Presentatie Jet van der Meer. Onderzoek Nazorg uit Voorzorg

Transcriptie

1 Presentatie Jet van der Meer Onderzoek Nazorg uit Voorzorg 14 februari 2019

2 Achtergrond Opzet onderzoek Deskresearch: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Divosa, beleidsstukken, Kenniscentrum Maatschappij en Recht (KMR), Movisie, Nationale Ombudsman (NO), Nibud, Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK), Sociaal Werk Nederland (SWN), Verwey- Jonker Instituut (VJI) Interviews: professionals (kredietbanken, bewindvoerders, gemeenten), vrijwilligers en ervaringsdeskundigen

3 Begrip Nazorg Definitie Nazorg Het geheel van activiteiten dat plaatsvindt na beëindiging van een traject in de schuldhulpverlening en dat gericht is op het voorkomen van terugval. Vorm van tertiaire preventie (NVVK, 2017b)

4 Waarom Nazorg? (1) Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) Verwachting verlening nazorg Invulling naar eigen inzicht gemeenten Recentelijk pas erkenning belang nazorg Enkele landelijke schattingen (data CBS, ) Mensen met financiële problemen* 30-33% voorheen betalingsachterstanden Mensen uit de financiële problemen**, vier jaar na afronding traject 9-16% minstens één nieuw krediet afgesloten 4-7% opnieuw betalingsachterstand op minstens één krediet (CBS, 2015; NVVK, 2017a) *In onderzoek schuldenaars genoemd ** In onderzoek voormalig schuldenaars genoemd

5 Praktijk Nazorg Evaluatieonderzoek nazorg uitvoering Geen concrete methodieken/activiteiten in gemeentelijk beleid Gemeenten: geen kennis over effectieve methodieken/activiteiten Als wel uitvoering nazorg, dan regelt gemeente dit in beperkte mate Gemeenten: weinig budget en capaciteit Evaluatieonderzoek nazorg schuldenaars (Voormalig) schuldenaars hebben behoefte aan begeleiding Voorkeur voor vrijwilligers (veilig en bereikbaar) (NO, 2016; NVVK, 2016, VJI, 2012a)

6 Vormen Nazorg (1) Periodiek contact (telefoon of thuis) Wie: gemeente, kredietbank, bewindvoerder, sociaal wijkteam, vrijwilliger Wat: balans inkomen en uitgaven Wat: eventueel checklist financiële administratie of vaardigheden Wat: eventueel doorverwijzen naar ketenpartners Wanneer: meestal 6 en 12 maanden na afloop traject (Divosa, 2012; NVVK, 2016)

7 Vormen Nazorg (2) Bevorderen financiële zelfredzaamheid Wie: kredietbank, bewindvoerder, sociaal wijkteam, vrijwilliger Wat: financiële vaardigheden aanleren Bijeenkomsten: zelf administratie doen met aanwezige hulp Cursussen: administratie, budgettering, begroting, vooruitdenken Workshops: financiële veranderingen na afloop traject Wanneer: gedurende en/of na afloop traject Start: afhankelijk van stressniveau schuldenaar (NVVK, 2016)

8 Vormen Nazorg (3) Budgetcoach (maand) Vragenlijst financiële vaardigheden (Mesis of Nibud) Ondersteuningsplan Vrijwilligers (week) Financiële administratie Internetbankieren Sparen Terugval signaleren (Divosa, 2012; NVVK, 2015; SWN, 2016 )

9 Knelpunten Nazorg Tijd: weinig uren Capaciteit: hoge werkdruk; weinig mensen Focus: op schulden; niet op financiële zelfredzaamheid Regeling: nazorg alleen na succesvolle afronding traject Verantwoordelijk: onduidelijk wie verantwoordelijk is Samenwerking: eigen belang; geen doorverwijzing Rol partijen: verwarring (extern); slecht onderscheid (intern) Schaamte: niet opnieuw durven melden (KMR, 2016; NO, 2016; NVVK, 2016; SWN, 2016; VJI, 2012a)

10 Advies Nazorg De Persoon - Schaamte doorbreken - Maatwerk: individuele begeleiding en cursus in avonduren Het netwerk en meedoen - Inzet eigen sociaal netwerk - Inzet vrijwilligers Beleid, wetten, regels - Naleving nazorg voor gemeenten verplichten Uitvoeringskosten - Meer geld/tijd - Inzet Kees als (casemanager) (Divosa, 2012; NIBUD, 2012; NO, 2016; NVVK, 2016;; VJI, 2012a)

11 Aanbeveling Nazorg 1) Samenwerking: met alle partijen gezamenlijk in gesprek gaan Wie doet wat nu precies; hoe te financieren; en hoe contact houden? 2) Perspectief: mens centraal (niet beoordelen/veroordelen) Samen kijken naar wat iemand nodig heeft in plaats van wat het aanbod is 3) Duidelijkheid: keten schuldhulpverlening Voormalig schuldenaars weten waar ze terecht kunnen bij vragen 4) Regeling: nazorg als onderdeel van het takenpakket Maatwerk leveren en controleren op uitvoering van nazorg 5) Vrijwilligers: inzet tijdens én na het traject Vrijwilligers lopen mee met professionals om het proces mee te maken

12 Adviezen Plenair (01) 1) Herframe de term schuldhulpverlening: niet stigmatiseren als een straf die een klant lijdzaam en apathisch ondergaat, maar zien als ondersteuning van de klant. 2) Maak schulden- en saneringskrediet en incassoregelingen eenvoudig en transparant. 3) Achterhaal de oorzaken van schulden en pak deze aan (vb. laaggeletterdheid). 4) Begin met nazorg bij de start van het schuldhulpverleningstraject; vanaf dag één. 5) Kijk goed naar de behoeften van de klant behoefte en sluit daar goed bij aan. 6) Betrek de klant, maak de klant eigenaar van nazorg (hij/zij kent de situatie het beste). 7) Bevorder de financiële zelfredzaamheid van de klant en voorkom daarmee terugval. 8) Beloon de klant wanneer hij/zij nazorg accepteert, zo wordt nazorg aantrekkelijk en is de kans minder groot dat de klant na afloop afhaakt of uit beeld raakt.

13 Adviezen Plenair (02) 9) Doe wat de Gemeentelijke Kredietbank Groningen al tien jaar doet: het bieden van nazorg volgens het project In Eigen Hand. 10) Betrek ervaringsdeskundigen: zij hebben het traject zelf meegemaakt en hebben tips. 11) Stel per klant één contactpersoon vast (regisseur) die de beste begeleiding regelt. 12) Gebruik een app met de inkomensbalans en de vrije besteedbare ruimte (in toekomst). 13) Verbeter de samenwerking door partijen samen te voegen en helder te communiceren. 14) Creëer een integrale ketenaanpak van partijen met diverse achtergronden en expertise. 15) Creëer een divers sociaal netwerk voor een klant in terugval/met een uitzichtloze situatie.

14 Adviezen Output Formulier (01) 1) Laat een ervaren regisseur de klant bij de hand nemen en begeleiding in gang zetten. 2) Denk strategisch: vergroot de financiële zelfredzaamheid op de lange termijn. 3) Richt blik niet alleen op de schulden, maar ook op het perspectief van de klant. 4) Stel nazorg in een positief daglicht, zodat klanten er eerder gebruik van willen maken. 5) Voer brede intakegesprekken, houd rekening met de achtergrondsituatie van de klant. 6) Stel stressindicatoren centraal in plaats van enkelvoudige problematisering van schuld. 7) Creëer een beloningssysteem voor uitstromers en klanten die het traject nog doorlopen. 8) Geef informatie van nazorg bij de start van het traject en begin direct met nazorg. 9) Bied maatwerktrajecten aan en sluit aan bij bestaande trajecten, zoals De Vaart Erin. 10) Voer nazorggesprekken persoonlijk, niet via de telefoon.

15 Adviezen Output Formulier (02) 11) Geef hulpverleners de ruimte om naast hun formele taken maatwerk te leveren. 12) Breng kennis van verschillende projecten samen en geef nazorg een plaats. 13) Werk als (schuld)hulpverleners beter samen met vrijwilligers. 14) Werk als partijen meer samen en maak gebruik van bestaande netwerken. 15) Denk in kleine stappen, zodat voortgang zichtbaar is. 16) Zet een spaarplan op tijdens het traject. 17) Controleer bewindvoerdersorganisaties. 18) Genereer meer geld voor nazorg. 19) Voer tandem inzet door.

16 Onderzoek Output Formulier (01) 1) Hoe voeren we nazorg in praktijk uit: wie, tegen welke kosten, met welke verantwoordelijkheden? 2) Hoeveel klanten die zich aanmelden bij de schuldhulpverlening doorlopen uiteindelijk een traject? 3) Welke doelgroepen lopen hoger risico op schulden en waarom?

17 Afsluiting Meer informatie Marcel Endendijk Maud Diemer Team: Armoede en Schulden Website:

18 Mesis Instrument Demo Handige bestanden Nibud Financiële Vaardigheden Werking Hersenen T4qAPLBr8yA&feature=youtu.be