Deze brochure is gedrukt op milieuvriendelijk papier.

Transcriptie

1

2

3 Deze brochure is gedrukt op milieuvriendelijk papier INLEIDING Antroposofisch georiënteerde geneeskunde en farmacie Wat is antroposofie? Rudolf Steiner en Ita Wegman, grondleggers van de antroposofische geneeskunde Methodische aspecten bij het antroposofische mens- en wereldbeeld De vier principes of bestanddelen van de menselijke organisatie Het fysieke lichaam Het levenslichaam of «etherisch lichaam» Het gewaarwordingslichaam, de psyche of het «astrale lichaam» De ik-organisatie De functionele driegeleding of de drie fundamentele principes van de mens en het universum Het zenuw-zintuigstelsel Het stofwisselingsysteem en het ledematenstelsel Het ritmische systeem Hoe kan men ziekte en gezondheid begrijpen? De relatie tussen de mens en de natuur als vertrekbasis voor het behandelingsconcept Sal Mercur Sulfur Therapeutische principes Substitutie van de ontbrekende substantie Toediening van het tegengestelde principe Toediening van het gelijkende principe Toediening van het gezonde voorbeeld De antroposofische farmacie en haar processen De warmteprocessen Het dynamiseren of potentiëren De metaalprocessen Composities van mineralen naar een plantmodel De type-geneesmiddelen of geneesmiddelen voor typische ziekten De galenische vormen De andere pijlers van de antroposofische geneeskunde Uitwendige toepassingen Fysiotherapie Kunstzinnige therapie Het therapeutische gesprek of gesprekstherapie Lichaamsverzorging en voedingssupplementen Conclusie Bijlage ( Kunst )therapeutische middelen Literatuur De Weleda-kwaliteit

4 Inleiding Geneeskunde en farmacie vanuit antroposofische gezichtspunten De indicaties, werkzaamheid en gebruiksaanwijzing van antroposofische geneesmiddelen worden meestal omschreven als in overeenstemming met het antroposofische mens- en wereldbeeld. Wat moet men hier echter onder verstaan? Op welke basis zijn de antroposofische geneesmiddelen ontwikkeld? Hoe worden zij gevonden en hoe werken ze? Een antwoord op deze vragen wordt in deze brochure vanuit antroposofische gezichtspunten gegeven. Antroposofisch georiënteerde geneeskunde : een moderne geneeskunde voor de hedendaagse mens De antroposofische geneeskunde is een integratieve geneeskunde, die uit twee bronnen put. De ene bron is de natuurwetenschappelijke, conventionele geneeskunde met haar methoden en resultaten. De andere is het geesteswetenschappelijke inzicht dat de antroposofie biedt. Beide horen onafscheidelijk bij elkaar. Een mens heeft immers niet alleen een lichaam. Hij beschikt ook over een ziel en een individuele persoonlijkheid. Antroposofisch georiënteerde artsen en therapeuten richten hun aandacht op deze drie aspecten van een mens. Voor hen vormen het leven van lichaam en ziel, samen met de individualiteit van de mens, een eenheid. Hierdoor is er in sterke mate sprake van wederzijdse beïnvloeding. en fytotherapie. Alleen hoe de geneesmiddelen worden gevonden is anders. In de homeopathie bepaalt het geneesmiddelbeeld, dat tot stand is gekomen door proefnemingen bij gezonde mensen, de keuze van het medicament ( similia similibus curentur ). De traditionele fytotherapie zet geneesmiddelen in op basis van ervaringen die honderden en zelfs duizenden jaren oud zijn. De moderne fytotherapie steunt op de chemisch isoleerbare actieve bestanddelen, overeenkomstig de moderne farmacologie. Beide richtingen homeopathie en fytotherapie houden zich bij hun eigen methode : homeopaten zetten uitsluitend homeopathica in, fytotherapeuten alleen plantaardige middelen. Antroposofisch georiënteerde artsen vinden de bij de patiënt passende medicijnen door het in verbinding brengen van twee factoren. Dat zijn enerzijds de bijzonderheden van de ziekte en anderzijds de daarbij horende overeenkomst in de natuurlijke stoffen ( zie verder in hoofdstuk : De vier principes of bestanddelen van de menselijke organisatie ). Tot het antroposofisch geneesmiddelenarsenaal behoren zowel homeopathisch gepotentieerde als geconcentreerde plantaardige of complex samengestelde middelen. De antroposofische geneesmiddelen zijn op deze wijze alzijdig georiënteerd en beperken zich niet tot een bepaalde farmaceutische bijzonderheid. Antroposofische geneesmiddelen zijn er op gericht de krachten tot zelfgenezing van het organisme te stimuleren. Hierdoor vormen zij een aanvulling op de geneesmiddelen uit de klassieke geneeskunde. De klassieke geneeskunde is er in de eerste plaats op uit ziektekiemen te doden, ziekteprocessen te onderdrukken en ontbrekende stoffen te vervangen. De antroposofisch georiënteerde geneeskunde gaat een stap verder. Zij wil bewerken dat het organisme daar waar het mogelijk en zinvol is een ziekte uit eigen kracht overwint. Het komt er dus vooral op aan de lichaamsfuncties weer in evenwicht te brengen en de afweerkrachten te versterken. De geneesmiddelen van Weleda spelen hierin een belangrijke rol. De uitgangsstoffen zijn van minerale, metallische, plantaardige en dierlijke oorsprong. Dit hebben de antroposofische geneesmiddelen gemeen met enkele andere therapierichtingen, zoals homeopathie Natuurwetenschappelijke, conventionele geneeskunde Antroposofisch georiënteerde geneesmiddelen Fytotherapie/Mineralotherapie Homeopathie

5 Antroposofisch georiënteerde geneeskunde en farmacie Vanaf haar ontstaan wordt de mensheid begeleid door geneeskunde en farmacie. Ziekte is immers inherent aan de menselijke natuur. Aanvankelijk steunden ze beide op de intuïtieve kennis van het menselijke wezen en van de natuur die de mens omgeeft en voedt. Deze kennisinhoud doorliep sindsdien verschillende ontwikkelingsstadia. Die hangen samen met de ontwikkeling van de kennisvormen en van het menselijke bewustzijn, maar ook van de techniek en de knowhow. In Europa tekenden zich in de loop van de tijd twee concepten af. Geleid door de geest van de analyse ontwikkelt zich een eerste stroom die leidt tot de geneeskunde en farmacie zoals die heden ten dage aan de universiteiten wordt onderwezen. Deze stroom betreft zowel het inzicht in het wezen mens, als in de materie en meer specifiek in het geneesmiddel. Hij heeft een gestage ontwikkeling gekend sinds Galenus. Een tweede stroom, die eerder uitgaat van de samenhang in de levensprocessen, manifesteert zich via markante persoonlijkheden in de geschiedenis van de geneeskunde, zoals een Hippocrates, Paracelsus en Hahnemann. Een uitbreiding van het concept van de moderne wetenschap en de hierop gebaseerde praktijk bieden de antroposofisch georiënteerde geneeskunde en farmacie. Zij zijn ontstaan aan het begin van de twintigste eeuw. Deze benadering houdt rekening met de complexiteit van de mens en van de natuursubstanties die worden gebruikt voor de bereiding van de geneesmiddelen.

6 Wat is antroposofie? De term antroposofie verwijst naar de wetenschap van de geest, zoals deze is geïntroduceerd door Rudolf Steiner ( ). Dit staat voor een consistente wetenschappelijke methode om de wereld van de geest ( of het immateriële ) te onderzoeken. De hieruit voortvloeiende resultaten en hun toepassingen worden in dienst gesteld van het dagelijkse leven van het individu en van de samenleving. Gewoonlijk wordt de term geesteswetenschap vooral in het Duitse taalgebied - gebruikt voor disciplines als literatuur, filologie, filosofie, geschiedenis en talen. De antroposofische geesteswetenschap duidt op nog iets anders. De term antroposofie komt van het Griekse anthropos = mens, en sophia = wijsheid. Zij betekent : wijsheid van de mens over de mens. Met deze term wordt aangegeven dat de mens toegang kan hebben tot de dimensie van de geest dankzij de kennis van zichzelf. Rudolf Steiner heeft met andere woorden de basis willen leggen voor een exacte methode om de bovenzinnelijke wereld te onderzoeken, die een uitbreiding betekent voor de natuur- ( of exacte ) wetenschap. Deze methode bestaat uit een scholing van de capaciteit tot kennisverwerving, en vertrekt vanuit de zintuiglijke waarneming en het logische denken, om volgens een strikte methodiek zich te verbreden tot beeldvorming ( of imaginatie ), bewuste inspiratie en een hoger niveau van intuïtie 5. Zijn doctoraatsthesis in de filosofie handelde over hoe de grenzen van het kennen, die Immanuel Kant had opgeworpen, kunnen worden overwonnen. Rudolf Steiner en Ita Wegman, grondleggers van de antroposofische geneeskunde Rudolf Steiner werd in 1861 geboren in Kraljevec ( in het toenmalige Oostenrijk ). Hij studeerde wiskunde en natuurwetenschappen aan de Technische Hogeschool in Wenen en behaalde in 1891 in Duitsland een doctoraat in de filosofie. Op vraag van artsen, die geïnteresseerd waren in de antroposofische zienswijze, gaf hij vanaf 1920 verschillende voordrachtenseries aan een dertigtal onder hen, waarmee hij de basis legde van de antroposofische geneeskunde en farmacie. Samen met de Nederlandse arts Ita Wegman ( ) zette hij op het eind van zijn leven een systematische inleiding tot deze medische richting op papier in het boek : Verruiming van de geneeskunde volgens geesteswetenschappelijke inzichten ( 1925 ) 5. Ita Wegman richtte in 1921 de eerste antroposofische kliniek op in Arlesheim, vlakbij Bazel ( Zwitserland ), tot op heden de Ita Wegman Klinik genoemd. Sindsdien ontstonden nog drie antroposofische hospitalen in Duitsland, twee grote ziekenhuizen voor interne geneeskunde en een psychiatrische kliniek, en drie kuurcentra, een ziekenhuis gespecialiseerd in oncologie eveneens in Arlesheim, en diverse zorgcentra in de wereld ( ziekenhuizen in Engeland, Zweden en Brazilië ). Rudolf Steiner legde de basis van deze methode toen hij zich verdiepte in het wetenschappelijk werk van Johann Wolfgang von Goethe. Eind negentiende eeuw was hem gevraagd dit werk in twee verschillende edities uit te geven ( Deutsche National-Litteratur en Weimarer Goethe-Ausgabe ). De werkwijze van Goethe was in hoofdzaak gebaseerd op de waarneming en beschouwing van de verschijnselen ( fenomenen ). Daarbij werd ieder detail steeds in relatie gezien met het geheel van de natuur dat als een levende entiteit werd beschouwd. Als hierbij een experiment noodzakelijk was, droeg hij er de grootste zorg voor om geen kunstmatige situatie te creëren. Deze werkwijze leidt tot een holistische wetenschap. Goethe ontdekte wat hij de oerplant noemde, het archetype van iedere plant, dat geen materieel bestaan kent, maar wel in ieder plantenorganisme levend werkzaam is. Iedere plant heeft op deze manier een relatie met de oerplant. De diversiteit in het plantenrijk wordt van dit archetype afgeleid door metamorfose. Rudolf Steiner heeft deze goetheanistische benadering verder ontwikkeld om de immateriële kant van de natuur en de mens aantoonbaar te maken. De antroposofie beschouwt de mens als een wezen dat is samengesteld uit een fysiek-biologisch lichaam, een ziel en een geest. Het klassieke wetenschappelijke onderzoek houdt zich bezig met wat meetbaar is op het niveau van het fysieke lichaam. Van even groot belang is het geesteswetenschappelijk onderzoek dat zich bezighoudt met andere domeinen van het menselijk wezen. In dit opzicht is de antroposofische geneeskunde geen parallelle of alternatieve geneeskunde, maar een complementaire : een uitbreiding van de universitaire geneeskunde. Het is het doel van de antroposofie om de kennis voortkomende uit de klassieke natuurwetenschappen en de kennis uit de geesteswetenschap te verenigen. Op deze manier wordt de mens zichtbaar in zijn fysieke, psychische en individuele dimensies. De kwestie van ziekte en van gezondheid wordt in deze optiek dus een vraagstelling naar het verloop en de zin van het bestaan. Naast de geneeskunde en farmacie hebben de onderzoeksbevindingen die gebaseerd zijn op de antroposofische zienswijze ook verschillende andere domeinen van het dagelijkse leven verrijkt : landbouw, onderwijs, verstandelijk gehandicaptenzorg, om enkele te noemen. Deze zijn respectievelijk bekend geworden onder de naam biologisch-dynamische landbouw, vrijeschoolonderwijs ( Steinerpedagogie ), heilpedagogie en sociaaltherapie.

7 10 11 Methodische aspecten bij het antroposofische mens- en wereldbeeld De vier principes of bestanddelen van de menselijke organisatie In de klassieke wetenschappelijke benadering geldt een strikte scheiding tussen het waargenomen object en het waarnemende subject. Zij steunt op de puur fysieke kwaliteit van de waarneming, indien nodig versterkt met instrumenten. Om de grootst mogelijke objectiviteit te bereiken, worden het experimenteren en de reproduceerbaarheid als criteria gesteld, waarmee iedere subjectieve beïnvloeding wordt uitgesloten. Er wordt uitsluitend rekening gehouden met het objectieve materiële aspect van de feiten, en deze vormen dan ook de resultaten. Deze wetenschap beschrijft de wetten van de levenloze natuur. Vanaf het ogenblik echter dat men zich bezighoudt met het levende, en als vervolg daarop met het bezielde, is een andere methode nodig om op deze gebieden tot inzicht te komen. Een dergelijke kennismethode zou de ontwikkeling betekenen van een waarnemingsvermogen en een beschrijvingsmethode die het louter fysieke aspect van de verschijnselen overstijgen. Deze zouden in staat moeten zijn in hun waarnemingsmethode het eigene ( het wezenlijke ) van het levende en het bezielde te vatten ( bijvoorbeeld de wetten van de vormkrachten bij de groei van planten en de vormprincipes die bepalend zijn voor het optreden van bewustzijn bij het dier ). De antroposofie geeft een observatiemethode voor deze verschillende waarnemingskwaliteiten ( in de ruimte, in de tijd, procesmatig ) en een manier om het waargenomen fenomeen in concepten op te nemen. Het essentiële gebaar komt op deze wijze te voorschijn. De relaties tussen het menselijke organisme en de natuurrijken worden zichtbaar. In de antroposofisch georiënteerde geneeskunde is het nodig om de verwantschap te leren kennen tussen mens en natuur en van de substantie zelf tot het proces dat met de substantie wordt opgewekt. Hierop steunt namelijk het therapeutische principe en het vinden van het geneesmiddel. In zeker opzicht gaat het hier om een uitbreiding van het homeopathische similia-principe, dat berust op het empirisch waarnemen van de symptomen. De antroposofisch georiënteerde geneeskunde steunt evenwel op de onderliggende procesmatige kant ervan ( zie de schema s op blz. 12 en 13 ). Belangrijke opmerking : In de homeopathie dient men die substantie in uiterst geringe doses toe, die in hogere doses de symptomen kan veroorzaken die identiek zijn aan deze van de te behandelen ziekte. Deze uiterst geringe doses wekken een zelfgenezende reactie van het organisme op. Vanwege hun gemeenschappelijke evolutie zijn mens en natuurrijken met elkaar verwant. Volgens de antroposofische zienswijze manifesteren zij zich in vier grote evolutiestadia, van materie tot en met het mens-zijn. Die stadia omvatten opeenvolgend de fysieke materie, de levensprocessen, het bewustzijn en het zelfbewustzijn. Deze vier stadia komen in de mens overeen met het fysieke lichaam, het levenslichaam, het gewaarwordingslichaam en de ik-organisatie. Tegelijk zijn zij een uitdrukking van de toenemende integratie van de hogere bestaansniveaus in de fysieke organisatie. De mens is in zijn fysieke lichaam verwant met de minerale wereld, in zijn levenslichaam met de plantenwereld en in zijn gewaarwordingslichaam met de dierenwereld. Schematisch : Mineraal Plantaardig Dierlijk Menselijk Wezenlijke ( essentie ) van het fenomeen buitenwereld Fenomeen Concepten, beelden waarnemer Zintuiglijke waarneming ( al of niet met instrumenten ) ik-organisatie gewaarwordingslichaam of astrale lichaam levenslichaam of «etherisch lichaam» fysiek lichaam Inert Levend Bezield Geestelijk

8 12 13 Homeopathie : Voorbeeld uit de homeopathie : Substantie X Kina Gezonde mens Gezonde mens Symptomen ( pathogenese ) Diarree, flatulentie, bloedingen Similia-principe Homeopathisch geneesmiddel ( substantie X gepotentieerd ) Similia-principe China D6 Symptomen ( klinisch beeld ) Diarree, flatulentie, bloedingen Zieke mens Zieke mens Antroposofisch georiënteerde geneeskunde : Voorbeeld uit de antroposofisch georiënteerde geneeskunde : Substantie Y Berk Toestand, proces in de natuur Concept, beeld Vochtige grond, koude streken Sterke absorptie en verdamping van water Intens metabolisme in de bladeren Extreme mineralisatie in de schors Analogie Geneesmiddel ( substantie Y verwerkt door een farmaceutisch proces ) Brengt vloeistoffen in circulatie Scheiding van de sal- en sulfurprocessen Concept, beeld Analogie Betula, folium, decoctum D1 Klinische symptomen Zieke mens Stilstand van vloeistoffen Overmatige mineralisatie ( sal ), verschoven naar een zwavelrijk ( sulfur ) weefsel, bestemd om te bewegen Verergering door vochtigheid Oedemen, uitstortingen Stijfheid, ankylose Verharding van het kraakbeen Artrose

9 14 15 Het fysieke lichaam De planten, dieren en de mens bouwen hun fysieke lichaam op met behulp van inerte stoffen uit de minerale wereld. Dit fysieke lichaam, dat ieder levend wezen bezit, is op fysischchemisch gebied meetbaar, weegbaar en kwantitatief analyseerbaar. Het maakt elke vorm zichtbaar in de ruimte. Door het fysieke lichaam heeft ieder levend wezen een bepaalde massa en neemt het een plaats in de ruimte in. Het kan volledig worden beschreven en onderzocht door de gangbare wetenschappelijke onderzoeksmethoden. Na de dood is het fysieke lichaam alleen nog maar onderhevig aan de wetten van de fysica en de scheikunde. Het levenslichaam of etherisch lichaam Bij de planten worden levensprocessen zichtbaar in hun metabolisme, groei en voortplanting. Deze levensprocessen maken dat een levend wezen zich organiseert tot een organisme ; de biochemisch traceerbare processen ( bijvoorbeeld de cyclus van Krebs ) zijn een gevolg hiervan. Dit levensorganisme hebben de dieren en de mensen met de planten gemeen. Rudolf Steiner gaf in overeenstemming met oude kennis de naam etherlichaam aan dit domein waarin de processen van het leven zich afspelen. Mens, dier en plant vertonen verschillen wat deze levensprocessen betreft. Planten kunnen organisch materiaal opbouwen uitgaande van anorganische substanties ( zonder koolstof ), terwijl het dier en de mens afhankelijk zijn van de aanvoer van organische substanties, ook al zijn ze, zoals de plant, in staat minerale elementen te assimileren. De wetten van de erfelijkheid, het herstelproces en de bioritmes zijn weer andere karakteristieken van het etherlichaam. Dit organisme kan omschreven worden als een wetmatigheid in de tijd. Iedere manifestatie van het leven speelt zich af in de tijd volgens een bepaald ontwikkelingspatroon. Ieder organisme dat een etherlichaam bezit, heeft zijn eigen karakteristieke tijdsstructuur, juist zoals de ruimtelijke structuur eigen is aan het fysieke lichaam. Het gewaarwordingslichaam, de psyche of het astrale lichaam Naast het ruimtelijke aspect en het tijdsaspect hebben de mens en het dier nog een innerlijk leven dat psychisch van aard is : ze zijn bezield. Zo is in onze taal het woordje geanimeerd afgeleid van het Latijnse anima ( ziel ) dat daarbij nauw verwant is met het Engelse of Franse animal ( dier ). De overgang van plant naar dier voltrekt zich daar waar gewaarwording, bewustzijn optreedt, daar waar het leven bezield wordt. Mens en dier danken hun psychische levendigheid onder andere aan hun vermogen tot waarneming en beweging. Dit wezensdeel van de mens wordt ook astrale lichaam genoemd. Het omvat het domein van de gewaarwordingen of gevoelens, zoals lust, onlust, sympathie, antipathie, instincten, maar ook het bewustzijn. Het menselijke bewustzijn omvat zowel de waarnemingen die een mens via zijn zintuigen bereiken, als het vermogen om met zijn denken het spirituele element te vatten, dat wil zeggen om de op zichzelf losstaande waarnemingen te begrijpen in hun onderlinge samenhang. De ik-organisatie De ontwikkelingstrap die alleen door de mens werd bereikt is het vermogen van het zelfbewustzijn, mogelijk gemaakt door de ik-organisatie ( ook warmte-organisatie genoemd ). Door de uitingen en activiteiten van de ik-organisatie onderscheidt de mens zich fundamenteel van de dieren, de planten en de mineralen. Door het ik dat de mens in zichzelf gewaar wordt kan hij of zij tegen zichzelf, maar dan ook alleen tegen zichzelf, ik zeggen ; ieder ander ik is een jij. Het zelfbewustzijn maakt het mogelijk dat de mens bewust nadenkt over zijn eigen gedachten, gevoelens en daden. Het is dankzij deze ik-organisatie dat de mens het vermogen tot zelfbeschikking kan verwerven en tot zelfontplooiing kan komen. Zo schrijft ieder mens zijn persoonlijke biografie ( zie bij Abraham Maslow de psychologie van de zelf-actualisatie ). De aldus verworven vrijheid stelt hem in staat creatief te zijn op de gebieden van wetenschap, kunst en religie. Men kan de wetten die werken in de menselijke natuur terugvinden in de natuur der mineralen ( dode materie ), van de planten ( leven, bios ) en van de dieren ( gewaarwording, zoös ). Dit is een gevolg van de gemeenschappelijke evolutie van de mens en de natuur. In de mens echter moeten deze organisatieniveaus voortdurend geïntegreerd en vooral geïndividualiseerd worden, of anders gezegd : vermenselijkt. Ieder ander niveau van het menselijk wezen fysiek lichaam, levenslichaam en gewaarwordingslichaam wordt voortdurend doortrokken en geïndividualiseerd door de ik-organisatie. Bij het begin van het leven zijn het levens- en gewaarwordingslichaam nog onvoldoende geïntegreerd, waardoor het ik via hen nog niet helemaal tot in het fysieke lichaam kan doorwerken. Tijdens de verdere ontwikkeling worden ze meer en meer geactiveerd, wat in een zeker ritmisch verloop tot uiting komt. In de loop van de menselijke biografie integreren zij steeds meer. De erfelijke aanleg die tot uiting komt in de fysieke constitutie en de fysiologische processen wordt hierdoor gaandeweg gewijzigd en geïndividualiseerd. Als concreet voorbeeld kan de puberteit worden aangehaald. Daarin komt, door belangrijke fysieke, biologische en psychische transformaties, de ware individualiteit steeds meer tevoorschijn. Schematisch : De mens Ik : individuele, geestdragende wezenskern voor ieder mens afzonderlijk Gewaarwordingslichaam : ligt aan de basis van gewaarwordingen als lust, onlust, sympathie, antipathie en dergelijke Levenslichaam : zorgt voor vitaliteit, zodat een levend organisme groeit en zich organiseert tot een organisme ; tijdsgestalte Fysiek lichaam ; het meet- en weegbare lichaam : de mens heeft een bepaalde massa en neemt een plaats in de ruimte in Relatie met Exclusief menselijk en individueel Driften, instincten en gevoelens, die in het gedrag en het handelen tot uitdrukking komen Vegetatieve processen ; de biochemisch traceerbare processen ( bijvoorbeeld cyclus van Krebs ) zijn een gevolg hiervan ; het levenslichaam is de oorzaak van de wetmatigheden van de organische chemie Dode materie ; gedraagt zich volgens de wetmatigheden van de fysica en anorganische chemie Verwant met Exclusief mens Dieren Planten Mineralen Behoort tot de Noösfeer Zoösfeer Biosfeer Aarde Alchemistische naam Vuur Lucht Water Aarde Antroposofische naam Ik Astrale lichaam Etherisch lichaam Fysiek lichaam

10 16 17 De functionele driegeleding of de drie fundamentele principes van de mens en het universum Hoe kan men ziekte en gezondheid begrijpen? Het concept van de mens als ( constitutioneel ) vierledig wezen vindt zijn vervollediging door basisprincipes die inherent zijn aan alles in het universum. Het gaat hier vooral om het vormprincipe of verdichtingsprincipe, het principe van het oplossen of vervluchtigen ( uitstralen ), en het principe van de bemiddeling ( het midden ) of het evenwicht. In ieder van de vier ( constitutionele ) delen van de mens, fysiek lichaam, etherische lichaam, astrale lichaam en ik, vindt men deze triade terug die in de oudheid het Tria Principia werd genoemd. Het zenuw-zintuigstelsel Onderdeel van het fysieke lichaam is het zenuw-zintuigstelsel, een pool van rust, waar de gedachten vorm krijgen, zich verdichten, als resultaat van de zintuiglijke waarneming en het denken. Zintuiglijke indrukken leiden tot een ontmoeting en een relatie met de buitenwereld, waardoor persoonlijke gedachten ontstaan. We praten hier dus van een vormproces. De hersenen, het zenuwstelsel en de zintuigorganen bieden hiertoe de fysiologische basis. Reeds vanaf de eerste levensjaren is de vitaliteit van deze organen beperkt en zij verliezen snel hun vermogen tot celdeling en reproductie. Ze regenereren zich nauwelijks en kunnen zich over het algemeen niet herstellen bij schade. Het is in dit gebied dat de processen van het wakkere bewustzijn zich afspelen. Hierin ligt de basis van het menselijke bewustzijn. Als tegenpool hiervan vinden we in het menselijke lichaam het stofwisselingsysteem en het ledematenstelsel. Het stofwisselingsysteem en het ledematenstelsel In deze bewegingspool domineren de herstel- en transformatieprocessen. ( Lichaams )vreemde substantie, via de voeding opgenomen, wordt omgezet en verwerkt tot ( lichaams )eigen substantie. Hier vindt de ontmoeting en de relatie plaats met de substanties. Deze processen spelen zich volledig af in het onbewuste en vormen de basis voor het willen, het vermogen tot handelen voornamelijk door de productie van warmte en energie. ( Ter illustratie : voedselgebrek dus gebrek aan substantie leidt tot bewegingszwakte. ) Het ritmische systeem De twee hierboven genoemde processen werken tegengesteld aan elkaar, waarbij zij in evenwicht worden gehouden door ritmische processen, die op gepaste wijze bemiddelen tussen de beide onverenigbare processen van rust ( vorm ) en beweging ( stofwisseling, oplossing ). De fysiologische basis hiervoor wordt gevormd door het cardiovasculaire systeem en de longen ( ademhalingstelsel ), maar ook door de ritmische processen van onder andere het spijsverteringskanaal. Het ritmische systeem zorgt voortdurend voor het evenwicht tussen de beide polariteiten. Het vormt de basis voor het gevoelsleven. Schematisch : Zenuw-zintuigstelsel Hersenen, zenuwen In het gezonde menselijke organisme werken de vier constitutionele elementen ik, astraal, etherisch en fysiek lichaam op een harmonieuze manier op elkaar in, volgens de eigen wetmatigheden van ieder individu. Bij ziekte daarentegen doen ze dit op een ongeregelde of op een autonome manier. Hetzelfde geldt voor de functionele driegeleding die in geval van ziekte uit evenwicht is geraakt. sclerose / verdichting ontsteking / oplossing Vanuit de procesmatige kant beschouwd, treedt ziekte op wanneer een van de polaire principes overheerst over de andere pool en zich dominerend gaat gedragen, bijvoorbeeld in het ritmische systeem. Zo kan een pneumonie zich ontwikkelen, wanneer de metabolische processen met hun ontstekingstendens ( oplossend van karakter ) in het ritmische systeem overheersen. Anderzijds kan een te sterk verdichtingsproces in het ritmische systeem aanleiding geven tot sclerose, bijvoorbeeld van de kransslagader. Om een diagnose te kunnen stellen en een behandeling voor te schrijven, moet de arts de oorzaak vinden van dit verstoorde evenwicht. Hierbij zal hij zo nodig ook de levensloop van de patiënt betrekken. De verschillende wezensdelen ontwikkelen zich langzaam, en wel zo dat er na iedere periode van zeven jaar krachten vrijkomen, die vervolgens voor de opbouw van het volgende wezensdeel ter beschikking staan. Bijvoorbeeld komen bij het kind de levenskrachten, die nodig zijn voor het denken, pas ter beschikking nadat de vorming van de organen is voltooid. De tandenwisseling markeert het einde van deze periode. Wanneer het kind voortijdig en sterk intellectueel wordt aangesproken, worden de vormkrachten te vroeg uit de organen weggetrokken. Dit kan later aanleiding geven tot bepaalde zwaktes van die organen. De wezensdelen ( constitutionele elementen ) nemen geen definitieve vorm ( configuratie ) aan, maar zij metamorfoseren voortdurend in onderlinge samenhang met elkaar. Ziekte is aanvankelijk het resultaat van een zwak zelfregulatieproces ( zelfgenezingsproces ), dat zich dan nog in een functioneel stadium bevindt. In een later stadium kunnen er onomkeerbare veranderingen of verstoringen optreden, waardoor de ziekte in een structureel stadium komt, waar het zelfregulatieproces geen vat meer op heeft. Gezondheid is een dynamisch evenwicht en ziekte betekent het verlies van dit evenwicht. Voor het genezingsproces moet de mens zich in zijn totaliteit inzetten. Het gaat dus niet enkel om het wegnemen van symptomen, maar om het vinden van een nieuw evenwicht, dat vaak ook een nieuwe fase in de ontwikkeling van het individu betekent. Afbraak Ritmische systeem Opbouw ( anabolisme ) Stofwisselingssysteem en ledematen Verdichting Ademhaling, bloedsomloop Oplossing, uitbreiding Spijsverteringsorganen, bewegingsapparaat

11 18 19 De relatie tussen de mens en de natuur als vertrekbasis voor het behandelingsconcept Door het observeren van de natuur en van de mens met zijn ziektes, komt de antroposofisch georiënteerde geneeskunde tot het identificeren van processen. In de mens kan onderscheid worden gemaakt in een zenuw-zintuigstelsel, een ritmisch systeem en een stofwisselings- en ledematensysteem. Dit is geen indeling in verschillende gebieden in het lichaam, maar meer als een beschrijving van de proceskwaliteiten in het menselijk organisme. Men vindt deze drie kwaliteiten in ieder orgaan of in ieder systeem van het menselijk organisme, met telkens een verschillende configuratie. Om het Tria Principia te karakteriseren omschreven de alchemisten deze drie kwaliteiten als sal, mercur en sulfur. Sal Zenuwzintuigstelsel tria principia Mercur Ritmisch systeem Sulfur Stofwisselingsen ledematenstelsel In de antroposofie gaat men als volgt te werk : men observeert de natuur aandachtig en tracht dan tot een persoonlijke relatie ermee te komen, om tot een eigen beleving te komen. Dan ontstaat een beeld van het natuurfenomeen als proces, of het nu gaat om een ritmisch proces, een evenwichtstoestand, of om een verdichtings- of een oplossingsproces. Dit beeld, dit gebaar dat in het natuurfenomeen of proces verborgen zit, vormt voor de arts het uitgangspunt om op een intuïtieve manier het meest geschikte geneesmiddel te vinden. Waar staan deze begrippen sal, mercur en sulfur voor? Het mercur-proces vertegenwoordigt de ritmische uitwisseling tussen binnen- en buitenwereld. Bij de plant vinden we dit proces bij voorbeeld in het blad. Daar kan zij, door de inwerking van het licht, haar plantengestalte opbouwen uit wat door de wortel aangevoerd wordt, samen met het koolstofdioxide ( CO2 ) van de omgevende lucht ( fotosynthese ). In het groeien en het verwelken ervaren we de opeenvolging van opbouw en afbraak. Dit raakt ons gevoelsleven. Het is een proces dat zich situeert tussen voltooide vormen en het vermogen om nieuwe vormen te creëren. In feite gaat het hierbij om de uitwisseling tussen de periferie en het inwendige milieu, en om alles wat dit mogelijk maakt. In het ritmische systeem van de mens, bijvoorbeeld het ademhalingsstelsel en de bloedsomloop, wordt de periferie tot in het centrum waargenomen, en drukt dit centrum zich uit in de periferie ( arteriële bloeddruk, polsslag ). Het hart kan de temperatuur, de ph, de bloeddruk waarnemen en er op reageren. Dit proces stelt het organisme in staat evenwicht tussen binnen- en buitenwereld tot stand te brengen. Sulfur Sulfur staat voor oplossing, vervluchtiging en transformatie. Bij de plant is dit treffend aanwezig in het bloeiproces. Daar wordt de omvorming van de substanties waarneembaar in het verschijnen van kleuren en geuren. Wat hier actief is in de plant, is gericht naar de buitenwereld, tot een vervluchtigen toe. In dit proces dat uiteindelijk leidt tot het verwelken en vergaan, wordt het individuele, het specifieke van elke plant zichtbaar. Het proces eindigt bij de vorming van het zaad ; in dit zaad ligt de kiem van een nieuwe plant. In het menselijk organisme zorgen de stofwisselingprocessen enerzijds voor de afbraak van de substanties. Anderzijds vormen zij de basis voor de opbouw van nieuwe, individuele substantie. Zowel bij de mens als bij de plant is dit proces een overgang, zowel naar het eindpunt, als naar het beginpunt. Uit deze beschouwingen volgt de voorkeur voor de toepassing van dit of dat plantendeel al naar gelang het functionele gebied dat men wenst te beïnvloeden. Zo zal men bijvoorbeeld bij buikkrampen de bloem van de kamille ( Chamomilla, flos ) gebruiken, en bij trauma s aan het hoofd of aan het zenuwstelsel de wortel van valkruid ( Arnica, radix ). Sal Het sal-proces vertegenwoordigt het contact en de uitwisseling met de buitenwereld. Bij de plant is het de wortel die de plant verbindt met de aarde eromheen. Hij stelt aan de plant de minerale zouten en het water ter beschikking die nodig zijn om zijn gestalte op te bouwen. Bij het menselijke organisme komt dit het meeste overeen met het zenuw-zintuigstelsel. Mensen maken contact met de buitenwereld dankzij hun zintuigorganen. Via zintuiglijke waarnemingen komen mensen tot gedachten en oordelen, waardoor zij zich in de wereld kunnen oriënteren en er hun plek vinden. Bij bestudering van het sal-proces bij de plant en bij de mens blijkt in beide gevallen een contact en een uitwisseling met de buitenwereld, om er uit op te nemen wat nodig is. De aard van deze processen is dezelfde. Mercur Zenuwzintuigstelsel Ritmisch systeem Stofwisselingsstelsel en ledematensysteem Sal Mercur Sulfur

12 20 21 Therapeutische principes Vanuit de vierledigheid beschouwd, openbaart zich een polair verband tussen de samenstellende delen van enerzijds het menselijk organisme en anderzijds de natuurrijken. Ook hier gaat het om een omkering, zij het van complexere aard. Geneesmiddelen van plantaardige oorsprong appelleren aan het astrale lichaam, terwijl deze van dierlijke oorsprong met name werken op het levens( ether )lichaam. Geneesmiddel Geneesmiddelen van minerale oorsprong werken in op de ik-organisatie. Om volledig te zijn moeten we hier nog aan toevoegen dat de geneesmiddelen van menselijke oorsprong ( bloed, plasma, immunoglobulines ) hun werking hoofdzakelijk in het fysieke lichaam ontplooien. Deze laatste categorie wordt echter in de antroposofisch georiënteerde farmacie niet gebruikt. Geneesmiddel Dierlijke oorsprong Plantaardige oorsprong Menselijke oorsprong Minerale oorsprong Astrale lichaam Etherlichaam Ik-organisatie Fysiek lichaam Patiënt Patiënt En zo zal de arts een beroep doen op de substanties, afkomstig van de verschillende natuurrijken, en zijn keuze hieruit maken. Dit doet hij of zij uit hoofde van de diagnose van de constitutie die wordt gesteld, lezend uit de configuratie van de vier lichamen in het organisme in het algemeen of in een bepaald orgaan afzonderlijk, en uit hoofde van het te behandelen gebied. Men kan tenminste vier therapeutische principes onderscheiden. Substitutie van de ontbrekende substantie Dit principe wordt dikwijls gehanteerd door de allopathische geneeskunde en is in bepaalde gevallen vanzelfsprekend, zoals het toedienen van insuline bij diabetes. In de antroposofisch georiënteerde geneeskunde kan het gaan om minerale zouten die op een geschikte wijze bereid zijn, of om natuursubstanties die essentieel zijn voor fysiologische processen ( bijvoorbeeld mierenzuur ). Toediening van het tegengestelde principe Wanneer men bijvoorbeeld vaststelt dat in het stofwisselingsgebied de oplossende sulfurische krachten overheersen ( ontstekingen ), dan dient men een geneesmiddel toe om de structurerende pool ( het Sal proces ) te versterken. Zo n geneesmiddel wordt bereid uit het wortelgebied, bijvoorbeeld van Geum urbanum ( gewoon nagelkruid ). Vanuit de natuursubstantie beschouwd wordt hier een proces ingezet dat tegengesteld is aan wat zich afspeelt bij de zieke mens. Toediening van het gelijkende principe Hierbij komt het therapeutische principe overeen met wat bij de zieke mens overheerst. In het geval van ontstekingsprocessen ( vervloeiing, te veel stofwisseling ), dient men een warmtedragend mineraal toe, zoals Sulfur ( zwavel ). Het lijkt of hiermee de oplossende stofwisselingsprocessen worden versterkt, maar in werkelijkheid wordt het organisme aangezet om het structurerende principe, de tegengestelde pool ( zenuw-zintuigstelsel ), te activeren. Toediening van het gezonde voorbeeld Hier is het therapeutische principe dat aan het organisme een gezond, evenwichtig voorbeeld wordt aangereikt. Deze middelen worden typische geneesmiddelen genoemd ; een voorbeeld hiervan is Filices/Salices comp. ( Digestodoron ). In dit preparaat zijn enerzijds varens en anderzijds wilgenbladeren verwerkt. Deze planten hebben eenzelfde focus, maar vertonen tevens een duidelijke polariteit ten opzichte van elkaar. De substanties worden aan een bepaald farmaceutisch proces onderworpen : digestio ( zie blz. 22 ), dat evenwicht brengt, maar gericht is op het stofwisselingssysteem.

13 22 23 De antroposofische farmacie en haar processen De arts tracht in zijn diagnose te bepalen wanneer en waarom de zieke uit zijn evenwicht is geraakt en welke processen hem kunnen helpen dit evenwicht terug te vinden. Dit veronderstelt een goede kennis van de natuursubstanties om het juiste geneesmiddel te kunnen kiezen. De apotheker gaat uit van de natuurlijke substanties met hun specifieke proceskwaliteiten. Hij onderwerpt ze aan een farmaceutisch proces om de krachten van de substantie opneembaar te maken voor het menselijke organisme. Tegelijk ontsluit of versterkt hij de geneeskrachtige eigenschappen ervan. Hij kiest hierbij een bepaald farmaceutisch proces, afhankelijk van de actieve bestanddelen die ter beschikking moeten komen of moeten worden versterkt. De keuze is ook afhankelijk van waar de therapeutische werking op gericht is : op een bepaald orgaan, een bepaald systeem van de drieledige functionaliteit of een bepaald niveau van de vierledige organisatie. Op deze manier worden tal van traditionele, maar ook van nieuwe farmaceutische processen toegepast in de antroposofische farmacie. Eigenlijk is de manier waarop de substanties worden verwerkt de essentie. Men zou moeten ophouden te denken dat de substantie op zichzelf het geneesmiddel is. ( R. Steiner ) Het is dus in werkelijkheid het farmaceutische proces dat de therapeutische eigenschappen verleent aan een natuursubstantie. De warmteprocessen Het gebruik van verschillende warmteniveaus bij de bereiding van de oertincturen en van de grondstoffen is een fundamentele karakteristiek van de antroposofische farmacie. Het belang hiervan voor het geneesmiddel steunt op de overeenstemming tussen de organische processen binnen het drieledig menselijk organisme en de processen die in de natuur aanwezig zijn. Dankzij de warmteprocessen kan zo een brug geslagen worden tussen de natuursubstantie en de ziekte, waardoor het geneesmiddel de zelfgenezingskrachten in het organisme kan induceren en ondersteunen Warmteprocessen in vloeibaar milieu ( vochtige warmteprocessen ) Maceratie Maceratie is een koude extractiemethode, zonder toevoeging van warmte. Het verwerken van zulke extracten vraagt een behoorlijke inspanning van het organisme, vergelijkbaar met het verteren van rauwkost. Om deze redenen worden maceraten met name ingezet om het zenuw-zintuigstelsel te stimuleren ( koude pool ). Digestio Digestio betekent verteren en wordt uitgevoerd in een gesloten systeem bij een temperatuur van 37 C. Er ontstaat in het extractiemiddel een soort kringloop tussen verdampen en condenseren. De substanties worden hierdoor ( gedeeltelijk ) afgebroken en omgezet. Dankzij dit proces worden de substanties geopend en toegankelijk gemaakt voor ritmische processen. Geneesmiddelen bereid via digestio oriënteren zich in het bijzonder op het ritmische systeem, zoals de bloedsomloop. Infusum ( infuus ) Door het overgieten van het plantmateriaal met kokend water en laten trekken, komen bepaalde vluchtige bestanddelen vrij. Het is een proces dat de substantie voorbereidt op een werking in het stofwisselingssysteem. Infusies worden dikwijls gebruikt bij indicaties in het gebied van de spijsvertering en het kliersysteem. Decoctum ( afkooksel ) Door het koken van plantenmateriaal ( bijvoorbeeld wortel of bast ) in een gesloten milieu met terugvloeikoeler, bereikt men dat harde plantendelen zich sterk openen. Tijdens dit kookproces worden bepaalde substanties vernietigd, andere worden omgevormd en opnieuw in oplossing gebracht. De vluchtige bestanddelen blijven ook in het extract, omdat deze condenseren in het koelcircuit. Het menselijk organisme krijgt op deze manier gemakkelijker toegang tot de substanties in kwestie. Vooral het stofwisselingssysteem wordt aangesproken door afkooksels. Destillatio ( destillatie ) Bij het destilleren vindt er een volledige scheiding plaats tussen de vluchtige en de niet-vluchtige bestanddelen van de plant. Deze vluchtige delen, zoals de etherische oliën, worden door een koeler geleid en daardoor gecondenseerd en opgevangen. Deze destillaten oriënteren zich ook op het stofwisselingssysteem, maar ondersteunen eveneens het warmteorganisme ( ik-organisatie ) vanuit hun relatie met de warmte. Droge warmteprocessen Tostum ( roosteren ) Het roosteren is eigenlijk een droge destillatie. Vooreerst komen de vluchtige aromatische substanties te voorschijn. Ze scheiden zich af uit de grondstof, en verbinden zich vervolgens door condensatie opnieuw met de vaste restsubstantie, wanneer het roosteren in een gesloten milieu wordt uitgevoerd. Hier vinden we de twee polariteiten sal en sulfur terug zoals bij een ( vloeistof ) destillatie, met dit verschil dat bij dit laatste proces de vluchtige delen zich niet weer opnieuw verbinden met de uitgangssubstantie. De geroosterde producten stimuleren het stofwisselingssysteem bij verteringsproblemen. Carbo ( verkolen ) Verkolen is het verhitten van een stof zonder dat er zuurstof bijkomt. Alle vluchtige bestanddelen verdwijnen, alleen de ( koolstof )structuur van de materie blijft over. Dit is een stap verder dan het roosteren. De aldus behandelde substanties stimuleren in het bijzonder de stofwisseling, vooral op het niveau van het verteringskanaal en de nieren, de specifieke organen van het gewaarwordingslichaam of het astrale lichaam. Cinis ( verassen ) De as is het resultaat van de toepassing van de hoogste graad van warmte op organisch materiaal. In dit proces verdwijnen zowel de structuur als de vluchtige bestanddelen van de uitgangssubstantie. Het eindproduct bestaat enkel nog uit zouten, die de anorganische basis vormen van de plant. We hebben hier dus te maken met basissubstanties die nodig waren voor de beginstructuur van de plant. De samenstelling van de zouten verschilt van plant tot plant. Dit farmaceutisch proces correspondeert met het verbrandingsproces dat zich manifesteert in de ademhaling. De substanties die bij het Cinis-proces overblijven, worden aangewend bij longaandoeningen. Farmaceutisch proces Maceratio Digestio Infusum Decoctum Destillatio Tostum Carbo Cinis Warmtegraad C 37 C ± 90 C ± 100 C Stoom ± 100 C C > 200 C > 500 C Uitgangsstof Verse planten, alle delen Verse planten, vooral bladeren en bloemen Gedroogde bladeren en bloemen Gedroogde wortels, bast, zaden Alle plantendelen Alle delen Alle delen Alle delen, behalve zaden Voornaamste werkingsgebied Zenuw-zintuigsysteem Ritmisch systeem Klieren Maag en darmen Verteringssysteem Verteringsfuncties : lever Nierfunctie Longgebied ( ademhaling )

14 24 25 Het dynamiseren of potentiëren Het potentiëringsproces is ontdekt en uitgewerkt door Samuel Hahnemann ( ). De homeopathische geneesmiddelen maken deel uit van de antroposofische farmacopee, met dit verschil dat ze voorgeschreven worden vanuit een verschillend uitgangspunt ( zie blz. 12 en 13 ) en dat ze bereid worden volgens bijzondere procedures. Het potentiëren bestaat uit twee processen : verdunnen en dynamiseren. Er wordt een decimale verdunning ( = 1/10 ) toegepast. Na iedere verdunningstrap volgt een manuele dynamisatie ( in vloeibaar milieu ) waarvan de duur afhangt van de oorsprong van de grondstof. Daarna volgt een rustpauze, alvorens over te gaan naar een volgende verdunningstrap. Het proces ontleent zijn ritmische karakter aan de afwisseling van de fasen ( verdunning, dynamisering en rust ), maar ook aan de ritmische beweging zelf die de bereider uitoefent op de vloeistof. Dit is wezenlijk anders dan bij een mechanisch schudden. Bovendien heeft de ervaring aangetoond dat het gunstig is om rekening te houden met de kosmische ritmes ( uur van de dag, stand van de planeten ). Samengevat kan men zeggen dat het potentiëren aan de uitgangssubstantie ( die per definitie in een sal-toestand verkeert ) een nieuwe mercuriële kwaliteit verleent, die haar opneembaar maakt voor het drieledig menselijk organisme. Naar gelang de hoogte van de potentietrap zal het geneesmiddel inwerken op de verschillende functionele systemen : lage potenties ( D1-D6 ) : stofwisselings- en ledematensysteem, middenpotenties ( D8-D15 ) : ritmisch systeem, hoge potenties ( D20-D30 ) : zenuw-zintuigstelsel. De metaalprocessen De metalen spelen een essentiële rol in de antroposofische therapie. Reeds in de middeleeuwen erkenden de alchemisten het belang van deze substanties. Op dezelfde manier als voor de andere natuurrijken is het gebruik van de metalen gebaseerd op het inzicht in de verwantschap tussen hun ontstaansprocessen ( of wordingsgeschiedenis ) en die van het menselijke organisme. Hierdoor is het mogelijk een exacte overeenkomst vast te stellen tussen elk metaal en de verschillende organen 4. De metalen worden bereid volgens verschillende processen. De metaalspiegel Metaalspiegel in vloeibaar milieu Men gaat uit van een oplossing van een metaalzout. Door een chemisch reductieproces laat men het metaal neerslaan op de wand van het recipiënt. Na drogen wordt het in metallische toestand afgeschraapt. Metaalspiegel door verdampen ( sublimeren ) Het metaal in vaste toestand wordt verwarmd tot het smelt en daarna verdampt. Deze damp laat men condenseren op een koud oppervlak, waardoor een metaalspiegel ontstaat die dan afgeschraapt wordt. Door toepassing van deze twee processen verliest het metaal zijn sal-structuur en wordt meer toegankelijk voor het menselijke organisme, en in het bijzonder voor de ik-organisatie. Gevegetabiliseerde metalen Dit door Rudolf Steiner geïntroduceerde procédé betekent een werkelijke innovatie in de bereiding van geneesmiddelen. Het gaat hier om een potentiëring van een metaal door een plant. Door dit proces wordt de substantie gebracht in het gebied van het leven, waardoor een grotere toegankelijkheid voor het menselijke organisme tot stand komt. Een bepaalde plant en metaal worden gekozen afhankelijk van hun procesmatige affiniteit. Eerst wordt het metaal in een geschikte vorm gebracht, waardoor het gemakkelijk opneembaar is voor de plant. Vervolgens wordt de bodem waarop de plant wordt ingezaaid, ermee behandeld. Wanneer de plant tot rijpheid is gekomen ( in het algemeen : tot bloei ) wordt zij geoogst en gecomposteerd. In de daaropvolgende lente wordt opnieuw gezaaid en wordt deze compost gebruikt als bemesting van de bodem ; dit is de tweede generatie van die plant. Dit proces van oogsten, composteren en bemesten wordt nog een laatste maal herhaald. De derde generatie van de plant dient dus voor de bereiding van het eindproduct. De gevegetabiliseerde metalen worden met name gebruikt als voorbehandeling van de therapie met het zuivere metaal. Zij zijn immers beter assimileerbaar en, zoals eerder vermeld, richten zij zich in de eerste plaats op het astrale lichaam ( daar waar de metalen zelf eerder appelleren aan de ik-organisatie ). Composities van mineralen naar een plantmodel Ook hier gaat het om iets nieuws, typisch voor de antroposofische farmacie. In deze preparaten tracht men het proces dat typisch is voor een plant, door een compositie van verschillende mineralen te kopiëren of na te bootsen. Zo is bijvoorbeeld de grondstof Solutio Ferri comp. samengesteld uit een precies mengsel van ijzer, kalium en natrium, elementen die een essentiële rol spelen in de brandnetel, Urtica dioica. Deze geneesmiddelen werken dieper in dan hun plantaardige analogen, omdat zij appelleren aan de ik-organisatie. De type-geneesmiddelen of geneesmiddelen voor typische ziekten De idee achter deze geneesmiddelen is eveneens eigen aan de antroposofische geneeskunde 6. Die idee berust op het vermogen van het menselijke organisme tot zelfregulering, zoals eerder beschreven. Meer bepaald berust deze op de mogelijkheid om een fysiologisch evenwicht te handhaven of te herstellen ( salutogenese ). Deze geneesmiddelen bieden een orgaanfunctie of een systeem ( stelsel ) het gezonde voorbeeld aan. Aangezien iedere functie zich in een labiel evenwicht bevindt tussen twee polaire kwaliteiten, moet vooral het middengebied gestimuleerd worden. De samenstelling van de typische geneesmiddelen berust op een diepgaand begrijpen van die orgaanfunctie, zowel op fysiologisch als op psycho-spiritueel gebied. Omdat deze typische geneesmiddelen niet zijn geconcipieerd om te werken tegen een bepaalde ziekte, is het moeilijk om indicaties op de gebruikelijke manier te formuleren. Als basisgeneesmiddelen zijn zij immers in staat aandoeningen van tegengestelde of polaire aard te behandelen of te voorkomen. Zo is Filices/Salices comp. ( Digestodoron ) zowel bij constipatie als bij diarree aangewezen. De farmaceutische processen die worden toegepast bij de bereiding van deze geneesmiddelen, zijn zo gekozen dat de verschillende substanties waaruit zij zijn samengesteld, tot een nieuwe eenheid verwerkt worden. Deze eenheid is georiënteerd op het ritmische systeem van het menselijk organisme. Het zijn dus zowel de farmaceutische processen als de uitgangssubstanties zelf die het mogelijk maken dat een geneesmiddel ontstaat dat zich perfect aanpast aan de duidelijk bepaalde orgaanfunctie. Als voorbeelden kunnen hier genoemd worden : Chelidonium cum Curcuma ( Choleodoron ), Filices/Salices comp ( Digestodoron ), Ferrum-Quarz, ( Biodoron ).