OPDRACHTEN BIJ THEMA 6 LUISTEREN, SAMENVATTEN EN DOORVRAGEN

Transcriptie

1 OPDRACHTEN BIJ THEMA 6 LUISTEREN, SAMENVATTEN EN DOORVRAGEN Al die gesprekstechnieken zijn maar onnatuurlijk en vervelend.

2 INLEIDING Mensen die kiezen voor een beroep in het welzijnswerk, kunnen vaak van nature al goed luisteren. In het begin kunnen aangeleerde technieken gekunsteld aanvoelen. Door het geleerde regelmatig in de praktijk toe te passen én te combineren met je eigen vaardigheden, word je uiteindelijk een ervaren, professionele luisteraar. Doelstellingen Je: benoemt kenmerken en functies die horen bij het begrip actief luisteren. kunt uitleggen waar de afkorting LSD in communicatie voor staat. past gespreksvaardigheden toe in praktijksituaties. vermijdt de meest voorkomende valkuilen bij luisteren. Verdieping Je reflecteert aan de hand van de theorie van Barkson en Watson op je eigen luisterhouding. Voorbereiding Voor het maken van de opdrachten heb je het volgende nodig: pen papier (A3 vellen) mobiele telefoon met videofunctie pc met internet medestudenten. 2 OPDRACHTEN BIJ THEMA 6 LUISTEREN, SAMENVATTEN EN DOORVRAGEN

3 OPWARMEN EN ORIËNTEREN Opdracht 1 Stelling beargumenteren* Doe deze opdracht met de groep. Al die gesprekstechnieken zijn onnatuurlijk en vervelend het is een veel gehoorde uitspraak. Wat vind jij? 1 Maak een groepje van vier studenten. 2 Schrijf de stelling op een groot vel (A3). 3 Bespreek met elkaar of je het wel of niet eens bent met deze stelling. Noteer de groepsmening bij de stelling in het midden op het papier. Leg jullie mening uit aan de hand van argumenten. 4 Schuif het papier door naar rechts, naar de volgende groep. 5 Lees de mening van de vorige groep en schrijf jullie reactie ernaast. 6 Herhaal dit tot je alle papieren hebt gekregen. 7 Bespreek plenair alle argumenten en kom tot één gezamenlijke conclusie. Opdracht 2 Vuistregels* Doe deze opdracht met twee medestudenten. 1 Formuleer eerst individueel drie vuistregels, die voorkomen dat de ander jouw gesprekstechniek als onoprecht ervaart. 2 Vergelijk je antwoord met een medestudent. Noteer samen één vuistregel. 3 Inventariseer alle vuistregels in de groep. Maak gezamenlijk een Top 3. OPDRACHTEN BIJ THEMA 6 LUISTEREN, SAMENVATTEN EN DOORVRAGEN 3

4 WETEN EN BEGRIJPEN Opdracht 3 Kennisvragen over de theorie.* 1 Beantwoord de volgende vragen in eigen woorden: a Door wie is het begrip actief luisteren bedacht? b Leg in een zin uit wat het begrip actief luisteren betekent. c Hoe weet je of iemand actief luistert? Noem vier voorbeelden d Noem twee functies van actief luisteren. 1 2 e Beschrijf drie verschillende valkuilen bij luisteren, geef een voorbeeld en een juiste reactie Opdracht 4 LSD en parafraseren* 1 Beantwoord de volgende vragen in eigen woorden: a Waar staat LSD voor? 4 OPDRACHTEN BIJ THEMA 6 LUISTEREN, SAMENVATTEN EN DOORVRAGEN

5 b Leg in eigen woorden uit wat het verschil is tussen papegaaien en parafraseren. c Bij welke vaardigheid horen de volgende functies? - checken of je de ander goed begrijpt - de ander geruststellen dat je echt luistert - de rode draad vast houden. d Maak de volgende zin af: Met doorvragen zorg je er voor dat: OPDRACHTEN BIJ THEMA 6 LUISTEREN, SAMENVATTEN EN DOORVRAGEN 5

6 ANALYSEREN EN TOEPASSEN Opdracht 5 Wat voor soort vraag?* In het onderstaand schema vind je verschillende vragen en vraagsoorten. Maak het schema kloppend, door elke vraag te koppelen aan de juiste vraagsoort. Vragen Dacht je nou echt dat het zo zou lukken? Vraagsoorten Open vraag Wil je liever een vroege of late dienst? Gesloten vraag Hoe laat ben je vanmorgen opgestaan? Hoe vond je het gaan vandaag? Keuzevraag Reflecterende vraag Waarom heb je ervoor gekozen haar naar de gang te sturen? Heb je Ronald in bed gelegd en heb je hem een schone pyjama aangetrokken? Ben je tevreden over je aanpak? Confronterende vraag Dubbele vraag Suggestieve vraag Kijk je altijd zo boos als je moet afwassen? Waarom -vraag 6 OPDRACHTEN BIJ THEMA 6 LUISTEREN, SAMENVATTEN EN DOORVRAGEN

7 Opdracht 6 In een valkuil gestapt?** In het schema zie je een lijst met uitspraken, die in een gesprek zijn gedaan. Geef in de middelste kolom met een A of V aan, of er sprake is van Actief luisteren of een Valkuil. In het geval van een valkuil leg je in de derde kolom uit om welke valkuil het gaat en waarom het niet verstandig is zo te reageren. Uitspraak: A of V? Welke valkuil? Wat fijn dat je geslaagd bent voor je rijbewijs! Als ik het goed begrijp, ben je er zelf ook blij mee? Wat naar dat het je niet gelukt is die baan te krijgen. Weet je wat, we gaan lekker de stad in, nemen we koffie met een moorkop, wat kan jou het ook schelen! Het kost je kennelijk moeite je huiswerk te maken. Als ik jou was, zou ik school echt wat serieuzer nemen! Je bent blij met je nieuwe fiets, hè? Ik straalt helemaal! Het is je dus niet gelukt om die opdracht op tijd af te krijgen. Hoe komt dat, denk je? Wat jammer dat je gezakt bent voor je zwemdiploma, de volgende keer lukt het vast wel! Als je zo blij bent met dat cadeau, waarom laat je dat dan niet merken? OPDRACHTEN BIJ THEMA 6 LUISTEREN, SAMENVATTEN EN DOORVRAGEN 7

8 Opdracht 7 Praktijksituaties (MZ/SW/PW)** In onderstaand schema staat in de linker kolom een uitspraak. Schrijf in de middelste kolom de parafrase die jij als luisteraar zou geven. Schrijf in de rechterkolom wat het doel is van jouw parafrase. Uitspraak door cliënt Parafrase Doel van de parafrase Moeder tegen pedagogisch medewerker op het kinderdagverblijf: Jorien praat echt nog veel te slecht om zich op school verstaanbaar te maken. Ze zegt voor alle K s een T en andersom. Daar gaat ze zeker mee gepest worden, dat heb ik zelf ook meegemaakt. Vrouw (30) met verstandelijke beperking tegen begeleider in de woongroep: Ik ben verliefd op John, ik wil hem steeds maar kusjes geven. Maar John doet chagrijnig tegen mij. Opdracht 8 Stelling* Stelling: Waarom-vragen zijn bedreigend. Ben je het eens of oneens met deze stelling? Beargumenteer je antwoord en maak gebruik van de theorie. Geef drie voorbeelden van vragen die jouw standpunt ondersteunen OPDRACHTEN BIJ THEMA 6 LUISTEREN, SAMENVATTEN EN DOORVRAGEN

9 Opdracht 9 Oefenen* Doe deze opdracht met drie medestudenten. Voer een gesprek van ongeveer vijf minuten met een medestudent. Een student heeft de rol van spreker, een van luisteraar. De derde student observeert en maakt aantekeningen. Kies een van de volgende gespreksonderwerpen: school bijbaantje vakantie film of tv-serie. Als spreker kies je het onderwerp waarover je iets te vertellen hebt en je steekt van wal. Als luisteraar oefen je in het gesprek de vaardigheden van actief luisteren, parafraseren, samenvatten en doorvragen. Als observator neem je onderstaand schema over op een vel papier en turf je hoe vaak de luisteraar de vaardigheden Luisteren, Parafraseren, Samenvatten en Doorvragen inzet. Naam Luisteraar Luisteren Parafraseren Samenvatten Doorvragen Opmerkingen Conclusie Wissel van rol, zodat iedereen alle rollen een keer heeft gespeeld. Bespreek met elkaar na: hoe was het om deze oefening te doen en welke conclusie heeft de observator getrokken? Ben je het daar als luisteraar mee eens? Heeft de spreker daar nog iets aan toe te voegen? Maak aantekeningen over je bevindingen, deze kun je gebruiken bij de evaluatie- en reflectieopdracht. OPDRACHTEN BIJ THEMA 6 LUISTEREN, SAMENVATTEN EN DOORVRAGEN 9

10 Opdracht 10 Nog meer oefenen* Doe deze opdracht met drie medestudenten. Voer een gesprek van ongeveer vijf minuten met een medestudent. Een student heeft de rol van verteller, een van vragensteller. De derde student observeert. De vragensteller begint met het gesprek. Alles wat tijdens deze oefening besproken wordt, blijft tussen jullie. 1 Stel elkaar vragen over: a Een situatie waarin de ander een vervelend gevoel kreeg door een opmerking of gedrag van de ander. b Een situatie waarin de ander iets overkwam waar hij geen invloed op had. c Een situatie waarin de ander zich slachtoffer voelde van de situatie. Als vragensteller oefen je in dit gesprek de vaardigheden van vragenstellen. Je doet je best om de juiste vragen op het juiste moment te stellen. Als verteller laat je je leiden door de vragen die de ander stelt. Stel je open voor de vragen en probeer bewust te ervaren welk effect de verschillende soorten vragen op jou hebben. Als observator neem je onderstaand schema over op een vel papier. Je turf welke vraagsoorten de vragensteller inzet en hoe vaak. Noteer bij de opmerkingen wat je opvalt over het waarneembare effect dat bepaalde vragen hebben op de verteller. Naam vragensteller Open Gesloten Keuze Reflecterend Confronterend Dubbel Suggestief Waarom Opmerkingen Conclusie Wissel van rol, zodat iedereen alle rollen een keer heeft gespeeld. 2 Bespreek de opdracht na aan de hand van de volgende vragen: Vragensteller: a Hoe het was om deze oefening te doen? Leg uit. 10 OPDRACHTEN BIJ THEMA 6 LUISTEREN, SAMENVATTEN EN DOORVRAGEN

11 b c d e Welk soort vragen stelde je voornamelijk, denk je? Wat was daarvan de reden? Welk effect had dat op het verloop van het gesprek? Kon je aan de ander zien welk effect een vraag had op hem of haar? Ging het vragen stellen natuurlijk of moest je er hard over nadenken? Met andere woorden: was je meer bezig met de vragen of met actief luisteren? Observator: f Welke opmerkingen heb je opgeschreven? g Welke conclusie kun je trekken? h Kun jij je daar als vragensteller in vinden? Verteller: i Wat vond je van het gesprek? Leg uit. j Had je het idee dat er echt geluisterd werd of dat er meer aandacht was voor de vragen? Waar blijkt dat uit? k Welke vraag staat je nog goed bij? l Hoe komt dat? m Welk effect had deze vraag op jou en op het gesprek? OPDRACHTEN BIJ THEMA 6 LUISTEREN, SAMENVATTEN EN DOORVRAGEN 11

12 VERDIEPEN EN CREËREN Opdracht 11 Luisterstijlen, luistergewoonten en luistertypen** 1 Beantwoord de volgende vragen over de theorie: a Welke vier luistertypen onderscheiden Barker en Watson? b Omschrijf jouw eigen luisterstijl in twee zinnen, in je eigen woorden. c Leg uit waarom iemand zelden strikt tot één luistertype behoort. d Vind je het zinvol om mensen in te delen in luistertypes, zoals Barker en Watson hebben gedaan? Leg uit. Opdracht 12 Test je luistervoorkeur* Ga naar en kies Professioneel werken, Link 1 van Thema 6. Zoek op de test: luistertype en kies de test Bepaal je luistertype met self-monitoring. Lees de toelichting bij de test goed door! Maak de test, bepaal je score en noteer in je schrift op welke twee typen luistervoorkeuren jij het hoogste scoort. Herken jij jezelf in de uitkomst? Leg uit. 12 OPDRACHTEN BIJ THEMA 6 LUISTEREN, SAMENVATTEN EN DOORVRAGEN

13 Opdracht 13 Luistertypen observeren*** Doe deze opdracht met een medestudent. Bekijk samen op YouTube vier fragmenten die te maken hebben met luisteren, samenvatten en doorvragen: Bijvoorbeeld: Gesprekstechnieken LSD of Competentie 1: Vragen en behoeften verhelderen. Bespreek in tweetallen de luisterhouding van de interviewers. Beargumenteer aan de hand van concrete voorbeelden of jullie de theorie van Barker en Watson herkennen in de fragmenten. Noteer de titels, maak aantekeningen van jullie gesprek en bespreek jullie bevindingen met de docent. OPDRACHTEN BIJ THEMA 6 LUISTEREN, SAMENVATTEN EN DOORVRAGEN 13

14 EVALUEREN EN REFLECTEREN Opdracht 14 Terugkijken* Doe deze opdracht met twee medestudenten. 1 Beantwoord eerst voor jezelf de volgende vragen (pak je aantekeningen uit eerdere opdrachten erbij): a Hoe tevreden ben je over dit thema? Geef een cijfer tussen 1 en 10. b Wat is voor jou het belangrijkste uit de theorie van dit thema? c Wat wil je onthouden? d In welke situaties kun je die kennis of vaardigheid gebruiken? Noem een privé-situatie en een werksituatie. Noteer je antwoorden kort. Bespreek in drietallen jullie bevindingen. Welke overeenkomsten en verschillen zijn er? Opdracht 15 Reflecteren en vooruitkijken** Doe deel A van deze opdracht individueel en sluit met deel B met de groep af. 1 Beantwoord voor jezelf kritisch de volgende vragen: a Kun je na het doorwerken van dit thema beter actief luisteren? b Kun je als dat nodig is, parafraseren toepassen in een gesprek? c Kun je nu bondiger samenvatten? d Kun je nu op het juiste moment de juiste vragen stellen? e Ben je goed omgegaan met de feedback van je medestudenten tijdens de observatieopdrachten? f Vat samen wat voor jou de belangrijkste leeropbrengst van dit thema is en leg uit waar je dat aan merkt. g Wat wil je nu nog weten? Noteer de vraag. h Wat zou je eventueel nog kunnen verbeteren? Welke vaardigheden wil je nog meer oefenen? i In welke situaties zou dat kunnen? Hoe ga je dat aanpakken? Schrijf naar aanleiding van de opdrachten en oefeningen die je bij dit thema hebt gedaan een SMART-doel met betrekking tot actief luisteren. 2 Je krijgt van de docent een wasknijper. Zet deze ergens op je lichaam, je kleren of in je haar. Je geeft met de hoogte van de knijper aan, hoe tevreden je bent over wat je geleerd hebt bij dit thema. In je haar betekent dus: heel tevreden; op je schoen: helemaal niet tevreden. Als iedereen klaar is, gaat de hele groep staan en bekijken jullie samen het resultaat. De docent wijst een aantal studenten aan om de plaatsing van hun knijper toe te lichten. 14 OPDRACHTEN BIJ THEMA 6 LUISTEREN, SAMENVATTEN EN DOORVRAGEN