EVALUATIE UITVOERING WET GEMEENTELIJKE SCHULDHULPVERLENING 2014 Dantumadiel-Dongeradeel

Transcriptie

1 EVALUATIE UITVOERING WET GEMEENTELIJKE SCHULDHULPVERLENING 2014 Dantumadiel-Dongeradeel Inleiding Met ingang van juli 2012 is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) van kracht. Het beleidsplan integrale schuldhulpverlening is in juli 2012 door de colleges en raden van Dantumadiel, en Dongeradeel vastgesteld. In het beleidsplan is vastgelegd wat we de komende jaren op het gebied van schuldhulpverlening (SHV) gaan doen en welke resultaten we willen bereiken. Het college dient de raad jaarlijks te informeren over de stand van zaken. Dit is de tweede evaluatie over de uitvoering van de Wgs met daarin een terugblik over Schuldhulpverlening gebeurt vanuit de visie dat iedereen moet beseffen dat je niet méér geld kunt besteden dan je inkomen toestaat. Schulden mogen geen belemmering vormen voor participatie. Schuldhulpverlening is onderdeel van het sociaalbeleid. Door het aanbieden van SHV wil de gemeente de participatie van de burger bevorderen en maatschappelijke kosten beperken. SHV is voorwaarde scheppend zodat andere vormen van hulpverlening een grotere kans van slagen hebben. De hulpvrager wordt ondersteund bij het herpakken van de controle op zijn financiën. Hierbij gaan we uit van de eigen kracht en verantwoordelijkheid van de hulpvrager. SHV heeft een tijdelijk karakter, het moet leiden naar zelfredzaamheid in het beheren van de eigen financiën (voor wie dit mogelijk is) en het oplossen van de schuldenproblematiek. Welke doelen hebben we ons bij de aanvang van de Wgs gesteld? - geen wachtlijst meer (wacht en doorlooptijden) - samenwerking ketenpartners intensiveren - meer inzetten op preventie/ vroeg signalering ter voorkoming van erger - meer de eigenverantwoordelijkheid bij de hulpvrager leggen - integrale aanpak waarin ook aandacht is voor de onderliggende problematiek - maatwerk - inzet vrijwilligers - kwaliteit borgen - efficiëntie en effectiviteit Wat is er gerealiseerd? Wachtlijst Waar er in de jaren vóór 2014 regelmatig sprake was van lange wachttijden SHV is 2014 het eerste jaar waarin geen sprake is geweest van een wachtlijst. Personen die zich hebben gemeld hebben nog dezelfde week of binnen een week een eerste gesprek met de consulent-shv (gemeente) gehad. Samenwerking ketenpartners In 2013/2014 is er geïnvesteerd in de contacten met ketenpartners (verschillende maatschappelijke organisaties). Dit heeft bijgedragen dat hulpverleners elkaar inmiddels goed weten te vinden, zodat zaken (zorg) zo nodig op elkaar kunnen worden afgestemd. Deze contacten zijn ook van belang met het oog op vroegsignalering van schuldensituaties. Enkele van deze maatschappelijke organisaties draaien nu ook mee in de gebiedsteams.

2 De verwachting is dat door de integrale aanpak van hulpverlening door de gebiedsteams schuldensituaties vroeger gesignaleerd zullen gaan worden. Preventie Voor ondernemers in de regio heeft de crisis ook zijn impact. Sommige ondernemers hebben de deuren moeten sluiten, of hebben een gedeelte van het personeel moeten ontslaan omdat de financiële lasten niet meer op te brengen zijn. In 2014 is er voor ondernemers uit de regio een informatie bijeenkomst georganiseerd. Voor deze bijeenkomst was mevrouw Jacqueline Zuidweg als spreekster uitgenodigd, iemand die haar publiek weet te enthousiasmeren over haar passies voor ondernemen (ook met tegenwind). Met het organiseren van deze bijeenkomst hebben we de ondernemers in de regio tips en informatie mee kunnen geven ten aanzien van ondernemen in financieel moeilijke tijden. De boodschap was, blijf niet te lang (financieel) aanmodderen, maar roep de hulp in van professionals. Naar aanleiding van het onderzoek door Jacqueline Zuidweg en Josette Dijkhuizen naar ondernemerschap in moeilijke tijden is het boek Vallen, opstaan en weer doorgaan geschreven. In het boek komen o.a. (ervaringsdeskundigen aan het woord: ondernemers die in zwaar weer verkeerden. Uit deze interviews zijn tien tips gedestilleerd die de ondernemer zal helpen om moeilijke tijden door te komen en ervan te leren, zodat het daarna weer bergopwaarts gaat. Alle aanwezigen hebben aan het eind van de bijeenkomst een exemplaar van dit boek mee gekregen. Gelet de positieve reacties van de genodigden (70) kan worden gezegd dat het een geslaagde bijeenkomst was. Signalering Met de woningcorporatie Thús Wonen (TW) zijn afspraken gemaakt met betrekking tot de situaties waar sprake is van huurachterstand. TW informeert huurders met een huurachterstand over de mogelijkheid van SHV. De situaties waar sprake is van multiproblematiek worden zo nodig gezamenlijk opgepakt met het sociaalteam. Er wordt geprobeerd om burgers in een vroegstadium al ondersteuning te bieden bij financiële problemen. Met deze gezamenlijke aanpak kunnen woningontruimingen worden voorkomen. Achterstand betalingen energie In de winter periode is er door de consulenten SHV actie ondernomen op de signalen van energiebedrijven met betrekking tot betalingsachterstanden. In de periode van oktober tot april mogen energiebedrijven deze signalen afgeven, dit is ook de periode waarin afsluiting van energie niet mag plaatsvinden. De mensen die het betrof werden door de gemeente benaderd met een brief waarin zij werden geïnformeerd over de mogelijkheden van ondersteuning bij het organiseren van de financiën. Omdat er op alle brieven geen enkele reactie is gekomen is deze actie in eerste instantie gestopt. Eigen verantwoordelijkheid De eindverantwoordelijkheid voor het slagen van een schuldbemiddelingstraject ligt bij de cliënt. Het slagen van een traject hangt voor een groot deel af van de eigen inzet. Van de burger wordt verwacht dat hij of zij de eigen verantwoordelijkheid neemt. Dit betekent dat afspraken moeten worden nagekomen, dat informatie op tijd wordt aangeleverd en dat er tijdens het traject geen nieuwe schulden worden gemaakt.

3 Er wordt meer dan voorheen gekeken wat mensen zelf kunnen, eventueel met behulp van familie/omgeving. Soms is een enkel adviesgesprek al voldoende of kan men met ondersteuning vanuit het eigen netwerk of met de inzet van een vrijwilliger de (financiële) zaken weer oppakken. Is er sprake van een complexe schuldensituatie, dan vindt doorverwijzing naar de Kredietbank Nederland (KBNL) plaats. Integrale aanpak Sinds het vierde kwartaal in 2014 maken de consulenten SHV gebruik van het screeningsinstrument van Mesis. Met behulp van dit instrument wordt in de intakefase een helder klantprofiel neergezet. De uitkomst van de screening biedt extra ondersteuning bij het voeren van het intakegesprek en het leveren van maatwerk omdat de consulent veel meer achtergrond informatie krijgt naar aanleiding van de screening. Soms is een SHV-traject niet (direct) mogelijk maar dient er eerst een andere vorm van hulpverlening te worden ingezet. Denk hierbij aan verslavingszorg, maatschappelijkwerk e.d. Soms is het nodig dat er eerst bepaalde belemmeringen (gedragsverandering) worden weggenomen voor dat betrokkene voldoende kan meewerken aan een schuldhulpverleningstraject. Vrijwilligers In 2014 is een nauwe samenwerking met Humanitas, Schuldhulpmaatjes en FSU tot stand gekomen. Via deze organisaties kunnen vrijwilligers worden ingezet die ondersteuning bieden bij het op orde brengen en houden van de eigen administratie. Op dit moment zijn er 6 (vaste) vrijwilligers waarmee wordt samengewerkt. Het inzetten van vrijwilligers gebeurt altijd in overleg met de cliënt. Zo kunnen vrijwilligers ook worden ingezet bij de afbouw van budgetbeheer. Op deze wijze kan de overgang van volledig budgetbeheer fasegewijs worden afgebouwd naar zelfstandig budgetteren. Kwaliteit borgen De consulenten SHV zijn regiehouder over de lopende trajecten SHV. Er is sprake van een nauwe samenwerking tussen de gemeente, de KBNL en vrijwilligers. Er vindt monitoring plaats op klantniveau met daarnaast per kwartaal een uitvoeringsoverleg waarin de werkprocessen worden getoetst. De intensieve monitoring draagt bij aan een continu proces van kwaliteitsborging en verbetering. In 2014 is het WSNP-proces (wettelijke schuldsanering) extra onder de loep genomen. In de praktijk bleek regelmatig dat een schriftelijk verzoek door de schuldenaar niet op tijd of helemaal niet werd ingediend bij de Rechtbank. Hiervoor zijn veel oorzaken te bedenken zoals; lakse houding schuldenaar, geen post openmaken, niet bij machte alle benodigde gegevens aan te leveren e.d. Dit zijn gemiste kansen. De KBNL verzorgt het schriftelijk verzoek aan de Rechtbank met de benodigde gegevens. De gemeente zorgt in samenwerking met de schuldenaar dat de complete aanvraag bij de Rechtbank komt. Met de nieuwe werkwijze is de kans dat een WSNP-verzoek misloopt heel klein geworden. Aantal afgegeven WSNP-verklaringen 2014 Gemeente Dantumadiel Dongeradeel WSNP verklaring 19 25

4 Efficiëntie en effect Door de economische crisis kwamen er steeds meer mensen in de financiële problemen en veranderden aard en omvang van de schulden. Schuldhulpverlening (SHV) werd hierdoor complexer, terwijl de uitvoering van de SHV vaak wel beter kon. Tussen gemeenten (landelijk) was er sprake van grote verschillen in de uitvoering. Naar verwachting zouden de gemeenten de komende jaren ook over minder middelen gaan beschikken. Kort gezegd, gemeenten zijn voor de taak gesteld om meer te doen met minder middelen. Reden genoeg om SHV effectiever te maken. Tegen deze achtergrond is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening ingevoerd. Het efficiënter regelen van de SHV was onder andere één van de taken die we ons hebben gesteld. Intussen zijn er heldere werkprocessen SHV en digitale systemen ontwikkeld wat maakt dat de consulenten SHV een duidelijk beeld hebben van het klantenbestand en de verschillende werkprocessen, dit ter ondersteuning voor een efficiënte aanpak op cliëntniveau. Meten is weten. Ook met de wetenschap dat niet alle schuldensituaties op te lossen zijn, maakt dat er vooraf aan het inzetten van een (kostbaar) traject een gedegen overweging plaatsvindt. Er wordt geen traject ingezet dat bij voorbaat al gedoemd is te mislukken, bijvoorbeeld omdat de hulpvrager onvoldoende inzet toont om mee te werken aan een SHV-traject. Waar nodig wordt eerst een andere vorm van ondersteuning ingezet. Zoals eerder aangegeven zijn we in 2014 voorzichtig gestart met de monitoring van de trajecten met budgetbeheer. Voor 2015 zal dit onderdeel strakker worden aangepakt. Van budgetbeheer leren cliënten namelijk niets. Alle taken met betrekking tot het beheren van de eigen financiën wordt helemaal uit handen genomen. Vooral in de beginfase van een schuldbemiddelingstraject is de inzet van budgetbeheer noodzakelijk om een ingewikkelde schuldensituatie te stabiliseren en hiermee te voorkomen dat er nieuwe schulden ontstaan met de nodige gevolgen. Te denken valt aan achterstand in de betaling van huur- en energiekosten. Aan de uitvoering van budgetbeheer zitten maandelijkse kosten verbonden, deze worden door de gemeente gefinancierd. Het uitgangspunt is dat budgetbeheer een tijdelijke ondersteuning is. Waar mogelijk moeten mensen het beheer van de eigen financiën op een gegeven moment (eventueel met behulp) weer zelf oppakken. Na afronding van een schuldbemiddelingstraject stopt in principe ook het budgetbeheer. Er zijn (ex)cliënten die aangeven het prettig te vinden dat het vastelastenbeheer voor hen wordt geregeld, de kosten hiervan komen dan voor eigen rekening en liggen rond de 22,00 per maand. Wat het effect van SHV is, is moeilijk te meten. Over het algemeen wordt er gezegd dat het aanbieden van SHV bijdraagt aan lagere maatschappelijke kosten. Er hebben zich in 2014 situaties voorgedaan waar door middel van interventies door de consulenten-shv woningontruimingen en/of afsluitingen energie en bijbehorende kosten m.b.t. opslag meubels, nieuwe huisvesting en aansluitkosten energie e.d. zijn voorkomen. In 2014 doet zich een nieuwe (positieve) ontwikkeling voor, mond op mond reclame. Burgers melden zich bij de gemeente voor SHV omdat men van familie of vrienden (met eigen ervaring) heeft gehoord dat de gemeente goed kan helpen bij schuldenproblematiek. Dit kan betekenen dat de drempel om SHV aan te vragen lager wordt en beeld van de burger ten aanzien van de gemeente op het vlak van SHV is verbeterd.

5 In het volgende overzicht zijn het aantal trajecten en de kosten 2014 opgenomen: Gemeente Dantumadiel Dongeradeel Aanmeldingen Trajecten KBNL 50 gemiddeld 65 gemiddeld Trajecten Z&P * 5 10 kleine zelfstandigen Budget , ,- Uitgaven totaal , ,- Overschrijding ,- budget Binnen budget ,- -- * in de jaren 2013 en 2014 hebben we te maken met meer kleine zelfstandigen die in financiële problemen zijn gekomen. Waar voorheen 1 hooguit 2 zelfstandigen een beroep deed op de SHV van de gemeente, zijn deze de laatste 2 jaar 5x verdubbeld. Dit zal een gevolg zijn van de crisis. Hierdoor heeft Dongeradeel een kleine overschrijding van het budget in Voor Dongeradeel staat er voor 2015 een bedrag begroot van ,--. Voor Dantumadiel is het budget van 2015 naar beneden bijgesteld op ,--. Conclusie Er is al veel gerealiseerd met betrekking tot een efficiëntere aanpak van SHV waarin de consulenten SHV een sterke regierol hebben en de werkprocessen en digitale systemen een goede ondersteuning bieden. De samenwerking met vrijwilligers is goed tot stand gekomen. We kunnen stellen dat we goed op weg zijn met het realiseren van de gestelde doelen, maar weten ook dat we er nog niet zijn. Natuurlijk hadden we nog meer acties willen/moeten doen op het gebied van preventie. Maar Rome is ook niet in 1 dag gebouwd. In 2015 proberen we op dezelfde voet door te gaan met een toevoeging van nieuwe acties. Voor 2015 stellen we ons de volgende taken: terugbrengen de trajecten budgetbeheer naar zelfstandig beheer (cliënt). Dit zal met ondersteuning van vrijwilligers worden opgepakt om dit proces geleidelijk te laten verlopen. Hierbij is het belangrijk dat de cliënt voldoende tijd krijgt om het zelfstandig budgetteren (weer) te leren. Het reduceren van de trajecten budgetbeheer zal moeten bijdragen aan het verlagen van de uitgaven SHV. aanbieden van budgettrainingen. In 2015 willen we voorzichtig beginnen met het aanbieden van budgettrainingen voor specifieke doelgroepen. Hierbij kan worden gedacht aan Statushouders, Jongeren in de uitkering, alle nieuwe instroom in de uitkering of aan iedereen waar regelmatige roodstand (bank) of kopen bij postorderbedrijven is geconstateerd. Hierin moeten nog keuzes worden gemaakt. samenwerking gebiedsteams. In 2015 is het streven om te komen tot een intensieve samenwerking met de gebiedsteams. De gebiedteams zouden een belangrijke bijdrage kunnen leveren in de vroegsignalering van financiële problemen. Dit betekent dat de gebiedsteams vanuit het team SHV (professionals) worden geïnformeerd over de werkwijze van SHV en waar nodig kunnen zij ondersteuning/advies krijgen vanuit het team SHV.