Wat gebeurt er met de blaadjes die in de herfst van de bomen vallen? En wat doen onze tuiniers met dode of planten of afgesnoeide takken?

Transcriptie

1 De bodem doorgrond Wat? Voor Leeftijd wie? Duur: Prijs: begeleid actief atelier Basisonderwijs 2 uur 90 per groep van max. 20 lln. Wat gebeurt er met de blaadjes die in de herfst van de bomen vallen? En wat doen onze tuiniers met dode of planten of afgesnoeide takken? Tijdens dit atelier gaan kinderen op pad met de compostmeester. Hij vertelt over z n werk en neemt hen mee achter de schermen, naar plaatsen waar bezoekers nooit komen. Ook de bosbodem wordt onderzocht. Wormen en pissebedden passeren onder de loep. Als echte bodemkundigen doen de kinderen bodemonderzoekjes. 1 Relatie met de eindtermen Wereldoriëntatie Natuur De leerlingen kunnen gericht waarnemen met alle zintuigen en kunnen waarnemingen op een systematische wijze noteren; onder begeleiding, minstens één natuurlijk verschijnsel dat ze waarnemen via een eenvoudig onderzoek toetsen aan een hypothese. in een beperkte verzameling van organismen en gangbare materialen gelijkenissen en verschillen ontdekken en op basis van minstens één criterium een eigen ordening aanbrengen en verantwoorden; bij organismen kenmerken aangeven die illustreren dat ze aangepast zijn aan hun omgeving; Wereldoriëntatie Techniek een eenvoudige werktekening of handleiding stap voor stap uitvoeren; werkwijzen en technische systemen vergelijken en over beide een oordeel formuleren aan de hand van criteria.

2 Verloop van het atelier De bodem doorgrond Onthaal + inleiding Korte geschiedenis van de Plantentuin met betrekking tot bodemgebruik. Informatie over de bodem: Wat is een bodem? = het losse, bruinige materiaal dat het land bedekt in gebieden waar het vochtig en warm genoeg is. De enige plekken zonder bodems zijn poolgebieden, bergen, woestijnen en binnensteden. Verschil tussen bodem en grond: Bodem is een geheel van verschillende bestanddelen. 2 Grond zijn de losse onderdelen, bv. Zandgrond, leemgrond Bodems die ontstaan op vulkanische as zijn de vruchtbaarste bodems ter wereld. Bodems bestaan uit 4 bestanddelen: - vaste fragmenten stukjes gesteente of korrels - dood organisch materiaal humus: donkerbruin of zwart van kleur - lucht - water Soorten materiaal in de bodem: - levend en dood materiaal - fijn materiaal slib of klei - middelgroot materiaal zand - grof materiaal grind

3 Een bodem die vooral uit kleideeltjes is opgebouwd, noemen we een kleibodem. Domineren zand- of leemdeeltjes de bodem, dan spreken we respectievelijk van een zand- of leembodem. Zijn er evenveel zand- als leemdeeltjes, dan spreken we van een zand-leembodem. In heel wat tuinen van nieuwbouw is de oorspronkelijke bodem verstoord door afgravingen of aangevoerde grond. Hierdoor kan het bodemtype afwijken van de natuurlijke bodems in de streek. Klei- en slibbodems houden veel water vast, korrels kleven in kluiten aan Zand- en grindbodems zijn makkelijk om te bewerken en er planten in te groeien. elkaar. laten De beste bodems voor de horticultuur zijn leembodems, deze bevatten zowel zandals leemdeeltjes. Met de kneedproef kun je eenvoudig het bodemtype van je tuin bepalen. Neem wat grond in je handen en maak hem vochtig; de grond mag net niet aan je vingers plakken. De vorm die je aan het natte materiaal kunt geven, zegt met welk bodemtype je te maken hebt. Begin bij vorm 1 en zie hoe ver je geraakt. Kom je bijv. uit bij vorm 5, dan heb je een leembodem. Kneedproef 3 vorm 1: bergje zand vorm 2: bergje waar je wat model in kunt brengen leemachtig zand vorm 3: rolletje (10 cm lang) met scheuren zandleem vorm 4: rolletje (10 cm lang) zonder scheuren leem vorm 5: hoefijzer met scheuren kleiachtig leem vorm 6: hoefijzer zonder scheuren leemachtige klei vorm 7 cirkel klei Bezinkingsproef De kinderen voeren de bezinkingsproef uit (schepje bodem in pot met water, goed schudden en laten bezinken) om aan te tonen dat er inderdaad verschillende soorten grond in de bodem aanwezig zijn.

4 Bodemprofielen: Doorsnede door de bodem die de verschillende lagen laat zien. In de bodem zitten duidelijke lagen of horizonten. Humus: dode bladeren en ander organisch materiaal De bovenlaag van de bodem zelf (rijk aan humus) Arm aan humus Onvruchtbare, verweerde gesteentefragmenten Vast gesteente Proef: met de grondboor proberen we een zo diep mogelijke boring uit te voeren en met de boorkern een beeld te krijgen van het bodemprofiel. 4 We voeren de boring opnieuw uit op een andere plaats en vergelijken beide bodemprofielen.

5 Compost Humus - Strooisellaag De compostmeester maakt een eigen soort grond, namelijk compost. Wat is composteerbaar? Wat is niet composteerbaar? Een deel van ons afval kan in de natuur verwerkt worden. We noemen dat biologisch afbreekbaar of organisch afval. Als je het in de natuur achterlaat, zal het langzaam verdwijnen; het vergaat. Bv: groenteresten, fruitresten, snoeihout, blaadjes, gemaaid gras. Wat hebben organismen nodig om compost te maken? Lucht, water, warmte, contact met de bodem (verse houtsnippers, haagscheersel, bladeren, 5 Nat groen materiaal zoals keukenafval en grasmaaisel In de natuur wordt op een natuurlijke wijze compost gemaakt. We noemen het humus. In het bos bestaat de grond voor een groot stuk uit humus. Boven op die laag, ligt de strooisellaag. Dat is de halfverteerde compost. Elke herfst wordt de strooisellaag aangevuld met vers materiaal. Het moet dan verkleind en afgebroken worden om humus te worden. Drie lagen bladeren: Wanneer je de bodem van een loofbos onderzoekt, dan vind je drie lagen bladeren die duidelijk van elkaar verschillen. Bovenop vind je de laag met verse, net gevallen bladeren, waarin de vraatsporen van insecten goed te zien zijn. Die laag daaronder is al voor een deel vergaan. Hij ligt er een jaar of langer. Hierin overwinteren de larven van insecten.

6 Nog dieper kom je bij een kruimelige laag bladresten. De bodemdieren hebben de bladeren in deze laag fijngemaakt. Via hun wortels halen planten en bomen hier hun voedsel vandaan. (verschil: bladeren van beuken en essen) Kriebelbeestjes zoeken De kinderen gaan op zoek naar kriebelbeestjes. Ze bekijken deze diertjes door de loepjes en proberen met behulp van een zoekkaart de namen van de dieren te vinden. Bv.: duizendpoten / miljoenpoten / pissebedden / spinachtigen / insecten / regenwormen 6

7 Het ecosysteemspel als afsluiter In de bodem hangt alles samen, dieren en planten hebben elkaar nodig, maar ook Water, zon, mest. 7 Praktische voorbereiding en materialen: Afspraak met de compostmeester van de Plantentuin Materiaal voor het onderzoek (water en bokaaltjes met deksel, bodemboor, 2 stukken dakgoot) Foto s bodemprofielen Spel wat is composteerbaar en wat niet Loepjes Zoekkaarten bodemdiertjes Naamkaartjes ecosysteemspel Bol touw