ToeKan A7 Advies over mobiliteitsstrategie

Transcriptie

1 ToeKan A7 Advies over mobiliteitsstrategie Eindrapportage 5 juni

2 ToeKan A7 Advies over mobiliteitsstrategie Op verzoek van RWS-DNN Frans Maas - 2 -

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding De ToeKan methodiek in 5 stappen Stap 1: de opgave Stap 2: de stromen Stap 3: de gedragsalternatieven Andere route Ander tijdstip Andere vervoerwijze Thuis blijven Stap 4: potentieschatting Stap 5: mobiliteitsstrategie Conclusies en suggesties

4 1. Inleiding Tijdens de vakantieperiode van de zomer 2009 voert Rijkswaterstaat werkzaamheden uit op de A7 tussen Drachten en Groningen. Tussen Drachten en Groningen wordt het wegdek hersteld van vorstschade en in Groningen wordt een brugdeel van de Julianabrug vervangen. Het vorstschadeherstel wordt uitgevoerd tijdens nachtelijke uren. Telkens wordt een kort wegvak in één richting aangepakt, waarbij het verkeer op de andere rijbaan in twee richtingen wordt afgewikkeld. In de ochtend worden alle rijstroken weer vrijgegeven voor het verkeer. Grootste risico voor verkeershinder is de mogeljkheid dat door onvoorziene omstandigheden de werkzaamheden uitlopen tot in de ochtendspits. De Julianabrug zal echter veel verkeershinder opleveren. Gedurende drie weken is de brug in oostelijke richting afgesloten waarbij het verkeer in westelijke richting wel mogelijk blijft. Tijdens twee weekeinden is de brug in beide richtingen afgesloten. Dat levert voor de weggebruikers veel hinder op: omrijden, andere vervoerwijze kiezen of thuisblijven. Rijkswaterstaat Noord-Nederland heeft Ligtermoet & Partners gevraagd om te adviseren over de te hanteren mobiliteitsstrategie aan de hand van de door DVS ontwikkelde ToeKan methodiek, Toespitsen op Kansen bij mobiliteitsbeinvloeding tijdens wegwerkzaamheden. Gezien de resterende tijd tussen advisering en start werkzaamheden is een volledige toepassing van de methodiek niet haalbaar. Getracht is aan de handen van de 5 gestructureerde stappen inzichten en suggesties op het spoor te komen die behulpzaam zijn bij het hanteerbaar houden van de verkeershinder. De beschikbare gegevens per stap zijn tijdens een werkbespreking met projectleider, omgevingsmanager, verkeerskundige en planstudiemedewerker doorgenomen en van conclusies voorzien. Noodzakelijkerwijs is deze exercitie kwalitatief en indicatief van aard; uitgebreide berekeningen met het ToeKan-model zijn niet uitgevoerd. Leeswijzer In het volgende hoofdstuk wordt aan de hand van de vijf stappen van de ToeKan methodiek de beschikbare informatie Rond A7/Julianabrug besproken. Dit mondt uit in een aantal aandachtspunten voor de mobiliteitsstrategie. In hoofdstuk 3 wordt het resultaat van de analyse samengevat en worden een aantal suggesties gegeven voor de mobiliteitsstrategie en het hanteerbaar houden van de verkeershinder tijdens de werkzaamheden

5 2. De ToeKan methodiek in 5 stappen 2.1. Stap 1: de opgave Van de beide soorten werkzaamheden vorstschade en vervanging brug is de laatste het meest maatgevend voor de hinder die weggebruikers zullen tegenkomen. Van het vorstschade herstel in de nachtelijke uren is slechts een gering langere reistijd te verwachten, omdat het verkeersaanbod in de nacht geen capaciteitsproblemen zal opleveren. Daarom vervolgen we onze analyse met de werkzaamheden aan de Julianabrug. Dagelijks passeren op de A7 Julianabrug op een gemiddelde werkdag ruim voertuigen 1 ofwel ca per richting 2. De A7 heeft op deze lokatie drie verschillende functie voor het verkeer: Invalsweg voor verkeer uit de richting Drachten naar het centrum van Groningen en v.v.; Traverse: doorgaande verkeer Friesland Groningen Noord-Duitsland en v.v.; Uitvalsweg voor verkeer van Groningen-west Assen en v.v. Vlak voor de de Julianaburg is de aansluiting met de N370 Ring Groningen West. Een behoorlijk deel van de verkeerstroom, circa 7 duizend mvt per etmaal, verlaat hier de A7 en passeert dus niet de Julianabrug. De opgave is om voor alle weggebruikers op de brug een alternatief te zoeken. De brug is immers gedurende lange tijd in oostelijk richting niet te gebruiken. Iedereen zal dus iets anders moeten bedenken: een andere route, een andere vervoerwijze of thuisblijven (een ander tijdstip heeft geen zin; de afsluiting duurt de geheel dag ). Het aandeel vrachtverkeer is met mvt ca. 10% op de A7. Deze doelgroep kent een grote spreiding over de dag maar heeft geen keuze om van vervoerwijze te veranderen of om thuis te blijven, niet te leveren. Alleen omrijden is een reëel alternatief. Het aantal leveringen is ook niet substantieel minder tijdens de vakantie. Daarom beschouwen we deze groep apart. Blijft over: personenauto s 1 Schatting op basis van interpolatie 2009 van de etmaalintensiteit 2004 en 2020 als vermeld in de Verkenning RZG. 2 Vanwege de beperkte opzet zien we af van een specifiekere uitsplitsing

6 Een deel van deze weggebruikers zal niet komen opdagen: vanwege de vakantieperiode is het verkeersaanbod ca. 20% lager. De opgave is om dus zo n automobilisten een alternatief te vinden. 2.2 Stap 2: de stromen De verkeerstroom op de A7 is aan de hand van een selected link afgepeld naar herkomsten en bestemmingen en weerszijde van de brug. Normaal gesproken zou dat een matrix opleveren die op basis van modelgegevens gevuld kan worden. Omdat die informatie niet op het tijdsbestek van deze opdracht mogelijk was, gaan we er gemakshalve van uit dat de stromen zich na passeren van de brug naar evenredigheid verdelen. Deze aanname klopt niet (de stroom uit Groningen West zal waarschijnlijk alleen naar A28 Assen en doorgaand verkeer A7 gaan) maar is voor de beperkte omvang van dit moment het best werkbaar. Dat levert het volgende beeld op: westzijde oostzijde Herkomst / bestemming % sl aantal Herkomst / bestemming % sl aantal Groningen-west 25% Groningen-stad 28% Roden, Leek, Drachten, Heerenveen 25% A28 Assen 35% Leeuwarden 10% N360 Delfzijl 8% Spoorlijnzone 17% Ring Oost 6% westelijk Friesland 8% A7 Doorgaand verkeer 23% Friese Wouden 9% NO-polder e.v. 6% Totaal personenauto s 100% % We hebben een indicatieve schatting gemaakt van de herkomst en bestemmingen om een indruk te geven van de omvang van de stromen. Daarbij zijn de combinaties die niet logisch zijn (bijvoorbeeld Groningen-West->Groningenstad) weggelaten en de overige verdeeld over de andere categorieën. Dat levert de volgende inschatting op: - 6 -

7 bestemming a b c d e totaal herkomst Groningen-west Roden, Leek, Drachten, Heerenveen Leeuwarden Spoorlijnzone westelijk Friesland Friese Wouden NO-polder e.v totaal Bestemmingen: a=groningen-stad; b=a28 Assen; c=n360 Delfzijl; d=ring Oost; e=a7 doorgaand verkeer. 2.3 Stap 3: de gedragsalternatieven De Toekan methodiek onderscheidt bij verkeershinder door wegwerkzaamheden vier gedragsalternatieven: Andere route: omrijden Ander tijdstip: spitsmijden Andere vervoerwijze: fiets, bus of trein Niet reizen: thuiswerken of thuis blijven Voor elk van de stromen wordt nagegaan welk van de alternatieven aantrekkelijk is vanuit het perspectief van de dagelijkse automobilist 3. We bespreken de alternatieven op hun aantrekkelijkheid voor de stromen. Andere route Dit alternatief wordt door veel automobilisten bij verkeershinder als eerste overwogen. Vooral mensen die de omgeving kennen, zullen verwachten dat dit een kansrijk alternatief is. Voor wie in Groningen-stad moet zijn, zal allereerst overwegen om via de Ring West de stad in te gaan. Wie zuidwaarts gaat, probeert via de Laan Corpus Den Hoorn of N372/N386 weer op de A28 te komen. Voor doorgaand verkeer lijkt de Ring Noord/Ring West een alternatief. 3 De segementering voorziet ook nog in een onderverdeling naar ritmotief (woonwerk, zakelijk, sociaal-recreatief). Dit laten we nu buiten beschouwing. Bij de bespreking van de mobiliteitstrategie pakken we dit weer op, omdat het ritmotief aanknopingspunten biedt voor de beïnvloeding

8 Ook al is de intensiteit in de zomermaanden op het onderliggend wegennet ook lager dan normaal, voor veel routes geldt: de alternatieve routes afzonderlijke bieden volstrekt onvoldoende capaciteit om een enigszins aanvaardbare verkeersafwikkeling te bieden. Zo lang het verkeer zich nog verdeeld over een groot aantal verschillende routes, kan de beperkte capaciteit wellicht optimaal benut worden. Dit alternatief lijkt voor de hand te liggen. Maar wanneer automobilisten in groten getale dit doen, zal het verkeersnetwerk vast lopen. Belangrijk zorg punt is het feit dat zich aan weerszijden van de Julianabrug op korte afstand van elkaar een verkeersplein met beperkte afwikkelingscapaciteit bevindt: het Julianaplein en het Vrijheidsplein. Omdat door de afsluiting het Vrijheidsplein extra belast zal worden (met name de richting A7 -> Ring West), zal dit ook terug kunnen slaan op de verkeerstroom A28-A7->Ring West tot ver over het Julianaplein. Ander tijdstip Dit alternatief is eigenlijk op zichzelf niet zinvol. Immers de afsluiting duurt drie weken onafgebroken. Wel is het toepasbaar in combinatie met een andere route. Tijdens de spits zal er onvoldoende capaciteit voor omrijden zijn; de kans op doorrijden is uiten de spits wellicht nog aanwezig. Andere vervoerwijze Dit alternatief is voor automobilisten alleen aantrekkelijk als daarmee de verwachte verkeershinder omzeild kan worden. Het vergt namelijk een aanzienlijke wijziging van bestaand gewoontegedrag. Bovendien bij reizen met openbaar vervoer levert het nieuwe informatiebehoefte en onzekerheid op. Alleen kansrijk wanneer de reis eenvoudig is en reistijdvoordeel belooft. Omdat er toch aanzienlijke hinder verwacht wordt, is het interessant om dit alternatief nader te onderzoeken. Fiets Overstappen op de fiets lijkt niet voor de hand te liggen. Gezien de herkomsten en bestemmingen van de stromen is het aandeel verplaatsingen minder dan 7½ km niet substantieel. Bus Vanuit Leek, Roden, Drachten en Heerenveen rijden Arriva en Connexxion een aantal rechtstreekse busdiensten naar Groningen. Het interessante van deze Qliners is dat zij niet de Julianabrug passeren maar bij Hoogkerk de A7 verlaten en over de vrije busbaan Peizerweg (vrije busbaan) Koeriersterweg - Paterswoldseweg de stad inrijden. Dat biedt op zich een betrouwbare reistijd

9 Zorgpunt is het traject over de Koeriersterweg. Verwacht wordt dat deze route veel sluipverkeer zal aantrekken. Later dit jaar zal gemeente Groningen hier een bussluis realiseren. Te overwegen is om gedurende de werkzaamheden een tijdelijke verkeersmaatregel (gesloten verklaring voor personenauto s) in te stellen, opdat de doorstroming van de Qliners gewaarborgd wordt. Ander aandachtspunt is de beperkte capaciteit tijdens de zomervakantie. Vanwege het ontbreken van scholierenverkeer wordt de frequentie tijdens de zomermaanden verlaagd (zomerdienstregeling). Binnen de bedrijfstak is het niet eenvoudig om zomaar extra chauffeurs. Ook hier wordt vakantie gehouden en chauffeurs uit de touringcarsector rijden volop op vakantiebestemmingen. Overleg met de vervoerders Arriva en Connexxion is noodzakelijk om een eventuele toeloop van extra reizigers tijdens de werkzaamheden in goede banen te leiden. Trein De treindienst Leeuwarden Groningen van Arriva biedt een snelle en betrouwbare reistijd voor bestemmingen in Groningen-centrum. Dit is een reëel alternatief voor reizigers uit Leeuwarden en uit kernen rond de spoorlijn. Het voordeel bij de trein is dat er door de volledig vrije baan geen verkeershinder is. Bovendien kent deze treindienst geen zomerdienstregeling: tijdens de vakantie blijft de frequentie gelijk bij verminderd aantal reizigers. Dat betekent nog niet dat er ook voldoende capaciteit is. Het is heel goed voorstelbaar dat de vervoerder minder materieel inzet, bijvoorbeeld om tijdens de zomer groot onderhoud aan het materieel te kunnen plegen. Overleg met Arriva is noodzakelijk om een eventuele extra toeloop van reizigers tijdens de werkzaamheden in goede banen te leiden. Veel automobilisten zullen er de voorkeur aan geven om met de auto naar het station te reizen. Dat kan betekenen dat er op sommige plaatsen tekort aan P+R-plaatsen kan onstaan. Ook hier geldt, dat zolang deze reizigers zich gelijkmatig over de stations verspreiden, de beschikbare capaciteit optimaal benut kan worden. Thuis blijven De meest betrouwbare strategie om grote hinder te vermijden, is überhaupt de weg niet op te gaan. Hiervoor is het wel nodig dat automobilisten verwachten dat er flinke hinder ontstaat. En dat zij over de flexibiliteit beschikken om hun werkzaamheden vanuit huis te verrichten. Verwacht wordt dat zeker als de eerste maandag van de werkzaamheden tot verkeerschaos leidt veel automobilisten proberen te regelen dat zij uit het verkeer kunnen blijven. Het zal voor het merendeel niet mogelijk zijn om dat drie aangesloten werkweken te doen

10 Maar als een bepaalde groep dat één of meer dagen per week kan doen, heeft dat een behoorlijke verlichting van de verkeersoverlast tot gevolg. 2.4 Stap 4: potentieschatting Binnen het beperkte kader is het niet zinvol om heel gedetailleerd per stroom de potentie te schatten. We volstaan hier met een typering van de meest omvangrijker stromen en de kansrijke alternatieven. Bestemming Assen vanuit Groningen West: Geschatte omvang van de stroom: automobilisten per dag alternatief: trein (NS), aantrekkelijkheid: slecht Verwachte % overstappers: 2% (minder dan 100) Bestemming Groningen-stad vanuit Leeuwarden en Spoorlijnzone: Geschatte omvang van de stroom: automobilisten per dag alternatief: trein, aantrekkelijkheid: redelijk verwachte % overstappers: 10% (ca ). Bestemming Assen vanuit Leek, Roden, Drachten Heerenveen: Geschatte omvang van de stroom: automobilisten per dag Alternatief 1: omrijden N372-N386; aantrekkelijkheid: matig Verwachte % omrijders: 90% (ca ) Alternatief 2: thuisblijven; aantrekkelijkheid: redelijk tot goed (afhankelijk van ritmotief); verwachte % thuisblijvers: 10% (ca. 250) Bestemming Groningen-stad vanuit Leek-Roden-Drachten-Heerenveen: Geschatte omvang van de stroom: automobilisten per dag Alternatief: bus (qliner), aantrekkelijkheid: matig Verwachte % overstappers: 5% (ca ) Alle andere stromen zijn afzonderlijk beperkt van omvang. Bij elkaar is het wel het overgrote deel van de verkeerstroom, automobilisten, ofwel 60% van de stroom. Omrijden (ook in combinatie met spitsmijden) en/of af en toe thuisblijven is voor deze automobilisten de voor de hand liggende keuze. De mogelijke omrijdroutes zijn legio. Het is zaak dat de stroom zich gelijkmatig verspreidt; dan wordt de capaciteit optimaal benut. Alternatief 1: omrijden, aantrekkelijkheid: redelijk; verwachte % omrijders: 90% (ca ). Alternatief 2: thuisblijven; aantrekkelijkheid: redelijk tot goed (afhankelijk van ritmotief); verwachte % thuisblijvers: 10% (ca )

11 Van alle stromen automobilisten tezamen ( mvt per etmaal) zal het overgrote deel een omrijdroute kiezen (eventueel in combinatie met spitsmijden): automobilisten ofwel ruim 85%. Ongeveer 10% van de autoverplaatsingen zal verdampen (thuisblijven), ofwel ca auto s per etmaal. Slechts een klein deel van de reizigers stapt over op openbaar vervoer: ofwel ongeveer 1½ %. 2.5 Stap 5: mobiliteitsstrategie De inschatting van de alternatieven die automobilisten zullen gebruiken, doet verwachten dat ernstige verkeershinder heel waarschijnlijk is. Slechts een klein deel van de automobilisten heeft een andere vervoerwijze onder handbereik; alleen vanuit de richting Leeuwarden en in mindere mate vanuit de richting Drachten. Een beperkt deel zal daar gebruik van gaan maken. Dat betekent dat het overgrote deel van de automobilisten een omleidingsroute zal gebruiken of zal proberen af en toe thuis te blijven. Dit levert een grote belasting op voor het onderliggende wegennet. Dat is niet berekend op het afwikkelen van grote stromen verkeer. In de campagne is het van belang het publiek op deze verwachte overlast te wijzen. Dan zullen zij nadrukkelijker overwegen hun gedrag aan te passen. In zijn algemeenheid is thuisblijven een aantrekkelijk alternatief, omdat ook de (vele) omrijdroutes vertraging en opstoppingen zullen kennen. Wie gebruik maakt van een andere route, doet er goed aan de spitsuren te vermijden. In de mobiliteitsstrategie zou dat tot de volgende aandachtspunten kunnen leiden. Thuis blijven Als de hinder ernstig genoeg is, zal men overwegen of het de moeite waard is de reis te maken of dat het mogelijk is af en toe thuis te blijven. Deze strategie is kansrijk bij een voldoende besef van de verwachte hinder. Dit gedrag zal zich stabiliseren, omdat bij het uitblijven van hinder, weer meer mensen de weg op gaan. Omrijden Het overgrote deel van de automobilisten zal een andere route zoeken. De mogelijke omrijdroutes zijn legio. Het is van belang dat de stroom zich gelijkmatig verspreidt; dan wordt de capaciteit optimaal benut. Wie omrijdt, doet er goed aan de spits als het even kan te mijden. Het is zaak om de meest onwenselijke sluiproutes te vermijden en het verkeer over de overige routes zich te laten verdelen. Doen zich toch onverhoopt sluiprouteproblemen voor, dan is snelle bijsturing (tijdelijke verkeersmaatregelen) door de gezamenlijke wegbeheerders en hulpdiensten noodzakelijk om langdurige overlast te voorkomen

12 Benut kansen voor bus en trein Voor sommige stromen (vanuit Leeuwarden en in iets minder mate vanuit Drachten) is het OV een interessante optie om te overwegen. De capaciteit is beperkt; in overleg met de vervoerder voor kan het aantal extra te vervoeren reizigers mogelijk een oplossing gevonden worden. Geen knelpunten rond evenementen. Er staan geen bijzondere evenementen op het programma tijdens de periode van werkzaamheden

13 3. Conclusies en suggesties Deze globale verkenning van de mogelijkheden om tijdens de werkzaamheden de mobiliteit te beïnvloeden levert het beeld op dat er zich interessante kansen voordoen maar dat er niettemin ernstige verkeersoverlast onvermijdelijk zal zijn. Na een moeilijke start op de eerste maandag zal een ieder zijn weg proberen te vinden. Benadruk de ernst en onvermijdelijkheid van de verkeershinder Een goede communicatie draagt bij aan de bereidheid van automobilisten het gedrag tijdelijk aan te passen aan de veranderde omstandigheden. Formeer een crisisteam Dagelijks overleg over de verkeersafwikkeling kan sterk bijdragen aan het optimaal laten doorstromen van het verkeer. Daarvoor is het van belang dat wegbeheerders en hulpdiensten elkaar dagelijks op een vast tijdstip spreken om bijsturingsmogelijkheden voor de volgende dag door te nemen en te doen uitvoeren. Overleg met vervoerbedrijven Het is noodzakelijk om met de OV-bedrijven in overleg te treden over de mogelijke toestroom van extra reiziger op de Qliners en de treindienst naar Groningen. Het is niet vanzelfsprekend dat in de zomer voldoende capaciteit beschikbaar is. In overleg kan worden bezien op welke wijze de extra reizigers kan worden opgevangen. Tijdelijke afsluiting Koeriersterweg Vooruitlopend op de definitieve situatie met bussluis is het aan te raden om tijdens de werkzaamheden hier personenauto s te weren. Dit bevorderd de doorstroming van de bussen en kan bijdragen aan meer overstappers. Benader het bedrijfsleven Werkgevers kan geadviseerd worden de mogelijkheden te scheppen voor flexibele regelingen rondom thuiswerken. Als het niet dagelijks noodzakelijk is, kan thuiswerken de continuïteit van de bedrijfvoering ondersteunen en tegelijkertijd de druk op het verkeer verminderen

14 4. Epiloog Deze korte exercitie heeft vanwege de beperkingen in de tijd en omvang niet de nauwkeurigheid en betrouwbaarheid die normaal bij de toepassing van de Toe- Kan methodiek gebruikelijk is. De gevolgde aanpak poogt vooral de gedachtengang te illustreren en zichtbaar te maken op welke plekken de meeste kans op mobiliteitsbeïnvloeding voor handen is. De resultaten in deze rapportage hebben geenszins de pretentie kwantitatieve exactheid of betrouwbaarheid in zich te hebben. De gepresenteerde cijfer dienen met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd te worden. Niettemin is deze korte oefening met het instrument zinvol gebleken. Bij het verkennen van de stromen en de gedragalternatieven is duidelijk geworden dat grote groepen automobilisten de weg op zullen blijven gaan. Het situeren van de alternatieve routes leverde het inzicht op dat een tijdelijke overbelasting van het wegennet onvermijdelijk lijkt. De suggestie voor een dagelijks crisisteam is hierop een vanzelfsprekend antwoord. Voor openbaar vervoer zijn er interessante kansen. De potenties daarvan moeten niet worden overschat. De aantrekkelijkheid voor automobilisten is redelijk maar niet groots. Bovendien zijn er tijdens de zomer beperkingen in de beschikbaarheid van extra capaciteit. Gerichte publiekscommunicatie zal de belangrijkste effecten moeten oproepen. Probleembesef draagt bij aan bereidheid tot verandering. Deze indicatieve toepassing van de ToeKan methodiek heeft willen illustreren dat deze wijze van benadering van de markt van verkeer behulpzaam is bij het hanteerbaar maken van wegwerkzaamheden voor de automobilist