeren aan te pakken. Er zal veel aandacht zijn voor activiteiten in voorlichtende zin. Daarnaast gaan we onderzoeken of het mogelijk is schulden van jongeren op te kopen, waarvoor uiteraard wel één of andere vorm van tegenprestatie van de jongeren wordt gevraagd. Overige preventie Er zijn nog andere preventieve activiteiten die in 2016 van start gaan of die worden verbeterd: - Verbreden cursusaanbod en vergroten van zichtbaarheid cursusaanbod. Trainingen worden ontwikkeld op nieuwe thema s zoals inkomen, beslag, belastingen en digitalisering. De zichtbaarheid van het gemeentelijke cursussenaanbod wordt vergroot door het aanbod te ontsluiten via PEP / Haagse Vrijwilligersacademie en door het verspreiden van een pamflet Moeite met rondkomen? als onderdeel van de brede publiekscampagne minimaregelingen. Het Expertisecentrum ETV.nl ontwikkelt in 2016 een programma Budgetteren d.m.v. Online Leren 9 Rekenkamer, gewijzigd raadsvoorstel Een streep door de rekening (RIS ), december

15 Oefenen.nl. Dit is afgestemd op de doelgroep laagopgeleide en laaggeletterde volwassenen. Dit programma wordt o.a. uitgezet bij de Servicepunten XL. - Probleemherkenning tijdens preventie: alle activiteiten waar persoonlijk contact plaatsvindt, bieden een goede gelegenheid om een onderliggend schuldenprobleem te herkennen en naar de juiste organisatie of dienst door te verwijzen. Bijvoorbeeld tijdens gastlessen op scholen, bij cursussen of workshops, tijdens adviesgesprekken, maar ook via de sluitende aanpak voor jongeren. Hier ligt niet alleen een taak voor de gemeente, maar ook voor de partners in de stad. - Het Startpunt Geldzaken (initiatief van o.a. Nibud) richt zich op het bevorderen van financiële zelfredzaamheid. Door het invullen van een beperkt aantal vragen wordt de burger naar een op zijn situatie toegesneden geldplan geleid. Aan de hand van actiepunten kunnen de persoonlijke geldzaken in balans worden gebracht en gehouden, voor nu en later. Wij gaan hierbij aansluiten en maken de geldplannen toegankelijk via een link op de website van de gemeente. Het verwachte bereik is geldplannen. - Eigen woning: voor mensen met een eigen woning die zich aanmelden voor een uitkering geldt dat de overwaarde van de woning moet worden beoordeeld door de GKB, omdat dit vermogen het recht op uitkering beïnvloedt. In een adviesgesprek bij de GKB wordt tegelijkertijd nagegaan of de woonlasten in overeenstemming zijn (of kunnen worden gebracht) met het inkomen uit de uitkering. Het is onze ambitie in 2016 te realiseren dat àlle mensen met een eigen woning die zich melden voor een uitkering naar de GKB worden verwezen, ook als er duidelijk geen sprake is van overwaarde. Door intensivering van de samenwerking met de (lokale) banken, de Vereniging Eigen Huis, UWV, en andere intermediairs wordt het bereik voor deze adviesgesprekken vergroot. Het verwachte bereik is 800 adviesgesprekken. - Intensiveren samenwerking woningbouwcorporaties: er komt meer aandacht voor vroegsignalering van huurachterstanden bij huidige bewoners. Corporaties leggen in een vroeg stadium persoonlijk contact met de bewoner. Afhankelijk van de situatie kunnen daarna gemeente, zorg- of maatschappelijke instellingen hulp en ondersteuning bieden. Daarnaast komt er meer aandacht voor het voorkomen van huurachterstanden bij nieuwe bewoners. Corporaties doen bij nieuwe huurders een financiële check. Als er een risico bestaat op betalingsachterstanden, verwijzen zij door naar het gemeentelijke cursusaanbod. - Vergroten zichtbaarheid financiële dienstverlening voor ZZP-ers: de samenwerking met het Haags Ondernemershuis wordt geïntensiveerd door op de locatie van het Ondernemershuis te starten met een inloopspreekuur bij financieel specialisten van de gemeente. Dit draagt tevens bij aan het vergroten van het bereik van de minimavoorzieningen onder deze doelgroep. Het verwachte bereik is 125 zelfstandigen. - Noodloket 155-red een bedrijf: dit is een initiatief van het Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf (IMK) om zelfstandigen in nood vroegtijdig te spreken. Vaak is de aanleiding een urgent financieel probleem. De ondernemer wordt binnen 24 uur uitgebreid gesproken. Bij voldoende perspectief zoekt de adviseur samen met de ondernemer naar mogelijkheden om de positie van het bedrijf te verbeteren. Vooral de makkelijke toegang (telefonische of digitaal) maakt dat ondernemers zich sneller melden. Wij sluiten hierbij aan. Het verwachte bereik is 150 zelfstandigen. - Preventief budgetbeheer. Vaak maakt budgetbeheer onderdeel uit van een ander product, zoals een minnelijke schuldregeling. Dat is dan noodzakelijk om te kunnen garanderen dat er gereserveerd wordt om de schulden af te lossen conform de afspraken met de schuldeisers. Budgetbeheer kan voortaan ook los worden ingezet als nazorg bij mensen met een verhoogde 14

16 kwetsbaarheid om nieuwe betalingsachterstanden en schulden te voorkomen, of dienen als preventie. Bij mensen van wie de schulden niet zijn op te lossen kan budgetbeheer ervoor zorgen dat in ieder geval de vaste lasten worden betaald. Dit voorkomt dat schulden kunnen oplopen, maatschappelijke kosten zullen ontstaan (bijvoorbeeld als gevolg van huisuitzettingen) en er vaker een beroep moet worden gedaan op de wettelijke schuldsanering (WSNP) of beschermingsbewind. Vroeg-signalering Uit onderzoek blijkt dat mensen met (risico op) problematische schulden zich te laat of niet melden bij schuldhulpverlening. Zij zijn van mening dat de eigen situatie nog niet erg genoeg is om voor hulp in aanmerking te komen. Daarnaast blijkt de wil om zelf de regie over de financiën te houden mensen te weerhouden om de schuldhulpverlening in te schakelen en speelt schaamte een rol van betekenis. In eerste instantie is de eigen verantwoordelijkheid van de burger leidend. Maar niet iedereen is zelfredzaam of beschikt over een netwerk van familie en kennissen waarop een beroep gedaan kan worden. De gemeente moet de hulpverlening daarom zo toegankelijk mogelijk houden. Sociale kredietverlening is een belangrijk preventief instrument. Allereerst door het herfinancieren van (meerdere) kleinere schulden. Hiermee kan bijvoorbeeld een achterstand bij de zorgverzekeraar worden opgelost, zodat een overstap mogelijk is naar de collectieve zorgverzekering. Sociale kredietverlening is altijd gekoppeld aan een financieel advies waarin de hele schuldensituatie wordt bezien. Momenteel wordt de GKB pas benaderd wanneer er sprake is van hoog opgelopen schulden. We willen dat mensen zich eerder melden en de bekendheid van de GKB moet vergroot worden. Bij de positionering van de dienstverlening wordt benadrukt dat het belangrijk is om aan de bel te trekken als de schulden zich nog in de beginfase bevinden, bijvoorbeeld bij een eerste aanmaning. Verder komt er een grotere nadruk op advisering. Denk hierbij aan krediet- en hypotheekadviesgesprekken door de GKB. Dreigende schulden moeten tijdig worden onderkend. De gemeente wil door inzet op vroegsignalering burgers die financieel in de knel dreigen te komen de mogelijkheid bieden hier zelf, met hulp van vrijwilligers of waar noodzakelijk met professionele hulp van de gemeente actie op ondernemen. We willen samen met onze partners in de stad pro actiever mensen met financiële problemen vinden. We bouwen aan een breed netwerk van vroeg-signaleerders. Dit gebeurt uiteraard binnen de kaders van de privacywetgeving. We gaan medewerkers van bijvoorbeeld woningcorporaties trainen om problematische schulden te herkennen, hen leren wat ze zelf kunnen doen en naar welke organisaties in de gemeente ze mensen kunnen doorverwijzen. Ook zoeken we samenwerking met scholen en jongerenorganisaties, organisaties in de buurt, Sociale Rechtswinkels en Haagse Wetswinkels. De gemeente heeft ook zelf verschillende vindplaatsen. Iedereen die zich meldt voor een uitkering in het kader van de Participatie-wet krijgt een intakegesprek. Hier vindt een brede toets plaats op o.a. niet-gebruik van minimaregelingen, en het signaleren van problemen op het gebied van administratie en financiën. Maar ook mensen die al uitkering ontvangen en waarvoor de gemeente een of meer vaste lasten doorbetaalt. Alle mensen met een eigen woning die zich melden voor bijstand worden doorverwezen naar een adviesgesprek bij het GKB. Nazorg De gemeente richt een systeem van nazorg in. Kort voordat een lopende minnelijke schuldregeling eindigt, worden klanten uitgenodigd voor een workshop. Daarin worden zij voorbereid op de veranderingen die plaatsvinden wanneer zij schuldenvrij zijn. Ook neemt de gemeente tijdens het 15

17 eerste jaar na beëindiging van de dienstverlening contact op om na te gaan of inkomsten en uitgaven nog steeds in evenwicht zijn. En drie jaar na het succesvol beëindigen van een schuldregeling worden (voormalige) klanten uitgenodigd voor een training om de inkomsten- en uitgavensystematiek nog eens door te nemen (opfriscursus). Deze workshops voor klanten zijn te kwalificeren als nazorg en vroeg-signalering. We gaan onderzoeken hoe het proces verder loopt bij mensen die via de gemeente een Wsnpverklaring hebben gekregen, wat de resultaten zijn bij doorstroming van gemeentelijke schuldhulpverlening naar wettelijke schuldsanering. De gemeente geeft het verzoekschrift Wsnp aan de klant en bereidt deze voor op de zitting bij de rechtbank. Na doorverwijzing verdwijnt de klant nu veelal uit beeld. Tevens gaan we onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om mensen waarvoor de gemeente een Wsnp-verklaring heeft afgegeven aan de nazorgactiviteiten deel te laten nemen Pijler 2: Stabilisatie Als mensen met (problematische) schulden zich bij de gemeente melden, dan worden zij individueel ondersteund door vaste contactpersonen. Tijdens de kortdurende stabilisatie worden zij geholpen met het ordenen van de administratie en - indien mogelijk - het invullen van de aanvraag voor de schuldregeling. Nieuw is MijnGeldzaken.DenHaag.nl, een applicatie waarmee klanten van Financiële Dienstverlening SZW en de Gemeentelijke Kredietbank via internet kunnen kijken naar de stand van zaken van hun persoonlijke situatie. Deze applicatie geeft digitaal, duidelijke en actuele informatie over budgetbeheer, schuldhulpverlening en kredieten. Schuldhulpverlening bestaat in toenemende mate uit stabilisatie. 10 Stabilisatie is het beheersbaar maken van bedreigende schulden en het bieden van perspectief aan mensen met schulden. Het huishoudboekje wordt op orde gebracht door inkomsten te maximaliseren door regelingen aan te vragen waarvan nog geen gebruik gemaakt wordt. Uitgaven worden tot een minimum beperkt en de beslagvrije voet gegarandeerd. Op die manier willen we bereiken dat mensen weer perspectief krijgen, dat mensen schuldenzorgenvrij worden. Ook worden verdere hulpverleningsvragen helder gemaakt. We zijn in 2015 gestart met de kortdurende stabilisatietrajecten. In de eerste helft van 2016 wordt dit nieuwe product geëvalueerd. Stabilisatie biedt tijdelijke (max. 3 maanden) ondersteuning voor mensen met niet-problematische schulden, maar ook voor mensen die (nog) niet in aanmerking komen voor schuldregelen. Het kan nodig zijn om voor het oplossen van het financiële probleem van een schuldenaar eerst een ander probleem op te lossen. Dat kan betrekking hebben op houding en gedrag bij de schuldenaar. Als mensen niet leerbaar zijn, kan na stabilisatie langduriger budgetondersteuning worden geboden door de gemeente. Maar ook op niet-saneerbare boetes (CJIB en Belastingdienst) die eerst moeten worden betaald. Er zijn dus situaties waarbij een schuldregeling niet direct ingezet kan worden. Ook in de stabilisatietrajecten wordt samen met ketenpartners ingezet op de begeleiding van de burger om de persoonlijke situatie stabiel te krijgen. Het doel is de maatschappelijke positie van de klant niet te laten verslechteren en hem op langere termijn rijp te maken voor een volledige schuldsanering. De stabilisatie vervult ook een belangrijke rol in de voorbereiding van mensen op de schuldregeling (leidt tot minder uitval) Pijler 3: Schuldregeling De minnelijke schuldregeling speelt een belangrijke rol om perspectief te bieden op een schuldenvrije toekomst. Binnen deze regeling wordt er bemiddeld tussen de schuldeisers en de schuldenaar, waarbij maximaal recht wordt gedaan aan de belangen van beide partijen. Doel is dat mensen na afloop van het drie jaar durende minnelijke traject schuldenvrij zijn en dit ook blijven. Als 10 NVVK, brief aan Tweede Kamercommissie SZW, Reactie van NVVK op recente media-aandacht voor de effectiviteit van schuldhulpverlening, 22 september