BIJLAGE 10 : Verslag monumentenwacht

Transcriptie

1 Beheersplan Sint-Pieterskerk en beschermd dorpszicht Bertem BIJLAGE 10 : Verslag monumentenwacht BEHEERSPLAN ONROEREND ERFGOED Sint-Pieterskerk en beschermd dorpszicht Bertem INHOUD : - Dakenplan - Verslag monumentenwacht dd17/03/2016 Studio Roma in samenwerking met arch. Geert Teirlinck, ATRAN bvba 1

2 MONUMENTENWACHT VLAAMS-BRABANT Inspectierapport B-07/20021/2016/B - Sint-Pieterskerk Groenendaal BERTEM

3

4 Indien u nog vragen hebt bij dit verslag of bij de uit te voeren werken, aarzel dan niet om ons te contacteren. Inspectie Bouwkunde INSPECTIENUMMER : B-07/20021/2016/B OBJECT : Sint-Pieterskerk LIGGING : Straat + nr. Gemeente/Stad : Groenendaal BERTEM WETTELIJKE BESCHERMING : Monument d.d. 01/02/1937 HUIDIGE FUNCTIE : Kerk/kapel ABONNEE : Kerkraad Sint-Pieter Dhr. Hendrik FIERENS A. E. Verbiststraat BERTEM INSPECTIEDATA : 17/3/2016 UITGEVOERD DOOR : Ralph SOMMERFELD en Willy ROEST Tel: 016/ ralph.sommerfeld@monumentenwachtvlaamsbrabant.be TOTAAL AANTAL MANUREN : 13u00 (ter plaatse) UITGEVOERDE WERKEN : / GEBRUIKTE MATERIALEN : / VORIGE INSPECTIES : 24/08/1993 // 08/10/1997 // 15/07/2003 // 19/10/2009 OPMERKINGEN : Om de dienstverlening van Monumentenwacht meer op maat te maken, wordt ervoor geopteerd om de verslagen beknopter en de aanbevelingen concreter te maken. Hierbij gaan we als volgt te werk: - het eerste (of laatst opgemaakte) verslag is een uitgebreid, allesomvattend verslag en geldt als nulmeting. - de volgende inspecties (om de 3 tot 5 jaar) laten toe om in de toekomst een toestandsvergelijking te maken. In dat verslag worden dan enkel de veranderingen of de aandachtspunten opgesomd.

5 2 Als eigenaar of beheerder van een beschermd monument staat u in voor een goede instandhouding ervan. U kan hiervoor beroep doen op de onderhoud- en restauratiepremie en fiscale aftrekmogelijkheden. De meeste ingrepen vereisen een stedenbouwkundige vergunning en een goedkeuring (schriftelijke vergunning) van het Agentschap Onroerend Erfgoed. Zo zijn er voor beschermde gebouwen bijvoorbeeld heel wat werkzaamheden aan interieurs vergunningsplichtig. Meer informatie vindt u op en bij Onroerend Erfgoed Vlaams-Brabant: VAC - Dirk Boutsgebouw Diestsepoort 6, bus Leuven T vlaamsbrabant@onroerenderfgoed.be PRAKTISCHE AANBEVELINGEN VOOR HET EFFICIENTE ONDERHOUD VAN UW MONUMENT VINDT U ONMIDDELLIJK NA DE INHOUDSTAFEL. PLOOI HET DAKENPLAN ACHTERAAN OPEN BIJ HET LEZEN VAN DIT RAPPORT, DE LETTERS DUIDEN DE BESCHREVEN GEBREKEN AAN.

6 3 Inhoud Bij het opstellen van de rapporten gaat Monumentenwacht uit van een algemene bouwdeleninventaris. De rubrieken die voor het besproken gebouw van toepassing zijn, worden vetjes afgedrukt. De overige komen in het verdere rapport niet meer voor. 1. Dakbedekkingen Dakvlakken 1.2. Aansluitingen 2. Dakdoorbrekingen Dakkapellen 2.2. Lichtkoepels / Lantaarns / Dakruiters 2.3. Dakramen en -luiken 2.4. Schoorstenen (bovendaks) 2.5. Topbekroningen 2.6. Ladder- en klimhaken 2.7. Verluchtingen 2.8. Andere 3. Dakstructuur + Zolder Kappen met houten hoofdstructuur 3.2. Kappen met metalen hoofdstructuur 3.3. Kappen met betonnen hoofdstructuur 4. Regenwaterafvoer Goten 4.2. Afvoer 4.3. Riolering 5. Buitenwerk Opgaand baksteen-metselwerk + voegwerken 5.2. Natuursteen + voegwerken 5.3. Beton en aanverwante 5.4. Houten opgaand werk 5.5. Metalen opgaand werk 5.6. Afwerklagen opgaand muurwerk 5.7. Ankers, roosters en aanverwante 5.8. Muurbekroningen 5.9. Buitentrappen Buitenschrijnwerk Beglazing Erkers en balkons Galmborden Andere 6. Interieur Structuurelementen 6.2. Vaste interieurafwerking 6.3. Binnenschrijnwerk 6.4. Binnentrappen / Loopbruggen 6.5. Andere

7 4 7. Andere interieurelementen (onroerend of onroerend door bestemming) Vast kerkelijk meubilair 7.2. Vast burgerlijk meubilair 7.3. Los kerkelijk meubilair 7.4. Los burgerlijk meubilair 7.5. Andere voorwerpen 8. Technische installaties Bliksemafleiding 8.2. Klokkenstoelen / Torenuurwerken 8.3. Kruiwerk / Sluiswerk bij molens 8.4. Draaiend werk bij molens 8.5. Andere 9. Klimaat Relatieve vochtigheid en temperatuur 9.2. Licht 9.3. Andere 10. Preventie en beheer Brand Diefstal en vandalisme Bewaring Reiniging Andere 11. Veiligheid / Toegankelijkheid / Hygiëne Toegankelijkheid / Bereikbaarheid Vuilnis / Afval Dieren Andere 12. Site Bestrating / Terrein Afsluiting Bomen / Begroeiing Andere

8 5

9 Aanbevelingen Voor een goede INSTANDHOUDING en een optimale TOEGANKELIJKHEID, BEREIKBAARHEID van het monument is het van belang dat de volgende werken uitgevoerd worden: Nadere toelichting vindt u in het rapport onder de volgende nummers: 0-1 jaar (voor de winter) 1. Dakbedekkingen: - de ontbrekende natuurleien terugplaatsen, de gebroken en afgebroken leien vervangen; - de zinken bekledingen en de aansluitingen van de zalingen vernieuwen, de dragende structuur van de zaling van het Vagevuur dient vernieuwd te worden; - de aansluiting van de zuidelijke zijbeuk met het opgaande muurwerk van de hoofdbeuk vervangen. 2. Dakdoorbrekingen: - de torenluiken en de aansluitingen met de dakbedekkingen vernieuwen of waterdicht maken. De luiken voorzien van degelijk hang- en sluitwerk en valkettingen. : b) a) b) : Buitenwerk: - het noordwestelijke bovendakse metselwerk controleren op stabiliteit en loshangende stukken natuursteen, indien nodig dient het schouderstuk gedemonteerd te worden. : a) 10. Preventie en beheer: - de toren, hoofdbeuk en de zuidelijke zijbeuk duifvrij maken door het dichten van de openingen en dakoversteken; de volledige toren, de zolderverdieping van de hoofdbeuk en de zuidelijke zijbeuk reinigen. 11. Veiligheid / Toegankelijkheid / Hygiëne: - de dakvlakken voorzien van de nodige genormeerde ladderhaken EN 517; - de torenspits voorzien van vaste ladders verankerd aan de structuren en bordessen waardoor de torenluiken op een veilige mannier bereikbaar zijn. : : a) a) 1-3 jaar 1. Dakbedekkingen: - de nokstukken herleggen en aanstrijkingen aanbrengen; - de topgevelbeëindigingen herstellen, daar waar nodig de boeiplanken vervangen. : a) b) 2. Dakdoorbrekingen: - de gebreken aan de schoorsteen in orde brengen. : Regenwaterafvoer: - de zinken hanggoten en afvoerbuizen vernieuwen. :

10 7 5. Buitenwerk: - het buitenschrijnwerk lokaal herstellen en voorzien van de nodige afwerklagen; - de gebreken aan de glas-in-loodramen in orde brengen. Ontroesten en in de verf zetten van alle metalen onderdelen. Herstellen van de glas-in-loodpanelen, de loodnetten, de aansluitende mastiek en de aansluitingen met het muurwerk. De aanwezige houten kaders dienen lokaal hersteld of waar nodig vervangen te worden. : jaar 1. Dakbedekkingen: - het ingevlochten hoekkeperlood vervangen; - de loden aansluitingen met het opgaande muurwerk vernieuwen. : a) a) 2. Dakdoorbrekingen: - het torenkruis ontroesten en in de verf zetten, de loden muts vervangen. : Dakstructuur + Zolder: - de ingerotte onderdelen (muurplaten en bebording) van de torenspits vervangen, de ingerotte trekbalk van het laagste balkenkruis herstellen; - de strijkbalk van de zuidelijke zijbeuk voorzien van een degelijke ondersteuning. 5. Buitenwerk: - de gebreken aan het baksteen- en natuursteenmetselwerk herstellen. Bij historische gebouwen (= zachte stenen) is het belangrijk gebruik te maken van een kalkgebonden mortel. Wanneer de voegmortel vervangen wordt door een mortel met een te hoge concentratie aan cement, ontstaan vaak problemen met de vochthuishouding. Bij gebruik van kalkmortels verdampt het opgenomen vocht via het poreuze (zachte) voegwerk. Cementmortel is veel harder en minder dampopen waardoor het water eerder langs de stenen evacueert. Bij vorst zet het water in de stenen uit en ontstaan interne spanningen. De stenen verweren eerst oppervlakkig, maar kunnen op termijn volledig desintegreren; - de muurankers en diefijzers ontroesten en terug voorzien van afwerklagen; - de ingerotte onderdelen van de galmborden vervangen, de bekledingen en aansluitingen met het muurwerk vernieuwen, ontroesten en in de verf zetten van de metalen onderdelen, de duivenwering plaatsen aan de buitenzijde van de torenwand. 6. Interieur: - de actief aangetaste moerbalken bij hun inklemmingen in het muurwerk behandelen, lokaal herstellen van de ingerotte balkkoppen. 12. Site: - de gebreken vastgesteld bij de kerkhofmuren, de afdekstenen, inkompilasters en poortvleugels herstellen. : b) : b) : a) : jaar Het vagevuur (8): - een volledige restauratie dringt zich op. : a) a) a)

11 8 6. Interieur: - het bepleisterde muurwerk en de afwerklagen herstellen, lokaal het muurwerk behandelen tegen opstijgend vocht, - het plaatmateriaal tegen het plafond van de sacristie (7) demonteren, de beschadigde onderliggende gestucte troggewelven herstellen. : a) b) Voor een DUURZAAM ONDERHOUD zijn de volgende punten van bijzonder belang: Opvolging van de evolutie door een regelmatig nazicht: Regelmatig nazicht van de dakbedekking en aansluitingen. Eventueel gebroken of verschoven dakbedekkingen zijn zo snel als mogelijk te vervangen en opgewaaide slabben zijn opnieuw aan te sluiten (en zo nodig te verankeren). Bij het nazicht dient ook de vastgestelde oppervlakteverwering van de dakbedekking opgevolgd te worden. Bij voorkeur gebeurt de controle jaarlijks voor en na de herfst of na hevig stormweer. Hierdoor worden eventuele beschadigingen tijdig opgespoord en kan men (dure) gevolgschade vermijden. Cyclisch uit te voeren onderhoudswerken zijn: Reinigen van de goten en afvoeren, minstens één maal per jaar, bij voorkeur na het vallen van de bladeren. De goten met een gebrekkig afschot krijgen best een tussentijdse onderhoudsbeurt. Controleren van de lasnaden en indien nodig herstellen. Herstellen van het uitgevallen voegwerk en opvullen van de scheuren met een compatibele mortel. Het is belangrijk om bij het vernieuwen of herstellen van het voegwerk opnieuw kalkmortel te gebruiken. Deze behoudt namelijk de goede samenstelling van de muur en de waterhuishouding: het water dat in de muur dringt door beregening, kan gemakkelijk via de voegen drogen. Ernstig verweerde bakstenen en natuurstenen vervangen. Vooronderzoek: - de samenstelling van de mortel: type bindmiddel, aard toeslagstoffen, mengverhouding; - de fysische eigenschappen: porositeit, sterkte en vochttransport en vochttransport. Voorbereidende werkzaamheden: De afgekeurde of losgekomen voegen met behulp van het juiste gereedschap uithalen (niet slijpen), zodanig dat de bakstenen niet beschadigd worden. Meestal gebruikt men hiervoor een platte beitel (niet te breed), eventueel aangedreven met perslucht. De voegen moeten ruim 2 cm diep uitgehaald worden. Vervolgens de voegopening schoonmaken met perslucht en water. Alvorens te starten met voegen, dient men het gehele metselwerk te bevochtigen (Het is voldoende dit de avond voor het voegen te doen, bv. met de tuinslang) Het voegen: De eigenschappen van de mortel moeten aansluiten op het vochtgedrag en de mechanische eigenschappen van de steen en aanwezige mortel. Meer informatie hieromtrent kan u vinden in onze brochure Onderhoud en herstel van voegen en historisch metselwerk. Deze kan u ook gratis downloaden in pdf bij publicaties brochures.

12 9 Regelmatig reinigen en schilderen van metalen onderdelen. Ook wanneer het ijzerwerk geen roestvlekken of onregelmatigheden vertoont wordt het toch best om de drie tot vijf jaar van een nieuwe toplaag voorzien. Meer informatie hieromtrent kan u vinden in onze brochure Onderhoud van ijzerwerk. Deze kan u ook gratis downloaden in pdf bij publicaties brochures. Regelmatig schilderen van het houten buitenschrijnwerk. Het onderhoudsschilderwerk kan beperkt worden door tijdig kleine gebreken bij te werken, een nieuwe afwerklaag aan te brengen en het schrijnwerk regelmatig te reinigen. Stof, vuil en algen werken immers hygroscopisch waardoor de kans op inrottingen toeneemt. Bij het reinigen moeten ook de condensgaatjes vrijgemaakt worden en de stopverf nagezien en indien nodig vernieuwd worden. Meer informatie hieromtrent kan u vinden in onze brochure Onderhoud van houten buitenschrijnwerk. Deze kan u ook gratis downloaden in pdf bij publicaties brochures Diverse werkzaamheden kunnen, in afwijking van bovenstaande indeling, eventueel gecombineerd uitgevoerd worden.

13 10 Bij diefstal of verdachte verdwijning: Doe altijd aangifte bij de lokale politie en hou het nummer van het proces-verbaal goed bij. Doe dit zo snel als mogelijk, na de vaststelling van de verdwijning. Meld daarna de diefstal via de website wat de kansen op het terugvinden van de verdwenen objecten sterk verhoogt. Immers, zo wordt het gespecialiseerde en efficiënte Art Research Team van de Federale Politie onmiddellijk ingeschakeld. Een vooraf opgemaakte inventaris met foto s is daarbij onmisbaar. Bij de aangifte zijn vooral goede foto s onontbeerlijk. Indien u zelf niet over goede of voldoende foto s beschikt, aarzel dan niet om uw monumentenwachters te vragen of er foto s beschikbaar zijn. Tijdens onze inspecties nemen wij immers veel foto s die we bewaren, ook al komen ze niet in uw rapport terecht. In het rapport wordt per onderdeel een procentuele beoordeling van de toestand gegeven. U vindt dit terug in het grijze gedeelte. Onderdelen die gebreken vertonen worden afzonderlijk besproken en krijgen een globale beoordeling. Hierbij worden volgende criteria gehanteerd: G = Goed. Voor een goede instandhouding van het monument zijn geen onmiddellijke ingrepen vereist. R = Redelijk. De vastgestelde onvolkomenheden zijn nog niet acuut. Wel is een verhoogde waakzaamheid geboden om zonodig tijdig te kunnen ingrijpen. M = Matig. Plaatselijke gebreken werden vastgesteld. Deze moeten tijdig hersteld worden. S = Slecht. Een snelle, grondige ingreep is noodzakelijk. N = Niet geïnspecteerd. De onderdelen die niet werden geïnspecteerd, bijvoorbeeld omwille van veiligheidsoverwegingen, zijn in de kolom N (= Niet) aangegeven. In de toelichting vindt u de verantwoording hiervan. De nummering tussen de vierkante haakjes verwijst naar de situatieschets achteraan. De letters duiden de gelokaliseerde gebreken aan.

14 Bouwdeel G R M S N Toelichting Dakbedekkingen 1.1. Dakvlakken Leien a) Algemeen R De natuurleien en de koperen leihaken zijn in redelijke staat. Vooral op de noordelijke dakvlakken komen korsten sponsmossen voor b) Specifiek M Doorheen de verschillende dakvlakken komen leien voor met afgebroken hoeken, gebroken leien en lokaal zijn er enkele uitgeschoven Aansluitingen Nokken 100 S Toren (1): In het centrale laagste deel van het oostelijke dakvlak zijn leien uitgeschoven en is de bebording zichtbaar en ingerot. (1a) M Zuidelijke zijbeuk (5): In de aansluiting met de hanggoot zijn in het westelijke deel verschillende leien afgebroken. (5b) S Berging (6): In de aansluiting met de zuidoostelijke topgevelbeëindiging zijn verschillende leien weg en rot de bebording in. (6c) a) Algemeen M De geglazuurde nokstukken vertonen sporen van verwering. De glazuurlagen verweren en komen los. De aanstrijkingen vertonen scheurvorming, komen los en zijn lokaal uitgeschoven Hoekkeperafwerking a) Toren (1) M Het ingevlochten hoekkeperlood is voor zover waarneembaar verweerd. Lokaal komen de vernagelingen los Topgevelbeëindiging a) Algemeen M De boeiplanken werden met genagelde natuurleien bekleed.

15 Bouwdeel G R M S N Toelichting b) Specifiek M M S S Zuidelijke zijbeuk (5): In het hogere noordelijke deel van de oostelijke beëindiging is één lei verdwenen. Sacristie (7): De hoogste zuidelijke en noordelijke natuurleien van de oostelijke topgevelbeëindiging zijn verdwenen. De boeiplanken rotten in. (7d) Noordelijke zijbeuk (4): Bij de westelijke topgevelbeëindiging hangen leien los, waardoor ze verzakken. (4e) Het vagevuur (8): Het ingevlochten lood, voorzien van kraallijsten over de westelijke boeiplanken is ernstig verweerd. (8f) Zalingen a) Berging, sacristie en vagevuur (6-7-8) S De met zink beklede zalingen en de aansluitingen met het opgaande muurwerk zijn in slechte staat. Het zink is ernstig verweerd en werd op verspreide plaatsen hersteld met bitumenvilt. De dragende structuur van de zaling van het vagevuur (8) is ingerot. Het betreden ervan is af te raden. De zalingen zijn vervuild. (6-7-8g) Opgaand muurwerk a) Algemeen M De loden aansluitingen met het opgaande muurwerk zijn vrij ernstig verweerd. Het voegwerk vertoont scheurvorming, komt los of is lokaal uitgevallen. De aansluitingen, voorzien van een gecementeerde aanstrijking zijn gescheurd en komen lokaal los of zijn afgevallen b) Specifiek S Hoofdbeuk (2): De laagste afdekslab van de zuidoostelijke aansluiting is verdwenen. Koor (3): De laagste zuidelijke afdekslab is verdwenen. Aan de noordelijke zijde is één afdekslab uitgevallen. De slab ligt op het dak. Noordelijke en zuidelijke zijbeuken (4-5): De aansluitingen met de hoofdbeuk zijn in slechte staat. Verschillende slabben van de zuidelijke zijbeuk zijn verzakt en hangen los van het muurwerk. Hier werden actieve vochtinfiltraties waargenomen. (4-5h)

16 Bouwdeel G R M S N Toelichting 13 S Foto: De aansluiting van de zuidelijke zijbeuk met de hoofdbeuk komt los en verzakt waardoor vocht infiltreert. 2. Dakdoorbrekingen 2.3. Dakramen en -luiken Toren (1) S De zinken torenluiken zijn in slechte staat en hebben een matige aansluiting met de leien. Aan de zuidelijke en noordelijke zijde zijn de loden afdekslabben verdwenen waardoor er actieve vochtinfiltraties waargenomen werden. De aansluitende bebordingen zijn ingerot. Door het slechte hang- en sluitwerk verzakken de luiken. (1i) 2.4. Schoorstenen (bovendaks) Sacristie (7) M Het natuursteenmetselwerk vertoont aan de noordelijke en zuidelijke zijde verticale scheurvorming. In het hoogste noordelijke deel ligt een natuursteen los in de aansluiting met het rookkanaal. Het voegwerk, op basis van cement, komt los en valt uit. De betonnen afdeksteen is verweerd. De loden aansluitingen zitten op hun plaats maar zijn verweerd. De gecementeerde aanstrijkingen komen los Topbekroningen Toren (1) M Het metalen kruis is roestig. De loden muts is verweerd, maar sluit aan bij de natuurleien.

17 Bouwdeel G R M S N Toelichting Ladder- en klimhaken Algemeen S De ladderhaken in de verschillende dakvlakken voldoen niet aan de huidige Europese norm EN 517 en zijn roestig. De loden afdekslabben zitten op hun plaats, maar zijn verweerd. 3. Dakstructuur + Zolder 3.1. Kappen met houten hoofdstructuur a) Algemeen G R M S N De toestand van de eikenhouten dakstructuren is gelijklopend zoals beschreven in vorig inspectieverslag: B-07/20021/2009/ext. De kappen en de zolderstructuren zijn vervuild door nestmateriaal van kauwen en duiven b) Specifiek S Toren (1): Rond de dakluiken komen actieve vochtinfiltraties voor en is de bebording ingerot. De zuidelijke muurplaat is weggerot onder het luik, de inklemming van de trekbalk van het laagste balkenkuis is vochtig en ingerot. (1i) M Hoofdbeuk (2): De bebording vertoont actieve vochtsporen in de aansluiting met de oostelijke muur. M Zuidelijke zijbeuk (5): Door de slechte toestand van de aansluiting met het opgaande muurwerk van de hoofdbeuk zijn er actieve vochtinfiltraties. De eikenhouten strijkbalk sluit centraal niet meer aan met het muurwerk en heeft lokaal een matige oplegging op de ondersteunende roestige ankers. De vernagelingen zijn losgetrokken of verdwenen. De spantbenen van de keperspanten hebben lokaal een matige oplegging op de strijkbalk en werden met naaldhouten planken verlengd tot in de aansluiting met het zuidelijke muurwerk van de hoofdbeuk om de bovenliggende bebording te ondersteunen.

18 Bouwdeel G R M S N Toelichting Regenwaterafvoer 4.1. Goten Algemeen S De zinken hanggoten zijn in slechte staat en lekken lokaal. Verspreid komt putcorrosie, vervuiling en gaten voor. Lokaal zijn lasnaden opengescheurd. De gootbeugels zijn licht roestig. ( j) 4.2. Afvoer Algemeen S De zinken afvoerbuizen zijn verweerd en vertonen putcorrosie. Lokaal zijn lasnaden gescheurd, komen gaten voor of zijn de afvoerbuizen verzakt, waardoor de buizen niet meer verbonden zijn met de tapstukken van de hanggoten. Enkele beugels van de afvoerbuis van de apsis (10) zijn niet meer verankerd met het muurwerk. De gietijzeren voetbuizen zijn roestig. R De pvc-afvoerbuizen zijn oppervlakkig verweerd.

19 Bouwdeel G R M S N Toelichting Riolering Algemeen M De rioleringen zijn oncontroleerbaar. Verschillende afvoerbuizen zijn niet aangesloten en spuwen het regenwater op het maaiveld. 5. Buitenwerk 5.1. Opgaand baksteenmetselwerk + voegwerken Hoofdbeuk (2) R Het hoogste deel van het zuidelijke muurwerk is opgebouwd uit baksteen. De bakstenen zijn licht gebakken en verweren. Het voegwerk verzandt en valt lokaal uit. Enkele bakstenen onder de muurplaten zijn verdwenen. M Oostelijke gevel: Het baksteenmetselwerk van de rollagen, het vlechtwerk en het muurwerk in de aansluiting met het vlechtwerk zijn in matige staat. Verspreid komen sporen van vocht, verweerde bakstenen en uitvallend voegwerk voor. In het hoogste deel, onder de topbekroning rond het muuranker, en de hoogste delen van de noordelijke rollaag liggen bakstenen los. (2k) 5.2. Natuursteen + voegwerken Blauwe steen a) Toren en sacristie (1-7) G De blauwe hardstenen dorpels onder de inkomdeuren zijn goed Witte steen a) Algemeen R (M) De toestand van het muurwerk, opgebouwd uit witte natuursteen, is grotendeels gelijklopend zoals beschreven in vorig inspectieverslag: B-07/20021/2009/ext. De witte natuursteen vertoont op verspreide plaatsen sporen van verzanding, het voegwerk scheurt, komt los en is her en der uitgevallen.

20 Bouwdeel G R M S N Toelichting 17 M Het voegwerk werd hervoegd met een te harde mortel op basis van cement. In het voegwerk werden lichte sporen van kalk waargenomen. Vooral in de aansluiting met het maaiveld valt voegwerk uit, verzandt de legmortel en komen er sporen van vocht voor b) Specifiek S Toren (1): In de hogere delen van de noordelijke en zuidelijke steunberen en in de afzaten komt het voegwerk los en is het deels uitgevallen. In de latei, ter plaatse van de doorgang van de traptoren naar de toren, werden actieve vochtinfiltraties en zoutuitbloei vastgesteld. In de sluiting van het zuidwestelijke galmgat komen ernstige actieve vochtsporen, algengroei en uitvallend voegwerk voor door een lek aan het bovenliggende dakluik. Rond de inkomdeur is de verzanding ernstiger en is er verlies aan ornamentering. Achter de afvoerbuis van het vagevuur (8) komen actieve vochtsporen voor. S Noordelijke zijbeuk (4): In de aansluiting met de toren vertoont het westelijke bovendakse muurwerk losliggende natuursteen en is er natuursteen uitgevallen. Rondom deze zone is het voegwerk uitgevallen en komt er plantengroei voor. In de uitgekalfde zone zit nestmateriaal van duiven. (1l) IJzerzandsteen M Apsis (10): In het noordelijke deel, ter plaatse van de afvoer, komen actieve vochtsporen voor a) Algemeen R Zuidelijke zijbeuk (5): Her en der in het muurwerk werden ijzerzandstenen verwerkt. Deze vertonen een lichte oppervlakkige verzanding.

21 Bouwdeel G R M S N Toelichting Houten opgaand werk Vagevuur (8) M De toestand van het vagevuur, is grotendeels gelijklopend zoals beschreven in vorig inspectieverslag: B-07/20021/2009/ext. S De beplankingen van de westelijke sluiting is ernstig ingerot en deels verdwenen. De houten gootconstructie van de zaling in de aansluiting met de toren is ingerot Afwerklagen opgaand muurwerk Pleisterwerk a) Vagevuur (8) M De bepleistering tegen het muurwerk, tegen de aanzetten van de pilasters en tegen de pilasters zelf vertoont op verspreide plaatsen scheurvorming, beschadigingen, sporen van vocht en zoutuitbloei Schilderwerk a) Vagevuur (8) M De afwerklagen op het muurwerk, de opgaande structuren, het gewelf en de houten kroonlijsten zijn schraal, komen los en bladderen af Ankers, roosters en aanverwante Muurankers M Alle muurankers in de aansluiting met het buitenmuurwerk zijn roestig Diefijzers M De diefijzers zijn licht roestig Andere S De bevestigingshaken van de grafstenen tegen de kerkgevels en de bevestiging van de straatverlichting tegen de noordelijke gevel van de noordelijke zijbeuk (4) zijn vrij ernstig verroest. M Vagevuur (8): Het metalen hekwerk komt door roestvorming los van de vloer en uit de muur. Voor het overige is het hekwerk licht roestig en ontbreken er enkele onderdelen.

22 Bouwdeel G R M S N Toelichting Muurbekroningen Dekstenen a) Hoofdbeuk (2) S Oostelijke bovendaks: De witte natuurstenen afdekstenen en de aanzetten van de schouderstukken vertonen verzanding. De noordelijke afdeksteen is ernstig verzand en vertoont een gat. De rollaag en het ondergelegen baksteenmetselwerk zijn onderhevig aan insijpelend vocht en verweerd; het voegwerk komt los en is deels uitgevallen. De cementering scheurt en komt los. (2m) S Noordwestelijke aansluiting met toren (1): Het schouderstuk en de deksteen zijn ernstig verzand. Het metselwerk tussen de deksteen en het schouderstuk is deels afgebrokkeld. Vermoedelijk zitten hier stukken natuursteen los. Door het afbrokkelen heeft de deksteen een matige ondersteuning en kan deze op termijn vallen. Het voegwerk van het bovendakse muurwerk aansluitend met de torenwand komt los en valt uit. (1n) b) Toren en berging (1-6) M Steunberen: Het voegwerk tussen de witte natuurstenen afzaten komt los en is deels verdwenen. De natuursteen vertoont opervlakkige verzanding, sporen van afvloeiend vocht en een algenbegroeiing. De steunbeer van de berging (6) vertoont in de aansluiting met het maaiveld scheurvorming, enkele stenen zitten los Buitenschrijnwerk Algemeen M De afwerklagen op het buitenschrijnwerk worden schraal. Vooral in de laagste delen waar de houten onderdelen sporen van verwering en lokaal lichte inrottingen vertonen. Het hang- en sluitwerk en het sierhangwerk zijn licht roestig.

23 Bouwdeel G R M S N Toelichting Beglazing Glas-in-lood a) Algemeen M De toestand van het glas-in-lood is grotendeels gelijklopend zoals beschreven in vorig inspectieverslag: B-07/20021/2009/ext Blank glas R De beglazingen zijn goed. Lokaal vertoont de stopverfaansluiting lichte scheurvorming of komt deze los Galmborden Toren (1) R S De toestand van de galmborden is grotendeels gelijklopend zoals beschreven in vorig inspectieverslag: B-07/20021/2009/ext. Her en der zijn leien gebroken en uitgeschoven, waardoor de bebording inrot. Het muurwerk van de galmgaten is onder de laagste galmborden zeer ernstig vervuild met nestmateriaal en kadavers van duiven. 6. Interieur 6.1. Structuurelementen Binnenwanden en opgaande structuren a) Algemeen G R M N De toestand van de binnenwanden en opgaande structuren is grotendeels gelijklopend zoals beschreven in vorig inspectieverslag: B-07/20021/2009/ext.

24 Bouwdeel G R M S N Toelichting b) Specifiek M S Toren (1): Actieve vochtsporen in de sluiting van het zuidwestelijke galmgat door een lek aan het dakluik. In de bepleisterde sluiting van de doorgang van de toren naar de zuidelijke traptoren en in de laagste delen van de traptoren komen sporen van vocht en zouten voor. De bepleistering en de afwerklagen komen los Vloeren en zolderingen a) Algemeen G R M De toestand van de vloeren en zolderingen is grotendeels gelijklopend zoals beschreven in vorig inspectieverslag: B-07/20021/2009/ext. M De moerbalken zijn bij de inklemmingen in het muurwerk her en der licht ingerot. De aantastingen door grote klopkever zijn lokaal vermoedelijk actief Gewelven Algemeen G M De toestand van de gewelven is gelijklopend zoals beschreven in vorig inspectieverslag: B-07/20021/2009/ext Kelders a) Algemeen G M De toestand van de kelders is gelijklopend zoals beschreven in vorig inspectieverslag: B-07/20021/2009/ext. Op het voegwerk van de vloeren komen zoutuitbloeiingen voor Funderingen G De funderingen zijn oncontroleerbaar. Voor zover waarneembaar en gezien de staat van het muurwerk kan men stellen dat de funderingen geen gebreken vertonen. M Het muurwerk van de berging vertoont vrij ernstige scheurvorming. Het aanpalende terrein ligt lager dan de vermoedelijke fundering Vaste interieurafwerking Vaste wandafwerking a) Algemeen R M S De toestand van vaste wandafwerking is gelijklopend zoals beschreven in vorig inspectieverslag: B-07/20021/2009/ext b) Specifiek M Op verspreide plaatsen werden actieve en oude vochtsporen vastgesteld. De bepleisteringen en de afwerklagen komen her en der los of vallen af Vaste plafondafwerking a) Algemeen R Op de eikenhouten draagstructuren en de beplankingen komen lichte sporen van condensatieschimmel voor.

25 Bouwdeel G R M S N Toelichting b) Sacristie (7) M Onder het plaatmateriaal zijn nog troggewelven aanwezig. Het is aan te bevelen het plaatmateriaal te verwijderen en de gestucte troggewelven te restaureren Vaste vloerafwerking a) Algemeen G R M De toestand van de vaste vloerafwerking is grotendeels gelijklopend zoals beschreven in vorig inspectieverslag: B-07/20021/2009/ext Binnenschrijnwerk R S De toestand van het binnenschrijnwerk is grotendeels gelijklopend zoals beschreven in vorig inspectieverslag: B-07/20021/2009/ext Binnentrappen / Loopbruggen Algemeen G M S De toestand van de binnentrappen is grotendeels gelijklopend zoals beschreven in vorig inspectieverslag: B-07/20021/2009/ext. De trappen en de loopbrug van de hoofdbeuk zijn ernstig vervuild. 7. Andere interieurelementen (onroerend of onroerend door bestemming) 7.1. Vast kerkelijk meubilair Zie verslag: B-07 / / 2013 / Interieur 7.3. Los kerkelijk meubilair Zie verslag: B-07 / / 2013 / Interieur 7.5. Andere voorwerpen Zie verslag: B-07 / / 2013 / Interieur 8. Technische installaties 8.1. Bliksemafleiding 100 M De bliksemafleiding komt lokaal los. Het functioneren van de installatie dient u door een gespecialiseerd bedrijf te laten controleren.

26 Bouwdeel G R M S N Toelichting Klokkenstoelen / Torenuurwerken Toren (1) M De metalen klokkenstoel en het torenuurwerk zijn ernstig vervuild en roestig. 10. Preventie en beheer Brand Algemeen S Om brand te vermijden dienen de zolders en de torenzolders dringend gereinigd te worden. Op verspreide plaatsen werd nestmateriaal waargenomen Reiniging Algemeen S De zolders en de torenzolders dienen gereinigd te worden. 11. Veiligheid / Toegankelijkheid / Hygiëne Toegankelijkheid / Bereikbaarheid Exterieur a) Algemeen S Door het ontbreken van EN 517-genormeerde ladderhaken zijn de daken, doorbrekingen en aansluitingen onbereikbaar voor controle en herstel. De vastgestelde gebreken werden vanaf de ladder vastgesteld Interieur a) Toren (1) S De torenspits is niet voorzien van bordessen en vaste ladders Vuilnis / Afval Exterieur 100 M De zinken goten zijn vervuild Interieur 100 S De torenzoldervloeren, het vlakke gewelf van de hoofdbeuk (2) en het vlakke gewelf van de zuidelijke zijbeuk (5) zijn ernstig vervuild door nestmateriaal en uitwerpselen van duiven en kauwen.

27 Bouwdeel G R M S N Toelichting Dieren 100 S De toren en de zolderverdieping van de hoofdbeuk en de zuidelijke zijbeuk zijn bewoond door duiven en kauwen. 12. Site Afsluiting Kerkhofommuring M (S) Het baksteenmetselwerk van de ommuringen is in matige staat. Vastgestelde gebreken: - her en der komt horizontale, verticale en diagonale scheurvorming voor; - het voegwerk verweert, komt los en is op verspreide plaatsen uitgevallen; - de legmortels verzanden en vallen uit; - sporen van vocht en lokaal zoutuitbloeiingen; - lokaal zijn herstellingen van het voegwerk uitgevoerd met onaangepaste voegmortels op basis van cement; - her en der komt plantengroei voor; - lokaal helt het muurwerk over; - de betonnen dekstenen zijn verweerd, vertonen afgebroken stukken, liggen los of zijn verschoven; - de poortpilasters vertonen scheurvorming, uitvallend voegwerk en hellen over, de metalen poortvleugels zijn roestig en sluiten niet meer, het hangwerk van de noordelijke poort is verwrongen.

28 Bouwdeel G R M S N Toelichting 25

29