Afgelopen jaren. Onderzoeksmethoden. Onderzoeksvraag

Transcriptie

1 NADJA JUNGMANN ERIK LEMS FIENEKE VOGELPOEL GERCOLINE VAN BEEK PETER WESDORP 1 Incasso- en deurwaarderssymposium 19 november 2014 Nadja Jungmann Onoplosbare schuldsituaties Afgelopen jaren Toename aantal mensen met financiële problemen Steeg de gemiddelde schuldenlast Gingen gemeenten afwijzingscriteria hanteren Gaf de overheid zichzelf steeds meer incassobevoegdheden Werd er strengere fraudewetgeving van kracht.. ONOPLOSBARE SCHULDSITUATIES ADVISEREN DETACHEREN OPLEIDEN Onderzoeksvraag Wat zijn veel voorkomende redenen waardoor mensen met een problematische schuldsituatie die een beroep doen op de schuldhulpverlening vooralsnog geen gebruik (kunnen) maken van een schuldregeling en wat is hun perspectief? Onderzoeksmethoden 129 dossiers bij vijf gemeenten 78 schuldhulpverleners bevraagd 25 vertegenwoordigers van ketenpartners en crediteuren 34 gemeentelijke beleidsplannen schuldhulpverlening Literatuur (specifiek over invloed schulden op gedrag) 1

2 Oplossen schulden is van belang Een derde onoplosbaar Minstens huishoudens met problematische schulden en minstens met risico Kosten voortbestaan schulden zijn hoog Nibud: kosten euro per huishouden Hoger ziekteverzuim of langduriger uitkeringsafhankelijk Verslechtering mentale gezondheid Impact op fysieke gezondheid Relaties komen onder druk Kosten baten analyses 1:2,40 Bij een derde van de aanvragers vooralsnog geen schuldregeling mogelijk Vier redenen Beleid van de gemeente Juridische status vorderingen Gedrag schuldenaar Kwaliteit werkalliantie Juridisch en gedrag nauw verbonden Grote diversiteit Zelden één duidelijke oorzaak In 123 dossiers 173 belangrijkste redenen 85 Juridische redenen 70 Redenen in gedrag 22 niet of nauwelijks beïnvloedbaar 39 goed beïnvloedbaar 18 Overige redenen Totaal 348 belemmeringen Hij is snel gespannen en ervaart veel onrust. Dit bepaalt ook zijn handelen. Ondoordacht neemt hij beslissingen die negatief uitwerken op zijn financiën. Telkens weer Wat mij treft is de eenzaamheid van meneer. Meneer geeft aan dat hij soms dagen thuis is en het ook lastig vindt om naar schuldhulpverlening te komen omdat hij op straat liever niemand tegenkomt 2

3 Kwetsbare huishoudens Dynamiek problematische schulden 10 Gemiddeld euro schuld Gemiddeld inkomen euro per maand 76 procent beslag op inkomen 40 procent onder beslagvrije voet Perspectief Een derde grote kans escalatie Een vijfde alsnog een schuldregeling Een derde in principe stabiel (met risico escalatie op termijn) Mensen leven bij de dag Besluiten minder overdacht Geloof in eigen kunnen neemt af Geloof dat inspanning i zin heeft neemt af Bron van verandering is extern Schaarste neemt bezit van je geest, mensen handelen anders bij een gevoel van gebrek Eldar Shafir 3

4 Incasso- en deurwaarderssymposium 19 november 2014 Aanbevelingen ADVISEREN DETACHEREN OPLEIDEN Nadja Jungmann Lessen uit ons onderzoek Juridisch Garandeer harde beslagvrije voet Verminder druk door CJIB vorderingen Maak schuldregeling g bij fraudevordering mogelijk Schaf strenge gemeentelijke afwijzingscriteria af Gedrag School schuldhulpverleners, generalisten en incassomedewerkers in recente inzichten effecten schaarste Motiveer schuldenaren en ondersteun hen bij maken eigen plan om uit de schulden te komen Juridisch Gedrag Garandeer harde beslagvrije voet Integrale visie op rijksincasso Verminder druk door CJIB vorderingen Wordt bij CJIB naar mogelijkheden gekeken Maak schuldregeling bij fraudevordering mogelijk Geen enkele beweging Schaf strenge gemeentelijke afwijzingscriteria af Geen enkele beweging School schuldhulpverleners, generalisten en incassomedewerkers in recente inzichten effecten schaarste Diverse schuldeisers zijn hier mee bezig. Programma bij grootbanken Motiveer schuldenaren en ondersteun hen bij maken eigen plan om uit de schulden te komen Nog veel te leren 4

5 Pilot wanbetaling Menzis Twee groepen Groep 1 Totaal verzekerden Twee maanden achterstand Drempel naar serieuze incassomaatregelen zoals deurwaarder Groep 2 Totaal verzekerden Minimaal zes maanden achterstand Bronheffing Bestuursrechtelijke premie (opslag ongeveer 50,-) Resultaten Teleurstelling Is niet de voldoende 5

6 Wat bracht het wel aan inzicht? Wat constateerden we nog meer? Achterstand zorgpremie staat zelden op zichzelf De CVZ groep wijkt qua kenmerken af van de twee maands groep heeft grotere problematiek is moeilijker te bereiken is wel geïnteresseerd in totaaloplossing (lagere no show) maar komt niet zelf in beweging Houdingsaspecten Methodisch screeningsinstrument schulddienstverlening In kaart brengen relevante houdingsaspecten Vragenlijst met veel stellingen Eenvoudige testjes Lezen Ordenen prioriteren 6

7 Mesis : vragen Mesis : vragen Verschillen in houding Twee maandsgroep schoort gemiddeld voldoende op alle concepten CVZ groep scoort gemiddeld te laag op concessiebereidheid en overtuigingen g Klantprofielen: CVZ groep significant vaker onvoldoende op gezond financieel gedrag CVZ groep is mix niet-willers en niet-kunners! Dus. Als problematische schulden bijdragen aan een dynamiek van apathie Dan stelt dat ons voor een extra grote opgave bij het onderscheiden van niet-kunners en niet-willers Het maken van dat onderscheid vraagt inzicht in relevante houdingsaspecten Het is mogelijk om dat te doen door middel van een screeningsinstrument We hopen daar begin 2015 bij een grote bank mee te beginnen 7