Knorhaan 50 Nieuwsbrief Strandwerkgroep KNNV afd. Regio Alkmaar

Transcriptie

1 Knorhaan 50 Nieuwsbrief Strandwerkgroep KNNV afd. Regio Alkmaar Inhoud Excursieprogramma Verslag excursie Wijk aan Zee, Noordpier, 14 februari 2016 Verslag excursie Strand Tweede Maasvlakte, 13 maart 2016 Verslag excursie Zandmotor, 10 Strandvondsten Aziatische druipzakpijp profiteert van zachte winters Fluwelen zwemkrabben zijn nu al aan de voortplanting begonnen Nonnetjes voorspellen de toekomst van de Waddenzee Exotische schelpdieren in Goese Meer Ploegende Schepjes voor het eerst in Nederlandse kustwateren Unieke proef herstel mosselbanken en oesterriffen Wonderlijke wulk Foto's voor zover niet bij het artikel vermeld: Linda Keesman, Jannie Nijman, Wilbert Kerkhof, Pieter Korstanje, Herman Walvis en Henk Witte. Coördinator: Henk Witte, tel Excursieprogramma Tenzij anders vermeld: aanmelden bij Henk Witte en verzamelen bij station Alkmaar-Noord, ingang oostzijde. Zondag 22 mei 2016 Petten, uur. Verzamelen op de dijk, noordzijde nieuw hoog duin. Aanmelden niet nodig. Zaterdag 11 juni 2016 Banjaardstrand (zuidzijde Oosterscheldekering) en Neeltje Jans (halverwege Oosterscheldekering), uur. Vertrek Alkmaar 8.30 uur. 1

2 Vrijdagavond 15 juli 2016 Bergen aan Zee Noord, uur. Verzamelen bij noordelijke strandopgang. Aanmelden niet nodig. Vrijdagavond 12 augustus 2016 Hargen aan Zee, uur. Verzamelen bij strandopgang Hargen aan Zee. Aanmelden niet nodig. Zondag 18 september 2016 Gorishoek (Tholen), uur. O.a. Japanse stekelhoren. Vertrek Alkmaar 8.15 uur. Verslag excursie Wijk aan Zee, Noordpier, 14 februari 2016 Tijd: tot uur Aantal deelnemers: 7 Weersomstandigheden: NO 4, 3º C Zoals bij iedere excursie naar de Noordpier zagen we weer paardenanemonen op de betonblokken. Naast de algemene schelpkokerworm werden 14 kokertjes van het goudkammetje genoteerd. Resten van krabben liggen hier meestal in ruime mate. Deze keer ook een schild van een fluwelen zwemkrab en van een Chinese wolhandkrab. Niet alledaags was de vondst van een zeeappel. Het topstuk van de weekdieren was ongetwijfeld een bijna gaaf schepje. Een andere bijzondere vondst was die van een witte wenteltrap. schepje Eemfossielen zijn hier niet algemeen. Uit deze groep vonden we 2x geschubte stekelhoren (nieuwe naam voor de gewone stekelhoren), 1x muizenkeuteltje en 1x dubbeltjesschelp. Overige te vermelden soorten: 15x brakwateralikruik, 12x gewone wenteltrap, 1x gewone trapgevel, 1x stomp traliehorentje, 3x oubliehoren en op een stuk hout diverse exemplaren van de paalworm. In een brok veen leefden nog enkele witte boormossels. Bruinwieren Riemwier (Himanthalia elongata). Vrij algemeen. Blaaswier (Fucus vesiculosus). Algemeen. Roodwieren Purperwier (Porphyra purpurea). Zeer algemeen levend op pier. Neteldieren bloemdieren Paardenanemoon (Actinia equina). Vrij algemeen op pier. Ringwormen borstelwormen Schelpkokerworm (Lanice conchilega). Algemeen. Goudkammetje (Lagis koreni). 14x 2

3 Geleedpotigen kreeftachtigen Noordzeekrab (Cancer pagurus). Vrij algemeen. Gewone strandkrab (Carcinus maenas). Vrij algemeen. Gewone zwemkrab (Liocarcinus holsatus). Algemeen. Fluwelen zwemkrab (Necora puber). 2x schild. Chinese wolhandkrab (Eriocheir sinensis). 1x schild. Breedpootkrab (Portumnus latipes). 1x Weekdieren buikpotigen Gewone alikruik (Littorina littorea). Vrij algemeen. Ruwe alikruik-complex (Littorina saxatilis s.l.). Aanwezig. Brakwateralikruik ( Littorina saxatilis tenebrosa). 15x Wadslakje (Peringia ulvae). Algemeen. Vliezig drijfhorentje (Rissoa membranacea). 3x Muizenkeuteltje (Bittium reticulatum). 1x Gewone wenteltrap (Epitonium clathrus). witte boormossel, levend 12x Witte wenteltrap (Epitonium clathratulum). 1x Grote tepelhoren (Euspira catena). Algemeen. Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). Algemeen. Muiltje (Crepidula fornicata). 3x levend. Geschubde stekelhoren Ocenabra erinaceus). 2x Wulk (Buccinum undatum). Algemeen, 1x juveniel. Gevlochten fuikhoren (Nassarius reticulatus). Algemeen, 4x juveniel. Grof geribde fuikhoren (Nassarius nitidus). 2x Gewone trapgevel (Propebela turricula). 1x Stomp traliehorentje (Chrysallida sarsi). 1x Oubliehoren (Retusa obtusa). 3x Schepje (Philine quadripartita). 1x tweekleppigen Gewone mossel (Mytilus edulis). Zeer algemeen, ook levend. Gewone oester (Ostrea edulis). Vrij algemeen. Japanse oester (Crassostrea gigas). Vrij algemeen. Dubbeltjeschelp (Lucinella divaricata). 1x Ovaal zeeklitschelpje (Tellimya ferruginosa). 2x 3

4 Tweetandschelpje (Kurtiella bidentata). 5x Gewone kokkel (Cerastoderma edule). Zeer algemeen. Brakwaterkokkel (Cerastoderma glaucum). Aanwezig. Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata). Zeer algemeen, ook juveniel en levend. Grote strandschelp (Mactra stultorum). Algemeen, ook levend. Gewone otterschelp (Lutraria lutraria). Algemeen, ook doubletten met vleesresten. Amerikaanse zwaardschede (Ensis noordzeekrab directus). Zeer algemeen, ook doubletten. Tere platschelp (Macomangulus tenuis). 1x doublet. Rechtsgestreepte platschelp (Fabulina fabula). Enkele, ook doubletten met vleesresten. Nonnetje (Macoma balthica). Algemeen, ook levend. Zaagje (Donax vittatus). Algemeen, ook levend. Platte slijkgaper (Scrobicularia plana). Vrij algemeen. Witte dunschaal (Abra alba). Algemeen, ook levend. Gewone Venusschelp (Chamelea striatula). Enkele, 3x juveniel. Gewone tapijtschelp (Venerupis senegalensis). Algemeen, ook juveniel en doubletten met vleesresten. Strandgaper (Mya arenaria). 1x levend, 1x klep. Amerikaanse boormossel (Petricolaria pholadiformis). Algemeen, ook levend. Witte boormossel (Barnea candida). Algemeen, ook levend. 2x acc. schelpstuk los. Ruwe boormossel (Zirfaea crispata). Vrij algemeen. Paalworm (Teredo navalis). Diverse exemplaren op stuk hout. koppotigen Gewone zeekat (Sepia officinalis). Enkele rugschilden. Stekelhuidigen Zeeklit (Echinicardium cordatum). Algemeen. Gewone zeeappel (Psammechinus miliaris). 1x Zeeboontje (Echinocyamus pusillus). Vrij algemeen. Gewone zeester (Asterias rubens). 1x Gewone slangster (Ophiura ophiura). 1x juveniel en ca 20x stukje arm. Vissen Stekelrog (Raja clavata). 2x 4

5 Verslag excursie Tweede Maasvlakte, 13 maart 2016 Tijd: tot uur Aantal deelnemers: 8 Weersomstandigheden: NO3, 9º C Vorig jaar vonden we een plastic jerrycan, nu een stuk visnet met leuke vondsten. Zowel van de hydroiden als van de mosdiertjes determineerde Rien de Ruijter vier soorten. Verder op het visnet o.a.: 205x porseleinkrabbetje, 1x gewone spinkrab, een juveniel doublet wijde mantel en 3x schilferige dekschelp. Op het strand troffen we weer vele minder algemene soorten aan zoals 1x sleutelgathoren, 1x Turritella tricarinata tricarinata, 1x purperslak, 2x geschubte stekelhoren, 2x gewone trapgevel, 2x melkwitte arkschelp, 1x driehoekige parelmoerneut, 2x gewone marmerschelp (fossiel), 2x wijde mantel, bonte mantel vrij algemeen (fragmenten algemeen), 4x gewelfde mantel, paardenzadel vrij algemeen, 4x dubbeltjesschelp, grote astarte vrij algemeen, Cerastoderma edule forma major vrij algemeen, fragmenten geknobbelde hartschelp vrij algemeen, van pleistocene strandschelp en brede strandschelp 1x slotfragment, 2x gewone eierschelp, 11x geplooide zonneschelp, grijze tapijtschelp vrij algemeen, 3x gewone artemisschelp, 11x dichtgestreepte artemisschelp, korfmossel vrij algemeen, 1x zwakgeribte olifantstand en 1x gewone zeeappel juveniel. Bruinwieren Kleine zee-eik (Fucus spiralis). 1x Neteldieren hydroidpoliepen Zeerasp (Hydractinia echinata). Op Gevlochten fuikhoren. Zeecypres (Sertularia cupressina). Op visnet. Zeespriet (Nemertesia antennina). Op visnet. Gekromde zeeborstel (Hydrallmania falcata). Op visnet. Klein tandhoornkoraal (Dynamena pumila). Op visnet. sleutelgathoren, geschubde stekelhoren en geplooide zonneschelp Ringwormen borstelwormen Goudkammetje (Lagis koreni). 2x Driekantige kalkkokerworm (Pomatoceros triqueter). 1x fossiel, 1x in visnet. Geleedpotigen kreeftachtigen Noordzeekrab (Cancer pagurus). 2x schild. Gewone strandkrab (Carcinus maenas). Enkele losse pootjes, 2x juveniel in visnet. Erwtenkrabbetje (Pinnotheres pisum). 1x Porseleinkrabbetje (Pisidia longicornus). 205x in visnet. Gewone spinkrab (Hyas araneus). 1x in visnet. Gewone garnaal (Crangon crangon). 1x 5

6 Weekdieren buikpotigen Sleutelgathoren (Diodora graeca). 1x Tolhoren (Gibbula sp.). 1x zonder top. Gewone alikruik (Littorina littorea). Aanwezig. Wadslakje (Peringia ulvae). Enkele. Turritella tricarinata tricarinata. 1x fragment. Gewone wenteltrap (Epitonium clathrus). 2x Grote tepelhoren (Euspira catena). 1x fossiel, enkele fragmenten. Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). Algemeen. Muiltje (Crepidula fornicata). 1x Purperslak (Nucella lapillus). 1x Geschubde stekelhoren Ocenabra erinaceus). 2x Wulk (Buccinum undatum). Enkele exemplaren en fragmenten. Gevlochten fuikhoren (Nassarius reticulatus). Vrij algemeen, 8x eikapsel in visnet. Grofgeribde fuikhoren (Nassarius nitidus). Enkele. Gewone trapgevel (Propebela turricula). 2x tweekleppigen Melkwitte arkschelp (Striarca lactea). 2x Driehoekige parelmoerneut (Nucula nitidosa). 1x Gewone marmerschelp (Glycymeris Glycymeris). 2x fossiel. Gewone mossel (Mytilus edulis). Algemeen. Wijde mantel (Aequipecten opercularis). 2x op het strand en 1x juveniel doublet in visnet. Bonte mantel (Mimachlamys varia). Vrij algemeen, fragmenten algemeen. Gewelfde mantel (Flexopecten flexuosus). 4x Paardenzadel (Anomia ephippium). Vrij algemeen. Schilferige dekschelp (Heteranomia squamula). 3x in visnet. Gewone oester (Ostrea edulis). Algemeen. Dubbeltjeschelp (Lucinella divaricata). 4x Ovaal zeeklitschelpje (Tellimya ferruginosa). 1x Tweetandschelpje (Kurtiella bidentata). 1x doublet in visnet. Grote astarte (Tridonte borealis). Vrij algemeen. Kokkel (Cerastoderma edule). Zeer algemeen. Cerastoderma edule forma major. Vrij algemeen. Brakwaterkokkel (Cerastoderma glaucum). Vrij algemeen. Geknobbelde hartschelp (Acanthocardia tuberculata). Fragmenten vrij algemeen. Noorse hartschelp (Laevicardium crassum). Vrij algemeen. Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata). Zeer algemeen, ook doubletten. Ovale strandschelp (Spisula elliptica). paardenzadel Algemeen. 6

7 Stevige strandschelp (Spisula solida). Algemeen. Brede strandschelp (Mactra glauca). 1x slotfragment. Grote strandschelp (Mactra stultorum). Algemeen. Pleistocene strandschelp (Mactra plistoneerdandica). 1x slotfragment. Gewone otterschelp (Lutraria lutraria). Fragmenten (oud en recent) algemeen. Klein tafelmesheft (Ensis minor). 1x fragment. Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus). Algemeen, ook doubletten. Kleine zwaardschede (Ensis ensis). gewone artemisschelp, dichtgestreepte Fragmenten vrij algemeen. artemisschelp, korfmossel en olifantstand Rechtsgestreepte platschelp (Fabulina fabula). Enkele. Nonnetje (Macoma balthica). Zeer algemeen. Gewone eierschelp (Gastrana fragilis). 2x Zaagje (Donax vittatus). Algemeen. Platte slijkgaper (Scrobicularia plana). 2x Witte dunschaal (Abra alba). Vrij algemeen. Geplooide zonneschelp (Gari fervensis). 11x Gewone Venusschelp (Chamelea striatula). Algemeen. Gewone tapijtschelp (Venerupis senegalensis). 1x doublet en 1x klep. Grijze tapijtschelp (Polititapes senescens). Vrij algemeen. Gewone artemisschelp (Dosinia exoleta). 3x Dichtgestreepte artemisschelp (Dosinia lupinus lincta). 11x Korfmossel (Corbicula cf. fluminalis). Vrij algemeen. Afgeknotte gaper (Mya truncata). 1x, Witte boormossel (Barnea candida). Fragmenten vrij algemeen. Ruwe boormossel (Zirfaea crispata). Gave schelpen vrij algemeen, fragmenten algemeen. Schildersmossel (Unio pictorum). Enkele fragmenten. olifantstandjes Zwakgeribte olifantstand (Antalis vulgare). 1x koppotigen Gewone zeekat (Sepia officinalis).rugschilden vrij algemeen. Mosdiertjes Steenmosdiertje (Scrupocellaria scrupea). Op visnet. Harig mosdiertje (Electra pilosa). Op visnet. Puimsteen mosdiertjes (Cellapora pumicosa). Op visnet Wimper mosdiertje (Bicellariella ciliata). Op visnet. bonte mantel, gewelfde mantel en wijde mantel 7

8 Stekelhuidigen Zeeklit (Echinicardium cordatum). Aanwezig. Gewone zeeappel (Psammechinus miliaris). 1x juveniel. Zeeboontje (Echinocyamus pusillus). Algemeen. Gewone zeester (Asterias rubens). 1x Vissen Stekelrog (Raja clavata). 1x eikapsel. Verslag excursie Zandmotor, 10 Tijd: tot uur Aantal deelnemers: 8 Weersomstandigheden: NNO 4, 12º C De Zandmotor staat altijd garant voor een groot aantal interessante soorten. Ook deze keer konden wij daarvan profiteren. Zo vonden we een dode vis die door Hans Witte van het NIOZ werd gedetermineerd als braam. Hij had de laatste twee jaren niet van strandingen van deze soort gehoord. Van de helmkrab zagen we twee schilden, van de grote heremietkreeft een levend exemplaar in een grote tepelhoren. De weekdieren zorgen uiteraard weer voor de meeste soorten, zoals: 5x asgrauwe tolhoren, 2x muizenkeuteltje, 2x fragment gewone penhoren, 5x gewone wenteltrap, 2x witte wenteltrap, 2x gekielde cirkelslak, enkele kraagjes met eieren van de grote tepelhoren, 3x geschubte stekelhoren, 3x kleine fuikhoren, 3x gewone trapgevel, 1x hoge trapgevel, 1x spoelhoren, 1x parelmoerneut sp., 1x melkwitte arkschelp, 4x wijde mantel, enkele gave exemplaren (waaronder een juveniel) van de bonte mantel (fragmenten algemeen), paardenzadel vrij algemeen, 5x dubbeltjesschelp, 1x scheef bultschelpje, 1x grote astarte, 1x kleine astarte, 2x slotfragment zwinkokkel, 1x gedoornde hartschelp, geknobbelde hartschelp algemeen (meestal fragmenten), brede strandschelp enkele slotfragmenten, pleistocene strandschelp enkele vrijwel gave exemplaren (fragmenten vrij algemeen), 1x fragment sabelschede, 1x groot fragment klein tafelmesheft, 1x topfragment messchede, 1x prismatische dunschaal, 1x geruite tapijtschelp, 3x gewone artemisschelp (en 1x fragment), 1x dichtgestreepte artemisschelp, enkele korfmossels, 1x korfschelp, 1x noordse rotsboorder, 2x slotfragment pholade en 1x fragment achterzijde en 2x fragment zwakgeribte olifantstand. Groenwieren Darmwier (Ulva spec.). Aanwezig. Bruinwieren Knotswier (Ascophyllum nodosum). Aanwezig. Blaaswier (Fucus vesiculosus). Aanwezig. 8

9 Neteldieren hydroidpoliepen Zeerasp (Hydractinia echinata). Algemeen, op tepelhoren, fuikhoren en wenteltrap. Ringwormen borstelwormen Schelpkokerworm (Lanice conchilega). Vrij algemeen. Goudkammetje (Lagis koreni). Enkele kokertjes. Geleedpotigen kreeftachtigen Gewone strandkrab (Carcinus maenas). Resten vrij algemeen. Gewone zwemkrab (Liocarcinus holsatus). Resten algemeen. Breedpootkrab (Portumnus latipes). Resten van enkele exemplaren. Helmkrab (Corystes cassivelaunus). 2x schild. Gewone heremietkreeft (Pagurus bernhardus). 1x levend in tepelhoren, 1x resten. Weekdieren buikpotigen Asgrauwe tolhoren (Gibbula cineraria). 5x Gewone alikruik (Littorina littorea). Vrij algemeen. Wadslakje (Peringia ulvae). Vrij algemeen. Muizenkeuteltje (Bittium reticulatum). 2x Gewone penhoren (Turritella communis). 2x fragment. Gewone wenteltrap (Epitonium clathrus). 5x Witte wenteltrap (Epitonium clathratulum). 2x Gekielde cirkelslak (Tornus subcarinatus). 2x oud Grote tepelhoren (Euspira catena). Vrij algemeen. Enkele kraagjes met eieren. Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). Algemeen. Muiltje (Crepidula fornicata). 3x Geschubde stekelhoren Ocenabra erinaceus). 3x Wulk (Buccinum undatum). Enkele exemplaren, meestal stuk. Gevlochten fuikhoren (Nassarius reticulatus). Algemeen, recent en oud. Grof geribde fuikhoren (Nassarius nitidus). Enkele oude exemplaren. Kleine fuikhoren (Nassarius pygmaeus). 3x Gewone trapgevel (Propebela turricula). 3x Hoge trapgevel (Bela nebula). 1x Spoelhoren (Acteon tornatilis). 1x Grote diepslak (Bithynia tentaculata). 2x Vijver-pluimdrager (Valvata piscinalis). 1x Platte schijfhoren. 2x Leverbotslak (Galba trunculata). 1x Ovale poelslak. 47x brede strandschelp 9

10 tweekleppigen Parelmoerneut (Nucula sp.). 1x vers Melkwitte arkschelp (Striarca lactea). 1x oud. Gewone mossel (Mytilus edulis). Algemeen, ook doubletten, enkele oude fragmenten. Wijde mantel (Aequipecten opercularis). 4x Bonte mantel (Mimachlamys varia). Enkele gave exemplaren (1x juveniel), fragmenten algemeen. Paardenzadel (Anomia ephippium). Vrij algemeen. Gewone oester (Ostrea edulis). Oude exemplaren algemeen. zwinkokkel Dubbeltjeschelp (Lucinella divaricata). 5x Ovaal zeeklitschelpje (Tellimya ferruginosa). 3x Tweetandschelpje (Kurtiella bidentata). 15x Scheef bultschelpje 1x oud Grote astarte (Tridonte borealis). 1x Kleine astarte (Goodallia triangularis), 1x Zwinkokkel (Venericor planicosta). 2x slotfragment. Gewone kokkel (Cerastoderma edule). Zeer algemeen. Brakwaterkokkel (Cerastoderma glaucum). Algemeen. Gedoornde hartschelp (Acanthocardia echinata). 1x Geknobbelde hartschelp (Acanthocardia tuberculata). Algemeen, meestal fragmenten. Noorse hartschelp (Laevicardium crassum). Vrij algemeen. Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata). Zeer algemeen, ook enkele fragmenten. Ovale strandschelp (Spisula elliptica). Zeer algemeen. Stevige strandschelp (Spisula solida). Zeer algemeen. Brede strandschelp (Mactra glauca). Enkele slotfragmenten, 1x meer dan 50% compleet. Grote strandschelp (Mactra stultorum). Algemeen. Pleistocene strandschelp (Mactra plistoneerdandica). Slotfragmenten vrij algemeen, Enkele vrijwel compleet. Gewone otterschelp (Lutraria lutraria). Algemeen, ook juveniel en doublet. Oude fragmenten vrij algemeen. Sabelschede (Phaxas pellucidus). 1x fragment. Klein tafelmesheft (Ensis minor). 1x groot fragment. Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus). Zeer algemeen, ook doubletten. Kleine zwaardschede (Ensis ensis). Fragmenten vrij algemeen. Messchede (Solen marginatus). 1x topfragment. Tere platschelp (Macomangulus tenuis). 1x Rechtsgestreepte platschelp (Fabulina fabula). Enkele, 1x doublet. Kleine platschelp (Moerella pygmaea). 3x Nonnetje (Macoma balthica). Algemeen, ook doubletten. 10

11 Zaagje (Donax vittatus). Algemeen. Platte slijkgaper (Scrobicularia plana). Enkele. Witte dunschaal (Abra alba). Enkele. Primatische dunschaal (Abra prismatica). 1x Gewone Venusschelp (Chamelea striatula). Algemeen, vers en oud. Gewone tapijtschelp (Venerupis senegalensis). 2x Grijze tapijtschelp (Polititapes senescens). Algemeen. Geruite tapijtschelp (Ruditapes decussatus). 1x Gewone artemisschelp (Dosinia exoleta). 3x en 3 fragmenten. Dichtgestreepte artemisschelp (Dosinia lupinus lincta). 1x Korfmossel (Corbicula cf. fluminalis). Enkele. Korfschelp (Varicorbula gibba gibba). 1x oud. Noordse rotsboorder (Hiatella arctica). 1x Amerikaanse boormossel (Petricolaria pholadiformis). Enkele, ook doublet. Witte boormossel (Barnea candida). Enkele. Ruwe boormossel (Zirfaea crispata). Enkele vrijwel compleet, fragmenten vrij algemeen. Pholade (Pholas dactylus). 2x slotfragment, 1x fragment achterzijde. Bolle stroommossel (Unio tumidus). 1x fragment. olifantstandjes Zwakgeribte olifantstand (Antalis vulgare). 1x groot fragment, 1x klein fragment. koppotigen Gewone zeekat (Sepia officinalis). Enkele (fragmenten van) schilden. Stekelhuidigen Zeeklit (Echinicardium cordatum). Vrij algemeen. Zeeboontje (Echinocyamus pusillus). Algemeen, vers en oud Gewone zeester (Asterias rubens). 4x Vissen Stekelrog (Raja clavata). 1x eikapsel. Tong (Solea solea). 1x (dood). Schol (Pleuronectes platessa). 1x (dood). Braam (Brama brama). 1x (dood). braam 11

12 Strandvondsten Wilbert Kerkhof en Marianne Ottervanger, Hondsbossche strand, 17 januari. Op zondag 17 januari zijn we van Petten naar Bergen gelopen. Op het nieuwe Hondsbossche strand vond ik een klep van een groot tafelmesheft. Die kenden we vooral van een mooi bezoek aan Ameland vorig jaar. Henk Witte, Bergen aan Zee, 18 januari. Er lag gelukkig weer eens een beetje gruis tussen Bergen aan Zee en de Kerf. Het resultaat van het uitzoeken: 18x vliezig drijfhorentje, 2x wulk juveniel, 2x fragment muizenkeutel, 1x stomp traliehorentje, 1x spoelhoren, 1x fragment schepje, 1x oubliehoren, 1x trapgevel, 1x wenteltrap, 6x fragment sabelschede, 2x parelmoerneut sp., veel tweetandschelp (5x doublet), 11x ovale zeeklitschelp (1x doublet) en 1x papierschelp juveniel. Wilbert Kerkhof en Marianne Ottervanger, IJmuiden, 5 februari. Op 5 februari waren we op een koud en winderig strand bij IJmuiden. Daar lagen heel veel eikapsels van wulk (ook al door Jannie gemeld). We hebben er ongeveer 50 verzameld voor basisschooldoeleinden. In een van de grootste vond ik 100/den juveniele wulkjes en 36 porceleinkrabbetjes. Ook vonden we die dag op het strand nog 4 eikapsels van hondshaai en 2 van stekelrog en wat stukken hauwwier. wulkjes porceleinkrabbetje 12

13 Linda Keesman, St. Maartenszee, 7 februari. Zondag nog even naar het strand van Sint Maartenszee geweest en een afgeknotte gaper, een otterschelp en een kleine zwaardschede gevonden. Jannie Nijman, Egmond aan Zee, 11 februari. Jan en ik liepen op donderdag even op het Egmondse strand, richting noord. Klein beetje gruis meegenomen: 10x tweetandschelpje, 1x ovaal zeeklitschelpje, 1x gevlochten fuikhoren - juv., 2x vliezig drijfhorentje, wat wadslakjes en glanzende tepelhorentjes en jawel één spoelhorentje - juv.!!! Mijn vierde in Nederland. Oh ja bijna vergeten: één vers fragment van de sabelschede! Op de hoogwaterlijn vonden we veel eierkapsels van wulk en veel schelpen van de gewone zeekat in alle maten, dus leeftijden. 1x gedoornde zeekat en 1x eierkapsel van de hondshaai. Linda Keesman, St. Maartenszee, 16 februari. Dinsdag nog een paar dingetjes op het strand van Sint Maartenszee gevonden: 5 x grijze tapijtschelp, 2 x noorse hartschelp en een platte slijkgaper. Esther heeft vrijdag een zeehond op het strand zien liggen. Henk Witte, Bergen aan Zee, 26 februari. Het werd weer eens tijd om wat gruis uit te pluizen. Op 26 februari ben ik van Bergen aan Zee tot de Kerf gelopen en halverwege, ter hoogte van de plek waar paviljoen Uit de Kunst straks weer wordt opgebouwd, lag een mooie hoeveelheid. Het resultaat viel niet tegen: 1x scheefhoren, 211x vliezig drijfhorentje (niet heel veel minder dan het wadslakje), 3x slank gordelhorentje, 8x melkwit traliedrijfhorentje, 1x muiltje (juveniel), 1x witte wenteltrap, 4x wenteltrap, 17x wulk (juveniel), 4x trapgevel, 2x spoelhoren, 2x oubliehoren, 7x parelmoerneut sp. (fragmenten), 1x wijde mantel (juveniel), 9x ovale zeeklitschelp, 57x tweetandschelp (waarvan 5x doublet), 14x sabelschede (topfragmenten) en 1x papierschelp (fragment). Henk Witte, Bergen aan Zee, 7 maart. Gestimuleerd door de leuke vondsten van 26 februari heb ik op 7 maart opnieuw gruis meegenomen van het strand tussen Bergen aan Zee en De Kerf. Opvallend waren weer de grote aantallen van het vliezig drijfhorentje. Deze soort niet geteld, evenals het tweetandschelpje (veel, relatief vaak doubletten) en ovale zeeklitschelp (veel minder algemeen). Wel geteld: 1x scheefhoren, 1x melkwit traliedrijfhorentje, 1x witte wenteltrap, 2x wenteltrap, 2x muizenkeutel, 1x acc. schelpstuk witte boormossel, 2x trapgevel, 1x spoelhoren, 6x parelmoerneut (fragmenten waarvan 1x groot), 2x wijde mantel (juveniel), 7x sabelschede (fragmenten), 1x kleine platschelp, 1x geplooide rotsboorder en 2x papierschelp (fragmenten). Jannie Nijman, Bergen aan Zee, 11 maart. Vanaf de noordkant van Bergen aan Zee richting de kerf. De hele week al noordoostenwind. Vandaag redelijk rustig zonnig weer en eb rond uur. Littorina saxatilis stuk Hydrobia ulvae Alvania lactea Onoba aculeus Rissoa membranacea Bittium reticulatum Epitonium clathrus Tornus subcarinatus Buccinum undatum Ruwe alikruik veel juveniel, bijna allemaal Wadslakjes Melkwit traliehorentje Slank gordelhorentje Vliezig drijfhorentje Muizenkeuteltje Gewone wenteltrap Gekielde cirkelslak Wulk veel 25 x 2x veel 14 x 2x 15 x 7x in alle vormen en maten vers en oud 13 vers en oud oud oud vers juveniel, vers en oud

14 Nassarius reticulatus Nassarius nitidus Oenopota turricula oud Acteon tornatilis Retusa obtusa Nucula spec. Aequipecten opercularis Tellimya ferruginosa Mysella bidentata Phaxas pellucidus Tellina fabula Barnea candida Thracia papyracea Zeeboontjes Zeeklit Slangster Gevlochten fuikhoren regelmatig juveniel Grofgeribte fuikhoren 5 x juveniel, vers Gewone trapgevel 6x 1 van 14 mm vers / overige Spoelhoren Oubliehoren Parelmoerneut Wijde mantel Ovaal zeefklitschelpje Tweetandschelpje Sabelschede Rechtsgestr. platschelp Witte boormossel Gewone papierschelp 2x 1 vers - 1 oud zwart 8x vers 4x fragment 1x fragment regelmatig vele stuk veel vers 12 x slotfragment, vers 5x juveniel, vers 1 x accessorisch schelpstuk, vers 1x juveniel, vers veel veel - gruis zag er wit van veel armfragmenten éénmaal de ster met afgebroken punten van de armen Verder nog: 1x vissenkopschedeltje van 1 cm met puntige tanden in bovenkaak. 3 schubjes van een vis, dat zie ik ook zelden in het gruis. 1x Bruinvis, vers en een flinke hap eruit achter de kop. 3x filterplaat (madreporiet) van een zeester of zee-egel. Ria en Herman Walvis, Bergen aan Zee, 12 maart. Hallo beste mensen, hierbij een overzicht van 3 kilo gruis ten noorden van Bergen aan Zee. Mooi weer, NO wind. Verder 2 opnamen van de Madreporiet voor en achterkant en twee opnamen van een foraminifeer (Bergen aan Zee) Quinqueloculina spec. Beide door mij gefotografeerd. 14

15 Weekdieren buikpotigen Ruwe alikruik-complex (Littorina saxatilis s.l.). Veel Brakwateralikruik ( Littorina saxatilis tenebrosa). 5x Wadslakje (Peringia ulvae). Veel. Opgezwollen brakwaterhorentje (Ecrobia ventrosa). Veel. Melkwit traliedrijfhorentje (Alvania lactea). 34x, recent en oud. Vliezig drijfhorentje (Rissoa membranacea). 175x filterplaatje stekelhuidige (madreporiet) Muizenkeuteltje (Bittium reticulatum). 9x, oudecent. Witte wenteltrap (Epitonium clathratulum). 3x, recent. Gekielde cirkelslak (Tornus subcarinatus). 164x, recent en oud. Grote tepelhoren (Euspira catena). Veel. Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). Veel. Muiltje (Crepidula fornicata). 9x Wulk (Buccinum undatum). 30x Gevlochten fuikhoren (Nassarius reticulatus). Aardig wat, 4x eikapsel. Grof geribde fuikhoren (Nassarius nitidus). 8x, recent en oud. Verdikte fuikhoren Nassarius incrassatus). 1x, oud. Kleine fuikhoren (Nassarius pygmaeus). Gewone trapgevel (Propebela turricula). 20x, recent en oud. Stomp traliehorentje (Chrysallida sarsi). 33x Spoelhoren (Acteon tornatilis). 15x, recent en oud. Oubliehoren (Retusa obtusa). 18x, recent en oud. tweekleppigen Melkwitte arkschelp (Striarca lactea). 1x doublet. Parelmoerneut (Nucula sp.). 27x fragment. Wijde mantel (Aequipecten opercularis). 3x klep en 6x fragment. Ovaal zeeklitschelpje (Tellimya ferruginosa). 130x Tweetandschelpje (Kurtiella bidentata). Heel veel, 138x doublet. Sabelschede (Phaxas pellucidus). 1x fragment. Rechtsgestreepte platschelp (Fabulina fabula). 2x klep, ook fragmenten. Kleine platschelp (Moerella pygmaea). 14x, meest fragmenten. Zaagje (Donax vittatus). 2x doublet. Witte dunschaal (Abra alba). Fragmenten. Strandgaper (Mya arenaria). 1x foraminifeer Noordse rotsboorder (Hiatella arctica). 4x Witte boormossel (Barnea candida). Fragmenten. Ruwe boormossel (Zirfaea crispata). 1x Papierschelp (Thracia phaseolina). 5x 15

16 Stekelhuidigen filterplaatjes (madreporiet). 10x Zeeboontje (Echinocyamus pusillus). Heel veel. Vissen visschubben 4x Ria en Herman Walvis, Hoek van Holland, 2. Hierbij een overzicht van schelpenvondsten uit Hoek van Holland: 2x fragment geknobbelde hartschelp, 2x fragment gedoornde hartschelp, 1x fragment grote hartschelp, 1x grote astarte, nonnetjes (vrij groot), 1x brakwaterkokkel, 1x bonte mantel, 2x grijze tapijtschelp, stevige strandschelp, 1x bolle stroommossel (bijna geheel parelmoer) en oesters (boven- en onderkant). Linda Keesman, Petten, 9 april. Op 9 april heb ik op het strand van Petten nog een paar leuke dingen gevonden: een paar Noorse hartschelpen, grijze tapijtschelpen, een gewone tapijtschelp, een topje van een messchede en waarschijnlijk een groot tafelmesheft. Er lagen ook mooie zwerfstenen waarvan eentje, ik denk een vuursteen, in de top/kalklaag een schelpje zit (in het midden). Pieter Korstanje, Goese Sas, 13 april. Bij het Goese Sas vonden we vandaag leuke dingen tijdens het stenen keren. harig porceleinkrabbetje botervis 16

17 purperslakken met eikapsels wakame Ria en Herman Walvis, Hoek van Holland, 13 april. Hierbij een overzicht van gruis en fossiele schelpen. d.d. 13. Weekdieren buikpotigen Gewone alikruik (Littorina littorea). 1x oud Ruwe alikruik-complex (Littorina saxatilis s.l.). 2x vers. Wadslakje (Peringia ulvae). 25x, vers en oud. Gewone wenteltrap (Epitonium clathrus). 1x heel en 1x fragment. Vers. Gekielde cirkelslak (Tornus subcarinatus). 12x, vers. Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). Veel. Muiltje (Crepidula fornicata). 1x vers. Purperslak (Nucella lapillus). 1x vers. Gevlochten fuikhoren (Nassarius reticulatus). 5x oud. Gewone trapgevel (Propebela turricula). 1x oud. Mosselslurpertje (Odostomia scalaris). 2x vers. Zoetwaterneriet (Theodoxis fluviatilis). 1x fragment. Ovale poelslak. (Radix balthica). 7x tweekleppigen Wijde mantel (Aequipecten opercularis). 1x vers en 1x fragment oud. Bonte mantel (Mimachlamys varia). 1x oud fragment. Paardenzadel (Anomia ephippium). 2x, oud. Gewone oester (Ostrea edulis). Enkele, oud. Ovaal zeeklitschelpje (Tellimya ferruginosa). 9x, vers. Tweetandschelpje (Kurtiella bidentata). 60x vers (2x doublet), vers. Scheef bultschelpje Altenaeum dawsoni). 1x, oud. Grote astarte (Tridonte borealis). 3x, oud. Rechtsgestreepte platschelp (Fabulina fabula). 15x doublet, ± 1cm, vers. Kleine platschelp (Moerella pygmaea). 1x vers. Nonnetje (Macoma balthica). Veel, oud. Dichtgestreepte artemisschelp (Dosinia lupinus lincta). 2x, oud. Strandgaper (Mya arenaria). 2x vers. Geplooide rotsboorder (Saxicavella jeffreysi). 3x vers. 17

18 Witte boormossel (Barnea candida). 3x fragment, oud. Bolle stroommossel (Unio tumidus). 1x Henk Witte, Bergen aan Zee, 29 april. Vandaag een grote zeenaald gevonden op het strand tussen Bergen aan Zee en De Kerf. Aziatische druipzakpijp profiteert van zachte winters Nature Today De uit Azië afkomstige Druipzakpijp komt als invasieve exoot sinds 1991 in onze kustwateren voor. Bij strenge winters sterven de kolonies grotendeels af, waardoor het aantal beperkt kan blijven. Bij milde winters, zoals de huidige, overleven ze prima om zich in het voorjaar verder te kunnen verspreiden Lees verder Fluwelen zwemkrabben zijn nu al aan de voortplanting begonnen Nature Today Door de zeer warme winter is het zeewater nog niet onder de 4 graden gezakt waardoor er nauwelijks sterfte is opgetreden onder warmteminnende krabben zoals de exotisch uitziende Fluwelen zwemkrab. Er is zelf al een krab met eitjes gezien. Door de vele zachte winters worden momenteel in onze kustgebieden heel veel Fluwelen zwemkrabben aangetroffen met rugschilden tot 10 centimeter breed Lees verder 18

19 Nonnetjes voorspellen de toekomst van de Waddenzee Nature Today De diepte waarop nonnetjesschelpen zich in de wadbodem ingraven is een goede voorspeller van de conditie van het wad. De gemiddelde ingraafdiepte van deze schelpdieren zegt zelfs meer over de kwaliteit van het wad dan het totale aantal nonnetjes dat aanwezig is Lees verder Exotische schelpdieren in Goese Meer Nature Today In onze wateren, zoet, zout en brak, worden steeds meer exotische schelpdieren aangetroffen. Toch zijn de recente waarnemingen van drie exotische schelpdieren in het Goese Meer opmerkelijk te noemen. Hoe hebben deze dieren dit gebied gevonden? Zijn ze hier via een natuurlijke route terechtgekomen? Of hebben mensen al dan niet opzettelijk de schelpdieren in dit brakwatermeer geïntroduceerd? lees verder Ploegende Schepjes voor het eerst in Nederlandse kustwateren Nature Today 29-apr Diep onder de waterspiegel bij Bruinisse kruipen momenteel over de slibhelling vele 129 Schepjes rond. Dit is bijzonder want duikers zagen deze merkwaardige slakjes nog niet eerder lev1111end in onze kustwateren. De Schepjes komen vooral ten zuiden van Nederland v lees verder FILM: Het pas ontdekte schepje bij de Zoetersbout in Het Zijpe (Oosterschelde) 19

20 UNIEKE PROEF HERSTEL MOSSELBANKEN EN OESTERRIFFEN DOOR ARK NATUURONTWIKKELING ARK Natuurontwikkeling en Wereld Natuur Fonds zijn begonnen met een unieke proef om mosselbanken en oesterriffen in de Noordzee te laten terugkeren. Voor de kust van de ZuidHollandse eilanden zijn vandaag de eerste schelpdieren op de bodem geplaatst. De mosselen en platte oesters moeten uitgroeien tot een groot veld dat een paradijs vormt voor vissen, haaien, trekvogels en zeezoogdieren, zoals bruinvissen en zeehonden. Vroeger was eenvijfde van de Noordzeebodem bedekt met schelpenbanken, maar door visserij, ziektes en vervuiling zijn die vrijwel verdwenen. Platte oesters worden het water in gelaten Het is de eerste keer dat op de Noordzee in de praktijk wordt bekeken hoe de oorspronkelijke mosselbanken en oesterriffen kunnen worden hersteld. De proeven worden aan de zeezijde van het Haringvliet en het Grevelingenmeer uitgevoerd. Ter hoogte van het Grevelingenmeer is bij de zoektocht naar proeflocaties een veld platte oesters ontdekt op een plek waar geen verstoring is en oesters in alle rust kunnen groeien. Het is voor zover bekend de enige plek in de Noordzee waar de oorspronkelijke platte oester weer voorkomt. De bijzondere vondst laat 20

21 zien dat de natuurlijke omstandigheden er geschikt zijn om te leren hoe oesters groeien en zich voortplanten. NATUURGEBIED Herstel van mossel- en oesterbanken voor de kust is een belangrijk om het leven onder water weer te laten floreren. Schelpdieren filteren het zeewater, vormen een rust- en paaigebied voor vissen als schol, kabeljauw en zeebaars en trekken zeezoogdieren aan, zoals bruinvissen en zeehonden. Haaien, roggen en ook sepia (een inktvis) kunnen er hun eieren op af zetten. De harde ondergrond vormt ook een plek waar bijvoorbeeld dodemansduim, een zacht koraal, zich op kan vestigen. Daarnaast trekken de vele kleine visjes en garnalen allerlei vogels aan. De zeldzame zwarte zee-eend eet bijvoorbeeld graag jonge mosselen.,,een Noordzee vol enorme kabeljauwen, haaien, roggen en rijk bodemleven, we kunnen het ons niet herinneren, aldus Johan van de Gronden, directeur van het Wereld Natuur Fonds.,,Maar als we echt kiezen voor natuurbescherming op de zee kunnen we die rijkdom terugkrijgen. Met het herstel mosselbanken en oesterriffen leggen we een bodem voor een gezonde Noordzee. Schelpdierbank, foto: Goofy Aquavideo 21

22 RESULTATEN De tewaterlating van de mosselen en platte oesters voor de kust van de Zuid-Hollandse eilanden is een eerste proef. De resultaten leiden tot nieuwe proeven met zo nodig een andere opzet en op mogelijk andere locaties voor de kust van de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden. In 2018 moet er genoeg kennis en ervaring zijn opgedaan om elders in de Noordzee mosselbanken en oesterriffen te herstellen. Voor de proef worden inheemse, lokaal geoogste mosselen en oesters gebruikt. De schelpdieren zijn onderzocht en blijken vrij van ziektes en schadelijke exoten, zoals de oesterboorder.,,de kennis die we opdoen in dit project is van cruciaal belang voor het herstel van schelpdierbanken in de Noordzee. Het wordt een enorme uitdaging om op een kale zeebodem mosselen en platte oesters het juiste zetje te geven om weer op eigen kracht te leven banken en riffen te vormen. Dankzij het Droomfondsproject Haringvliet hebben we nu de kans om dit te realiseren. aldus Karel van de Wijngaard, projectleider ARK Natuurontwikkeling. DROOMFONDSPROJECT HARINGVLIET Het project Schelpdierbanken is onderdeel van het Droomfondsproject Haringvliet. Daarbij werken zes organisaties, waaronder WNF en ARK, met steun van de Nationale Postcode Loterij samen om het stroomgebied van het afgesloten Haringvliet weer tot leven wekken. Pal onder Rotterdam ontwikkelen zij op de grens van rivier en zee een uniek natuurgebied en toeristische trekpleister waar iconische dieren als de zeearend, steur, bruinvis en witsnuitdolfijn zich kunnen vestigen. Naast WNF en ARK Natuurontwikkeling zijn meer organisaties betrokken bij het project Herstel Schelpdierbanken. De ministeries van Economische Zaken en van Infrastructuur en Milieu, het Havenbedrijf Rotterdam en de Nationale Postcode Loterij steunen de proeven financieel. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu zoekt, in samenwerking met Rijkswaterstaat, naar mogelijkheden voor een financiële bijdrage. De terugkeer van oesterbanken in de Noordzee is inmiddels ook kabinetsbeleid, zoals geformuleerd in de Nederlandse invulling van de EU Kaderrichtlijn Mariene Strategie. 22

23 Wonderlijke wulk VARA Vroege Vogels dinsdag 09 februari 2016 Fotograaf: Annemarieke Wulken zie je meestal alleen als een leeg slakkenhuis op het strand, soms bewoond door een heremietkreeft. Met een beetje geluk vind je weleens het eikapsel van de wulk. Dit is een soort sponsachtige vuilwitte kluwen die rollend in de wind over het strand gaat. Om een levende wulk te zien moet je behoorlijk diep de zee in duiken. Stevig en robuust De wulk is een zeeslak met een stevige, robuuste schelp die wel 11 cm lang kan worden. De opening van de schelp is behoorlijk groot met een speciale groef voor de extra lange adembuis. De wulk kan zelfs als hij geheel onder het zand of de modder zit via deze buis ademhalen. Hij moet dan oppassen dat er geen platvis in de buurt is die zulke adembuizen als lekkernij beschouwen. De buis groeit gelukkig wel weer vrij gemakkelijk aan. Voortplanting Van oktober tot maart zoeken wulken elkaar op om te paren. De wulk kent aparte seksen en is dus niet tweeslachtig, zoals veel andere weekdieren. De eieren worden afgezet tussen planten of rotsblokken in vuistdikke eiermassa's die bestaan uit doorzichtige hoornachtige eikapsels. Eikapsel van de wulk - Fotograaf leenkuiper In ieder kapsel zitten meerdere eitjes maar ondanks de duizend eitjes kruipen er uiteindelijk enkele tientallen slakjes uit. Pasgeboren slakjes, larven, blijven namelijk een tijdje in de kapsels leven tot ze een wat groter en steviger huisje hebben. Tot die tijd leven de eerst uitgekomen larven voornamelijk van de nog niet uitgekomen eitjes. 23

24 Als de slakjes de kapsels hebben verlaten, blijven de lichte en moeilijk afbreekbare kluwens achter. De kapsels die op het strand liggen, zijn losgeraakt. Soms door waterbewegingen maar vaker door vistuig dat over de bodem wordt gesleept. Vervuiling Deze slak is heel gevoelig voor overbevissing, voor het omwoelen van de zeebodem en voor giftige stoffen zoals tributyltin. Deze gifstof werd tot 2008 gebruikt in de verf waarmee de aangroei van zee-organismen op schepen werd tegengegaan. Deze stof verstoorde de voortplanting van de wulken. Door een combinatie van deze oorzaken is de wulk zo goed als verdwenen uit het Nederlandse kustgebied en de Waddenzee. De laatste jaren zien we wel voorzichtige terugkeer van de soort in onze kustwateren. Heremietkreeft in een wulk - Fotograaf carpie Een tekort aan wulken levert ook een probleem op voor heremietkreeften. Wulkenschelpen zijn de enige die groot genoeg zijn om volwassen heremietkreeften te huisvesten. Als er minder schelpen zijn, zijn er ook meer dakloze heremietkreeften. Bron: Ecomare, Soortenbank en Wikipedia mooi You Tube filmpje: 24