Knorhaan 47 Nieuwsbrief Strandwerkgroep KNNV afd. Regio Alkmaar

Transcriptie

1 Knorhaan 47 Nieuwsbrief Strandwerkgroep KNNV afd. Regio Alkmaar Inhoud Excursieprogramma Verslag excursie Bergen aan Zee, 25 augustus 2015 Verslag excursie Zandmotor, 20 Strandvondsten Invasie van ikea-lampenkapjes Erwtenkrab in mossel Dit ging en gaat er mis met de oesters Tweede dikkopschildpad aangespoeld in Camperduin Oude waarneming lederschildpad Haai aangespoeld op Texel Waddenzee is rijker dan ooit aan meerjarige kokkels Foto's voor zover niet bij het artikel vermeld: Linda Keesman, Wilbert Kerkhof en Henk Witte. Coördinator: Henk Witte, tel Excursieprogramma Tenzij anders vermeld: aanmelden bij Henk Witte en verzamelen bij station Alkmaar-Noord, ingang oostzijde. Zaterdag 10 oktober Texel, tot uur (LW uur). We nemen de boot van uur. Vertrek Alkmaar 9.30 uur. Zondag 15 november IJmuiden, strand Zuidpier, uur (LW uur). Vertrek Alkmaar uur. Zondag 13 december Huisduinen (bij Nogal Wiedus), uur (LW uur). Vertrek Alkmaar uur. 1

2 Verslag excursie Bergen aan Zee, 25 augustus 2015 Tijd: tot uur Aantal deelnemers: 3 Weersomstandigheden: Z4, 14º C Kort geleden lagen er op dit strandtraject nog vrij veel schelpen en gruisbankjes. Helaas was er nu weinig te vinden. De waarnemingenlijst is dan ook kort. De leukste waarneming is die van een slibanemoon. Ze zullen op veel plaatsen dicht onder het zand zitten maar ze spoelen slechts af en toe aan. zeester en eikapsels fuikhoren op amerikaanse zwaardschede Bruinwieren Knotswier (Ascophyllum nodosum). Algemeen Blaaswier (Fucus vesiculosus). Algemeen Neteldieren bloemdieren Slibanemoon (Sagartia troglodytes). 1x Weekdieren buikpotigen Gewone alikruik (Littorina littorea). 1x Gewone tepelhoren (Euspira catena). 1x Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). Vrij algemeen. Wulk (Buccinum undatum). 1x Gevlochten fuikhoren (Nassarius reticulatus). 2x, ook eikapsels. tweekleppigen 2

3 Gewone mossel (Mytilus edulis). Algemeen. Gewone oester (Ostrea edulis). Algemeen. Gewone kokkel (Cerastoderma edule). Algemeen. Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata). Zeer algemeen. Ovale strandschelp (Spisula elliptica). Aanwezig. Stevige strandschelp (Spisula solida). Vrij algemeen. Grote strandschelp (Mactra corallina cinerea). Vrij algemeen. Gewone otterschelp (Lutraria lutraria). Algemeen. Klein tafelmesheft (Ensis minor). 1x fragment. Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus). Algemeen, ook doubletten. Rechtsgestreepte platschelp (Tellina fabula). 1x Nonnetje (Macoma balthica). Vrij algemeen. Zaagje (Donax vittatus). Vrij algemeen. Gewone Venusschelp (Chamelea striatula). Algemeen. Gewone tapijtschelp (Venerupis senegalensis). 1x Ruwe boormossel (Zirfaea crispata). 1x. koppotigen Gewone zeekat (Sepia officinalis). Vrij algemeen. Mosdiertjes Harige vliescelpoliep / Harig mosdiertje ( Electra pilosa). 1x een bal. Verslag excursie Zandmotor, 20 Tijd: tot uur Aantal deelnemers: 4 Weersomstandigheden: ZW4, 18º C De Zandmotor tussen Hoek van Holland en Den Haag is altijd goed voor leuke waarnemingen. Ditmaal vonden we onder andere 3x gewone penhoren, 2x gewone wenteltrap, 3x stekelhoren, 2x kleine fuikhoren, 5x gewone trapgevel, 2x wijde mantel, ongeveer 10x bonte mantel (variërend van fragment tot bijna gaaf), 3x paardenzadel, 1x grote astarte, veel geknobbelde hartschelpen en grijze tapijtschelpen, ongeveer 10 pleistocene strandschelpen (eveneens variërend van fragment tot bijna gaaf), 2x topfragment messchede, 1x fragment geruite tapijtschelp, 1x gewone en 1x dichtgestreepte artemisschelp en 3x slotfragment pholade. Op het strand vinden we vaak zoetwatermollusken en zelfs landslakken. Bij voorbeeld de driehoeksmossel. Voor het eerst troffen we nu een losse klep en een doublet aan van de quaggamossel, een naast familielid. Deze soort komt in Nederland pas voor sinds Er is ditmaal geen gruis mee naar huis genomen. De lijst van waarnemingen had dus langer kunnen zijn. 3

4 Geleedpotigen kreeftachtigen Gewone strandkrab (Carcinus maenas). 1x fragment. Gewone zwemkrab (Liocarcinus holsatus). Fragmenten vrij algemeen. Breedpootkrab (Portumnus latipes). Fragmenten vrij algemeen, ook levend. Kleine heremietkreeft (Diogenes pugilator). 1x Weekdieren buikpotigen Gewone alikruik (Littorina littorea). 1x Wadslakje (Hydrobia ulvae). 1x Gewone penhoren (Turritella communis). 3x Gewone wenteltrap (Epitonium clathrus). 2x Gewone tepelhoren (Euspira catena). Vrij algemeen. Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). Algemeen. Muiltje (Crepidula fornicata). 2x Stekelhoren Ocenabra erinaceus). 3x Wulk (Buccinum undatum). Vrij algemeen. Gevlochten fuikhoren (Nassarius reticulatus). Vrij algemeen. Grof geribde fuikhoren (Nassarius nitidus). 4x. Kleine fuikhoren (Nassarius pygmaeus). 2x Gewone trapgevel (Oenopota turricula). 5x Zoetwaterneriet (Theodoxis fluviatilis). 1x Slanke barnsteenslak (Oxyloma elegans). Vrij algemeen. tweekleppigen Gewone mossel (Mytilus edulis). Zeer algemeen, ook doubletten. Wijde mantel (Aequipecten opercularis). 2x Bonte mantel (Mimachlamys varia). Ca 10x, fragmenten tot bijna gaaf. Paardenzadel (Anomia ephippium). 3x Gewone oester (Ostrea edulis). Algemeen. Japanse oester (Crassostrea gigas). 1x Tweetandschelpje (Mysella bidentata). 1x Grote astarte (Tridonte borealis). 1x Gewone kokkel (Cerastoderma edule). Zeer algemeen. Brakwaterkokkel (Cerastoderma glauca). Aanwezig. Geknobbelde hartschelp (Acanthocardia tuberculata). Algemeen. Noorse hartschelp (Laevicardium crassum). Vrij algemeen. Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata). Zeer algemeen. Ovale strandschelp (Spisula elliptica). Zeer algemeen. Stevige strandschelp (Spisula solida). Zeer algemeen. 3x quaggamossel (boven) en 1x driehoeksmossel (onder) 4

5 Grote strandschelp (Mactra corallina cinerea). Vrij algemeen. Pleistocene strandschelp (Mactra corallina plistoneerdandica). Ca 10x fragment tot vrijwel gaaf. Gewone otterschelp (Lutraria lutraria). Algemeen, ook doubletten. Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus). Zeer algemeen, ook doubletten. Kleine zwaardschede (Ensis ensis). 1x fragment. Messchede (Solen marginatus). 2x topfragment. Nonnetje (Macoma balthica). Algemeen. Zaagje (Donax vittatus). Algemeen. Platte slijkgaper (Scrobicularia plana). 2x Witte dunschaal (Abra alba). Vrij algemeen, ook doubletten. Gewone Venusschelp (Chamelea striatula). Zeer algemeen. Geruite tapijtschelp (Venerupis decussata). 1x fragment. Grijze tapijtschelp (Paphia aurea senescens). Algemeen. Gewone artemisschelp (Dosinia exoleta). 1x Dichtgestreepte artemisschelp (Dosinia lupinus lincta). 1x Afgeknotte gaper (Mya truncata). 1x Amerikaanse boormossel (Petricola pholadiformis). 1x doublet. Witte boormossel (Barnea candida). 2x Ruwe boormossel (Zirfaea crispata). Vrij algemeen. Pholade (Pholas dactylus). 3x slotfragment. Driehoeksmossel (Dreissena polymorpha). 1x Quaggamossel (Dreissena bugensis). 1x klep en 1x doublet. Schildersmossel (Unio pictorum). 1x Vijvermossel (Anodonta anatina). 1x koppotigen Gewone zeekat (Sepia officinalis). Vrij algemeen. penhoren en stekelhorens Stekelhuidigen Zeeklit (Echinicardium cordatum). 1x fragment. Zeeboontje (Echinocyamus pusillus). Algemeen. 5

6 Strandvondsten Wilbert Kerkhof, Zeeland, begin augustus. Met Marianne ben ik net terug van een klein weekje Biggekerke Zeeland. We vonden bij Domburg o.a 100-den wenteltrapjes en twee koffieboontjes, bij strand Groede in Zeeuws-Vlaanderen o.a. nog een koffieboontje en een sleutelgathoren, op de Kaloot o.a. een haaientand en een kauri en bij Zoutelande in de vloedlijn en in de duinen veel lieveheersbeestjes. 2-, 5-, 10-, 11-, 14- (schaakbord) stippelig, 4-, 10-, 18-, room-, oogvlek, harlekijn-, veelkleurig aziatisch-, bruinlieveheersbeestje plus nog enkele struweelnepkapoentjes. Het duizelt ons voor de ogen, we zien nu overal stippen en vlekken. Ria en Herman Walvis, Bergen aan Zee, 30 augustus. In het gruis van de wandeling ten noorden van Bergen aan Zee vonden we: ruwe alikruik (tenebrosa) 3st., wadslakljes 20 st., opgezwollen brakwaterhorentjes 10 st., vliezig drijfhorentjes 6 st., gewone tepelhoren 9 st. + 1 fossiel, muiltjes 2 st., gevlochten fuikhoren 1 st. fossiel, stomp traliehorentje 1 st., tweetandschelpjes 100 st doubletten, ovale zeeklitschelpjes 10 st., kleine platschelp 1 st., venusschelp 10 st., zeeboontjes heel veel en fragment inwendig schelpje pijlinktvis. Op de laagwaterlijn lag een gaaf, zeer helder en doorzichtig lampenkapje (Aequorea vitrine) diameter, ongeveer 12 cm groot. (red.: zie artikel over ikea-lampenkapje!) Linda Keesman, Petten, 2 september. Woensdag moest Arno examen doen voor strandbrevet 4 en hij is geslaagd. Maar daar stuur ik dit mailtje niet voor; volgens mij lagen er heel veel lampenkapjes op het strand, de eerste foto leverde mij wel natte schoenen en broek op. Harde kern SWG, IJmuiden, 11 september. Weinig spectaculairs behalve een losse Kwalvlo (Hyperia galba). Ria Walvis, IJmuiden, 11 september. Toch nog wat gevonden in het gruis. Veel zeeboontjes en tepelhorens, tweetandschelpjes 19, doubletten 8, wadslakjes 10 tallen, muiltjes 2, muizenkeutels 5, vliezige drijfhorentjes 2, ovale zeeklitschelpjes 4, brakwateralikruiken 4, kleine platschelpen 6, Nassarius 1 (oud). kwalvlo 6

7 Invasie van ikea-lampenkapjes op het strand Bericht uitgegeven door Ecomare op donderdag 24 Een maand lang kregen aangespoelde kompaskwallen en zeepaddenstoelen gezelschap van een veel zeldzamer, ver familielid: lampenkapjes. Vanaf half augustus begonnen ze aan te spoelen en de weken erna lag het strand er soms vol mee. Overal werd uitgekeken naar de diertjes, want lampenkapjes vind je niet vaak. En toen bleek ook nog dat het om een andere soort ging dan iedereen dacht. In plaats van het gewone lampenkapje (Aequorea vitrina) bleek het om Aequorea forskalea te gaan. Deze lampenkapjessoort komt in onze streken nog minder voor. Poliepkwal Lampenkapjes zijn geen echte schijfkwallen, maar het kwallenstadium van een poliep. Ze kunnen zo n 17 centimeter in doorsnee worden en zijn doorzichtig als glas. Hun vorm lijkt op een ouderwetse lampenkap met franje, vandaar de naam. Langs de randen lopen verticale strepen die tot halverwege de hoed komen. Aan de onderzijde hebben lampenkapjes een tentakelkrans. Het ikea-lampenkapje (Aequorea forskalea) (foto: Sytske Dijksen) Minder tentakels Aan de hoeveelheid tentakels kun je zien met welke soort je te maken hebt. Kwallenexpert Hans De Blauwe vond op het Belgische strand ook lampenkapjes en ging op onderzoek uit. Als ze eenmaal op het strand liggen zijn de tentakels nauwelijks zichtbaar, dus vroeg hij om foto s van zwemmende exemplaren. Sytske Dijksen van Ecomare fotografeerde ze in een poeltje op Texel. Je zag het meteen: deze diertjes hadden veel minder tentakels dan de gewone lampenkapjes. Een andere soort dus. 7

8 Het gewone lampenkapje (links; foto: Ruud Versijde) en het ikea-lampenkapje (rechts; foto: Sytske Dijksen) Invasie Intussen bleven de dieren aanspoelen langs de stranden van Nederland en België. Op 18 september lagen nog 124 exemplaren op het strand van zuidelijk Texel. Ikea-lampenkapje Omdat deze diersoort weinig in ons land wordt gevonden, is er nog geen Nederlandse naam voor Aequorea forskalea. Peter Forsskål, de bioloog naar wie de wetenschappelijke naam verwijst, was een Zweed, een leerling van Linnaeus. Hans heeft het dier dus voorlopig ikealampenkapje genoemd. Raadsel Hoe het komt dat plotseling zoveel exemplaren van een ongewone soort aanspoelen is nog een raadsel. Alle gegevens worden verzameld door Hans De Blauwe, die er over zal publiceren. Want dit soort raadsels lossen biologen graag op! Meer weten? Meer over poliepkwallen, zoals het lampenkapje, is te vinden in onze digitale encyclopedie. Vind je zelf een lampenkapje geef het dan door aan Sytske Dijksen van Ecomare. Tekst: Ecomare Foto's: Foto Fitis, Sytske Dijksen; Ruud Versijde Erwtenkrab in mossel Bericht uitgegeven door Ecomare op donderdag 3 Een heel klein doorzichtig krabbetje, zo groot als een erwt. Het is niet voor niets dat dit diertje erwtenkrab heet. De verrassing was groot toen dierverzorger Laurens samen met stagiaire Gijsje een mossel opensneed om de platvisjes in Ecomare s Zeeaquarium te voeren en dit krabbetje tevoorschijn kwam. Het was gelijk een mooie gelegenheid om het diertje aan het publiek te laten zien. Daarna is het krabbetje weer losgelaten in het aquarium. Veilig tussen de steentjes is hij al niet meer terug te vinden. Kleinste Nederlandse krab Erwtenkrabben zijn de kleinste krabbensoort van Nederland. Ze worden niet groter dan 18 millimeter, en dan heb je het over de vrouwtjes. Mannetjes blijven steken bij 8 millimeter! 8

9 Jonge vrouwtjes zijn echter moeilijk te onderscheiden van mannetjes. Gezien de grootte van het krabbetje, nauwelijks een halve centimeter, zou dit erwtenkrabbetje een mannetje kunnen zijn, maar de bolle vorm van het lijfje doet vermoeden dat het mogelijk toch een jong vrouwtje is. Vergroting van een erwtenkrab (foto: Michael Storey) Veilig huis Schelpdieren zoals mossels pompen water op om aan plankton te komen. Op die manier komen de hele jonge krabbetjes terecht in hun onderkomen. Ze worden door de opgewekte stroming meegezogen. Meestal wordt een schelp bewoond door een enkele krab; af en toe worden er twee gevonden, maar dat is veel zeldzamer. Eenmaal in de mossel zullen de vrouwtjes hun veilige haven niet gauw verlaten, terwijl de mannetjes regelmatig vrij zwemmend gevonden worden. De mossel heeft geen last van zijn ongenode gast. Het krabbetje gebruikt zijn gastheer alleen voor bescherming. Wel eten ze wat van het plankton dat het schelpdier naar binnen pompt. Vindplaats Erwtenkrabben leven in getijdengebieden tot een diepte van 40 meter. In Nederland worden ze vooral gevonden in de Zeeuwse wateren. Ze komen in de Waddenzee voor, maar veel minder vaak. De mossels die in Ecomare aan de vissen gevoerd worden komen uit de Waddenzee, dus zo n vondst komt niet zo vaak voor. Behalve mossels leven erwtenkrabben ook in andere soorten tweekleppige schelpdieren, inclusief soorten die in de bodem leven zoals kokkels. Ze worden ook in zakpijpen gevonden. 9

10 De Japanse oester is een invasieve exoot die op veel plaatsen in de Zeeuwse Delta de bodem volledig bedekt (foto: Peter H van Bragt) 11e jaargang Mossel en erwtenkrabbetje (foto: Ecomare) Naam Erwtenkrab is best een toepasselijke naam. Toch zijn er ook andere namen voor dit diertje: mosselteek, teek, oesterkrabbetje. Dat bolle lijfje met uitstekende poten doet inderdaad ook wel wat denken aan een teek! Meer weten Lees meer over erwtenkrabben in onze digitale encyclopedie. Tekst: Ecomare Foto's: Michael Storey; Ecomare Dit ging en gaat er mis met de oesters Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON op zondag 13 Ondanks de mooie nazomer verkeren de oesters in de Oosterschelde en ook op vele andere plaatsen op de West-Europese kust in zwaar weer. Met de opening van het oesterseizoen op 7 september vroegen de oestervissers zich publiek en met grote zorgen af hoe het de oestercultures in Zeeland zal vergaan. Virussen, predatoren, parasieten en bacteriën zorgen voor grootschalige sterfte onder de oesterpopulaties. Wat is er aan de hand? Hoe heeft het zo ver kunnen komen? En wat zijn hiervan de mogelijke gevolgen voor onze mariene natuur? Japanse oester In de zestigerjaren van de vorige eeuw werd door een combinatie van overbevissing, geïntroduceerde ziektekiemen, mogelijk ook vervuiling en een zeer koude winter de populatie aan Platte oesters gedecimeerd. Om de handel in oesters te kunnen continueren werden grote hoeveelheden Japanse oesters hier naar toe getransporteerd en uitgezaaid in de Oosterschelde. Men dacht dat ze hier alleen zouden groeien, zodat ze later geoogst konden worden, maar zich hier niet zouden gaan voortplanten. Niets was minder waar. Deze invasieve 10

11 exoot voelt zich hier prima thuis en begon aan een voor de autochtone mariene natuur dramatische opmars. Op dit moment zijn grote gebieden van de Zeeuwse Delta maar ook al in de Waddenzee volledig overwoekerd door de Japanse oester. Wat hier oorspronkelijk zou moeten groeien wordt radicaal weggeconcurreerd. En de Japanse oester is daarmee op veel plaatsen de aspectbepalende soort geworden. Vanuit het perspectief van de autochtone natuur gezien spreken we over een grootschalige en nog steeds voortschrijdende ecologische ramp. Parasiet Met het transport van de Japanse oester naar Nederland is ook een protist (eencellige parasiet) Bonamia ostreae vanuit de Amerikaanse kustwateren naar de Nederlandse kust getransporteerd. En heeft voor nog meer sterfte onder de resterende Platte oesters gezorgd. Virusepidemieën De massale aanwezigheid van Japanse oesters heeft echter ten minste nog tijdelijk voor een gecontinueerde oestervisserij gezorgd. Maar zoals het in de natuur bij monocultuurachtige populaties gaat was het te verwachten dat, in dit geval ook sterk geholpen door de mens, de natuur zelf een aanval op de Japanse oester zou gaan inzetten, op zoek naar mogelijk een nieuw natuurlijk evenwicht. In het eerste decennium van deze eeuw verscheen het Oester Herpes Virus type 1 (OsHV-1) op de West-Europese kust. Dit virus, dat niet voor de mens gevaarlijk is, maar dodelijk is voor oesters en meerdere soorten schelpdieren, ontwikkelt zich als de temperatuur van het zeewater boven de 16 graden stijgt. De daarna ontstane μ-variant van het virus is zo mogelijk nog dodelijker, maar infecteert ogenschijnlijk alleen nog maar de Japanse oester. Het zijn vooral de jonge Japanse oesters die erdoor sterven. De oudere oesters dragen het virus permanent met zich mee en vormen zo een continue bron voor jaarlijkse hernieuwde explosies van het virus. De klimaatveranderingen met de geleidelijke opwarming van het zeewater dragen ook bij aan de virusepidemieën. De explosie van voor oesters dodelijke virussen is daarmee analoog aan de dodelijke epidemieën in de bio-industrie. Links de Amerikaanse oesterboorder en rechts de Japanse stekelhoorn (Oosterschelde) (foto: Peter H van Bragt) Predatoren Rond 2007 zijn ongeveer gelijktijdig, ook door grootschalige internationale transporten van schelpdieren, de Japanse stekelhoorn en de Amerikaanse oesterboorder in de Oosterschelde geïntroduceerd. Deze exotische predatoren komen nu al massaal (lokaal vele honderden per vierkante meter) voor in de zuidwestelijke Oosterschelde en vernietigen grote hoeveelheden van het jonge oesterbroed. De dieren komen bijna uitsluitend voor in het intergetijdengebied 11

12 en worden veel minder onder enkele meters onder de laagwaterlijn aangetroffen. Ze boren een gaatje in de dunne schelpen, doden vervolgens de oester en eten het vlees op. De verwachting is dat ze zich langzaam maar gestaag en onstuitbaar over de gehele Delta en nog verder zullen verspreiden. De stekelhoorn en oesterboorder boren gaatjens in jonge oesterschelpen, doden het dier en eten het vervolgens op (Oosterschelde) (foto: Peter H van Bragt) Bacteriën en experimenten En daarmee is het verhaal nog niet af. Op de West-Europese kust exploderen nu ook bepaalde bacteriën van het geslacht Vibrio, die dodelijk kunnen zijn voor de oesters. En er wordt niet alleen geëxperimenteerd maar ook al grootschalig gekweekt met zogenaamde tetra- en triploide oesters. Dit zijn oesters die afwijkende chromosoomsamenstellingen hebben en daarmee sneller voor de consumptie geschikt gekweekt kunnen worden. Het is zeker niet denkbeeldig dat ook zij op termijn grote negatieve invloeden op de natuurlijke oesterpopulaties kunnen gaan krijgen. Ecologische ramp Resumerend kunnen we stellen dat de introductie van de Japanse oester een ecologische ramp is geworden. Door wederom grootschalige internationale transporten van schelpdieren zijn vervolgens hier ook diverse ziektekiemen en predatoren geïntroduceerd. Op lange termijn kan dit mogelijk zorgen voor een nieuw natuurlijk evenwicht waarbij de Japanse oester hier minder massaal aanwezig zal zijn. Dat is wellicht vanuit het oogpunt van de natuur goed nieuws. Maar deze ziektekiemen en predatoren hebben het niet specifiek op de Japanse oester gemunt en kunnen ook grote schade gaan aanrichten bij andere soorten schelpdieren. Het is bekend dat de Japanse stekelhoorn en Amerikaanse oesterboorder het ook gemunt hebben op 12

13 onder andere mossels en diverse andere schelpdieren. Dit ecologische drama is hier slechts beknopt samengevat. Wat de uiteindelijke gevolgen zijn is nu nog niet te overzien. Maar deze casus bewijst onomstotelijk dat grootschalige internationale transporten van levende (zee-)dieren desastreuze gevolgen kunnen hebben voor de natuur en uiteindelijk ook voor de visserij zelf. Een koekje van een deeg? Het valt duidelijk niet onder de noemer van duurzaamheid. En dat we dit dan ook nog eens doen in natuur- en Natura-2000 gebieden als de Oosterschelde is ronduit schokkend te noemen. Omdat we te maken hebben met open ecosytemen, is het ondenkbaar dat we deze exoten en ziektekiemen ooit nog kwijt zullen raken. Onze natuur zal helaas nooit meer worden wat het ooit geweest is. Tekst en foto's: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON Tweede dikkopschildpad aangespoeld in Camperduin Bericht uitgegeven door Stichting RAVON op donderdag 27 augustus 2015 Recent is een dikkopschilpad aangespoeld bij de Hondsbossche Zeewering bij Camperduin. Van de dikkopschildpad zijn dit jaar al twee dieren aangespoeld op onze stranden. Tot nu toe is het het tiende exemplaar ooit dat in Nederland is gestrand. Sporadisch worden in Nederland zeeschildpadden waargenomen. De meeste waarnemingen betreffen verzwakte en stervende dieren of dode exemplaren. Het eind juli aangespoelde dode jonge dier is in ieder geval niet hetzelfde exemplaar dat in januari aanspoelde en door Diergaarde Blijdorp is opgevangen, want dit dier is net naar Portugal overgebracht en zal binnenkort weer in de oceaan worden vrijgelaten. Op 27 juli vond Ber van Perlo tijdens het kijken naar vogels een dode zeeschildpad op het strand bij de Hondsbossche Zeewering te Camperduin ter hoogte van De Putten. Het betrof een nog niet volgroeide dikkopschildpad (Caretta careatta) met een geschatte schildlengte van 55 tot 60 centimeter. Volwassen exemplaren hebben een schildlengte van 83 tot 124 centimeter. 13

14 Jonge dode dikkopschildpad aangespoeld bij Schoorl op 27 juli 2015 (foto: Ber van Perlo) Het is de tweede vondst van dit jaar. Op 11 januari werd een kleiner exemplaar levend gevonden. Dit exemplaar is opgevangen door Diergaarde Blijdorp en maakt het goed. Op 11 augustus is het diertje overgebracht naar Zoomarine in Albufeira, Algarve, Portugal, waar het binnenkort door de Portugese marine wordt teruggeplaatst in de oceaan. Dat er een dikkopschildpad aanspoelt in Nederland is heel bijzonder! De eerste documentatie van een dikkopschilpad in Nederland was in Dit is het 10de exemplaar: Wijkmeer, Beverwijk (IJmuiden) Ouddorp, Goeree-Overflakkee Scheveningen Noordwijk Noordwijk Vlissingen Vlieland Grootte Keeten Katwijk Hondsbossche Zeewering, Petten Waarom er dit jaar al twee dikkopschilpadden aangespoeld zijn, is onbekend. Meer lezen? Dikkopschildpad: een bijzondere dwaalgast in Nederland (pdf; 4,5 MB) Protocol Wat te doen bij het vinden van een zeeschildpad (pdf; 83 KB) Tekst: Edo Goverse, RAVON & Mark de Boer, Diergaarde Blijdorp Foto: Ber van Perlo Oude waarneming lederschildpad Tineke Broersen Deze foto kreeg ik toegestuurd n.a.v. mijn gehavende schildpad. (red.: foto van bovenstaande dikkopschildpad). De foto is uit Te zien zijn o.a. Kees Blaauboer, Chris van der Pluijm en Jørn Zeiler. De schildpad is over de dijk gesleept en hierna opgehaald door het natuurhistorisch museum in Leiden.(de voorloper van Naturalis). Het betrof toen de 4e vondst in Nederland van een lederschildpad. Daarna zijn ze wel vaker gevonden. 14

15 Haai aangespoeld op Texel Bericht uitgegeven door Ecomare op dinsdag 22 Een bijzondere vondst op het strand van De Cocksdorp op Texel. Er lag een gladde haai in het zand. Het vrouwtje was al een tijdje dood toen het aanspoelde. De ogen waren er uit en er zat een behoorlijk luchtje aan. Toch heeft Ecomare het dier bewaard; het komt niet elke dag voor dat er een haai op het Nederlandse strand aanspoelt. De laatste jaren lijken er wel weer meer haaien te zijn in het Waddengebied. Zeldzaam De laatste dertig jaar is het aantal gladde haaien langs de Nederlandse kust toegenomen. Andere haaiensoorten zijn in dezelfde tijd juist achteruit gegaan. Deze haaiensoort kan best groot worden, tot 1,65 meter. De haai bij de Cocksdorp was 80 centimeter. Gladde haaien hebben platte maaltanden en zijn ongevaarlijk voor mensen. Ze leven dicht onder de kust. Meestal zwemmen ze dicht op de zeebodem waar ze naar krabben, schelpdieren en vis zoeken. Ze komen voor in de Noordoost-Atlantische Oceaan en dus ook de Noordzee en Waddenzee. Langs de Nederlandse kust zijn ze wel zeldzaam. De gladde haai op het strand van Texel (foto: Jeroen Staamer) Haaien in Nederland In de Noordzee kun je meerdere soorten haaien vinden. De hondshaai komt het meeste voor. Naast gladde haaien leven er ook ruwe haaien. Ook de doornhaai wordt in sommige jaren gezien. Je kunt zelfs reuzenhaaien, kathaaien, neushaaien en voshaaien tegenkomen in de Noordzee, maar deze zijn er superzeldzaam. Onderzoek De Waddenvereniging is deze zomer, samen met Sportvisserij Nederland, de Nederlandse Elasmobranchen Vereniging en de Dutch Shark Society, begonnen met een nieuw project rondom haaien in het waddengebied. Om beter in beeld te krijgen of de aantallen echt toenemen, om welke soorten het gaat en waarom ze het waddengebied opzoeken, gaan enkele garnalenvissers de door hen gevangen haaien merken. De Waddenvereniging hoopt zo meer inzicht te krijgen in de ontwikkelingen van de wellicht groeiende haaienpopulatie in het waddengebied. De aangespoelde haai bij De Cocksdorp had geen merkje. Herfstvakantie De haai werd gevonden door Zeilschool de Eilander. Zij hebben het dode dier aan Ecomare gegeven. In de herfstvakantie kunnen we hem aan bezoekers laten zien. Wanneer de haai nog in redelijke staat blijkt te zijn, zal onze conservator hem dan voor publiek ontleden. Een bijzondere kans om meer te leren over deze mooie dieren. Tekst: Ecomare Foto: Jeroen Staamer, Zeilschool de Eilander 15

16 Waddenzee is rijker dan ooit aan meerjarige kokkels De Waddenzee is nog nooit zo rijk geweest aan meerjarige kokkels. Dat blijkt volgens Natuurmonumenten uit het jaarlijkse onderzoek van de Wageningen Universiteit naar de kokkelbestanden. Sinds het verbod op de mechanische kokkelvisserij ruim tien jaar geleden krijgen de schelpdieren van de Waddenzee de kans zich te herstellen, stelt Natuurmonumenten. De zachte winters hebben er bovendien voor gezorgd dat de kokkels zich zorgeloos hebben kunnen voortplanten. Meer trekvogels Een bijkomend voordeel is dat de trekvogels die de schelpdieren eten zich goed beter kunnen voeden dan voorheen. "Ik zie dit najaar meer scholeksters, eidereenden en kanoetstrandlopers op het Wad", aldus boswachter Erik Jansen van Natuurmonumenten. In 2004 werd de mechanische kokkelvisserij beëindigd. Daar kwam handmatige kokkelvisserij met een beperkt aantal vergunningen voor in de plaats. Jansen is nog steeds erg blij met dat besluit. "We werken aan het herstel van een rijke Waddenzee, waar trekvogels op hun reis van het hoge noorden naar Afrika kunnen bijtanken. Daar passen alleen duurzame vormen van gebruik bij." Onmisbare schakel Kokkels vormen een onmisbare schakel in een gezonde en rijke Waddenzee. Ze leven tot tien centimeter diep in de bodem. Via een sifon zuigen ze het zeewater op om daar algen en plankton uit te filteren. Via een tweede buis stroomt het gefilterde water terug in zee. In een paar weken filteren de kokkels samen al het water in de Waddenzee. De diertjes worden gegeten door vogels zoals scholeksters, eidereenden, kanoetstrandlopers en door platvissen en krabben. Door: NU.nl Foto: ANP 16