TeamvanMeer! CHE STUDIE Engelen Conventstraat 17 - Begijnhof Diest

Transcriptie

1 Sint-Truidersteenweg Hasselt info@teamvanmeer.be CHE STUDIE Engelen Conventstraat 17 - Begijnhof Diest Typologie Breedhuis - dubbelhuis (4 traveeën, 1,5 bouwlaag) Kadastrale gegevens Diest, Afdeling 1, Sectie A, 1924b Datering 18de eeuw Bescherming Monument (1938) Landschap (1939) Unieke elementen / Bouwaanvragen AROD, nr. 3813;3853, 22/03/1976: Aanbouwen van een keuken. Korte bouwgeschiedenis De woning in de Engelen Conventstraat 17 bestaat uit anderhalve bouwlaag en vier traveeën onder een zadeldak met aan de straatzijde twee dakkapellen. Tegen de achtergevel bevindt zich een recente aanbouw en achteraan in de tuin een achterbouw. De woning werd vermeld als H. Antonius in het huisboek van Er zijn geen verdere gegevens bekend. De woning werd in een latere periode verbouwd. In het begin van de 19de eeuw was het perceel opgesplitst in twee delen, die in 1909 werden samengevoegd. In 1976 werd er onder leiding van architect R. Bertels een keuken aangebouwd, dit werd ook door het kadaster geregistreerd (uit registratiefiche Studiebureau Monumentenzorg -SBMZ-). afb. 1 Voorgevel Engelen Conventstraat 17 1

2 SYNTHESE CHE STUDIE Kenmerkende elementen Bouwlagen 1,5 Traveeën 4 Metselverband kruisverband Ankers recht Plint gecementeerd Fries / Dak zadeldak met tegelpannen Kroonlijsten hanggoten in zink Daklichten 2 Buitenschrijnwerk hout Maatregelen beheersplan - schrijnwerk voorgevel donkergroen schilderen - bekabeling voor- en achtergevel verwijderen - lage tuinmuur te verwijderen Historisch waardevolle elementen Woning - positie schouwen - vensteropeningen en dakkapellen - moerbalken en kinderbalken - geprofileerde houten balksleutel op het gelijkvloers - houten spant Achterbouw - houten spanten (en tussenvloer) - positie schouw Uit te voeren restauratiewerken Dak - controleren en herstellen van het dakgebinte - plaatselijk vervangen van aangetaste en verweerde delen - vervangen en verankeren van de muurplaat - preventieve en curatieve behandeling houten elementen - vervangen van het onderdak - vernieuwen dakbedekking - isoleren van het dak (niet premiegerechtigd) - controleren en herstellen van de dakkapellen Buitenschil - behandelen opgaand metselwerk tegen opstijgend vocht - controleren en herstellen van het metsel- en voegwerk - plaatselijk herstellen en opnieuw kaleien van de buitengevels - herstellen cementering plint - vervangen van het buitenschrijnwerk naar bestaand model (houten kader met getrokken monumentenglas) - herstellen raamdorpels - ontroesten en roestwerend behandelen van muurankers Interieur - behandelen muren tegen opstijgend vocht - vernieuwen en isoleren vloer op de gelijkvloerse verdieping (niet premiegerechtigd) - controleren en herstellen vloeren en plafonds - vernieuwen technische installaties cfr. huidige normen (niet premiegerechtigd) Storende elementen - (bijgebouwd eenlaags volume aan de zuidzijde) - verlaagde plafonds - linoleum en kartonnen vloerbekleding op de verdieping Bouwkundige evaluatie - huidige toestand dak matig - huidige toestand buitenschil matig - huidige toestand interieur slecht - huidige toestand achterbouw slecht Bronnen - Beheersplan Begijnhof Diest; meerjarenplan voor de globale aanpak van het begijnhoflandschap (jan. 2015) opgemaakt door ARAT architecten i.s.m. Studiebureau Monumentenzorg - Registratiefiches Engelen Conventstraat (april 2015) opgemaakt door Studiebureau Monumentenzorg - Verslag van de bouwkundige inspectie (dec. 2014) opgemaakt door Monumentenwacht 2

3 1. FOTOGRAFISCH VERSLAG Kadastermutaties 1909, schets 57: 1924 wordt 1924a Perceel 1923 wordt samengevoegd met 1924 tot 1924a 1922, schets 13: 1924a wordt 1924b. Het perceel wordt achteraan heropgemeten o.w.v. de bouw van de woningen in de Vestenstraat. Aan het gebouw zelf wijzigt niets. 1976, schets 30: De aanbouw tegen de achtergevel wordt opgetekend. 1981, schets 26: Heropmeting van de perceelsgrenzen. afb. 4 Kadasterschets 1976 (uit Kadaster Vlaams-Brabant) afb. 2 Kadasterschets 1909 (uit Kadaster Vlaams-Brabant) afb. 5 Kadasterschets 1981 (uit Kadaster Vlaams-Brabant) Historische afbeeldingen Er werden geen historische afbeeldingen teruggevonden. afb. 3 Kadasterschets 1922 (uit Kadaster Vlaams-Brabant) 3

4 Huidige toestand afb. 6 Voorgevel Engelen Conventstraat 17 afb. 8 Achtergevel Engelen Conventstraat 17 afb. 7 Voorgevel Engelen Conventstraat 17 afb. 9 Voorgevel achterbouw Engelen Conventstraat 17 4

5 2. KENMERKENDE ELEMENTEN INTERIEUR / EXTERIEUR Historisch waardevolle elementen exterieur Algemeen De gevelopeningen mogen in principe niet gewijzigd worden. Een mogelijke uitzondering zijn vroegere gevelopeningen die nu dichtgemetst zijn, deze mogen in overleg met het Agentschap Onroerend Erfgoed terug geopend en hersteld worden. De muurankers maken deel uit van de historische constructie. Het metselwerk van de achtergevel vertoont verstoringen die erop wijzen dat de muuropeningen aangepast of verplaatst werden. Dit kan eventueel verder onderzocht worden na het verwijderen van de aanbouw. Achterbouw Aan de westzijde van de tuin staat een bijgebouw dat uit een vroege fase dateert. Dit soort achtergebouw is een karakteristiek element van het begijnhof en heeft een hoge erfgoedwaarde. In dit geval is de tuingevel niet meer bewaard, maar de twee noordelijke spanten dateren nog uit een vroege fase en moeten bewaard blijven. Ook de restanten van een grote open haard tegen de zuidwand hebben erfgoedwaarde. Een gelijkaardige open haard komt in verschillende achtergebouwen in het begijnhof voor. Eventueel kan in overleg met het Agentschap Onroerend Erfgoed de open haard terug vrijgelegd worden. Storende elementen exterieur - Aanbouw tegen de achtergevel Bij het eventuele verwijderen van deze aanbouw moet onderzocht worden of er nog onderdelen van vroegere vensterof deuromlijstingen bewaard zijn. Deze moeten bewaard en indien nodig hersteld worden. Na afbraak van de aanbouw moet de achtergevel gekaleid worden zodat deze visueel een geheel vormt. Historisch waardevolle elementen interieur Verdieping Op de verdieping zijn nog verschillende elementen van de historische kapconstructie bewaard. Deze zijn op dit moment niet geheel zichtbaar door de aanwezige verlaagde plafonds en het plaatmateriaal dat tegen de wanden werd aangebracht. De nog aanwezige elementen van de historische kapconstructie moeten bewaard en hersteld worden. Mogelijk is ook nog een deel van de historische houten plankenvloer onder de linoleumvloer bewaard. Ook deze moet desgevallend bewaard blijven. op het begijnhof van Diest. In de ruimte ten noorden van de gang is nog de historische plafondconstructie met twee moerbalken en kinderbalken bewaard. De zuidelijke moerbalk heeft aan de tuinzijde nog een balksleutel. Aan de onderzijde van deze balk zijn nog sporen van een vroegere vakwerkwand bewaard. Aan de straatzijde is naast deze moerbalk, boven de vensteropening, een raveelconstructie te zien. Mogelijk is dit de trapraveling van de vroegere trap naar de verdieping. De huidige trap is een recente trap zonder erfgoedwaarde. In de hoek van de trap is er ter hoogte van de muur aan de gangzijde een balksleutel zichtbaar. Vermoedelijk bevindt zich boven deze muur nog een historische waardevolle moerbalk met balksleutel. Aan de huidige schouwen zijn geen historisch waardevolle elementen bewaard, maar de schouwen documenteren vermoedelijk de positie van de vroegere schouw of haard en daardoor ook de indeling van het huis en de functie van de verschillende kamers. De schouwen mogen aangepast, maar niet verplaatst worden. Storende elementen - Verlaagde plafonds in de twee grote ruimtes op het gelijkvloers. Indien deze plafonds verwijderd worden, moet dit op een voorzichtige manier gebeuren en moeten eventueel aanwezige historische plafondconstructies bewaard worden. - Verlaagde plafonds en linoleumvloer op de verdieping. Na verdere ontmanteling kan hier onderzocht worden welke onderdelen van de historische kapconstructie nog bewaard zijn. Gelijkvloers De indeling van het gelijkvloers met een centrale gang en grote ruimtes aan weerszijden gaat vermoedelijk terug tot een vroege fase, dit is een typische indeling voor de huisjes 5

6 afb. 10 Historisch waardevolle elementen gelijkvloerse verdieping: moerbalken met balksleutel en kinderbalken, postitie van de schouwen, achterbouw met spantconstructies. afb. 12 Storende elementen gelijkvloerse verdieping: gelijkvloerse aanbouw afb. 11 Historisch waardevolle elementen verdieping: spant en positie van de schouwen afb. 13 Storende elementen gelijkvloerse verdieping: / 6

7 afb Inkomhal afb. 18 Noordelijke voorkamer met verlaagd plafond afb. 16 Zuidelijke voorkamer afb. 19 Gelijkvloerse aanbouw met keuken en badkamer afb. 17 Centrale voorkamer met historisch waardevolle moeren kinderbalken afb. 20 Gelijkvloerse aanbouw met keuken en badkamer 7

8 afb Recente houten verdreven trap afb. 25 Achterbouw met raam- en deuropeningen in polycarbonaatplaten afb. 23 Zuidelijke kamer met vals plafond en linoleum vloerafwerking afb. 26 Interieur achterbouw afb. 24 Noordelijke kamer met vals plafond en kartonnen vloerafwerking afb. 27 Interieur achterbouw met historisch waardevol spant en restant schouw 8

9 2. BOUWKUNDIGE EVALUATIE Bouwkundige evaluatie van het dak Dakbedekking Voorgevel Het oostelijke dakvlak, bekleed met oude tegenpannen in gebakken aarde, bevindt zich in bedenkelijke staat. Zo heeft het dakvlak te kampen met een aantal doorbuigingen, schilferen bij een groot aantal van de pannen de oppervlaktelagen af en zijn er plaatselijk tegelpannen gebroken. Bovendien komen er op de pannen mossen voor. Achtergevel Zowel het westelijk dakvlak van de hoofdbouw als dat van de aanbouw is bekleed met een nieuwe type van tegelpannen en bevindt zich in betere staat dan het oostelijk dakvlak. Toch schilfert ook hier bij een aantal pannen de oppervlaktelaag af en zijn een aantal pannen gebroken en/of uitgeschoven. Aansluitingen, dakkapellen en dakdoorbrekingen - aansluitingen De aansluiting met de dakbedekking van de woning op de Engelen Conventstraat 19 bevindt zich algemeen in een matige tot redelijke staat en is uitgevoerd met nokstukken in gebakken aarde, hoekpannen, cementeringen en loden slabben. De topgevelbeëindiging van de bijbouw is uitgevoerd met hoekpannen, die goed aansluiten met de gevel en de tegelpannen. De zuidoostelijke en -westelijke gecementeerde aansluitingen met het opgaande metselwerk komen los van de muur en vertonen plaatselijke lichte scheurvorming, waardoor vochtinfiltratie mogelijk is naar de onderliggende structuren. De zuidelijke aansluiting van de westelijke aanbouw met het opgaande metselwerk is uitgevoerd met loden slabben en verkeert in bedenkelijke staat. De loden slabben vertonen sporen van verwering, staan plaatselijk open, de vernageling is roestig en het erbij aansluitende voegwerk komt los en is grotendeels uitgevallen. Ook in de knik tussen het westelijke dakvlak van de woning en de aanbouw zijn loden slabben gebruikt waar sporen van verwering en kruip te constateren zijn. Plaatselijk is het lood gescheurd. - dakkapellen De twee dakkapellen in het oostelijke dakvlak zijn structureel oncontroleerbaar door de aangebrachte afwerking. Voor zover zichtbaar zijn de dakkapellen gerealiseerd met eikenhouten horizontale structuren, een naaldenhouten beplanking voor de wangen en afgewerkt met natuurleien. De loden aansluitingen tussen de dakvlakken en de wangen van de dakkapellen, tussen de tegelpannen en de houten kroonlijsten en in aansluiting met de frontons zijn verweerd. De loden slab onder het fronton van de noordelijke dakkapel is verzakt en de vernageling van de loden slabben tussen de tegelpannen en de houten kroonlijsten komt los. De zinken kilgoten zijn oncontroleerbaar door de aard van de constructie. Er werden aan de binnenzijde geen sporen van vocht geconstateerd waardoor gesteld kan worden dat er bij de goten geen grote problemen optreden. - dakdoorbrekingen De gemetselde schoorstenen bevinden zich algemeen in relatief goede staat. Enkel bij cementering zijn gebreken te bemerken. Het hoogste deel van de zuidelijke schoorsteen werd in het verleden hermetseld en voorzien van een geglazuurde afdekkap. De aansluitingen zijn uitgevoerd met een cementering, die gebarsten is en deels loskomt waardoor vochtinfiltratie mogelijk is. Bij de westelijke bijbouw bevinden de metalen dakdoorvoer en de aansluiting met de tegelpannen zich in goede staat. - ladderhaken Alle ladderhakken zijn roestig en het afdeklood is verweerd. Bovendien zijn de ladderhaken niet genormeerd. Afwatering Algemeen De zinken hanggoten, afvoerbuizen en de erbij aansluitende gootbeugels en haken en bevestigingen met de gevels verkeren in redelijk goede tot goede staat en hangen keurig op hun plaats. Specifiek vastgestelde gebreken Bij de oostelijke hanggoot vertoont het zink vooral ter hoogte van de druip, lichte sporen van verwering. Dakconstructie Algemeen Door de afwerking van de zolderkamers zijn de houten structuren van de kap grotendeels oncontroleerbaar. In de eikenhouten, controleerbare delen in de noordelijke kamer zijn er uitvliegopeningen van houtaantastende insecten aanwezig. De dakconstructie van de zuidelijke bijbouw is net als een gedeelte van de dakstructuur van het hoofdgebouw niet controleerbaar. 9

10 afb. 28 Dakvlak voorgevel, doorbuiging en vervuiling van de tegelpannen Bouwkundige evaluatie van de gevels Baksteenmetselwerk Ten gevolge van de afwerking is het baksteenmetselwerk deels oncontroleerbaar. Voor zover waarneembaar zijn er geen aanwijzingen van ernstige structurele problemen. In de voorgevel (oostgevel) werden er vooral in het laagste deel van gevel vermoedelijk verweerde bakstenen bekleed met een cementering waarin een steenmotief is aangebracht. In de achtergevel (westgevel) komen in de laagste delen van de gevel de afwerklagen los en zijn er sporen van opstijgend vocht. Boven het noordelijke raam komt aan de noordelijke zijde lichte scheurvorming voor. De noordelijke gevel van de aanbouw scheurt af van de westelijke achtergevel. In de laagste delen van de aanbouw werden sporen van opstijgende vocht vastgesteld. Het baksteenmetselwerk en voegwerk van de tuinmuur is oncontroleerbaar door de aangebrachte cementering. Op het eerste zicht lijkt de toestand van de tuinmuur eerder matig. De muur staat licht hol en bol, de aangebrachte bepleistering komt los en vertoont verspreid scheurvorming. Ook de staat van de tegels in gebakken aarde die als muurafdekking gebruikt worden, is bedenkelijk. Zo zijn de tegels licht verweerd, liggen ze plaatselijk los en komen de onderlinge aanstrijkingen los of zijn ze reeds uitgevallen. Natuursteen - Zanderige witte kalksteen (vml. Gobertange) De zanderige witte kalksteen verkeert in relatief goede staat. Wel zijn de witte stenen van de dorpel van de oostelijke ramen van de woning licht aan het verzanden en ontbreekt er tussen de witte stenen voegwerk. afb Detail aansluitingen dakkapellen exterieur en interieur Afwerklagen -pleisterwerk De plint van de voorgevel is gecementeerd. De cementering bevindt zich in redelijke staat. Verspreid over de hele afwerklaag komt beperkte scheurvorming voor. -schilderwerk Het schilderwerk van de voorgevel verkeert in goede staat. De afwerking op de gecementeerde plint van het hoofdgebouw is net als de teerlaag op de plint van de achterbouw schraal aan het worden. Muurankers De muurankers op de voorgevel bevinden zich in goede staat. Buitenschrijnwerk De toestand van het buitenschrijnwerk is redelijk. Wel dient opgemerkt te worden dat de beschermende verflagen op het buitenschrijnwerk schraal aan het worden zijn. Door de slechte staat van de afwerking zal er zowel bij de ramen als de deuren gevolgschade ontstaan. De houten lateien boven de ramen en de deur in de oostelijke gevel van het hoofdgebouw zijn in goede staat. 10

11 De cementtegels, gebruikt als dorpels onder de westelijke ramen, bevinden zich in goede staat. Het onderlinge voegwerk komt los of is al uitgevallen. Beglazing Het buitenschrijnwerk is voorzien van enkelvoudige, ongekleurde beglazing waardoor er zich gemakkelijk condensvorming op voordoet. De beglazing bevindt zich over het algemeen in goede staat. Wel is de stopverf, aansluitend met de beglazing, gebarsten, plaatselijk losgekomen of verdwenen. Bouwkundige evaluatie van het interieur Structuur- en vaste interieurelementen Eerste verdieping - wanden Door het plaatmateriaal zijn de wanden structureel oncontroleerbaar. Er zijn op het eerste zicht geen aanwijzingen van ernstige structurele gebreken. Ter hoogte van de oostelijke dakkapellen is de afwerking ten gevolge van vochtinfiltraties licht beschadigd. - vloeren en zolderingen Door de afwerking zijn de houten structuren van de verdiepingsvloeren oncontroleerbaar. Tussen de opleggingen vertonen de vloeren een lichte doorbuiging. De gehele verdiepingsvloer helt licht af naar het zuiden. Op het eerste zicht zijn er geen aanwijzingen van ernstige structurele problemen. De vezelplaten van de vloer van de zolderverdieping zijn, met uitzondering van de vervuiling, relatief goed. De met kartontegels beklede plafonds op de zolderverdieping zijn in redelijke staat. In de zuidelijke zolderkamer werden in aansluiting met de zuidmuur sporen van vocht waargenomen. Ter hoogte van de dakkapellen zijn er eveneens sporen van vocht. afb. 31 Detail verticale scheur t.h.v. aansluiting met gelijkvloerse aanbouw afb Detail natuurstenen raam- en deuromlijstingen Gelijkvloerse verdieping - wanden Ten gevolge van de afwerklagen zijn de wanden structureel gedeeltelijk oncontroleerbaar. Op verschillende plaatsen is het behangpapier ter hoogte van de vloeren beschadigd door opstijgend vocht of zoutuitbloeiingen. Lokaal komen er op het behang schimmels voor en is er ernstige gebruiksschade. - vloeren en zolderingen De vloeren van de gelijkvloerse ruimten zijn bekleed met cementtegels en bevinden zich, met uitzondering van een lichte vervuiling, in goede staat. Er zijn geen verzakkingen en voor zover waarneembaar werden er geen structurele gebreken vastgesteld. De linoleumbekleding van de zuidelijke gelijkvloerse ruimte vertoont slijtage. afb. 34 Detail beschadigingen tuinmuur 11

12 Het met kartontegels beklede gelijkvloers plafond bevindt zich in goede staat en zit op zijn plaats. Aanbouw - wanden De muren van de aanbouw bevinden zich over het algemeen in redelijke toestand. Wel dient opgemerkt te worden dat er voornamelijk in de buitenmuren sporen van opstijgend vocht zichtbaar zijn, dit hoofdzakelijk ter hoogte van het maaiveld. De noordelijke muur scheurt licht af van het hoofdgebouw. - vloeren en zolderingen Het met kartontegels beklede plafond bevindt zich in goede staat. Er werden oude sporen van vocht geconstateerd in het plafond van de aanbouw. Fundering De funderingen zijn oncontroleerbaar. Op het eerste zicht en gezien de staat van de muren kan verondersteld worden dat er zich geen structurele gebreken voordoen. afb. 35 Detail vloerafwerking in kartonplaten Binnenschrijnwerk De deuren verkeren in relatief goede staat. Enkel de aangebrachte afwerklagen zijn plaatselijk licht beschadigd en tussen de panelen onderling komen sporen van krimp voor. Binnentrappen De vernieuwde beuken trap naar de verdieping is in goede staat. Technische installaties Zowel de verwarmings-, als de elektrische installatie voldoen aan de basisbehoeften, het is echter aangewezen deze te vernieuwen. afb. 36 Detail houten moerbalk en kinderbalken afb. 37 Beschadigingen afwerkingslagen gelijkvloers 12

13 Bouwkundige evaluatie van de achterbouw Dakbedekking, aansluitingen en dakdoorbrekingen en afwatering De met oude Boomse pannen beklede dakvlakken bevinden zich in redelijk goede staat. De pannen liggen goed op hun plaats. Lokaal bevinden zich wel enkele pannen waarvan de oppervlaktelagen aan het afschilferen zijn. De zuidelijke gevel is bekleed met natuurleien, geplaatst tot tegen de pannen. Een aantal van deze leien zijn gescheurd. Het laagste deel van de zuidwestelijk aansluiting is uitgevoerd met lood. Het lood sluit goed aan met de leien en de Boomse pannen. Dakstructuur De kapconstructie is opgebouwd met een eikenhouten en een naaldhouten spant. Structureel zitten beide spanten goed in elkaar. Verspreid werden in alle houten structuren oude uitvlieggaten van houtaantastende insecten vastgesteld. Het westelijke spantbeen van het eikenhouten spant, vertoont in de laagste delen oude sporen van inrotting. Bij het zuidelijke naaldhouten spant is de westelijke ankerverbinding los. De naaldhouten nokbalk, de gordingen, de muurplaten en de kepers liggen op hun plaats en zijn in goede staat. De zinken hanggoten, afvoerbuizen en de erbij aansluitende gootbeugels en haken en bevestigingen met de gevels verkeren in redelijk goede tot goede staat en hangen keurig op hun plaats. afb. 38 Dakconstructie achterbouw Baksteenmetselwerk Alleen de oostelijke gevel is controleerbaar. Hier werden geen gebreken vastgesteld. De afwerklagen op het baksteenmetselwerk zijn in relatief goede staat. De teerlaag in de laagste delen komt echter los en valt af ten gevolge van opstijgend vocht en zoutuitbloeiingen. Buitenschrijnwerk Het buitenschrijnwerk van het bijgebouw is uitgevoerd in polycarbonaatplaten bevestigd op een houten raamwerk en bevindt zich in goede staat. afb. 39 Houten tussenvloer en dakconstructie achterbouw Structuur- en vaste interieurelementen - wanden Plaatselijk komen er in de laagste delen van de muren sporen van opstijgend vocht voor. In de hoogste delen van de noordelijke hoeken is er lichte scheurvorming te bemerken. - vloeren en zolderingen De toestand van de betonvloer en de houten tussenvloer is goed. Er werden geen structurele gebreken vastgesteld. Enkel een paar plaatselijke, lichte scheuren. afb. 40 Buitenschrijnwerk in polycarbonaatplaten 13

14

15 3. BIJLAGEN Bijlage 1 Gevelplannen schaal 1:100 opgemaakt door ARAT achitecten Bijlage 2 Gronplannen en snedes schaal 1:100 opgemaakt door studiebureau Geomodus 15

16

17 Bijlage 1 Engelen Conventstraat 17 Voorgevel Engelen Conventstraat 17 Achtergevel 17

18 Engelen Conventstraat 17 Linkerzijgevel gelijkvloerse aanbouw Engelen Conventstraat 17 Tuinmuur (zicht naar Engelen Conventstraat 13) Engelen Conventstraat 17 Voorgevel achterbouw 18

19 blk pl blk pl A pl Bijlage 2 A pl pl B B nr: 19 nr: Engelen Conventstraat 17 Grondplan 19

20 pl A pl A 599 B B 547 nr: 19 nr: 15 Engelen Conventstraat 17 Verdiepingsplan Engelen Conventstraat 17 Snede B-B 20

21 Engelen Conventstraat 17 Snede A-A 21