VSAE Actuariaatcongres

Transcriptie

1 De keuze tussen een nominaal en reëel contract Een prak)sche aanpak van een complexe discussie VSAE Actuariaatcongres Het Koninklijke Ins;tuut voor de Tropen Adri Jansen en Marieke Klein 27 februari 2013 Copyright 2011 Sprenkels & Verschuren. Geen enkele reproduc<e van het document of een deel van het document mag worden gekopieerd, verspreid, geciteerd tenzij Sprenkels & Verschuren schrieelijke toestemming heee verleend.

2 Agenda 10 minuten: Enkele stellingen 45 minuten: Presenta<e nieuwe kaders 15 minuten: Stellingen, vragen en discussie 2

3 Stellingen 1. PensioenWet bestaat nog maar net (2007); Er is geen nieuw Financieel Toetsingskader nodig Eens, er is geen nieuw FTK nodig Oneens, er is wel een nieuw FTK nodig 3

4 " We gaan stemmen, pak uw telefoon! SMS 1 2 Deze presentatie is geladen zonder de [ProductName] plug-in. Plug-in gratis downloaden? Ga naar 2 Internet 1 Twitter 1 2 Stemmen is anoniem

5 PensioenWet bestaat nog maar net (2007); Er is geen nieuw Financieel Toetsingkader nodig A. Eens, er is geen nieuw FTK nodig B. Oneens, er is wel een nieuw FTK nodig Stemmen: 2 Gesloten SMS Internet Twitter Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak plug-in. De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart. Plug-in gratis downloaden? Ga naar Het is mogelijk om dit tekstvak aan te passen en te verplaatsen.

6 PensioenWet bestaat nog maar net (2007); Er is geen nieuw Financieel Toetsingkader nodig " A. " Eens, er is geen nieuw FTK nodig " 50,0% " B. " Oneens, er is wel een nieuw FTK nodig " 50,0% Gesloten SMS Internet Twitter Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak plug-in. De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart. Plug-in gratis downloaden? Ga naar Het is mogelijk om dit tekstvak aan te passen en te verplaatsen.

7 Stellingen 1. PensioenWet bestaat nog maar net (2007); Er is geen nieuw Financieel Toetsingskader nodig 2. Keuze tussen nominaal en reëel contract is te moeilijk voor de pensioenwereld. Eens, de keuze is te moeilijk Oneens, de keuze is niet te moeilijk 7

8 Keuze tussen nominaal en reëel contract is te moeilijk voor de pensioenwereld. A. Eens, de keuze is te moeilijk B. Oneens, de keuze is niet te moeilijk Stemmen: 2 Gesloten SMS Internet Twitter Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak plug-in. De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart. Plug-in gratis downloaden? Ga naar Het is mogelijk om dit tekstvak aan te passen en te verplaatsen.

9 Keuze tussen nominaal en reëel contract is te moeilijk voor de pensioenwereld. " A. " Eens, de keuze is te moeilijk " 0,0% " B. " Oneens, de keuze is niet te moeilijk " 100,0% Gesloten SMS Internet Twitter Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak plug-in. De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart. Plug-in gratis downloaden? Ga naar Het is mogelijk om dit tekstvak aan te passen en te verplaatsen.

10 Stellingen 1. PensioenWet bestaat nog maar net (2007); Er is geen nieuw Financieel Toetsingskader nodig 2. Keuze tussen nominaal en reëel contract is te moeilijk voor de pensioenwereld. 3. Visie van deelnemer aan pensioenregeling: Voor mij geen risico s maar een vast eindbedrag. Ook al is dat niet genoeg om straks rond te komen. Eens, deelnemers willen liever een hoger verwacht eindbedrag Oneens, deelnemers willen liever meer zekerheid 10

11 Visie van deelnemer aan pensioenregeling: Voor mij geen risico s maar een vast eindbedrag. Ook al is dat niet genoeg om straks rond te komen. A. Eens, deelnemers willen liever een hoger verwacht eindbedrag B. Oneens, deelnemers willen liever meer zekerheid Stemmen: 2 Gesloten SMS Internet Twitter Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak plug-in. De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart. Plug-in gratis downloaden? Ga naar Het is mogelijk om dit tekstvak aan te passen en te verplaatsen.

12 Visie van deelnemer aan pensioenregeling: Voor mij geen risico s maar een vast eindbedrag. Ook al is dat niet genoeg om straks rond te komen. " A. " Eens, deelnemers willen liever een hoger verwacht eindbedrag " 100,0% " B. " Oneens, deelnemers willen liever meer zekerheid " 0,0% Gesloten SMS Internet Twitter Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak plug-in. De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart. Plug-in gratis downloaden? Ga naar Het is mogelijk om dit tekstvak aan te passen en te verplaatsen.

13 Stellingen 1. PensioenWet bestaat nog maar net (2007); Er is geen nieuw Financieel Toetsingskader nodig 2. Keuze tussen nominaal en reëel contract is te moeilijk voor de pensioenwereld. 3. Visie van deelnemer aan pensioenregeling: Voor mij geen risico s maar een vast eindbedrag. Ook al is dat niet genoeg om straks rond te komen. 4. Visie van gepensioneerden: Pensioenfondsen moeten in ac9e komen als de economie mee- of tegenzit. En niet te lang wachten met het nemen van maatregelen. Eens, gepensioneerden willen graag dat pensioenfondsen direct in ac<e komen Oneens, gepensioneerden willen liever dat er gewacht wordt met het meenemen van maatregelen 13

14 Visie van gepensioneerden: Pensioenfondsen moeten in ac;e komen als de economie mee- of tegenzit. En niet te lang wachten met het nemen van maatregelen. A. Eens, gepensioneerden willen graag dat pensioenfondsen direct in ac<e komen B. Oneens, gepensioneerden willen liever dat er gewacht wordt met het meenemen van maatregelen Stemmen: 2 Gesloten SMS Internet Twitter Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak plug-in. De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart. Plug-in gratis downloaden? Ga naar Het is mogelijk om dit tekstvak aan te passen en te verplaatsen.

15 Visie van gepensioneerden: Pensioenfondsen moeten in ac;e komen als de economie mee- of tegenzit. En niet te lang wachten met het nemen van maatregelen. " A. " Eens, gepensioneerden willen graag dat pensioenfondsen direct in ac<e komen " 100,0% " B. " Oneens, gepensioneerden willen liever dat er gewacht wordt met het meenemen van... " 0,0% Gesloten SMS Internet Twitter Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak plug-in. De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart. Plug-in gratis downloaden? Ga naar Het is mogelijk om dit tekstvak aan te passen en te verplaatsen.

16 Vooraf Wetgeving nog in de maak (uiterlijk 01/01/2015) " Fundamentele discussie kan/moet gevoerd worden " Details en besluitvorming moeten nog wachten " Discussie is volop gaande en in beweging Grootste vraag " Zekerheid (met bijbehorende prijs)? of " Hogere ambi<e (met bijbehorend risico)? Grootste uitdaging/valkuil " Hoe houden we het begrijpelijk en uitlegbaar? " Niet kiezen is een keuze voor het nieuwe nominale contract 16

17 Doel Pensioenakkoord 4 juni 2010 Belangrijkste kenmerken van het pensioenstelsel handhaven " Collec<viteit, solidariteit en verplichtstelling Maar: nieuwe balans " Kosten: stabiele kostendekkende premie " Ambi<e: realis<sch, geen verrassingen " Solidariteit: evenwich<g en transparant En: toename bestendigheid stelsel voor externe factoren " Bestendig voor toename levensverwach<ng " Bestendig voor schokken in de financiële markt Uitgewerkt in hoofdlijnenno;;e " Twee kaders: één Financieel Toetsingskader " Nominaal en reëel kader 17

18 Nieuw nominaal kader wijkt af van huidig kader Meer gericht op sturen op nominale zekerheid " Buffers omhoog met circa 5% Ø Gericht op 97,5% zekerheid Ø Mogelijke dreiging: solvency II maatstaven " Later indexeren Ø Gedeeltelijk vanaf 105% / 110%? Ø Volledig vanaf normdekkingsgraad Stabieler beleidskader " Rente, inclusief Ul<mate Forward Rate " 12 maands middeling dekkingsgraad " Bij tekort: geen wachkjd kor<ng " Keuze tussen: Ø 10 jaars herstelperiode (voortschrijdend) Ø 15 jaars herstelperiode (nieuwe tekorten oplossen in bestaande herstelperiode) 18

19 Nieuw nominaal kader wijkt af van huidig kader Toetsing " Haalbaarheidstoets " Dekkingsgraad, Minimaal Vereist Eigen Vermogen, Vereist Eigen Vermogen " Herstelplan en herstelplanevalua<es " Prudent person Overige punten " Vooraf transparan<e over kor<ng " Huidig beleggingsbeleid houdbaar? " LAM: langlevenaanpassingsmechanisme Ø Op<oneel voor bestaande pensioenopbouw Ø Hogere kor<ng of beperking indexa<e Ø Nieuwe pensioenopbouw: verschuiven pensioenleeeijd 19

20 Reëel kader in het kort Sturen op koopkracht " Indexa<e is een automa<sme " Indexa<e tenminste prijsindex Mechanismen " RAM: Rendementsaanpassingsmechanisme Ø Korten of verhogen van het reële pensioen (dus ná indexa<e) " LAM: Langlevenaanpassingsmechanisme Ø Bestaande pensioenopbouw: hogere kor<ng of beperking indexa<e " Nieuwe pensioenopbouw: verschuiven pensioenleeeijd Keuze voor stabilisa;e resultaten door " Spreiding resultaten over een periode van maximaal 10 jaar " Egalisa<ereserve Toetsing " Prudent person en haalbaarheidstoets Overige punten " Dekkingsgraad 105% nominaal is circa 75%- 85% reëel Ø Aoankelijk van indexa<emaatstaf 20

21 Disconteringsvoet nominaal versus reëel - /- Indexa;e + Risico- opslag 21

22 Vereenvoudigd voorbeeld RAM Jaar Dekkingsgraad primo Overrendement Indexa<e - 2,5-2,5-2,5-2,5-2,5-2,5-2,5-2,5-2,5-2,5 Dekkingsgraad sub Te amor<seren 99,5 100,5 0,5-0,5 92,5 7,5 99,5 101,5 100,5 107,5 0,5-1,5-0,5-7,5 67,5 32,5 97,5 2,5 98,5 1,5 Dekkingsgraad ul;mo Amor<sa<e - 0,05-0,05-0,05-0,05-0,05-0,05-0,05-0,05-0,05-0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05-0,75-0,75-0,75-0,75-0,75-0,75-0,75-0,75-0,05-0,05-0,05-0,05-0,05-0,05-0,05 0,15 0,15 0,15 0,15 0,15 0,15 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,75 0,75 0,75 0,75-3,25-3,25-3,25-0,25-0,25-0,15 Som amor;sa;e - 0,05 0,00-0,75-0,80-0,65-0,60 0,15-3,10-3,35-3,50 Indexa;e - amor;sa;e 2,45 2,50 1,75 1,70 1,85 1,90 2,65-0,60-0,85-1,00 22

23 Hoofdlijnenno;;e: twee kaders, één FTK Indexa<e ambi<e Indexa<e tenminste prijsindex Herstel- plan (LAM?) Nominaal contract 97,5% zekerheid / normdg RAM en LAM Reëel contract DG =100% Eg.reserve op<oneel Nominale dekkings- graad Stabiele premie o.b.v. rente Reële dekkings- graad Stabiele premie: rente + risico - /- indexa<e Sturen op nominale zekerheid Sturen op koopkracht 23

24 Welke vragen dienen zich aan? 1) Wat is het pensioenbudget? 2) Welke regeling kan aangeboden worden voor dit budget? 3) Toekomst: nominaal of reëel (met of zonder buffers) 4) Verleden: " Bij keuze toekomst reëel: wel of niet invaren? " Bij keuze toekomst nominaal: consequen<es nieuw toetsingskader? 24

25 Het stappenplan Fase 1 Fase 2 Fase 3 25

26 Fase 1. Regeling en kosten Vraagstukken 1. Wat is het pensioenbudget? Ø Feitelijk 2013? Ø Met of zonder buffer voor indexa<e? Ø Zuiver kostendekkend nieuw FTK? Ø Budget vanuit onderneming? Ø Bandbreedte? 2. Wat kost de huidige regeling in het nieuwe FTK? 3. Hoe wordt nieuwe regeling vormgegeven? Ter discussie " Door wie? " Eerst premie of eerst regeling? 26

27 Stappenplan Fase 1 Fase 2 Fase 3 27

28 Fase 2. Ambi;e en zekerheid hangen samen Principiële keuze " Wat is gewenst voor toekomst? " Pas daarna: (wanneer) is dat haalbaar? Keuze uit " Nominale toezegging Ø Sturen op nominale zekerheid Ø Indexa<e- ambi<e " Reële toezegging Ø Sturen op koopkracht Ø Uitkomst naar verwach<ng hoger Ø Maar minder zeker en fluctuerend " In theorie gelijkwaardige keuze " Prak<jk aoankelijk van risicohouding Ø Risico- aversie? Ø Keuze niet individueel maar collec<ef 28

29 Aandachtspunten bij keuze Overwegingen " Beleidsvrijheid reëel kader " Administra<eve consequen<es reëel kader Ø En bijbehorende uitvoeringskosten " Uitlegbaarheid " Wensen van deelnemers Ø Zekerheid? Ø Financiële planning? Beleggingsbeleid " Gelijk beleggingsbeleid = gelijkwaardige pensioenuitkomst " Gelijk beleggingsbeleid logisch? 29

30 Anders denken en handelen! Zelfde vermogen 120% verschillende dekkingsgraad Nieuw nominaal (RTS incl. UFR) 90% Reëel (2,5% indexa;e- afslag + risico- opslag) Zelfde dekkingsgraad andere reac;e 30

31 Verschillend beleidskader Nieuw nominaal contract Reëel contract Volledige indexa<e + extra indexa<e in Volledige indexa<e max. 10 jaar of egalisa<ereserve NormDG: 130% 100% VEV: 125% VEV: 120% Grens: 110% MVEV: 105% Oplopende indexa<e Geen indexa<e Geen kor<ng Volledige indexa<e Korten in max. 10 jaar Eventueel eerst uit egalisa<ereserve Kri<eke DG: 90% Korten 31

32 Spreiding van de pensioenaanspraken na 15 jaar 5% beste 25% beste mediaan 25% slechtste 5% slechtste Conclusie " Nominaal: lagere mediaan, maar minder spreiding " Reëel: langere spreidingsperiode reduceert risico " Egalisa<ereserve: uitkomsten vergelijkbaar met nominaal 32

33 Solidariteit verschuij in nieuwe kaders? Jongeren zijn meer solidair met ouderen dan in huidig contract " Reëel: Spreidingsperiode in geval van tegenvallende resultaten " Reëel: Risico- opslag in de rente Ouderen zijn meer solidair met jongeren dan in huidig contract " Reëel (zonder egalisa<ereserve, zonder spreidingsperiode): verliezen worden direct genomen " Reëel: Spreidingsperiode in geval van meevallende resultaten " Reëel: Egalisa<ereserve " Reëel: Onvoorwaardelijke indexa<e: pensioenkosten voor jongeren s<jgen, minder solidariteit in doorsneepremie " Nominaal: dkg < 105% direct ingrijpen 33

34 Stellingen 1. PensioenWet bestaat nog maar net (2007); Er is geen nieuw Financieel Toetsingskader nodig 2. Keuze tussen nominaal en reëel contract is te moeilijk voor de Eens, er is geen nieuw FTK nodig Oneens, er is wel een nieuw FTK nodig pensioenwereld. 3. Visie van deelnemer aan pensioenregeling: Voor Eens, de mij keuze geen is te moeilijk risico s maar een vast eindbedrag. Ook al is dat niet genoeg om straks rond te komen. Oneens, de keuze is niet te moeilijk 4. Visie van gepensioneerden: Eens, deelnemers willen liever een hoger Oneens, deelnemers willen liever meer Pensioenfondsen verwacht eindbedrag moeten in ac9e komen zekerheid als de economie mee- of tegenzit. En niet te lang wachten met het nemen van maatregelen. Eens, gepensioneerden willen graag dat pensioenfondsen direct in ac<e komen Oneens, gepensioneerden willen liever dat er gewacht wordt met het meenemen van maatregelen 34

35 Bijlage

36 Stappenplan fase 3 Fase 1 Fase 2 Fase 3 36

37 Fase 3: opgebouwde aanspraken Uitvoering Nominaal Toekomst Reëel Nominaal Efficiënt Bewerkelijk Verleden Reëel Ondenkbaar Efficiënt 37

38 Fase 3: Keuze voor reëel kader wel invaren " Uitvoeringstechnisch efficient " Harde aanspraken worden zacht gemaakt Is dat juridisch en maatschappelijk houdbaar? " Discussie zou gericht moeten zijn op de dekkingsgraad waarbij overstappen mogelijk is Inclusief plan om daar te komen Bij welke dekkingsgraad zijn risico s acceptabel voor alle par<jen? HoeE niet per defini<e te betekenen dat niet gekort wordt op invaarmoment " Een goed overstapmoment is dekkingsgraad waarbij Het aantal scenario s waarin het nominaal kader tot hogere aanspraken leidt dan het reële kader acceptabel is Het gemiddeld te behalen rendement over de <jd min of meer stabiel (i.v.m. genera<e- effect) is en realis<sch 38

39 Voorzich;ge conclusie " Dekkingsgraad 105%: overgang naar reëel risicovol? " Normdekkingsgraad: overgang naar reëel mogelijk? - Claimrisico beperkt? - Vanaf dat moment worden schokken anders verwerkt Enkele kanlekeningen " Pilot. Ruimere spreidingsperiode? " 15 jaars horizon wellicht te beperkt? Ook kijken naar jaren na t=15 i.v.m. verschil in buffers op 15 jaar Alterna<ef: benodigd rendement om verplich<ngen na te komen na t=15 " Verschillend op<maal beleggingsbeleid? " Keuze invaarmoment geen zuiver wiskundige exerci<e? Welke scenario s wegen het zwaarst? 39

40 Geen verschil pensioenkosten Hoofdlijnenno;;e " Geen onevenwich<gheden tussen (kostendekkende) premie nominaal en reëel contract Onze vertaling " Voor gemiddeld fonds is kostendekkende premie nominale en reële toezegging gelijk Stelling " Gelijke ambi<e: regeling en indexa<eambi<e " Gelijke premie " Verdelingsvraagstuk (zekerheid versus verwachte uitkomst) 40

41 Conceptuele benadering 2013 " Huidige zuiver kostendekkende premie: 20% van salarissom (ult.2012) Nominaal Nieuw " Geldt voor gemiddeld pensioenfonds Sluitpost Fondsspecifieke resultaten kunnen afwijken Reëel Huidige premie 20,0% 20,0% Pensioenleeftijd naar 67 -/- 1,9% -/- 1,9% Wijziging solvabiliteitsopslag + 0,8% -/- 3,2% Wijziging rente (incl. UFR 1 ) -/- 3,2% -/- 3,2% Indexatie versus risico-opslag + 2,5% 2 6,5% 1 Nieuwe premie 18,2% 18,2% 1. Vastgesteld op basis van de in de bijlage bij de hoofdlijnennotitie genoemde risico-opslag en afslag voor indexatie 2. Dit is een sluitpost waarmee de nominale premie consistent is met de reële premie 41

42 Inzicht in ruilmogelijkheden Regeling " Wijziging opbouwpercentage ouderdomspensioen " Wijziging hoogte partnerpensioen " (Deel) partnerpensioen op risicobasis " Wijziging franchise " Hybride regeling "??.. Anders " Wijzigen indexa<eambi<e " Defini<e pensioengevend salaris " Premiemarge? " Deelnemersbijdrage "??.. 42

43 Hoe ontwikkelen de aanspraken op jaarbasis? " 1000 scenario s " Resultaten uitgedrukt in nominale aanspraken Conclusie " Nominaal: minder (nominaal) korten, minder indexeren

44 Hoe ontwikkelen de aanspraken cumula;ef?

45 Fase 3: Reëel wel invaren Huidige dekkingsgraad leidt tot invaarproblema;ek " Reële dekkingsgraad < 100% leidt direct tot kor<ng (van indexa<e) " Spreiding tekort posi<ef voor ouderen " Direct verrekenen posi<ef voor jongeren Bij welke dekkingsgraad wel mogelijk? Claimrisico Rekenvoorbeeld ges;lleerd pensioenfonds Nieuw nominaal Reëel - Prijsindex - Prijsindex - Staffel voor indexa<e en kor<ng - Kor<ng direct verrekend 45

46 Startdekkingsgraad 105% huidig kader Beste contract bij diverse rente en rendementscenario s 5,6% Nominaal nieuw: 40% scenario s Reëel: 60% scenario s Bij gemiddeld rendement van circa 5,6% is reëel contract na 15 jaar beter " 5 jaar: gemiddeld rendement 8,3% " 10 jaar: gemiddeld rendement 6,9% Genera<e- effect Claimrisico 46

47 Startdekkingsgraad 130% nieuw kader (veronderstelde normdekkingsgraad) Beste contract bij diverse rente en rendementscenario s 4,8% Nominaal nieuw: 30% scenario s Reëel: 70% scenario s Bij gemiddeld rendement van circa 4,8% is reëel kader na 15 jaar beter " 5 jaar: gemiddeld rendement 5,5% " 10 jaar: gemiddeld rendement 5,1% Claimrisico acceptabel? 47

48 Vingeroefening " Belangrijkste maatstaf is pensioenuitkomst Hoogte en zekerheid Ontwikkeling door de <jd Verdeling over de genera<es " Basisscenario Gelijke premie Gelijk opbouwpercentage Gelijk beleggingsbeleid of gelijk risico t.o.v. de verplich<ngen? In beginsel gelijke indexa<eambi<e? Ø Indexa<eambi<e nominaal kader volgt uit haalbaarheidstoets " Principiële keuze Wat is gewenst voor toekomst: nominaal of reëel? Pas daarna: (wanneer) is dat haalbaar? Ø Invaarproblema<ek " Andere belangrijke maatstaven Communica<e deelnemers Administra<e Wensen van deelnemers 48