SEIZOENEN. Ecologisch leven koken tuinieren Nr

Transcriptie

1 SEIZOENEN Ecologisch leven koken tuinieren Nr

2 2 Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 44ste jaargang september/oktober 2015 Colofon François de Heel Als de appels rijp zijn, duiken Geertje en Jeroen onmiddellijk de tuin én de keuken in. Naar de winkel gaan ze maar zelden, want het koppel leeft zo veel mogelijk zelfvoorzienend. Lees meer over hun inspirerende levenswijze in 'Gretig groen' op p. 36. Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het novembernummer in vóór 12 oktober via Het gaat om de activiteiten van december en januari. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar en klik in je buurt of bel +32 (0) Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op Word lid België: stort 30,00 op rekening BE van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. Nederland: stort 30,00 op rekening t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van naam + volledig adres. IBAN: NL27INGB BIC: INGBNL2A. Andere landen: stort 35,00 op rekening BE van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer BE van Velt vzw, met de mededeling gift. Giften vanaf 40,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij jan.vannoppen@velt.be of bel Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c 2600 Berchem T +32 (0) F redactie@velt.be Hoofdredacteur Jan Vannoppen jan@velt.be Redactiecoördinator Koen Van den Broeck koen@velt.be Eindredactie Reine De Pelseneer reine@velt.be Lay-out & lay-outconcept Kurt Cornelis Administratie Karin Holemans karin.holemans@velt.be Druk The Factory Brussels Verzending Boes Mailing Services Redactieraad Sara Adriaensen, Lieven David, Lieven Gekiere, Riet Janssens, Luk Naets, Lies Rottiers, Nadia Tahon, Marc Temmermans, Peter Vande Moortele, Frank Van Keirsbilck, Pepijn Verheyen Werkten mee aan dit nummer Lieven David, François De Heel, Emelie Heller, Karen Janssen, Leen Laenens, Hanne Lyssens, Geertje Meire, Norbert Mergen, Luk Naets, Frank Petit-Jean, Peter Ragaert, Lies Rottiers, Marieke Smets, Leentje Speybroeck, Nadia Tahon, Jan Vannoppen Fotografen & illustratoren Kenzo De Bruyn, François De Heel, Olli Henze, Stefan Jacobs, Karen Janssen, Jonathan Lovekin, Hanne Lyssens, Geertje Meire, Frank Petit-Jean, Lies Rottiers, Skutt, Marieke Smets Gedrukt op Cyclus Print, milieuvriendelijk gerecycleerd papier. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder de schriftelijke toestemming van Velt vzw. v.u. Leen Laenens, Eikendreef 19, 2390 Westmalle

3 Inhoud Zoom 5 6 Nu het nieuwe schooljaar van start is gegaan, wordt het weer tijd om schoolmoestuinplannen te maken. De schooltuin van juf Anita is een bijzonder mooi voorbeeld! Tuin In de schooltuin van juf Anita Tuinieren met gevoel voor humus of met een bodemanalyse? Composteren in de samentuin Woelvork Ducoterre getest Een goede tuin maakt pesticiden overbodig Consument Column Lezers reageren 17 Samen eco-actief Samen eco-actief: berichten Gretig groen: als de appels rijp zijn Je tuin zonder pesticiden beheren gaat heel goed als je met de natuur meewerkt. Een goed ontwerp is de beste basis. Deel dit artikel met je buren en toon hen dat zonder gezonder is. Ecologie Delen is het nieuwe hebben Verbeeld Een tuintje in de lucht Culinair Honger naar vlees? 7 x duurzaam vlees Weg & wijzer 38 Ledenvoordelen Hier is de Velt-zadenactie weer! Jouw voordeel De kloof tussen vleeseters en vegetariërs is vaak groot. Hoe komt het dat we het soms zo moeilijk vinden om vlees te laten? En hoe kunnen we toch duurzaam van vlees genieten? Uitgelicht Zoekertjes Cartoon

4 4 Redactioneel De schoolmoestuin, een vak apart Tekst Jan Vannoppen en Leen Laenens Wim Lybaert liet eind vorig schooljaar met zijn uitlating over de schoolmoestuin als verplicht vak nogal wat stof opwaaien. Pro s en contra s werden her en der geuit als weerwoord op zijn oproep. Het is echter van groot belang dat we de impact van een schoolmoestuin in het leerprogramma eerst goed begrijpen voor we oordelen, want het gaat hier niet over zomaar een lukraak schoolprojectje waar kinderen als kleine boeren in de aarde wroeten. Een schoolmoestuin biedt veel meer mogelijkheden dan groenten kweken op zich. Allereerst kun je zonder problemen vakoverschrijdend werken in deze groene, zuurstofrijke omgeving. Meer tijd in de buitenlucht heeft volgens wetenschappelijk onderzoek trouwens een prima invloed op concentratie, motivatie en prestatie. Je kunt in de schoolmoestuin gerust aan de slag met Franse woordjes of meetkunde, met biologie en zedenleer. De schoolmoestuinhandleiding en het aanvullende lesmateriaal van Velt bewijzen met hun waaier aan eindtermen dat de mogelijkheden eindeloos zijn. Rekenen in de openlucht: wat kan een mens daar nu tegen hebben? Met almaar meer andere buitenmogelijkheden zoals de openluchtklas en de groene speelplaats, lijkt de schoolmoestuin ons niet meer dan een gezonde ontwikkeling in dezelfde richting. Maar er is meer. Kinderen die werken aan een project van begin- tot eindpunt leren verantwoordelijkheid te dragen. Ze ontwikkelen organisatiezin, voelen zich betrokken en worden zelfredzaam. De diversiteitsproblematiek vaart hier eveneens wel bij. Nieuwe rollen en invalshoeken worden gecreëerd voor kinderen die in de klassikale context misschien uit de boot vallen. Voeg daar nog aan toe dat het eindproduct een basisbehoefte als voeding betreft, een thema dat ons allen moet aanbelangen in het licht van volksgezondheid en klimaatproblematiek. Kinderen in direct contact brengen met de oorsprong van hun voeding lijkt ons dan ook een noodzaak. Mooier nog wordt het als ook de schoolkeuken in dit verhaal betrokken wordt en er niet alleen een uur per week wordt getuinierd, maar ook een uur per week mét de oogst wordt gekookt. Zo breng je kinderen groot die anders omgaan met voeding. Niet alleen met het oog op gezondheid, maar ook met het oog op de voedselproblematiek. Er is meermaals bewezen dat een heikel onderwerp als voedselverspilling in de eerste plaats wordt teruggedrongen door middel van mentaliteitsverandering. Door de afstandelijke verhouding die we met onze voeding hebben te veranderen, creëren we bewuste consumenten. Daar vaart de hele wereld wel bij. En laten we uiteraard niet vergeten dat een ecologische moestuin, net als een groene speelplaats, puur genieten is voor de kinderen. Lees ook het artikel over de schoolmoestuin van Juf Anita, op p. 6

5 Zoom 5 Bossen vol helden Onder het motto 'De Natuurhelden staan paraat' staat de Week van het Bos dit jaar in het teken van de helden achter al dat groen. Van zondag 11 tot en met zondag 18 oktober 2015 worden in talrijke Vlaamse natuurdomeinen en bossen activiteiten georganiseerd rond deze helden. Tijdens boswandelingen, belevingstochten en kinderspeurtochten zullen boswachters, gidsen en historici het publiek rondleiden op zoek naar heldhaftige fauna en flora. Wil je zelf je natuurheldenverhaal delen? Ken je bijvoorbeeld iemand die spontaan vuil opruimt in het bos? Of doe jij mee aan herplantingsacties? Of ben je gewoon een natuurliefhebber met een leuk verhaal? Je kunt je verhaal kwijt op de campagnewebsite van de Week van het Bos. De Week van het Bos 2015 wordt georganiseerd door het Agentschap voor Natuur en Bos in samenwerking met BOS+ en Natuurpunt. Ontdek alle activiteiten op OKTOBER 2015 W W W. W E E K VA N H E T B O S. B E Olli Henze

6 6 Tuin In de schooltuin van juf Anita Tekst en foto s Hanne Lyssens Foto Anita Stefan Jacobs Op een paar honderd meter van de drukke Antwerpse ring en het Zuidstation tuiniert juf Anita met haar klasje in het groen. Rond een gerenoveerde woonwagen, omgebouwd tot een praktisch natuurlabo, zoeken de kinderen naar houten takjes. Voor een compostvat, vertelt een van hen ietwat verlegen. De Leerexpert, een stedelijke school voor buitengewoon onderwijs voor type 6, 7 en 9, brengt de leerlingen dankzij de schooltuin in contact met de natuur. Anita Exelmans, die naast juf ook een gedreven Velt-vrijwilliger is, vertelt over de positieve ervaringen met haar schooltuinproject én over de valkuilen. Buiten aan de slag Terwijl de leerlingen enthousiast de handen uit de mouwen steken, neemt Anita ons mee de moestuin in. Die bestaat uit tweeëntwintig houten vierkantemetertuintjes. Elk klasje heeft een eigen moestuinvak en de leerlingen mogen kiezen wat we erin planten. Zo wordt het hun eigen projectje. Die aanpak lijkt te werken: hier en daar klinkt er wat geroezemoes, maar de kinderen werken gretig verder. Amai, juf, dit klasje heeft veel onkruid! roept iemand. Een andere leerling haalt een borstel om de paadjes van de moestuin te vegen. Hij krijgt een pluim van de juf. Ik probeer hen aan te moedigen om zelf initiatief te nemen en om zelf oplossingen te zoeken. We hebben hier bijvoorbeeld een klein slakkenprobleem en de leerlingen willen ze echt niet doden. Daarom hebben ze besloten om keer op keer alle slakken te gaan zoeken en ze in het bos weer vrij te laten. Het zijn goede werkers! Ze knipoogt naar een van de kinderen. Glunderend werkt hij verder. Leren met de natuur Volgens Anita biedt een schooltuin een grote waaier aan mogelijkheden. De schooltuin kadert uiteraard goed in het vak Wereldoriëntatie, maar ook leren rekenen gaat perfect in een schooltuin. De logopediste werkt hier bovendien met de kinderen aan hun spreekvaardigheid door moeilijk uitspreekbare woorden zoals schuur te introduceren. Wat het leren over de natuur betreft, heeft deze schooltuin een gouden regel. Het gaat ons erom dat de leerlingen kennismaken met de groeiprocessen in de natuur. En als er zich dan eens een probleem voordoet, zoals bladluizen op de plantjes of een kleinere oogst, dan is dat juist leerzaam. Inspiratie voor activiteiten in de schooltuin halen Anita en haar collega s van het web, maar vaak is het een kwestie van uitproberen. Er komt toch heel wat experimenteren aan te pas. Zo heeft juf Noor een moestuinvakje aangelegd voor de blinde en slechtziende leerlingen. Ze heeft Oost-Indische kers geplant omwille van de geur en de textuur van de plant. De naamplaatjes zijn in braille. Zo kunnen die leerlingen op een tactiele manier contact leggen met de natuur. Meer handen maken beter werk We lopen de serre door tussen de tomatenplanten, een ras dat in september geoogst wordt. Ik gebruik de schooltuin om kinderen in contact te brengen met minder evidente zaken. Zo heb ik bij Hugo D Hooghe Velt-lid en fervent tomatenkweker een ras gevonden van bruine tomaten met zwarte strepen. Bijna alles in de schooltuin is tweedehands en gebeurt zo ecologisch mogelijk. Op dit moment bestrijden we de luizen op de bonenplant met zeepsop en dat lijkt goed te werken! Het werk in de schooltuin valt volgens Anita niet te onderschatten. Alle hulp is meer dan welkom, vooral in de zomervakantie want dan is er veel werk en veel oogst. Niet iedereen heeft groene vingers natuurlijk, maar sommigen

7 Tuin 7 Je ziet de leerlingen écht openbloeien

8 8 Tuin helpen bij het oogsten of het koken met de groenten uit de schooltuin. Maar betekenen meer helpende handen ook meer kennis? Een goede portie expertise is echt wel nodig voor een geslaagde schooltuin. In welke richting leg je een moestuin het best aan? Welke groente zet je waar? Hoe herken je het onkruid tussen je jonge plantjes? Als je die kennis niet hebt, laat je je het best begeleiden. Een kostbare verrijking Terwijl we de bessentuin bewonderen, vertelt Anita ons dat het werken en spelen in de schooltuin een ongelofelijk effect heeft op de meeste leerlingen. Sommige kinderen gedragen zich als modelleerlingen in de moestuin. De klasleerkracht kan soms moeilijk geloven wat ik hier bereik, hoe gemotiveerd ze zijn. En dat biedt zelfs toekomstperspectieven. Het tuinieren maakt heel wat leerlingen warm om na het lager onderwijs te gaan studeren in de tuinbouwschool. Daar zijn zelfs plannen om een klas te creëren speciaal voor autistische leerlingen, omdat de vraag ernaar zo groot is. De leerlingen van De Leerexpert krijgen ook de ruimte om in het bos te spelen en te ravotten. Aan al het bloeiend groen hangt volgens Anita wel een prijskaartje vast. Ik zou nog zoveel meer willen rond de schooltuin. Werken met windenergie en regenwaterleidingen bijvoorbeeld. Dat lukt niet zomaar, want het budget van een school is vaak beperkt. Of er dan geen subsidies of andere geldschieters te vinden zijn? Goh ja, wie zoekt die vindt. Er bestaan hier en daar heus wel wat subsidies. Het is vooral een kwestie van weten. Eigenlijk zou men daarrond veel duidelijker mogen communiceren. Tien op tien Een schooltuin is niet iets om licht overheen te gaan, maar de nodige inzet werpt wel heel wat vruchten af. Veel werkkracht, voldoende expertise en een degelijk budget, zijn basisvoorwaarden die van een schooltuin een geslaagd project maken. Aan enthousiasme is er hier alvast geen gebrek. Het werk van juf Anita en haar collega s loont: de kinderen leren bij in de natuur en genieten met volle teugen. Het tuinuurtje loopt stilaan op z n einde. De leerlingen verlaten met tegenzin hun groene werkbiotoop, maar niet zonder me nog een prangende vraag te stellen: Hoeveel punten krijgen we voor de tuin? Beslist een tien op tien! Droom jij ook van een groene school? Van een levendige speelplaats tot een schoolmoestuin vol lekkers: maak van je school een duurzame plek, samen met Velt. We halen al ons tuinmateriaal uit de kast en gaan aan de slag om de groene dromen van jouw school waar te maken. Velt zet je graag op weg met: lesmateriaal workshops raad en daad scholenwerking@velt.be

9 9 Maak van je tuin je eigen ecoparadijs Stappen naar een ecologische tuin: aanleg en beheer is een praktisch siertuinboek dat je stap voor stap begeleidt bij de aanleg en het beheer van een mooie ecologische tuin waarin het heerlijk spelen, eten, lezen, werken of luieren is. Zelfs wie nog nooit in de tuin heeft gewerkt, kan met dit boek aan de slag. Uiteraard vinden ook gevorderde tuiniers heel wat informatie in dit standaardwerk. Koop nu je exemplaar! Velt-ledenprijs: 31,50 (excl. verz.) Boekhandelsprijs: 38,50 ISBN: pagina s Bestel bij je lokale afdeling of via

10 10 Consument Melk: bio bewijst zich In Ierland staan koeien het hele jaar door op de weiden. De melkgift per koe is er dan ook aan de magere kant: hooguit 4000 l per jaar. Dat is zowat de helft van de productie in efficiënte zuivellanden zoals Nederland, Denemarken en Duitsland. Deze hogere opbrengst is echter het resultaat van koeien die continu op stal worden gehouden en die men voedert met een krachtvoeding op basis van o.a. mais. Wanneer consumenten worden bevraagd, geeft de helft van hen aan dat koeien op een weide moeten kunnen grazen en dat hun melk dan ook duurder mag zijn. Daar hebben een aantal melkerijen wel oren naar en zo wordt minstens een deel van hun gamma op de markt gebracht als gras-, weide-, berg-, Alpen- of hooimelk. Klein probleempje: er is wettelijk niet bepaald hoeveel dagen de dieren buiten moeten of wat het percentage aan vers gras in een dagrantsoen minstens hoort te zijn, en dus wordt er nauwelijks gecontroleerd of een en ander strookt met wat de consument verwacht. Om de efficiëntie toch niet te veel in het gedrang te brengen hanteert men gewoonlijk de Nederlandse 120/6-norm: de dieren moeten minstens 120 dagen per jaar gedurende 6 uur de wei op om weidemelk te produceren. In de biologische melkveehouderij moeten koeien het hele jaar door buiten kunnen als de weersomstandigheden het toelaten. Er bestaat een mooie manier om te achterhalen of koeien voldoende groenvoer hebben gegeten: hun melk bevat meer dan 0,8 g gezonde omega-3-vetzuren/100 g vet. Öko-Test (OT) liet 9 stalen biologische volle melk en 13 gangbare waarvan 4 weide- of hooimelken onderzoeken. Alle soorten biomelk bevatten voldoende omega-3, bij de gangbare geldt dat louter voor de hooimelk en één weidemelk. OT vond nog een ander punt van kritiek: niet alle melk is, zoals de meeste verbruikers verwachten, regionaal geproduceerd. Zo wordt de huismelk van de supermarktketen Real over heel Duitsland opgehaald, in Nederland afgevuld en vandaar terug naar alle deelstaten verstuurd. Ook bij de melk van Bioland wordt er melk aangetroffen uit Berlijn-Brandenburg die als regionaal in Frankfurt te koop is. Typisch een probleem van producten die men in kartonverpakking aanbiedt en die zonder koeling kunnen worden vervoerd O wee fruitpuree Na een test van 16 soorten fruitpuree, waarvan 9 biologische, werd er slechts één amper goed bevonden. Dat is het droevige verdict van Öko-Test (OT) voor een ogenschijnlijk gezond tussendoortje. De waslijst met mankementen is lang: veel soorten puree zijn te zoet door extra toevoeging van diksap en vruchtensuikers, verschillende producten bevatten residu s van pesticiden (zelfs de biologische Pokipuree van Danival) en bij een aantal merken vormen te kleine afsluitdopjes een verstikkingsgevaar. Daarnaast hekelt OT de wegwerpverpakkingen van aluminium en pvc, en de misleidende info op de etiketten. En omdat melk de basis is van yoghurt kunnen we verwachten dat biologische yoghurt ook meer omega-3-vetzuren bevat dan de versies gemaakt van gangbare melk. Öko-Test (OT) nam de proef op de som en liet 19 stalen volle natuuryoghurt analyseren. In het algemeen doet bijna elke yoghurt zijn imago van puur-en-natuurlijk eer aan: 15 merken scoren zeer goed tot goed, de overige vier zijn nog bevredigend. De hogere gehaltes omega-3 in de bioversies worden echter maar ten dele bevestigd; bij de bioyoghurts van Aldi, Edeka, Kaufland en het natuurvoedingsmerk Söbbecke zit het gehalte te laag. OT waarschuwt dat mensen met een lactose (melksuiker)-intolerantie maar beter opletten met al te romige yoghurts. Ze worden dikwijls opgepept met magere melkpoeder die het gehalte aan melksuiker doet verdubbelen. Wijn: almaar meer pesticiden De Franse consumentenbond Que Choisir schudt als eerste aan de wijnranken: in de 92 geteste wijnen uit zowat elke Franse regio zijn residu s van pesticiden aangetroffen. In één Bordeaux-wijn zelfs van 14 verschillende bestrijdingsmiddelen; in andere stalen van 2 verboden substanties. De consumentenorganisatie had verwacht dat de meeste sporen van gif wel tijdens de gisting en het filteren van het druivensap zouden zijn verdwenen, en betreurt daarom ten zeerste dat er geen wettelijke maxima zijn voorzien voor wijn. Test-Aankoop (TA) publiceert in haar zomernummer een vergelijkend onderzoek van 79 wijnen op de Belgische markt, de helft biologische. Van de gangbare wijnen bevat 70 procent residu s, in enkele gevallen zelfs van 3 of 4 pesticiden. Bij 2 biologische wijnen (Château d Eau en El Torito) zijn minieme sporen aangetroffen van een fungicide dat ook in de gangbare wijnen uit diezelfde streek is gevonden. Dat zou kunnen wijzen op drift (het overwaaien uit naburige wijngaarden) of op kruiscontaminatie bij de verwerking of het bottelen. Opmerkelijk is dat in Argentijnse en Chileense wijnen amper een residu aantoonbaar is. Dat heeft volgens TA vooral te maken met het warme en droge klimaat in die landen, waardoor er amper schimmelaantastingen voorkomen en behandelingen niet nodig zijn. Hoe dan ook vindt TA de gevonden gehaltes geen paniekreactie waard, maar de consumentenorganisatie is toch verontrust door het gebruik van cocktails van meerder pesticiden, waarbij niet uitgesloten is dat er onbekende versterkende effecten ontstaan. Het Europese voedselagentschap EFSA is van plan om dit gegeven verder te bestuderen.

11 Consument / Column 11 CO 2 -uitstoot compenseren? Plant een bos! Volgens een Chinees spreekwoord moeten we in ons leven minstens één boom planten. Milieuorganisatie Ecolife vindt dat mooie gebaar toch wat te weinig. Alleen al door te ademen, produceren we immers CO 2 en verder ook door wat we eten, hoe we ons verwarmen en wonen, en vooral hoe we ons verplaatsen. Bewuste consumenten kunnen nu online via een tool laten berekenen hoeveel bos er zou moeten worden aangeplant om de CO 2 -uitstoot van hun wagen of van hun vliegtuigreis op vakantie te compenseren. Dat gegeven wordt dan omgezet in een bedrag dat men op 1, 5 of 10 jaar kan investeren in bossen die de vereniging BOS+ in Vlaanderen of in de bedreigde regio Paltas in Zuid-Ecuador aanplant. Doelstelling tegen 2020: 10 miljoen jonge bomen. Meer info? Kijk snel op treecological.be. Huishoudmeel: een bloemetje mag ook 8 biologische meelsoorten en 13 gangbare scoren bijna allemaal goed tot zeer goed. Bij zo n succesverhaal hoort toch wat extra duiding en die geeft Öko-Test (OT) gewoontegetrouw. Het Duitse klimaat is uitermate geschikt voor de teelt van granen. Op kleigronden zijn de opbrengsten hoger dan op losse zandgronden, maar op deze laatste bevatten de granen dan weer meer eiwit en daardoor is de bakkwaliteit beter. Hoe dan ook, opbrengsten van 10 ton tarwe per hectare zijn maar mogelijk door het gebruik van tarwesoorten die geselecteerd zijn op hun prestaties. Die kunnen ze evenwel uitsluitend leveren door het gebruik van grote hoeveelheden kunstmest. De hierin aanwezige stikstof is nodig voor de aanmaak van de eiwitten, maar zorgt ook voor milieuproblemen zoals verlies aan biodiversiteit, uitspoeling van nitraat naar het drinkwater en aantasting van de ozonlaag. De hoge stikstofgiften zorgen evenwel ook voor lange halmen die gemakkelijk omwaaien en moeilijker te oogsten zijn. Hieraan wordt een mouw gepast door een behandeling met de strohalmverkorter chloormequat. Na de oogst van het graan wordt meestal nog glyfosaat (werkzame stof in o.a. Roundup) op de akker gesproeid om de achtergebleven stoppels en het onkruid te verwijderen, zodat het ploegen daarna vlotter verloopt. In al de geteste gangbare meelsoorten vond men sporen van het hiervoor vermelde chloormequat. De grond van de zaak is de zaak van de grond, zo orakelde al zowat een halve eeuw geleden Pierre Gevaert, een van de stichters van Lima. In dit jaar van de bodem is deze uitspraak actueler dan ooit. Wouter Woets, de Nederlandse adviseur biologische landbouw, geeft in een opiniestuk in Ekoland beleidsmakers voldoende stof voor een omslag in de moderne landbouw. De huidige landbouw kan de schade aan de bodem immers niet zelf herstellen. Feit is dat je perfect planten kunt laten groeien met kunstmest en beregening, maar dat deze methode de bodem niet verzorgt. Om zijn gelijk te staven haalt Woets studies en rapporten aan van Amerikaanse wetenschappers die 100 jaar geleden al op reis zijn gestuurd om in landen als Korea, China en Japan te bestuderen hoe men daar hogere opbrengsten haalt met minder irrigatie. Kringlooplandbouw luidt hun conclusie, maar de aanbevelingen worden verticaal geklasseerd. Een ander treffend verhaal is dat van de Engelse boerenzoon Albert Howard die als landbouwvoorlichter naar India vertrekt, maar er snel achter komt dat hij daar zélf vooral kan leren van de duurzame Indiase aanpak. Tot 50 jaar geleden kwamen zelfs in het Nederlandse landbouwonderwijs nog vakken voor als groenbemesters, stalmest en organische stof. Later zijn de verkooppraatjes van de kunstmestfabrikanten gewoon in de leerplannen overgenomen. Als we kijken naar de synthetische bestrijdingsmiddelen, dan zijn die volgens de wetenschappers op het moment van lancering de veiligste die er bestaan, maar ondertussen is in Frankrijk de ziekte van Parkinson erkend als beroepsziekte voor loonwerkers die heel hun leven hebben gesproeid, beschouwt de Wereldgezondheidsorganisatie glyfosaat als potentieel kankerverwekkend, worden in Europa drie neonicotinoïden (de zogenaamde bijengiffen ) on hold gezet, en moeten Amerikaanse boeren worden gesubsidieerd omdat de kostprijs van hun genetisch gewijzigde gewassen boven de marktprijs ligt. Hoog tijd dus voor een ingrijpende omslag, concludeert Woets. De opbrengst van biolandbouw mag dan misschien 20 procent lager liggen, op een dode bodem groeit niets meer. Met het toedienen van onder andere stalmest gaat de productie terug omhoog via het herstel van de bodem. Ook de FAO, de landbouworganisatie van de VN, komt in 2011 tot gelijkaardige conclusies. Op het moment dat de landbouwproductie toch de helft van het Nederlandse inkomen uitmaakt, moet de overheid het geweer van schouder durven te veranderen om een oud maar wijs gezegde in ere te herstellen: goed boeren betekent de grond overdragen in een betere conditie dan bij de vorige generatie. Daar kan ik uit de grond van mijn hart mee instemmen Bronnen Öko-Test, De Standaard, Test-Aankoop, Ecolife, Bodytalk Tekst SuskewieD

12 12 Tuin Tuinieren met gevoel voor humus of met een bodemanalyse? Tekst Frank Petit-Jean Foto s François De Heel en Frank Petit-Jean De ene tuin is de andere niet. In sommige tuinen groeien bepaalde planten heel goed, terwijl ze het in andere tuinen duidelijk moeilijk hebben. Om te weten welke planten zich goed zullen voelen in je tuin en om het evenwicht in je bodem eventueel bij te sturen, kun je een bodemanalyse overwegen.

13 Tuin 13 Standaardanalyse Een klassieke standaardanalyse onderzoekt de zuurheidsgraad, de grondsoort (klei, leem, zand), het organische stofgehalte en de aanwezigheid van diverse voedingselementen (fosfor, kalium, calcium en magnesium). Ze geeft je een idee van hoe rijk of arm je bodem is, welke voedingsstoffen er te weinig aanwezig zijn en in welke mate je eventueel moet bijsturen. Tuinieren met gevoel voor humus De praktijk leert dat veel mensen probleemloos jarenlang tuinieren zonder gebruik te maken van bodemanalyses. Met een redelijke hoeveelheid compost en door groenbemesters en bodembedekking in te schakelen, sluit je de kringloop en krijgen je groenten al wat ze nodig hebben door de activiteit van een rijk bodemleven. In het artikel in Seizoenen nr. 1 van 2015 lees je wat een redelijke compostgift betekent. Een gemiddelde jaarlijkse hoeveelheid compost uit een hoop of bak van ongeveer 250 kg/are (2,5 kg/m²) zou moeten volstaan. Dat komt grofweg overeen met een laagje compost van ongeveer 0,5 cm. Gebruik voor kool-, vrucht- en bladgewassen 1 cm en voeg geen compost toe bij peul- en wortelgewassen en aardappelen. Observeer hoe je planten groeien en kweek je eigen gevoel voor humus. Veel blad en weinig vrucht wijst vaak op een overmaat aan compost. In dat geval kun je enkele jaren teren op de oude kracht van je grond. Vertrek je van een bodem met weinig organische stof, bijv. op een voormalige akker, dan kun je tijdelijk enkele jaren een dubbele hoeveelheid compost gebruiken. Een bodem met een voldoende hoog organische stofgehalte onderscheidt zich door zijn donkerder kleur, een goede doorworteling, een rijk bodemleven (bijv. regenwormen) en een mooie kruimelstructuur met weinig harde kluiten. (zie foto rechts t.o.v. foto links) Wanneer is het sop de kool waard? In een aantal gevallen is het nuttig om toch een bodemanalyse te laten uitvoeren, maar dat vergt natuurlijk inspanningen en het kost ook geld. Hoe groter je moestuin is, hoe meer het de moeite loont. Misschien herken je een van de onderstaande situaties? Je beschikt over een nieuwe moestuin met een onbekende voorgeschiedenis en je wenst meer zekerheid voor de start. Een analyse, voor een beperkt bedrag, van het gehalte aan organische stof en de zuurheidsgraad zetten je al aardig op weg voor de juiste compostgift of eventuele bekalking. Je hebt aanhoudend problemen met ziekten, plagen of groei. Die kunnen wijzen op een onevenwicht, bijvoorbeeld veroorzaakt door een overmatige of verkeerde bekalking of bemesting. Je hebt grotere ambities op het vlak van opbrengst en je wenst je compostbemesting aan te vullen met extra giften van organische meststoffen. In dat geval kun je kiezen voor een uitgebreide analyse.

14 14 Tuin 5 labo s getest Naar aanleiding van de nieuwste editie van het Handboek ecologisch tuinieren stuurden we in het najaar van 2013 vijf stalen van diverse grondsoorten naar vijf labo s in België en Nederland. In de onderstaande tabel vergelijken we het aanbod van de labo s en de kostprijs voor de standaardanalyse. prijs (in euro) Bodemkundige dienst van België 71,00 incl. verzending 61,70 voor Velt-leden Inagro 36,00 Centre Provincial de l Agriculture et de la Ruralité 12,50 Labo Zeeuws-Vlaanderen 47,19 Gaia Bodem 67,00 De adressen van de bovenstaande labo s vind je op: Bij Inagro kun je een staal laten analyseren op zuurheidsgraad (ph) of op organische stofgehalte apart voor respectievelijk 6,50 en 14,52. Interessant, want dat lijk voor ons precies de meest relevante info. Het Waalse labo is zeer goedkoop maar de analyseresultaten lieten wel lang op zich wachten. Analyserapport en -advies In het algemeen is een analyserapport dat je van een labo terugkrijgt moeilijk te interpreteren door een leek en veelal hopeloos complex geschreven. De bemestingsadviezen sluiten bovendien ook meer aan bij gebruiken in de gangbare landbouw. Ecologische tuiniers hebben door de grote zorg voor hun bodem meestal een hoog organische stofgehalte in hun bodem. Het viel ons op dat zelfs bij de stalen met een zeer hoog organische stofgehalte de Bodemkundige dienst van België weinig rekening houdt met de voedingsstoffen die jaarlijks vrijkomen door de afbraak als gevolg van het bodemleven. Ondanks de zorgvuldig opgebouwde oude kracht worden er nog altijd relatief hoge giften van bijvoorbeeld stikstof geadviseerd. rapport/advies zeer uitgebreid uitgebreid zeer beknopt beknopt beknopt Enkele aannames uit het klassieke onderzoek bij de gangbare landbouw zijn hier wellicht moeilijk toepasbaar zodat ook de bemestingsadviezen van de labo s moeilijk bruikbaar zijn voor de ecologische tuinier. Het advies van Gaia Bodem sluit, hoewel beknopt, het meest aan bij de visie van Velt over bemesting. De hoeveelheid compost die je geeft, kun je het best zelf bepalen op basis van het organische stofgehalte (uitgedrukt in percentage koolstof) aan de hand van de tabel in Seizoenen nr. 1 van 2015 (of op de website: De interpretatie van de zuurheidsgraad (ph) en het bekalkingsadvies ligt wat moeilijker. Doorgaans kun je hier de labo s volgen, maar houd er rekening mee dat een gemiddeld compostgebruik meestal voldoende is als onderhoudsbekalking. Analyse van je tuin met een korrel zout Analyses zijn momentopnames. Ze kunnen sterk variëren naargelang het seizoen en neerslag- en temperatuurverschillen. Neem altijd stalen in het vroege voorjaar, op het moment dat je nog geen compost hebt toegediend. De foutenmarges bij de analyses kunnen behoorlijk groot zijn, wat bleek uit onze vergelijking van de labo s. Een eenmalige staalname in je tuin geeft slechts een richting aan. Als je na enkele jaren opnieuw een staal neemt om de evolutie in te schatten, doe dan een beroep op hetzelfde labo. Het compostdoosje Sinds het voorjaar van 2015 kun je ook een staal van je compost laten analyseren bij de Bodemkundige dienst van België. Prijskaartje: 73 euro. Voor de rapportage en het advies worden de resultaten gekoppeld aan die van de bodemanalyse. Het staal dat we instuurden leek qua voedingsinhoud alvast op de gemiddelde compostsamenstelling die we hanteerden voor onze eigen berekeningen in het Handboek ecologisch tuinieren. Eigen tuincompost is duidelijk een stuk minder geconcentreerd dan bijvoorbeeld industriële gft-compost. Nog meer dan bij bodemanalyses is zo n analyse van compost echt een momentopname. Wat meer of minder bruin materiaal, vocht, warmte, het aantal keer omzetten en nog andere factoren zullen de volgende keer bijna zeker een ander resultaat geven. Probeer eerst de basisknepen van het composteerproces in de vingers te krijgen, te experimenteren en vooral te observeren en daaruit te leren. Pas als je na enige jaren op een constante wijze redelijke hoeveelheden compost maakt, lijkt het ons zinvol om deze als kers op de taart eens te laten analyseren.

15 Tuin 15 MEER LEZEN OVER BODEM EN COMPOST? Haal het Handboek ecologisch tuinieren in huis! Velt-ledenprijs: 29,50 (excl. verz.) Boekhandelsprijs: 43,00 ISBN: Bestel bij je lokale afdeling of via STUDIEDAGEN BODEM Wil je alles weten over de geheimen van een gezonde bodem? Kom dan naar een van onze studiedagen 'Bodem' vol boeiende sprekers, een infomarkt en tal van praktische tips! BE NL Op zaterdag 14 november 2015 in het Vlaams Parlement, Brussel Op zaterdag 28 november 2015 in het gemeentehuis in Zierikzee Meer info in de folder bij deze Seizoenen of op

16 16 Advertenties Hoe maak je van je tuin een echt stukje Natuur? Eetbare Natuur, opgebouwd volgens Permacultuurprincipes met als doel meer Biodiversiteit en de Tuin Van Je Leven. Van advies tot aanleg tot beheer kunnen wij je helpen. Op onze website vind je hoe we te werk gaan, onze visie, foto's, en nog véél meer... people earth share 0495/ B&B KOORNEMOEZEN: ECOLOGISCHE KAMER MET BIO-ONTBIJT Bed & Breakfast Koornemoezen heeft maar één suitekamer en dat is een bewuste keuze. Zowel de verblijfplaats als de tuin zijn eventjes van jou alleen. De suite is volledig apart van het woonhuis: je hebt dus alle privacy mét een ongelooflijk mooi uitzicht op de tuin, de weiden, de velden en de bossen rondom. De kamer is ingericht met ecologisch verantwoorde en natuurlijke materialen. Het ontbijt is volledig bio naar jouw smaak! Jouw ledenvoordeel: 5%. Adres Koornemoezen 7, 8210 Zedelgem/Brugge, +32 (0) , G Castanea kastanje tuinhout frans hekwerk weide-omheining- post & rail ronde, gekloven & halfronde palen boomsteunpalen & vlechttwijgen moestuin-en kippenrenpoortjes weide-en gesloten poorten kastanje leien & boolhout perches & gaulettes tomatenstokken knuppelpad tuinbanken Z genk@ zoersel@ ecomat.be Ecoschelp schelpengrit Prohemp hennepscheven Muurtuin.be hangende tuinen Pavatex houtwolisolatie Tierrafino leemproducten Kalei

17 Lezers reageren 17 Tuinartikels in Seizoenen Beste redactie, Als auteur van het boek Stappen naar een ecologische tuin van Velt ben ik steeds nieuwsgierig naar de tuinartikels die in Seizoenen verschijnen. Goede artikels kunnen immers een interessante aanvulling zijn op wat in het boek wordt uitgelegd. Groot was dan ook mijn verwondering toen ik in het vorige nummer van Seizoenen in het artikel Mirabellen in de grootstad het volgende las: Aangezien Jeroen en Nathalie de buren te vriend willen houden, toppen ze de grootste bomen elk jaar af. Geen sinecure in een smalle stadstuin en dus komt er twee keer per jaar een tuinman langs voor het grovere werk. Bomen toppen, is bomen verminken! En dat elk jaar! In het boek staat bij de pijler Milieu dat je het best de hoeveelheid groenafval beperkt. Verder in het boek kun je lezen hoe je dit doet: door planten te kiezen in functie van de beschikbare ruimte (omvang en aantal). De mensen die in het artikel aan bod komen lijken mij ecologisch ingesteld te zijn, maar ik krijg sterk de indruk dat ze door hun enthousiasme hun tuin te vol hebben geplant. Misschien is het in de toekomst toch zinvol om bij artikels, waarvan de inhoud niet helemaal strookt met hetgene waarvoor Velt staat, een kanttekening door de redactie te plaatsen. Met stomheid geslagen was ik bij het lezen van het artikel Verhuis je oude tuin. Planten die van een kleiige grond naar zandgrond worden verhuisd en dan met allerlei kunstgrepen worden geholpen of gedwongen om te groeien o.a. door toevoeging van brekerzand, potgrond, kalk en biologische bodemverbeteraar. Elke dag water geven is hopelijk gebeurd met regenwater! Bovendien gaan die tuineigenaars dan ook nog eens 10 jaar lang paardenmest inwerken Dit strookt helemaal niet met het Kiezen van planten in functie van de standplaats zoals dat in Stappen naar een ecologische tuin wordt uitgelegd. Integendeel. Met vriendelijke groeten Geertje Coremans antwoord van Lies Rottiers - Velt-deskundige tuin Dag Geertje, Dit zijn enkele terechte opmerkingen en een kanttekening bij beide artikels was wellicht beter geweest. Soms is er niet genoeg ruimte voor meer context. Zo werd de oude tuin uit het artikel opgekocht om er een weg aan te leggen. Alles zou dus verdwijnen en daarom leek het de eigenaars de moeite waard om te proberen zo veel mogelijk planten mee te nemen naar de nieuwe locatie. De paardenmest wordt vooral gebruikt om de grond rond de fruitbomen weer vruchtbaar te maken. Het lijkt heel veel kunst- en vliegwerk, maar de bedoeling is op termijn een goed evenwicht te bereiken. Heb jij ook een vraag voor onze specialisten tuin of voeding? Ga naar rechtzetting Gevoel voor humus (Seizoenen nr. 4, p. 40) Marc Siepman gaf in de cursus een voorbeeld, waarbij aardappelen die niet geoogst werden het jaar erna uitliepen zonder schade van phytophthora. Dit is echter geen goed onderzocht fenomeen en werd dan ook als grapje bedoeld: je hebt namelijk geen oogst als je de aardappelen in de grond laat. VAKANTIE OP ECOBOERDERIJ, MIDDEN PORTUGAL Geniet van de prachtige groene omgeving, rivier en bergen. Kom tot rust aan het zwembad of ga op avontuur! Plaats voor 2 tot 10 personen, verschillende huizen. monaschon@hotmail.com VAKANTIEHOEVE WILGENHOF 20 km van Brugge, Gent, de zee. Rustig, groen, gastvrij, comfortabel. Nabij bos. Wandelen, fietsen, cultuur. Grote ecologische tuin, lekkere gezonde maaltijden met producten uit eigen biotuin. 6 Kamers (18p) en 1 app (5p) Info folder: Pot-en Zuidhoutstraat 4, 9990 Maldegem-België, , info@wilgenhof.be.

18 18 Samen eco-actief Velt en samentuinen In Vlaanderen en Nederland is Velt betrokken bij 72 samentuinen, waarin zo n 1884 gezinnen tuinieren. Samen bewerken ze meer dan 38 ha, waarvan 10 ha moestuin. De rest bestaat uit boomgaarden, recreatiezones, bloemenweides etc., zo blijkt uit een enquête bij onze samentuinen. De meeste tuinen hebben 10 à 20 deelnemende gezinnen. In 13 tuinen zijn er meer dan 40 gezinnen actief. In de twee grootste tuinen zijn er dat respectievelijk zelfs 100 en 250. In het overgrote deel van de samentuinen wordt er uitsluitend collectief getuinierd. Slechts in 14 tuinen zijn er louter individuele percelen. De overige samentuinen combineren collectieve en individuele percelen. In minstens 23 samentuinen wordt er niet alleen samen getuinierd, maar krijgt ook samenkoken een plaatsje. Bekijk het rapport en het overzicht van de samentuinen op Velt-pionier Willy Debrie overleden Op zaterdag 19 juli hebben we in Oudenaarde afscheid genomen van Willy Debrie. Hij was ruim 30 jaar actief bij Velt op verschillende niveaus: Algemene Vergadering, Raad van Bestuur, Provinciaal Bestuur van Oost-Vlaanderen en de afdeling Vlaamse Ardennen. Zijn kompaan en voorzitter van Velt Oost-Vlaanderen, Ludo Verdonck, bedankte Willy voor zijn jarenlange inzet voor gezonde voeding in een ecologisch milieu, maar ook voor de vriendschap en de leuke momenten. Velt-voorzitter Leen Laenens: Tijdens het afscheid bleek duidelijk dat Willy twee families heeft. De familie met Marleen, dochter Elke en haar vriend, en zijn schoonmoeder enerzijds en de Velt-familie anderzijds. Samen hebben we Willy geëerd voor zijn engagement. Pioniers zoals Willy hebben ervoor gezorgd dat Velt vandaag een dynamische en bloeiende vereniging is. We kunnen hem het best herinneren door ervoor te zorgen dat dit in de toekomst zo blijft. Velt-afdeling Dodoens Schijnvallei brengt kruidige reus tot leven De Dodoens kruidentuin in park Schildehof heeft er sinds het Pinksterweekend een nieuwe attractie bij: een healing giant. Deze reus, afgebeeld op de grond op meer dan 80 m 2 herbergt ruim 80 kruidensoorten, geplant op de plaats waar ze werkzaam zijn. Zo staat er in het hoofd bijvoorbeeld pepermunt tegen hoofdpijn en vind je ter hoogte van de buik spijsverteringsbevorderende venkel of maagversterkende salie. Bij elke plant staat een kaartje met een beknopte uitleg. Voorzitster Mieke Vanderhaeghen kreeg het idee toen ze in Engeland de Kew-garden bezocht en zo n reus zag. De reus in Schilde werd volledig opgebouwd door vrijwilligers en is daardoor uniek in Europa. De openbare kruidentuin is gratis te bezoeken. Ga dus gerust eens kennismaken met de reus!

19 Samen eco-actief 19 Start to garden in West-Vlaanderen Een jaar geleden ging Velt op zoek naar gemotiveerde kandidaten om lesgever moestuin te worden voor Velt in West-Vlaanderen. In samenwerking met de provincie West-Vlaanderen organiseerden we een opleiding om hen klaar te stomen. Na maanden van lessen, uitwisselen en oefenen is West-Vlaanderen 13 enthousiaste moestuinlesgevers en praktijkbegeleiders rijker. In de lessen kwamen zowel praktijkervaring als theoretische achtergrond aan bod. Dé basis voor elke Velt-lesgever in spe om, aangevuld met eigen moestuinervaring, het ecologische tuinverhaal in de toekomst over te brengen. De provincie West-Vlaanderen zet het ecologisch tuinieren mee op de kaart in de vorm van Moestuinteams. Een kleine groep beginnende moestuiniers komt op regelmatige basis samen om in de tuin de praktijk van het tuinieren te leren en rond de tafel achtergrondinformatie uit te wisselen. Daarnaast kunnen onze nieuwe lesgevers volop ingezet worden door de lokale afdelingen van Velt en door andere organisaties. Moestuinieren zit in de lift en almaar meer mensen willen starten met een eigen moestuin. Velt speelt daar met haar vormingsaanbod graag op in. Van de basiscursus moestuinieren tot advies over de aanleg van een schoolmoestuin, en van de begeleiding van een samentuin tot tips over tuinieren in potten en bakken: je kunt ervoor terecht bij Velt. Vanaf nu is er dus ook in West-Vlaanderen geen gebrek aan enthousiaste lesgevers die anderen willen inspireren. Zin in een boeiende les? Wil je zelf de expertise van deze lesgevers aan den lijve ondervinden? Met je organisatie, je bedrijf of een groep vrienden? Kijk dan op vorming-onderwijs voor het aanbod. Benieuwd of er in je buurt een boeiende les plaatsvindt? Ga naar activiteiten. Vind je geen activiteit en heb je als Velt-lid toch interesse in een activiteit in je buurt? Contacteer dan je afdeling met de vraag of ze eens een van de lesgevers willen uitnodigen. Tijdens de opleiding ging het er alvast bevlogen aan toe: tijdens de pauzes werden tips en materialen gedeeld, heerlijke recepten kwamen op tafel en via facebook deelden de deelnemers tuinervaringen. De jury zag tijdens de evaluatie dat het goed was: een vleugje echte Velt-passie!

20 20 Tuin Composteren in de samentuin Tekst en foto's Geertje Meire In je eigen tuin heb je de keuze: zelf composteren, compost aankopen of dierlijke mest gebruiken. Samentuinen composteren net zo min altijd op dezelfde manier. We gingen kijken en vergelijken in vijf Limburgse samentuinen. Beringen, Diepenbeek, Houthalen, Leopoldsburg en Zonhoven kregen één tot vijf jaar geleden een samentuin, telkens in samenwerking met de gemeente, Velt en Limburg.net. Composteren variëert er van individuele bakken tot gezamenlijke hopen. Ieder voor zich Limburg.net sponsorde vaak de compostbakken die prijken bij de individuele tuintjes, soms in kunststof (Zonhoven) en soms van hout (Diepenbeek). Enkele tuiniers laten hun bak echter links liggen; ze gebruiken paardenmest of kopen compost aan. Zij die wel een poging wagen, behalen wisselende resultaten. Keren is lastig en de temperatuur krijg je nooit echt hoog. Ze verkrijgen vaak niet voldoende compost. Nood voedt echter de creativiteit, want de tuiniers van Diepenbeek besloten om zelf vijf grote, gezamenlijke compostbakken (4x2 m) bij te plaatsen. Ze zijn gevuld met bladeren, paardenmest, grasmaaisel, groente- en tuinafval en houtsnippers. Zo hebben de tuiniers voldoende materiaal om hun eigen compost aan te maken. In Zonhoven is er ook geleverde, commerciële compost voorhanden vanuit een aangrenzend arbeidszorgproject. De niet helemaal verteerde compost uit de individuele bakken gebruikt men hier tussen het planten een beetje zoals mulch, terwijl de geleverde, fijne compost op de zaaibedden terechtkomt. Waar het composteren individueel gebeurt, zijn er altijd voldoende toezichters met verstand van composteren aanwezig. Composteren in groepjes In Leopoldsburg composteren de 30 tuiniers in groepen: vijf bakken voor vijf tuiniers. Dat geeft voldoende ruimte om te verzamelen, te keren en te rijpen. Iedereen kreeg de kans, maar minstens één groepslid volgde de opleiding tot compostmeester en is verantwoordelijk voor aansturing en motivatie. Vooral dat laatste is niet altijd vanzelfsprekend. Op werkmomenten wordt er soms samen gecomposteerd. Plantenmateriaal dat men liever niet in de compostbakken wil, wordt apart gecomposteerd en gebruikt in de gemeenschappelijke zones. Klein is fijn De vijf tuintjes bij natuurvereniging Limburgs Landschap in Houthalen zijn een verhaal apart. De tuiniers (van vier nationaliteiten!) composteren samen. De oorspronkelijke to-do-lijst is wegens overbodig naar de prullenbak verbannen. De bakken van Limburg.net zijn vervangen door vier uit laadborden (palletten) getimmerde compostbakken en een bladkorf. Handig hier is het afdak tegen te veel zon of regen, en de tafel met hakbijl om grof materiaal klein te maken. De eerste jaren gaf Louis Cardeynaels hier wekelijkse composttrainingen, nu komt de compostmeester alleen nog op vraag langs. Eén grote hoop De samentuin in Beringen startte pas vorig jaar (2014) en kon elders afkijken hoe het (niet) moet. Hier koos men voor gezamenlijke composthopen. De thermometer geeft gemakkelijk 65 Celsius aan en er groeit geen sprietje onkruid op. Na een paar keer scheppen komen ettelijke engerlingen van de neushoornkever tevoorschijn. Bijzonder hier is de grondsoort: turf. Met een humusgehalte van 31 procent is hier niet veel compost nodig!

21 Tuin 21 Meer info Consensus Onkruid in t zaad, zand of aarde en te grof materiaal blijven de meest geziene fouten op de composthoop. In Houthalen hakken ze handmatig fijn; in Zonhoven loopt de hakselaar almaar vast en gaan ze een oude bietenmolen proberen. Beringen experimenteert met niet fijngehakte stukken, met goede resultaten. Om te voorkomen dat er slecht materiaal op de composthoop belandt, stelt de regel hier ook dat iedereen zijn tuinafval bijhoudt tot de gezamenlijke werkmomenten. De compostmeesters vertellen unaniem dat eigen compost te verkiezen is boven de aangeleverde, commerciële. Maar wil je goed composteren, dan doe je dat het best gezamenlijk. Dat vraagt wel om duidelijke regels. Toezicht houden, opvolgen en bijsturen zijn de toverwoorden!

22 22 Advertenties wij bekijken het anders Met focus op Natuurverf en houtbehandeling van Galtane Wind- en luchtdicht, dampopen en koudebrugvrij isoleren met natuurlijke materialen Berekenen en plaatsen van balansventilatie Dantherm / Lindab Kapelstraat 19, 2870 Puurs t

23 Ecologie 23 Delen is het nieuwe hebben Tekst Karen Janssen Ken je het leuke gevoel dat je krijgt als je iemand wat geeft dat hij écht nodig heeft. Of ben je soms gewoon blij dat er eindelijk weer wat ruimte vrijkomt als je iets weggeeft dat je al lang niet meer gebruikt? Hierin schuilt de sterkte van delen en weggeven. Als je gewoon iets nieuws koopt, gaat dat zelden gepaard met datzelfde fijne gevoel Hier vind je een overzicht van tal van initiatieven: rubriek/gedeelddoor Deel je partytent! Op verschillende plaatsen in Vlaanderen en Nederland ontstaan er buurtinitiatieven om materiaal te delen of weg te geven. De krant De Standaard zette in juni het deelinitiatief peerby.com in de kijker naar aanleiding van de uitreiking van de prijs voor de Radicale vernieuwers. Een initiatief waar iedereen baat bij kan hebben, klonk het. Ben je op zoek naar iets voor tuin, keuken of verbouwing, dan kun je via de website een zoekertje plaatsen en kunnen mensen in je buurt reageren als ze je kunnen helpen. Dit forum richt zich specifiek op het (uit)lenen van goederen. In Nederland bestaat nog een andere soortgelijke website. Via spullendelen.nl kun je spullen lenen aan mensen uit je buurt. Vaak hebben we bepaalde materialen maar één keer nodig, dan is het zonde om ze nieuw aan te kopen. En heb je zulke spullen dan toch in huis, dan kun je ze net zo goed delen met anderen. Denk maar aan een snoeischaar als de planten er even om vragen, een aanhangwagen als je nieuwe grond wilt ophalen, een koelbox om je zelfgemaakte bereidingen mee te nemen naar een tuinfeest of een partytent om de bezoekers droog te ontvangen in je tuin tijdens de ecotuindagen Van plantenasiel tot zadenruil Wil je wat spullen kwijt, dan is er niets mis mee om ze gewoon weg te geven. Ook daarvoor zijn er heel wat prima initiatieven. Er zijn kringloopwinkels, weggeefwinkels, weggeefpleinen en internetfora die ervoor zorgen dat spullen vlot van eigenaar wisselen. Op de facebookpagina van freecycle verschijnen er elke dag veel zoekertjes en aanbiedingen. Van bloempotten tot mixers. Van gieters tot servies. Om planten een nieuw leven te geven ontstond er in Antwerpen zelfs een plantenasiel. Heb je planten in je tuin of in je huis die je niet meer wilt? Het plantenasiel zoekt iemand die ze adopteert en ze zo redt van de composthoop. Bij Velt geven we al lang het voorbeeld om het anders te doen. Ecologisch leven is ook anders omgaan met spullen. Velt stimuleert lokale plantenruil en zadenruil, en met de zoekertjespagina op de website en in Seizoenen geven we de kans om dingen te ruilen. Al deze initiatieven zijn niet alleen ecologisch interessant, ze zorgen er ook voor dat je op een leuke manier contacten legt met mensen uit je buurt. Bovendien kun je mensen die het financieel wat minder hebben een hart onder de riem steken. Een grote stap naar een meer hartelijke en ecologische samenleving! Want mensen die iets krijgen, zijn vaak zo dankbaar dat ze hetzelfde willen doen voor anderen. En zo gaat de bal aan het rollen om almaar minder te verspillen.