Samen werken aan een schone toekomst Transitie naar een duurzame energiehuishouding

Transcriptie

1 Samen werken aan een schone toekomst Transitie naar een duurzame energiehuishouding Handleiding Tender UKR Naar energieneutraal wonen Januari 2008

2 Introductie 3 Hoofdstuk 1 Achtergrond van de subsidieregeling Transitie naar een duurzame energiehuishouding Welke transitie-experimenten komen voor subsidie in aanmerking Hoeveel subsidie kunt u ontvangen Beperkingen en specifieke voorwaarden Beoordelingscriteria 6 Hoofdstuk 2 Subsidie aanvragen De procedure in zes stappen De onderdelen van de subsidieaanvraag Als uw project subsidie krijgt toegekend 9 Erkende transitiepaden 11 Toelichting samenwerkingsovereenkomst 13 MKB-Toets 15 Verklarende woordenlijst 18 2

3 Introductie De Unieke Kansen Regeling (UKR) is onderdeel van het programma Energietransitie. De regeling stimuleert experimenten die een bijdrage leveren aan de transitie naar een duurzame energiehuishouding. In nauwe samenwerking met het Platform Energiebesparing Gebouwde Omgeving (PeGO) is een tender UKR Naar energieneutraal wonen opgezet. Deze tender richt zich specifiek richt op innovatieve projecten in de woningbouw die aansluiten bij de ambities van PeGO. SenterNovem voert deze tender uit in opdracht van de ministeries van VROM / Wonen, Wijken en Integratie en Economische Zaken. In hoofdstuk 1 leest u hoe de regeling in elkaar zit, welke projectvormen en samenwerkingsvormen voor subsidie in aanmerking komen en welke beoordelingscriteria er zijn. Hoofdstuk 2 vertelt u in zes stappen hoe u subsidie kunt aanvragen en geeft een overzicht van de onderdelen waaruit een subsidieaanvraag bestaat. Verder treft u bij deze handleiding een bijlage aan die een overzicht van goedgekeurde transitiepaden bevat. Tot slot bevat deze handleiding een MKB-toets en een verklarende woordenlijst. Deze lijst geeft een omschrijving van de onderstreepte begrippen uit de handleiding. 3

4 1. Achtergrond van de subsidieregeling 1.1 Transitie naar een duurzame energiehuishouding De Unieke Kansen Regeling geeft ondersteuning aan transitie- experimenten die bijdragen aan de overgang naar een duurzame energiehuishouding in Nederland. Experimenten die voor ondersteuning in aanmerking willen komen, dienen op een erkend transitiepad te liggen. De erkenning van deze transitiepaden is na uitgebreid overleg met marktpartijen, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties in Nederland tot stand gekomen. De criteria voor erkenning van transitiepaden zijn: substantie Het pad moet in potentie in 2020 tenminste 10 procent van de geformuleerde ambitie op de betreffende hoofdroute waar het onder valt kunnen realiseren. De hoofdroutes worden hierna toegelicht. robuustheid Het pad moet in verschillende wereldbeelden realiseerbaar zijn, ofwel niet te zeer afhankelijk zijn van een rooskleurige inschatting van externe factoren. systeeminnovatie Het transitiepad moet bijdragen aan innovatie van de energiehuishouding op systeemniveau (d.w.z. een meer dan marginale verbetering). economie Het moet aannemelijk zijn dat het transitiepad over het geheel, d.w.z. van marktintroductie tot volle marktpenetratie, een maatschappelijk voordeel oplevert. draagvlak Het moet aannemelijk zijn dat het transitiepad maatschappelijk aanvaard wordt en dat er in het bedrijfsleven bereidheid is om hierin te investeren. De erkende transitiepaden zijn in vijf hoofdroutes ondergebracht. Een overzicht van routes en bijbehorende paden vindt u in bijlage 1. De overheid zal haar energieën voor innovatiebeleid, gericht op een duurzame energiehuishouding, in de komende jaren steeds meer concentreren op deze hoofdroutes. 1.2 Welke transitie-experimenten komen voor subsidie in aanmerking? Transitie-experimenten dienen op een erkend transitiepad te liggen om voor subsidie in aanmerking te komen. Een uitgebreid overzicht van de transitiepaden vindt u in de bijlage. Voor de tender UKR Naar energieneutraal wonen worden alleen experimenten op het transitiepad EGG1 Energiebesparing gebouwde omgeving gevraagd. Daarbij is deze tender beperkt tot renovatieprojecten en nieuwbouwprojecten in de woningbouw. De transitiepaden vormen een momentopname van het transitieproces tot nu toe. In het vervolg van de energietransitie is rekening gehouden met veranderingen als gevolg van de dynamiek van de maatschappij. Hierdoor kunnen nieuwe transitiepaden geformuleerd en toegevoegd worden en bestaande paden verdwijnen. Aanleiding voor het verdwijnen van een pad kan gebrek aan interesse van (markt)partijen zijn of wanneer wordt aangetoond dat een dergelijk pad niet bijdraagt aan de overgang naar een duurzame energiehuishouding. Daarnaast wordt uw subsidieaanvraag beoordeeld op de mate waarin het project bijdraagt aan een duurzame energiehuishouding. Dit is een samenspel van economische, ecologische en sociale aspecten. Deze aspecten zijn deels al meegewogen bij de erkenning van de transitiepaden. In paragraaf 1.5 worden deze aspecten nader toegelicht.. 4

5 Laat uw projectidee eerst toetsen! Aanvragen voor de Unieke Kansen Regeling kunt u indienen bij SenterNovem. Niet alle aanvragen voor transitieexperimenten komen echter in aanmerking voor subsidie. Het is daarom verstandig dat u, vóórdat u het aanvraagformulier invult en uw projectplan opstelt, eerst uw projectidee laat bekijken door SenterNovem. Na onze analyse krijgt u duidelijke aanbevelingen en kunt u snel beoordelen of het zinvol is een subsidieaanvraag in te dienen. U kunt uw conceptaanvraag ook met een projectadviseur van SenterNovem bespreken. Onze adviezen zijn gratis en vrijblijvend. Alle informatie die u ons verstrekt, wordt vertrouwelijk behandeld. Op de website vindt u het ideeformulier. Hiermee kunt u het projectidee eenvoudig indienen. 1.3 Hoeveel subsidie kunt u ontvangen? De subsidie bedraagt maximaal 40 procent van de extra investeringskosten. Dit zijn de meerkosten van het project ten opzichte van een in technisch opzicht vergelijkbare investering maar waarmee niet hetzelfde niveau van milieubescherming kan worden bereikt. Bij de berekening van de meerkosten worden eventuele besparingen en opbrengsten in de eerste vijf jaar na ingebruikname verrekend. Voor de tender UKR naar energieneutraal wonen kunt u uitgaan van de volgende referentiesituaties: Nieuwbouw: een woning met EPC=0,8. Een overzicht van referentiewoningen is terug te vinden in de brochure referentiewoningen nieuwbouw van SenterNovem. Deze is te downloaden via de website: Renovatie bestaande bouw: de referentiewoningen die beschreven zijn in de brochure voorbeeldwoningen bestaande bouw 2007 van SenterNovem en die voorzien zijn van het energiebesparingspakket van huidig naar comfort. Deze is te downloaden via de website: Investeringen die aanvullend zijn ten opzichte van de maatregelen in de referentiewoningen kunnen in de begroting worden opgevoerd. Onder de investeringskosten vallen kosten voor: Bedrijfsterreinen Bedrijfsgebouwen inclusief centrale voorzieningen Aangeschafte machines en apparatuur Verbruikte materialen en hulpmiddelen Onderhoud en inspectie, administratie en beheer, ontmanteling, onvoorziene reparaties, verplichte milieumonitoring en verzekeringen Geleidelijk opstarten en in gebruik nemen van het project en daartoe te rekenen productiekosten Rechten van intellectuele eigendom Diensten geleverd door derden De verrekening van besparingen en opbrengsten betreft bijvoorbeeld de besparing op brandstoffen, de opbrengst van bijproducten, een afvalstroom met restwaarde, reductie van grond- en hulpstoffen, besparing op dakbedekking door het gebruik van PV-panelen en bijvoorbeeld de besparingen op onderhoud. 1.4 Beperkingen en specifieke voorwaarden In de regeling is een aantal beperkingen en voorwaarden opgenomen. De belangrijkste zijn: Het voorgestelde transitie-experiment dient op een erkend transitiepad liggen. In de coalitie die het transitie-experiment gaat uitvoeren, moet een marktpartij de hoofdaanvrager zijn. Verder moet een niet marktpartij (kennisinstelling, gemeente etc) participeren in het samenwerkingsverband. De subsidie voor kosten van derden mag niet meer bedragen dan 50 procent van de som van de per kostensoort berekende investeringskosten verminderd met de referentiekosten. Projecten die andere subsidie van het ministerie van Economische Zaken ontvangen komen niet in aanmerking voor subsidie uit de Unieke Kansen Regeling. Dit geldt niet voor de WBSO-regeling. Dit is namelijk geen subsidie, maar een vermindering op de belastingafdracht. Subsidies van overige bestuursorganen (bijvoorbeeld 5

6 gemeenten, provincies, productschappen, waterschappen, het Rijk, de Europese Unie, etc.) mogen cumuleren met de UKR subsidie tot maximaal 40 procent van de meerkosten. Het voordeel uit Groen beleggen wordt aangemerkt als investeringssteun. Deze steun mag cumuleren met de UKR subsidie tot maximaal 40 procent van de meerkosten. De volgende aanvullende voorwaarden gelden voor de tender UKR naar energieneutraal wonen : Projecten moeten gericht zijn op de bouw van nieuwe woningen of de renovatie van bestaande woningen. Projecten moeten uit tenminste vijftig woningen bestaan. De CO 2 -reductie van het project bedraagt ten minste 45 procent ten opzichte van het normenergieverbruik in Het normenergieverbruik is terug te vinden in de bijlage van het modelprojectplan dat specifiek voor deze tender is opgesteld (zie onderdeel 2.2 van deze handleiding). Bij de berekening van de CO 2 -reductie tellen zowel het gebouwgebonden energieverbruik als het gebruikersgebonden energieverbruik mee. De CO 2 -reductie als gevolg van duurzame opwekking kan worden meegenomen voor zover de opwekking direct gekoppeld is aan de stichting en exploitatie van het project. Voor nieuwbouwprojecten mag de beoogde EPC maximaal 0,55 zijn. Bij renovatie van bestaande woningen moet de energielabelklasse voor aanvang van renovatie C of lager zijn, en na renovatie energielabelklasse A of hoger. 1.5 Beoordelingscriteria De algemene beleidsdoelstelling voor energie van het ministerie van Economische Zaken luidt: Het bevorderen van een doelmatige en duurzame energiehuishouding in Nederland. Het programma Energietransitie beoogt de transitie naar een duurzame energiehuishouding te bewerkstelligen. Met de Unieke Kansen Regeling worden experimenten ondersteund die de eerste stappen op een erkend transitiepad markeren. Deze transitie-experimenten beogen na te gaan hoe een nieuw (deel van) energiesysteem zich in een concrete praktijksituatie gedraagt en hoe de omgeving daarop reageert. Een transitie-experiment wordt uitgevoerd door een coalitie waarbij een marktpartij leidend is. Transitie-experimenten worden beoordeeld op de mate waarin het project bijdraagt aan een duurzame energiehuishouding in economisch, ecologisch en sociaal opzicht. Deze aspecten zijn deels al meegewogen bij de erkenning van de transitiepaden. De ecologische en sociale aspecten van duurzaamheid spelen een rol bij de beoordeling en rangschikking van de projecten. Subsidieaanvragen worden binnen deze tender op de volgende aspecten beoordeeld: De omvang van het project. De mate waarin het project bijdraagt aan de CO 2 -reductie, waarbij het energieverbruik bestaat uit de som van het gebouwgebonden energieverbruik, het gebouwafhankelijke gebruikersenergieverbruik en het huishoudelijk energieverbruik. Een uitgebreide toelichting op de berekening vindt u terug in het model projectplan. Bij nieuwbouwwoningen: de mate waarin het project een betere energieprestatiecoëfficiënt (EPC) realiseert. De mate waarin het project andere verbeteringen tot stand brengt dan strikt energetische. Daarbij kunt u denken aan de duurzaamheid van de gebruikte materialen en grondstoffen en aan de sociale aspecten van uw project. Sociale aspecten zijn bijvoorbeeld de verbetering van comfort, woonkwaliteit, gezondheid en binnenmilieu en verbetering van de kwaliteit van de wijk. De mate waarin het project bijdraagt aan het toepassen van duurzame warmte. De slaagkans en het innovatieve vermogen van het project. Voor een vergaande CO 2 -reductie in de gebouwde omgeving zijn een goede afstemming in het gehele ontwerp- en bouwproces en slimme samenwerkingsvormen tussen betrokken partijen noodzakelijk. Bij de beoordeling van uw project zal daarom gekeken worden naar de kwaliteit van de deelnemende partijen en de beschreven projectaanpak. Daarnaast moet u aangeven hoe u de opgedane kennis en ervaring met anderen wilt delen en gebruiken in vervolgprojecten. 6

7 2. Subsidie aanvragen 2.1 De procedure in zes stappen Stap 1 SenterNovem benaderen Heeft u een projectidee? Op de website kunt u uw projectidee in één à twee A4-tjes invullen. Het is verstandig om uw projectidee voor te leggen aan SenterNovem voordat u het aanvraagformulier invult en een projectplan opstelt. U krijgt na onze analyse duidelijke aanbevelingen en u kunt snel beoordelen of het zinvol is een subsidieaanvraag in te dienen. Onze adviezen zijn gratis en vrijblijvend. Alle informatie die u ons verstekt wordt vertrouwelijk behandeld. Het is ook mogelijk om uw project voor te bespreken met leden van het Platform Energiebesparing Gebouwde Omgeving (PeGO). Zij kunnen u adviseren bij de opzet van uw project en het vinden van de juiste partners. Meer informatie over de ondersteuning die PeGO u kan bieden vindt u terug op: Stap 2 Subsidieaanvraag indienen Een subsidieaanvraag bestaat uit een aanvraagformulier en de benodigde bijlagen, waaronder een projectplan (waarin de criteria zijn uitgewerkt) en een modelbegroting. U kunt uw subsidieaanvraag per post naar SenterNovem sturen of persoonlijk afgeven aan de balie van een van de locaties van SenterNovem. De tender UKR naar energieneutraal wonen kent voorlopig één openstelling. De sluitingsdatum vindt u terug op de website De aanvragen moeten uiterlijk op de sluitingsdatum (voor uur) van de betreffende indieningperiode bij SenterNovem binnen zijn. Dit geldt ook voor aanvragen die u per post verstuurt. Wij adviseren u dringend om uw aanvraag ruim van tevoren in te dienen. Wij verzoeken u met het papieren exemplaar ook een elektronische versie mee te sturen op CD-ROM of DVD. Eventueel bestaat er ook de mogelijkheid een vormvrij verzoek in te dienen. Stap 3 Is uw aanvraag volledig? Als uw aanvraag bij SenterNovem binnen is, controleren wij of deze aan alle formele voorwaarden voldoet. Is de aanvraag volledig ingevuld, ondertekend en voorzien van alle benodigde bijlagen? Is dit niet het geval, dan krijgt u eenmalig de mogelijkheid uw aanvraag binnen enkele dagen aan te vullen. Als uw aanvraag niet binnen de gestelde termijn volledig is, kunnen wij deze niet verder in behandeling nemen. Stap 4 Toetsing aan de vereisten Vervolgens toetsen wij of uw aanvraag voldoet aan de vereisten van de regeling. Is dit het geval, dan kan uw project formeel in aanmerking komen voor subsidie. Is dit niet het geval, dan wordt uw aanvraag afgewezen. Stap 5 Beoordeling van de aanvraag SenterNovem legt de ingediende projecten ter beoordeling voor aan een onafhankelijke adviescommissie. Deze commissie rangschikt de voorstellen aan de hand van het criterium: De bijdrage aan een duurzame energiehuishouding uitgedrukt in de ecologische, economische en sociale aspecten van duurzaamheid. Stap 6 Uitsluitsel over toekenning of afwijzing De beoordeling van en berichtgeving over de Unieke Kansen Regeling neemt na de tendersluiting maximaal dertien weken in beslag. Binnen deze termijn krijgt u uitsluitsel over de toekenning of afwijzing van uw subsidieaanvraag. 7

8 2.2 De onderdelen van de subsidieaanvraag Om projecten inhoudelijk en financieel te kunnen beoordelen, zijn alle onderdelen van de subsidieaanvraag nodig. Daarbij is het belangrijk dat alle projectplannen en begrotingen op dezelfde manier zijn opgesteld. Daarom is voor diverse onderdelen van de aanvraag een model beschikbaar. Deze modellen kunt u downloaden van internet, via of opvragen bij SenterNovem. Een subsidieaanvraag bestaat uit: Het aanvraagformulier Bijlage 1: deelnemersformulier Bijlage 2: projectplan Bijlage 3: begroting Bijlage 4: transitieverklaring Bijlage 5: leereffectverklaring Bijlage 6: samenwerkingsovereenkomst, uitbestedingsovereenkomst of intentieverklaring (indien van toepassing) Bijlage 7: bewijs van inschrijving in het handelsregister van de Kamer van Koophandel (indien van toepassing) Bijlage 8: jaarverslag, bewijs van financiering van het eigen aandeel Het aanvraagformulier Het aanvraagformulier is het eerste officiële stuk van de aanvraag. Op het aanvraagformulier staan de gegevens van de aanvrager (penvoerder) en de namen van projectpartners. Op het aanvraagformulier staat een toelichting bij de vragen. SenterNovem stuurt alle correspondentie naar de penvoerder. De penvoerder moet het aanvraagformulier rechtsgeldig ondertekenen. Bijlage 1: Deelnemersformulier Voor uw samenwerkingsverband, vult u op dit formulier de gegevens in van de deelnemers. Deze bijlage hoeft niet ondertekend te worden. Bijlage 2: Projectplan Uw subsidieaanvraag wordt inhoudelijk beoordeeld op grond van het projectplan. Dit projectplan moet een gedetailleerd beeld geven van het project en volgens een vast stramien zijn opgesteld. Hiervoor is een apart modelprojectplan beschikbaar (zie Dit modelprojectplan wijkt af van dat voor de reguliere UKR-tenders.Wij adviseren u voordat u een aanvraag indient, een concept van uw projectplan te bespreken met een adviseur van SenterNovem. Bijlage 3: Begroting In het voorgeschreven begrotingsmodel (zie: geeft u de kosten van uw project aan. U dient van alle partners een begroting op te sturen. Bij de Unieke Kansen Regeling zijn de meerkosten van de investering ten opzichte van een referentiesituatie subsidiabel. Het begrotingsmodel biedt u de gelegenheid uw project te vergelijken met een referentiesituatie. Over de subsidiabele extra investeringskosten ontvangen de aanvragers 40 procent subsidie. Bij de begroting van de penvoerder dient u een samenvatting te geven van de totale kosten van het project. Bijlage 4: Transitieverklaring U dient aan te geven op welk(e) transitiepad(en) het project van toepassing is en aan te geven wat de bijdrage van het transitie-experiment is aan het transitiepad. Bijlage 5: Leereffectverklaring U dient voor alle deelnemers en het samenwerkingsverband als geheel aan te geven welke leereffecten met het project worden bereikt. 8

9 Bijlage 6: Samenwerkingsovereenkomst, uitbestedingsovereenkomst of intentieverklaring. Omdat u een project samen met één of meer partners gaat uitvoeren zijn goede afspraken belangrijk. Voor de beoordeling van de projecten is het van belang dat de verschillende partijen de activiteiten uit het projectplan ook daadwerkelijk zullen uitvoeren. Daarom is bij alle projectenaanvragen voor de UKR een overeenkomst tussen de projectdeelnemers noodzakelijk. De regeling stelt eisen aan nationale, internationale en uitbestedingsovereenkomsten. In de bijlage Toelichting samenwerkingsovereenkomst staat welke overeenkomst(en) voor uw project verplicht zijn. SenterNovem adviseert u dringend om de overeenkomsten tijdig af te sluiten. De getekende overeenkomst(en) moet u bij de subsidieaanvraag voegen. Bijlage 7: Bewijs van inschrijving in het handelsregister Kamer van Koophandel Dit is alleen noodzakelijk voor bedrijven die korter dan een jaar bestaan en geen jaarverslag hebben. Bijlage 8: Jaarverslag / Bewijs van financiering eigen aandeel Het is voor de subsidieverlening van belang dat u financieel in staat bent om het project uit te voeren. Daarom moet u van alle partners het meest recente jaarverslag bijvoegen. Als dit via internet verkrijgbaar is, of als u dit al eerder aan SenterNovem heeft verstrekt, kunt u hiernaar verwijzen. Starters kunnen volstaan met een openingsbalans en een businessplan. U dient met bewijsstukken aannemelijk te maken dat u en de samenwerkende partijen het eigen aandeel in het project kunnen financieren. 2.3 Als uw project subsidie krijgt toegekend Als uw project voor subsidie in aanmerking komt, krijgt u dit bedrag niet in één keer uitgekeerd, maar in delen op basis van declaraties. Uw samenwerkingsverband komt bij aanvang van het project in aanmerking voor een voorschot van 25 procent van het subsidiebedrag. Verder kunt u gedurende het project voorschotsverzoeken indienen voor gemaakte en betaalde kosten. Het voorschotbedrag moet minimaal euro bedragen. In totaal zal het bedrag aan voorschotten maximaal 80 procent zijn van het subsidiebedrag bij de start van het project. De laatste 20 procent van het subsidiebedrag wordt bij vaststelling van het project uitbetaald. Als uw project gesubsidieerd wordt, dient u aan een aantal verplichtingen te voldoen. De belangrijkste zijn: U houdt een adequate projectadministratie bij, inclusief sluitende urenadministratie (ook voor machines of apparatuur die niet uitsluitend zijn aangeschaft voor het project). U voert het project uit volgens het projectplan en conform de bepalingen in de beschikking. Voor eventuele wijzigingen in de uitvoering van het project vraagt u vooraf schriftelijk toestemming aan SenterNovem. U zorgt voor adequate tenaamstelling en bescherming van intellectuele eigendomsrechten die uit het project voortvloeien. Vervreemding van intellectueel eigendomsrecht en andere rechten die uit het project voortvloeien, is niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke ontheffing van SenterNovem. Deze ontheffingsplicht geldt tot vijf jaar na afsluiting van het project. Ontbinding van de rechtspersoon of verplaatsing van de statutaire zetel naar het buitenland is niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke ontheffing van SenterNovem. Gedurende het project rapporteert u ieder half jaar schriftelijk volgens een voorgeschreven model over de voortgang van het project. Aan het einde van het project verstrekt u binnen een half jaar een eindverslag en een eindafrekening. Voor projecten die meer dan euro subsidie ontvangen verstrekt u ook een accountantsverklaring. Aanvullend dient u een openbare tussenrapportage af te leveren na afloop van de belangrijkste projectfasen. SenterNovem kan deze op verzoek ter beschikking stellen aan derden. De openbare rapportages zullen in elk geval ter inzage worden gegeven aan PeGO. 9

10 Investeren in het milieu of energiebesparing loont Om een commercieel succes te maken van uw innovatie bestaat ook verdere ondersteuning: De Energieinvesteringsaftrek (EIA), de Milieu-investeringsaftrek (MIA) en de Willekeurige afschrijving milieu-investeringen (Vamil). De investeerder in energiezuinige of milieuvriendelijke technieken of apparatuur betaalt met deze regelingen minder winst-belasting (vennootschapsbelasting of inkomstenbelasting). Dit voordeel is eenvoudig met één A4 aan te vragen en loopt op tot 14 procent van het totale investeringsbedrag. Misschien is dit ook mogelijk voor uw eigen investeringen. U kunt een voorstel doen om uw innovatie op te nemen op de lijst voor het volgende jaar. Info: en Helpdesk: (EIA) en (MIA\Vamil). Technologische ontwikkeling kost u veel uren. Vaak meer dan gedacht. Gelukkig staat u er niet alleen voor. Met de WBSO hoeft u voor uw speur- en ontwikkelingsuren minder loonbelasting te betalen als u onderzoek doet naar technologische vernieuwingen, daarbij tegen technische knelpunten aanloopt en deze zelf oplost. Info: Helpdesk:

11 Erkende transitiepaden Transitie-experimenten dienen op een erkend transitiepad te liggen om voor subsidie in aanmerking te komen. Voor de tender UKR Naar energieneutraal wonen worden echter alleen experimenten op het transitiepad EGG1 Energiebesparing gebouwde omgeving gevraagd. Daarbij is de tender beperkt tot renovatieprojecten en nieuwbouwprojecten in de woningbouw. De erkende transitiepaden zijn als volgt onder de hoofdroutes georganiseerd. Hoofdroute 1 efficiënt en groen gas Deze hoofdroute is op zoek naar de meest efficiënte toepassingen van aardgas ter voorbereiding op een toekomstige waterstofeconomie, en nieuwe, groene bronnen van gas. EGG1: Energiebesparing gebouwde omgeving Beperking van het gebruik van fossiele energie in woningen en gebouwen door optimaal systeemontwerp,efficiënte conversiesystemen of door toepassing van externe warmtebronnen (aardwarmte, omgevingswarmte of restwarmte van industrie of elektriciteitsopwekking). EGG2: Micro- en mini-warmtekracht Beperking van het gebruik van fossiele energie bij de opwekking van elektriciteit, door gecombineerde opwekking van warmte, kracht en koeling bij de eindgebruikers in woningen en gebouwen (individueel of groepsgewijs). EGG3: Schoon aardgas Verduurzaming van de aardgasketen van aardgasproductie tot gebruik door CO2- emissies op te vangen en op te slaan of als grondstof in te zetten c.q. door waterstof bij te mengen in aardgasstromen. EGG4: Groen gas Productie en gebruik van andere gasvormige energiedragers dan aardgas, zoals biogas en waterstof. Hoofdroute 2 ketenefficiency Deze hoofdroute richt zich op koploper worden in efficiënt energiegebruik door energie-, milieu- en materiaalbesparing te realiseren over de gehele keten, van grondstof tot eindproduct. KE1: Vernieuwing van productiesystemen Verbetering van de energie-efficiency van industriële product- of productieketens door systeemvernieuwing en/of toepassing van doorbraaktechnologie in de warmtehuishouding. KE2: Duurzame Papierketen Verbetering van de energie-efficiency van de productieketen van papier en karton van grondstof tot eindgebruik, door over de keten geoptimaliseerde proces- en productverbetering, recycling van restproducten en verbetering van logistiek. Hoofdroute 3 groene grondstoffen Deze hoofdroute gaat op zoek naar manieren om plantaardig materiaal ( biomassa ) te gebruiken om fossiele energie en grondstoffen te vervangen. GG1 = Duurzame productie en ontwikkeling van biomassa Duurzame productie en ontwikkeling in Nederland van aquatische biomassa, landbouwreststromen en gewassen ten behoeve van bioraffinage, en rendementsverbetering van bestaand biomassagebruik, voor gebruik in energieconversie en als grondstof. 11

12 GG2: Duurzame biomassa import Optimalisatie van de importketen van duurzaam geproduceerde biomassa uit het buitenland, inclusief transportoperaties en voorbehandeling, door het realiseren van fysieke voorzieningen, activiteiten en andere inspanningen, waarbij bij de beoordeling van de duurzaamheid in ieder geval betrokken worden: de levenscyclusanalyse en karakteristieken van het productiegebied (ecologie, landbouw, sociaal-economische ontwikkeling, ontwikkeling van regionale energie- en voedselvraag). GG3: Bewerking van biomassa voor meerdere toepassingen Coproductie bij conversie van groene grondstoffen naar chemicaliën, transportbrandstoffen, elektriciteit en warmte via: bioraffinage fermentatie, enzymatische of chemische omzetting vergassen, pyrolyse, vergisten of bijstook van reststromen GG4: SNG (synthetic natural gas) in aardgasinfrastructuur Omzetting via vergassing of vergisting van biomassa naar een hernieuwbare energiedrager. GG5: Non-food, non-energy toepassingen Innovatieve vervanging van fossiele grondstoffen voor de productie van chemicaliën, materialen en producten (nonfood, non-energy) door: gebruik van groene grondstoffen recycling van materialen efficiëntieverbetering van katalytische (bio)chemische processen dematerialisatie van producten Hoofdroute 4 alternatieve motorbrandstoffen Deze hoofdroute is op zoek naar alternatieve brandstoffen voor personen- en vrachtvervoer, als vervanging van olieproducten. AM1: Aardgas Vervanging van diesel en benzine in motorvoertuigen door aardgas. AM2: Biofuels Vervanging van diesel en benzine in motorvoertuigen door brandstoffen van biologische oorsprong. AM3: Groen gas Vervanging van diesel en benzine in motorvoertuigen door andere gasvormige energiedragers dan aardgas, zoals biogas en waterstof. Hoofdroute 5 duurzame elektriciteit Ontwikkeling van nieuwe, schone en betrouwbare bronnen voor elektriciteit, zoals biomassa, windenergie en andere hernieuwbare energiebronnen. DE1: Biomassa Efficiënte productie van elektriciteit uit brandstoffen van biologische oorsprong. 12

13 Toelichting samenwerkingsovereenkomst De samenwerking tussen de projectpartners dient in een overeenkomst te worden vastgelegd. Daarnaast moet een marktpartij leidend zijn. Verder moet een niet-marktpartij in het samenwerkingsverband participeren. Per samenwerkingvorm worden verschillende eisen gesteld aan de overeenkomst. In deze toelichting vindt u informatie over het soort overeenkomst dat voor uw project van belang is en een uitleg over de inhoud van deze overeenkomst. De overeenkomsten moeten rechtsgeldig ondertekend zijn. Dit betekent dat van elke deelnemende organisatie een daartoe bevoegd persoon de overeenkomst moet ondertekenen. Het maken van een goede overeenkomst en het verkrijgen van de handtekeningen is een tijdrovend proces. SenterNovem adviseert u dringend om de overeenkomsten tijdig af te sluiten. De getekende overeenkomst moet gelijktijdig met de subsidieaanvraag ingediend worden. Conceptovereenkomsten zijn niet toegestaan. Welke overeenkomst is voor u van belang? Bij een Nederlands samenwerkingsverband: Een door alle partners ondertekende samenwerkingsovereenkomst. Een machtiging aan de penvoerder om het project namens de deelnemers in te dienen. Bij een belangrijke uitbestedingsrelatie een door beide partijen getekende overeenkomst tot uitbesteding. Bij een Nederlands samenwerkingsverband waarbij een partij in het buitenland ook activiteiten uitvoert: Een door alle Nederlandse deelnemers ondertekende samenwerkingsovereenkomst. Een machtiging aan de penvoerder om het project namens de Nederlandse deelnemers in te dienen. Bij een belangrijke uitbestedingsrelatie een door beide partijen getekende overeenkomst tot uitbesteding. Een letter of intent van de buitenlandse partij(en). Vanzelfsprekend mag de buitenlandse partner ook de samenwerkingsovereenkomst ondertekenen. Wat houdt de overeenkomst in? Samenwerkingsovereenkomst In een samenwerkingsverband zijn alle rechten en plichten van de betrokkenen vastgelegd. Alle deelnemende partijen moeten de overeenkomst definitief en rechtsgeldig ondertekenen. Zaken die minimaal in de overeenkomst aan bod moeten komen zijn: De deelnemers in het samenwerkingsverband. De doelstelling van de samenwerking. De wijze van samenwerking tussen de verschillende deelnemers. De duur van de samenwerking. De verdeling van het intellectuele eigendom dat voort komt uit het project. De verdeling van kosten en risico s tussen de deelnemers. De verdeling van de subsidie over de deelnemers. U mag voor zover relevant op onderdelen verwijzen naar het projectplan. In de overeenkomst kunnen de deelnemers de penvoerder machtigen om de subsidieaanvraag in te dienen. Wanneer dit niet geregeld is in de samenwerkingsovereenkomst, dan moet een aparte machtiging worden bijgevoegd. Uitbestedingsovereenkomst Bij uitbesteding van essentiële onderdelen van het project aan derden moet u een overeenkomst tot uitbesteding als bijlage bijvoegen. Essentiële uitbestedingen zijn uitbestedingen die een belangrijke bijdrage leveren aan het slagen van het project. Ook uitbestedingen met een grote omvang (meer dan 10 procent) ten opzichte van het totale project vallen hieronder. Bij niet essentiële uitbestedingen kunt u denken aan werkzaamheden zoals standaard analyses en de bouw van een proefopstelling. Niet essentiële uitbestedingen worden bij de beoordeling van de samenwerking buiten beschouwing gelaten. Machtiging De aanvrager (penvoerder) moet door de Nederlandse deelnemers gemachtigd worden om de subsidieaanvraag in te dienen. Wanneer dit niet geregeld is in de samenwerkingsovereenkomst, moet een aparte machtiging worden bijgevoegd. Bij samenwerking met een buitenlandse partner 13

14 moet deze partij minimaal een letter of intent overleggen. Vanzelfsprekend mag de buitenlandse partner ook de samenwerkingsovereenkomst ondertekenen. 14

15 MKB-definitie gebaseerd op EG-Verordening 70/2001 en Verordening 364/ Heeft de aanvrager meer dan 250 medewerkers in dienst? 2. Bedraagt de jaaromzet meer dan EUR 50 miljoen? OF Ja Bedraagt het balanstotaal meer dan EUR 43 miljoen? Geen MKB-er 3. Is de aanvrager een verbonden onderneming (zie bijlage 2)? Ja Blijven de opgetelde waardes van de ondernemingen onder de bij 1 en 2 genoemde grenzen? 4. Is de aanvrager een partneronderneming (zie bijlage 1)? Ja MKB-er

16 Bijlage 1: verbonden onderneming: Bestaat tussen de aanvrager en een andere onderneming de volgende band: Heeft een onderneming de meerderheid van de stemrechten van de aandeelhouders of de vennoten van een andere ondermening? Heeft een onderneming het recht om de meerderheid van de leden van het bestuurs- of leidinggevend of toezichthoudend orgaan van een andere onderneming te benoemen of ontslaan? Heeft een onderneming het recht een overheersende invloed op een andere onderneming uit te oefenen op grond van een met deze onderneming gesloten overeenkomst of een bepaling in de statuten van die andere onderneming? Ja Er is sprake van een verbonden onderneming Heeft een onderneming als aandeelhouder of vennoot op grond van een overeenkomst als enige zeggenschap over de meerderheid van de stemrechten van de aandeelhouders of vennoten van die andere onderneming? Er is geen sprake van een verbonden onderneming. 16

17 Bijlage 2: Partneronderneming Aanvrager is geen Partneronderneming Is sprake van een verbonden onderneming? Heeft een onderneming (op een hoger niveau) alleen of samen met een verbonden onderneming 25% of meer van het kapitaal of de stemrechten van een andere onderneming (op een lager niveau)? Ja Ja Aanvrager is partneronderneming, tenzij: De aanvrager in handen is van een openbare participatiemaatschappij, een risicokapitaalmaatschappij, natuurlijke personen of groepen natuurlijke personen die geregeld risicokapitaal beleggen ( Business angels ) en eigen middelen in niet ter beurze genoteerde ondernemingen investeren, mits de totale investering van deze Business angels in eenzelde onderneming Euro niet overschrijdt. Sprake is van een Universiteit of onderzoekscentrum zonder winstoogmerk Sprake is van een autonome lokale overheid, met een begroting < EUR 10 miljoen en < inwoners Sprake is van een institutionele belegger, met inbegrip van regionale ontwikkelingsfondsen. Aanvrager is geen partneronderneming. 17

18 Verklarende Woordenlijst Deelnemer Een natuurlijke persoon of rechtspersoon die deelneemt in een samenwerkingsverband. Groep Een economische eenheid waarin organisatorisch zijn verbonden: een natuurlijke persoon of privaatrechtelijke rechtspersoon, die direct of indirect: meer dan de helft van het geplaatste kapitaal verschaft aan, volledig aansprakelijk vennoot is van, of overwegende zeggenschap heeft over een of meer rechtspersonen of vennootschappen, en laatstbedoelde rechtspersonen of vennootschappen. Hoofdroute Het beleid over energietransitie is onderverdeeld in vijf hoofdroutes. Een hoofdroute vertaalt een gedeelte van het beleid van energietransitie. Elke hoofdroute behelst een inhoudelijk thema en is onderverdeeld in transitiepaden. Kennisinstelling 1. Een in de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek genoemde instelling voor hoger onderwijs. 2. Een andere dan onder 1 bedoelde geheel of gedeeltelijk door de rijksoverheid gefinancierde onderzoeksinstelling die activiteiten verricht met als doel de algemene wetenschappelijke en technische kennis uit te breiden. 3. Een geheel of gedeeltelijk door een andere staat gefinancierde openbare instelling voor hoger onderwijs en een daaraan verbonden ziekenhuis gelijkwaardig aan een instelling respectievelijk academisch ziekenhuis als bedoeld onder Een geheel of gedeeltelijk door een andere staat gefinancierde onderzoeksinstelling die activiteiten verricht met als doel de algemene wetenschappelijke en technische kennis uit te breiden. MKB-onderneming Onder een kleine of middelgrote onderneming in de zin van de verordening van de Europese Commissie van 12 januari 2001 inzake staatssteun voor kleine of middelgrote onderneming wordt verstaan een onderneming die minder dan 250 werknemers heeft en óf een jaaromzet heeft van niet meer dan 40 miljoen euro óf een jaarlijks balanstotaal heeft van niet meer dan 27 miljoen euro, en die niet voor 25 procent of meer van het kapitaal of van de stemrechten in handen is van één of meerdere ondernemingen die niet aan deze definitie voldoen, met uitzondering van openbare participatiemaatschappijen, van ondernemingen van risicokapitaal of van institutionele beleggers, indien deze individueel noch gezamenlijk in enig opzicht zeggenschap over de onderneming hebben (zie ook de MKBtoets). Ondernemer Een natuurlijke persoon of rechtspersoon (niet zijnde een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld) die een onderneming in stand houdt (niet zijnde een onderneming die bij regeling van de Minister van Economische Zaken is uitgesloten). Penvoerder Eén van de deelnemers in een project dat uitgevoerd wordt door een samenwerkingsverband. De penvoerder dient mede namens de andere deelnemers de aanvraag in verzorgt de correspondentie en de rapportage. De penvoerder zorgt ook voor de verdeling van de subsidie over de deelnemers. De penvoerder dient een ondernemer te zijn.

19 Projectkosten Kosten die een subsidieontvanger na de indiening van de aanvraag heeft gemaakt en betaald en die noodzakelijk zijn en rechtstreeks aan de uitvoering van het samenwerkingsproject zijn toe te rekenen. Samenwerkingsverband Een verband bestaande uit ten minste twee niet in een groep verbonden natuurlijke personen of rechtspersonen, dat geen rechtspersoonlijkheid bezit. In een UKR-samenwerkingsverband moet naast een ondernemer ook een nietondernemer deelnemen. Een ondernemer moet in de UKR de leiding hebben van het samenwerkingsverband. (Subsidie)aanvraag Waar in deze handleiding gesproken wordt over een (subsidie)aanvraag bedoelen we een subsidieaanvraag in het kader van de Unieke Kansen Regeling. Tender Periode waarin u een subsidieaanvraag kunt indienen. Transitiepad Beschrijving van een route van het heden naar een streefbeeld. Op het pad komen trendbreuken voor, wordt kennis ontwikkeld en worden onzekerheden en kansrijke opties in kaart gebracht. Transitie- experiment Aantrekkelijk, zinvol en concreet project dat de energietransitie daadwerkelijk in gang kan zetten. Lost belangrijke knelpunten in een transitiepad op. Bijvoorbeeld in de techniek, ketens, markten, beleid en regelgeving, milieuvraagstukken en productie. Uitbesteding Een relatie tussen de aanvrager, die een project voor eigen rekening en risico uitvoert, en een derde aan wie de aanvrager een deel van de activiteiten van dat project uitbesteedt. De aanvrager dient zelf werkzaamheden in het (samenwerkings)project uit te voeren. De aanvrager mag dan overigens niet met de derde in een groep, commanditaire vennootschap, vennootschap onder firma of een maatschap zijn verbonden. De uitbestedingsrelatie moet zijn vastgelegd in een overeenkomst tot uitbesteding. Vormvrij verzoek Dit is een melding bij SenterNovem om op termijn (beperkte looptijd) een volledige aanvraag in te dienen. In de melding dient u ten minste de naam van de onderneming, adresgegevens, de betreffende subsidieregeling en de vraag om subsidie op te nemen. De melding dient rechtsgeldig getekend te zijn door de aanvrager. 19