RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING BIJ BASISSCHOOL T EINDER

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING BIJ BASISSCHOOL T EINDER Plaats : Gemert BRIN-nummer : 20OW Arrangementsnummer : Onderzoek uitgevoerd op : 24 november 2009 Rapport vastgesteld te Eindhoven op 24 februari 2010 HB /7

2 Pagina 2 van 13

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING BEVINDINGEN TOEZICHTARRANGEMENT Pagina 3 van 13

4

5 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 24 november 2009 een onderzoek uitgevoerd op basisschool t Einder om na te gaan of er nog sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd op 6 oktober 2008 zijn tekortkomingen vastgesteld in de opbrengsten en het onderwijsleerproces op basisschool t Einder. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 28 november De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. In het kader hiervan voert de inspectie nu een onderzoek uit om na te gaan of de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven. Toezichthistorie Tijdens het periodiek kwaliteitsonderzoek dat op 12 en 14 december 2006 plaatsvond op basisschool t Einder werd de onderwijskwaliteit beoordeeld als zwak. Dit oordeel was gebaseerd op de significant lage opbrengsten in 2005 en 2006 en een groot aantal onvoldoende indicatoren die betrekking hadden op de kwaliteitszorg, de onderwijstijd, het didactisch handelen en de leerlingenzorg. Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat plaatsvond in oktober 2008 bleek dat de school nog onvoldoende eindopbrengsten had, maar dat op alle overige punten een duidelijk vooruitgang te bespeuren viel. Deze kwam tot uiting in veel minder onvoldoende indicatoren en geen enkele onvoldoende normindicator. Op grond van de onvoldoende eindopbrengsten werd aan de school een aangepast arrangement toegekend. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd of heeft klaargelegd, te weten dwarsdoorsnedes, groepsanalyses, trendanalyses, een observatielijst didactisch handelen en een groepsplan. Schoolbezoek, waarbij in alle groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de indicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleider(s). Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie, het team en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag. Tijdens het onderzoek zijn meerdere indicatoren beoordeeld van de volgende domeinen: opbrengsten, onderwijsleerproces, zorg en begeleiding, kwaliteitszorg en wet- en regelgeving. Pagina 5 van 13

6 Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader po/vo Daarnaast is gebruik gemaakt van aanvullende normeringen die opgenomen zijn in de volgende notitie: Analyse en waarderingen van opbrengsten (oktober 2009). Dit document is te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek over de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten weergegeven. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Pagina 6 van 13

7 2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Bij wet- en regelgeving is in de waardering tot uitdrukking gebracht of de school wel (ja) of niet (nee) voldoet aan de genoemde wettelijke vereisten. Opbrengsten 1.1* De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2* De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 Leerstofaanbod 2.1* Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen Bij de aangeboden leerinhouden voor rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2* De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden voor Nederlandse taal worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Pagina 7 van 13

8 Schoolklimaat 4.7 Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. Didactisch handelen 5.1* De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2* De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3* De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Afstemming 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Begeleiding 7.1* De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3* De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. Wet- en regelgeving N1 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WPO, art. 16 en 13). N2 Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (WPO, art. 16 en 12). N3 Door of namens het bestuur is het vastgestelde zorgplan van het samenwerkingsverband naar de inspectie gestuurd en dit zorgplan bevat de verplichte onderdelen (WPO, art. 19). N4 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten (WPO, art. 8). ja nee De normindicatoren zijn aangegeven met een asterisk*. Pagina 8 van 13

9 2.2 Beschouwing Algemeen beeld Na het periodiek kwaliteitsonderzoek in 2006 is door bestuur, directie en team hard gewerkt aan een proces van schoolontwikkeling. In met name de laatste jaren van die periode is de rust in de school weergekeerd, heeft de schoolontwikkeling een positief verloop gehad en zijn de onderwijsresultaten verbeterd. Dat alles heeft ervoor gezorgd dat er in de school een kentering is opgetreden. Deze kentering is met name het resultaat van de investeringen die school en bestuur hebben gedaan in de vergroting van het didactisch vakmanschap van leraren, de investering in de versterking van de interne communicatie en de rust en structuur die is gerealiseerd. Deze resultaten zijn terug te zien in de oordelen die bij dit onderzoek naar voren komen. Er zijn duidelijk betere eindopbrengsten behaald en veel indicatoren zijn nu als voldoende beoordeeld. Het totale beeld leidt ertoe dat het onderwijs van de school niet langer als zwak wordt gekwalificeerd. Dat houdt echter niet in dat het proces van schoolontwikkeling als afgerond beschouwd kan worden. Onderdelen van de huidige kwaliteit van het onderwijs zijn nog kwetsbaar en vragen ook nog om een bredere en meer diepgaande implementering van de in gang gezette verbeteractiviteiten. Dit komt ook tot uiting in de grote verschillen die er tussen de leraren te zien zijn. Naast het behoud van de sterke punten van het onderwijs, in de vorm van de goede maar soms ook nog onrustige sfeer, de versterkte structuur met een duidelijker onderbouwing door beleid en de betere randvoorwaarden door onder andere een flink vernieuwd leerstofaanbod, dient echter ook nog duidelijk aandacht geschonken te worden aan een versterking van de kwaliteit van de afstemming van het onderwijs op de behoeften van de leerlingen en aan een versterking van de kwaliteit van de leerlingenzorg. Toelichting Opbrengsten Voor het bepalen van haar eindopbrengsten maakt de school gebruik van de Eindtoets van Cito. In 2007 en 2008 waren de resultaten daarvan in vergelijking met scholen met een vergelijkbare populatie leerlingen nog significant laag. Ze lieten enerzijds een nog onvoldoende kwaliteit zien, maar anderzijds ook een duidelijke stijging. In 2009 lagen de resultaten ruim boven de ondergrens die de inspectie daarvoor hanteert. Als geheel zijn de eindopbrengsten daarom nu als voldoende beoordeeld. Wel dient nog opgemerkt te worden dat de veel hogere resultaten voor rekenen en wiskunde in 2009 het potentieel aangaven van deze leerlingen, dat bij Nederlandse taal en studievaardigheden echter duidelijk nog niet ten volle werd benut. De inspectie heeft de tussenopbrengsten beoordeeld aan de hand van een analyse van de resultaten voor technisch lezen in de groepen 3 en 4, rekenen en wiskunde in de groepen 4 en 6 en begrijpend lezen in groep 6. Op alle vijf de onderzochte toetsen kwam naar voren dat deze van voldoende kwaliteit zijn. Op grond daarvan beoordeelt de inspectie de tussenopbrengsten als voldoende. De school beschikt nog niet over een landelijk genormeerd instrument waarmee de school zich kan verantwoorden over de opbrengsten op het gebied van de sociale competenties. Dat is de reden dat de inspectie deze opbrengsten niet heeft kunnen beoordelen. De school wil in 2010 wel een dergelijk instrument gaan invoeren. Pagina 9 van 13

10 De leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften, waar de indicator 1.4 betrekking op heeft, zijn leerlingen waarvoor de school een eigen leerlijn heeft opgesteld. Het gaat om leerlingen waarvoor de school gekozen heeft voor individuele leerlijnen of leertrajecten voor één of meerdere van de vakgebieden rekenen en wiskunde, technisch lezen of begrijpend lezen op een aanbod en leerresultaat lager dan het niveau van groep 8. Bij het beoordelen van deze indicator gaat het om de vraag of de bedoelde groep leerlingen zich ontwikkelt conform het ontwikkelingsperspectief dat voor hen is opgesteld. Een ontwikkelingsperspectief beschrijft het nagestreefde eindniveau van deze leerlingen en de tussendoelen die tot dit eindniveau moeten leiden. Voor geen van de leerlingen met een individuele leerlijn is echter een concreet ontwikkelingsperspectief en daarvan afgeleide tussendoelen opgesteld. Het aanbod voor deze leerlingen is daardoor nog te veel volgend en te weinig plannend ingericht. Om deze reden beoordeelt de inspectie deze indicator als niet voldoende. De school heeft wel in haar voornemens opgenomen dat zij een dergelijk perspectief wil gaan ontwikkelen. Onderwijsleerproces Leerstofaanbod De school beschikt over een leerstofaanbod dat zowel voor Nederlandse taal als voor rekenen en wiskunde dekkend is voor de kerndoelen. In de afgelopen periode zijn voor Nederlandse taal twee nieuwe methoden ingevoerd. De school is nu bezig om zich te oriënteren op een nieuw aanbod voor wereldoriëntatie. Een punt van aandacht vormt wel nog het aanbod voor begrijpend lezen, waarover de school minder tevreden is. Omdat het huidige aanbod echter dekkend is voor de kerndoelen en ook nog voldoende resultaten oplevert, heeft de school aan de vervanging van dit aanbod een lagere prioriteit gegeven. Voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde wordt het aanbod ook aan alle leerlingen aangeboden tot en met het niveau van groep 8. Hoewel er sprake is van een voldoende beredeneerd aanbod in de groepen 1 en 2 acht de inspectie dit aanbod kwetsbaar. Het opgezette systeem als zodanig biedt voldoende garanties voor een beredeneerd aanbod, maar dat systeem is nog niet voldoende eigen gemaakt door alle leraren en het systeem is ook minder toegankelijk. Pedagogisch - didactisch handelen In de lesobservaties was goed te zien dat leraren efficiënt gebruik maakten van de geplande onderwijstijd. Dat kwam niet alleen door het voldoende klassenmanagement dat deze leraren lieten zien, maar ook door de goede sfeer die er in de groepen heerst. Ieder gaat op een respectvolle manier met elkaar om. Tijdens de lessen leggen leraren ook in voldoende mate uit, waarbij er ook voldoende aandacht is voor het toepassen van leerstrategieën. Wel is te zien dat niet alle leraren de elementen van directe instructie in voldoende mate hanteren. Door dat in alle groepen wel te doen, kunnen er op schoolniveau zeker bij de basisvaardigheden hogere rendementen gerealiseerd worden. In de groepen werken leerlingen in een taakgerichte werksfeer, die zich enerzijds kenmerkt door voldoende rust en concentratie en anderzijds door een actieve houding en betrokkenheid van leerlingen bij de aangeboden leerstof. Afstemming Door observaties, methodegebonden toetsen en landelijk genormeerde toetsen zijn leraren goed op de hoogte van de verschillen in onderwijsbehoeften van hun leerlingen. Op meerdere punten slagen leraren er echter nog te weinig in om daar in hun lessen goed op in te spelen. In zijn algemeenheid kan worden gesteld dat de school tot dusver nog te weinig heeft geïnvesteerd in een leerstofaanbod dat afstemming op onderwijsbehoeften mogelijk maakt. Ook de afstemming van de onderwijstijd op de verschillen in onderwijsbehoeften vindt nog onvoldoende plaats. Het is nog niet gebruikelijk om op basis van toetsresultaten de geplande roostertijd voor een groep aan te passen. In een overleg van parallelgroepen vindt een dergelijke aanpassing incidenteel wel plaats. Pagina 10 van 13

11 Ook op individueel niveau worden nog weinig beredeneerde beslissingen genomen om bijvoorbeeld de tijd voor de zwakke leerlingen in rekenen en wiskunde te vergroten in vergelijking met de leerling die dat vakgebied goed beheerst. In de lessen is te zien dat leraren allemaal voldoende inspelen op de verschillen in onderwijsbehoeften door het bieden van een verlengde instructie. Die aanpak kan nog worden versterkt door te werken met voorinstructie, het niet deel laten nemen aan de instructie en het hanteren van een kleiner wordende instructiegroep. Bij de verwerking is sprake van een onvoldoende afstemming op verschillen doordat er alleen sprake is van tempodifferentiatie. Afstemming van het onderwijs op de aanwezige onderwijsbehoeften van leerlingen vormt een duidelijk ontwikkelpunt van de school waarmee veel leerwinst is te behalen. Zorg en begeleiding De school beschikt over een voldoende samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Op een tweetal punten zal dit systeem nog versterkt moeten worden, wil de school ook de voortgang in ontwikkeling kunnen analyseren. Dit betreft allereerst de registratie van de vorderingen van de leerlingen in de groepen 1 en 2. Deze is nu veel te beperkt om een goed zicht te hebben op de vorderingen op het gebied van de basale taal- en rekenvaardigheid, om daarmee ook snel inzicht te verkrijgen op leerlingen die voor re-teaching in aanmerking komen. Daarnaast is er nog geen instrument beschikbaar waarmee de ontwikkeling van de sociale competenties gevolgd kan worden. De uitvoering van de zorg die geboden dient te worden, wordt bemoeilijkt door het feit dat er in de achterliggende jaren te weinig is geïnvesteerd in de competenties van leraren op dat terrein. Ze zijn daarin niet geschoold noch begeleid. Door het ontbreken van klassenconsultaties op dit gebied bestond er ook te weinig zicht op de noodzaak om dat te doen. De ontwikkeling van de leerlingenzorg heeft vooral vorm gekregen op alleen structuurelementen, formats, beleid e.d. zonder dat er een goed oog was voor een goede implementatie van al die zaken. Een en ander roept ook vragen op voor het aanwezige draagvlak voor de uitvoering van de leerlingenzorg. Er is tot dusver niet geïnvesteerd in competenties bij leraren om gegevens te analyseren of om een nadere diagnose te stellen van een leerprobleem. Dit gegeven is terug te zien in hulptrajecten die veelal uitsluitend zijn gebaseerd op signaleringsgegevens. Ook het maken van een handelingsplan en het uitvoeren daarvan is geen onderwerp van scholing en begeleiding geweest. Daardoor is er nu veelal sprake van zeer globaal opgestelde plannen die echter te weinig zijn geoperationaliseerd om sturing te geven aan het traject van hulpverlening. De handelingsverlegenheid van teamleden heeft op dit terrein vorm gekregen door de keuze vooral te gaan werken met groepsplannen waarin een aantal leerdoelen zijn opgesomd. Deze groepsplannen gaan uit van het gemeenschappelijke bij die groep leerlingen, namelijk een opgelopen leerachterstand, maar houden te weinig rekening met de verschillende oorzaken die daaraan ten grondslag liggen. Plannen worden wel geëvalueerd, maar vooral op de vraag of de doelen zijn bereikt. Er is nog geen sprake van een procesevaluatie die het traject van hulpverlening betreft. Kwaliteitszorg Het systeem van kwaliteitszorg is in ontwikkeling en heeft een niveau bereikt waarbij vier van de zes beoordeelde indicatoren van voldoende niveau zijn. De ontwikkeling van dit systeem dient gezien te worden in het licht van de prioriteiten die gesteld moesten worden in het proces van schoolontwikkeling. De school heeft een nog te beperkt zicht op de kenmerken van de populatie leerlingen en de gevolgen die deze zouden moeten hebben voor de inrichting van haar onderwijs. Pagina 11 van 13

12 De school heeft wel duidelijke vooruitgang geboekt op het gebied van evalueren van opbrengsten. Er worden trendanalyses, dwarsdoorsnedes en groepsanalyses gemaakt en er worden ook conclusies aan deze gegevens verbonden. Aan de conclusies worden ook verbeteractiviteiten verbonden. De huidige aanpak kan nog worden versterkt door de streefniveaus van de school ten aanzien van de opbrengsten vast te leggen. De school evalueert nog maar beperkt de kwaliteit van haar onderwijs. Op dit vlak dient nog veel beleid ontwikkeld te worden. De school werkt voldoende planmatig aan verbeteractiviteiten door het formuleren van voornemens in het schoolplan en de uitwerking daarvan in een jaarplan. De huidige aanpak kan wel nog worden versterkt door verbeteractiviteiten te evalueren op hun effect in de school en door ook het proces te evalueren. Belangrijk is daarbij om ook het aantal activiteiten in het oog te houden, dit in verband met de haalbaarheid. Ondanks de opmerkingen daarover bij de evaluatie van is in het huidige jaarplan ook een zeer grote hoeveelheid aan activiteiten te zien. De borging van schoolbeleid heeft plaats door de klassenconsultaties die hebben plaatsgevonden en weer gaan plaatsvinden met behulp van een kijkwijzer, door de afspraken die voor leraren o.a. zijn vastgelegd in het supplement jaarplan en door de vastgestelde formats en het beleid dat is opgesteld. De school verantwoordt zich in de schoolgids door over de schoolontwikkeling verslag te doen en door de resultaten van haar onderwijs te vermelden. De inspectie merkt wel op dat de vermelding van de eindopbrengsten over 2007 en 2008 een gekleurde voorstelling van zaken geeft die geen recht doet aan de feitelijke gegevens. Daarnaast legt de school, verantwoording af in een zeer uitgebreid jaarverslag. Pagina 12 van 13

13 3. TOEZICHTARRANGEMENT De Inspectie van het Onderwijs kent aan basisschool t Einder het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en, eventueel, een onderzoek in het kader van het Onderwijsverslag of themaonderzoeken of een vierjaarlijks bezoek. Pagina 13 van 13