Voedselketen & ecosysteem

Transcriptie

1 SEA LIFE voor scholen Voedselketen & ecosysteem 6-11 jaar Zelf aan de slag Deze handleiding geeft u extra informatie over belangrijke aquaria binnen SEA LIFE Scheveningen en kan gebruikt worden om meer te ontdekken over de voedselketen en het ecosysteem tijdens uw bezoek. De inhoud van deze handleiding kunt u gebruiken om de leerlingen extra uitleg te geven of om na jullie bezoek nog eens door te nemen. Andere beschikbare onderwerpen Gedrag Habitat & aanpassingen Natuurbehoud Niet alle dieren in deze handleiding zijn te zien in SEA LIFE Scheveningen. Inhoud Introductie 2 Plattegrond 3 Docenten aantekeningen 4-9 Leerlingen opdrachtformulier Leerdoelen Met behulp van deze folder en toer kunnen de leerlingen: De termen voedselketen en ecosysteem begrijpen. Leren dat dieren verschillende taken hebben in het ecosysteem. Begrijpen dat planten en dieren in balans moeten zijn in het ecosysteem en de gevolgen daarvan. Verschillende dieren identifi ceren in de voelpoel. SEA LIFE Scheveningen - Strandweg JK Den Haag

2 Introductie Gebruik de vragen op deze bladzijde voor uw bezoek aan SEA LIFE Scheveningen Wat is een ecosysteem? Een ecosysteem is een grote groep levende wezens dat bij elkaar leeft in één gebied. Waar kan een ecosysteem uit bestaan? Een ecosysteem bestaat uit een mix van planten en dieren. Ze zijn van elkaar afhankelijk wat betreft eten en bescherming. Als een deel weg valt uit het ecosysteem, heeft dat ook gevolgen voor de andere planten en dieren in het ecosysteem.. Tijdens onze onderwaterreis leren we meer wie van wie afhankelijk is. Wat is een voedselketen? Met voedselketen wordt bedoeld wie eet wie binnen een bepaalde omgeving. Een klein insect wordt bijvoorbeeld opgegeten door een kikker, een kikker wordt weer opgegeten door een slang. Voedselketens zijn weer verbonden aan ecosystemen, want de dieren moeten allemaal in hetzelfde gebied voorkomen. Nu begrijpen we iets meer van het ecosysteem en de voedselketen en kan de reis door SEA LIFE beginnen en gaan we kijken naar de verschillende ecosystemen in de aquaria. Vergeet niet het opdrachtformulier aan elke leerling te geven - deze zijn nodig tijdens het bezoek. 2

3 Voedselketen & ecosysteem Plattegrond Activiteiten Voelpoel (Hele dag geopend) Voedselketen Leerlingen activiteit en vragen (pagina 4) Nemo Kleurrijke clownsvis Leerlingen activiteit en vragen (pagina 5) Roggen (voertijden: maandag, woensdag, vrijdag en zondag uur) Welke rog? Leerlingen activiteit en vragen (pagina 6) Kwallen Leerlingen activiteit en vragen (pagina 7) Tropische tunnel Wat eten we? Leerlingen activiteit en vragen (pagina 9) Otters (voertijden: dagelijks om 11.00, en uur) Voertijden altijd onder voorbehoud. 3

4 VOELPOEL Ondiepe poeltjes zijn moeilijke plekken voor dieren om te overleven- hoge golven, sterke stroom, veranderende water temperatuur, fel zonlicht en andere dieren die op ze jagen. Veel voorkomende dieren zijn: zeesterren, anemonen, krabbetjes en harders. Kijkend naar de voelpoel - welk dier komt het meeste voor? Het diertje wat het meest voorkomt kunnen we eigenlijk niet zien zonder microscoop plankton. Plankton zijn kleine diertjes of plantjes die ronddrijven waar de stroom ze naar toeneemt. Waarom is iets zo klein als plankton zo belangrijk voor de voedselketen? Plankton is belangrijk omdat het zonlicht kan verwerken tot een chemische energie. (Dit proces heet fotosynthese). Hierdoor is plankton eigenlijk het begin van de voedselketen. Wie eet plankton? Mosselen eten plankton. Ze voeden zich door hun schelp een beetje open te zetten en dan het water naar binnen te zuigen. Daarna fi lteren ze het plankton uit het water en spugen het water weer uit. Hun harde schaal is voor bescherming tegen aanvallen van andere dieren, maar ook zij worden weer gegeten. Wie uit de voelpoel eet weer de mossel? Zeesterren eten mosselen en ze doen dat op een rare manier! Met de zuignappen onder zijn armen trekt hij de schelp open. Dan brengt de zeester zijn maag naar buiten en bedekt de mossel. Mocht de mossel ziek zijn of giftig, dan kan de zeester zelfs afstand doen van zijn maag. Er groeit dan weer een nieuwe maag. Wat gebeurt er met het ecosysteem als alle mosselen weg waren? Zonder de mosselen in de voedselketen zou er niet genoeg eten zijn om te overleven. Als de zeesterren dan zouden uitsterven dan zou er weer niet voldoende eten zijn voor de krab. Zo zie je dat elk dier in de voedselketen belangrijk is om het ecosysteem in stand te houden. Als een anemoon niet opgegeten wordt kan hij tientallen jaren meegaan. Activiteit: Vraag de leerlingen om de voedselketen in de goede volgorde te zetten op hun opdrachten formulier. Daarna mogen ze onder begeleiding van een SEA LIFE medewerker dieren in de voelpoel aanraken. Natuurbehoud: U kunt helpen! Neem uw afval mee na een dagje strand. Laat de dieren die u op het strand vindt daar waar ze horen. We moeten het ecosysteem niet verstoren. 4

5 CLOWNSVISJE Deze visjes leven in koraalriffen in warme, tropische wateren van de Grote Oceaan en Indische Oceaan. Zij wonen tussen de giftige stekels van de anemonen. Wat eten clownsvisjes? Clownsvisjes zijn makkelijke eters, het zijn omnivoren dus ze eten vlees maar ook planten. Waarom zou een clownsvisje tussen de giftige anemonen willen wonen? Deze kleine vis is ergens onderaan de voedselketen, dus er zijn veel jagers in zee die ze willen eten. Door tussen de giftige anemonen te leven worden ze dus beschermd. Deze twee dieren zijn dus afhankelijk van elkaar, wat zou er gebeuren als de anemonen afnemen in aantallen? Als de aantallen anemonen afnemen dan zal ook de aantallen clownsvisjes afnemen want er is dan minder eten en minder bescherming voor ze. Wat denk je dat de anemoon terug krijgt voor het beschermen van de clownsvis? Clownsvisjes eten de algen en parasieten van de tentakels van de anemonen, die hierdoor gezond blijft. Sommige mensen zeggen dat de felle oranje kleur van het visje weer andere vissen aantrekt en dat is weer voer voor de anemoon. Alle clownsvisjes worden als man geboren. Als een vrouwtje sterft dan zal een mannetje uit de groep veranderen in een vrouwtje. Activiteit: Vraag aan de leerlingen om twee mooie patronen van deze kleurrijke vis te maken op hun opdrachtenformulier Natuurbehoud: Raak niks aan als u gaat snorkelen en koop nooit producten gemaakt van koraal of andere zeedieren. 5

6 ROGGEN Roggen lijken te vliegen door de oceaan met hun platte lichaam. Ze leven in alle wereldzeeën vaak op de bodem van de zee. Sommige roggen wonen dicht bij de kust en andere leven op een diepte van 300 meter. Roggen zijn consumenten dat wil zeggen dat ze niet hun eigen eten produceren. Wat denk je dat ze eten? De blonde rog en gevlekte rog houden van kleine vis met botten, inktvis en schaaldieren. De grotere roggen soort zoals de Manta rog filteren het water en eten dan het plankton. Hoe hoog in de voedselketen denk je dat de rog staat? Zelfs de grootste rog heeft nog jagers boven zich in de voedselketen. Roggen worden meestal gegeten door hamerhaaien, de grote witte haai en de orka. Hoe denk je dat de kleur van hun huid ze helpt in de natuur? De bruin en olijfkleurige huid camoufl eert goed tegen jagers als ze op de bodem liggen. Denk je dat ze altijd hun ogen gebruiken om te jagen? Onderzoekers denken van niet. Roggen gebruiken speciale sensoren genaamd ampullen van Lorenzini. Deze ampullen kunnen kleine elektrische golven detecteren die door hun prooi wordt afgegeven. Hoe denk dat hun vorm ze kan helpen met vangen van eten? De meeste roggen blijven op de bodem van de zee. Zo kunnen ze hun eten van de grond zuigen. En ze kunnen zich snel onder het zand verstoppen als er jagers komen. Activiteit: Roggen zijn familie van de haai. Een Manta rog kan wel 1300 kg wegen, dat is net zo zwaar als een jonge olifant. Vraag aan de leerlingen om alle informatieborden rond het aquarium te bekijken en te zien welke verschillende soorten er zwemmen in SEA LIFE en bespreek de verschillen. Natuurbehoud: Eet geen rog dit is een bedreigde diersoort. 6

7 KWALLEN Kwallen zijn geen echte vissen, ze hebben geen zenuwen, geen bloed, geen hart en geen hersenen. In feite bestaat het lichaam van een kwal 95% uit water. Sommige leven in de diepzee en andere in ondiep water. Waarom zijn kwallen zo belangrijk in het ecosysteem? Veel dieren eten kwallen dus het is een belangrijk deel uit de voedselketen. De Lederschildpad leeft voornamelijk op kwallen. Denk je dat kwallen een gevaar zijn voor de mens? De meeste kwallensteken zijn niet ernstig, maar de Dooskwal uit Australië die kan dodelijk gevaarlijk zijn. Maar wat eten de kwallen dan? Kwallen eten kleine vissen en schaaldieren maar ook plankton. Ze gebruiken hun lange en giftige tentakels om zo hun prooi te pakken. Als de omstandigheden goed zijn kunnen kwallen zich snel vermenigvuldigen. Waarom zou dit een probleem kunnen zijn? Ze brengen dan het ecosysteem uit balans. Ze eten dan teveel plankton en dan kan er te weinig over blijven voor de andere dieren die plankton eten. Kwallen eten ook visseneieren en daar wordt dan ook weer meer van gegeten als er teveel kwallen zijn. Activiteit: Kwallen bestaan al 650 miljoen jaar! Vraag de leerlingen de puzzels op te lossen. Er zijn 200 soorten kwallen. Een kwal gebruikt zijn mond arm om eten in zijn mond te stoppen. Natuurbehoud: U kunt helpen door campagnes te steunen die als doel helpen de zee te beschermen. 7

8 ZEESCHILDPADDEN Zeeschildpadden bestaan al meer dan 215 miljoen jaar, een van de oudste levende dierensoort op aarde. Er liepen nog dinosaurussen toen de eerste schildpad zich ontwikkelde. Er zijn 7 verschillende soorten zeeschildpadden, elk met een lichaam gebouwd op hun dieet en leefgewoontes. De Karet schildpad heeft een smalle scherpe snavel, weet iemand waarvoor deze gebruikt wordt? De snavel wordt gebruikt om zijn favoriete voedsel te vinden tussen de spleten van de koraalriffen. Hij eet spons. Niet degene die je thuis in de badkamer hebt maar deze sponzen zijn kleine diertjes die op koraalriffen leven. Sponzen vermenigvuldigen heel snel en verstikken het koraalrif. Hoe helpt de Karet schildpad dit te voorkomen? De Karet schildpad eet meer dan 500 kg spons per jaar, dat is meer dan de mens eet in 3 jaar! De groene zeeschildpad helpt ook om het koraalrif gezond te houden. Weet je hoe zijn zaagachtige bek hiermee helpt? Volwassen groene zeeschildpadden zijn herbivoren (planten eters). Ze gebruiken hun bek om algen van het rif te schrapen. Hun favoriete eten is zeegras. De Onechte Karet schildpadden hebben de grootste hoeveelheid prooien van alle zeeschildpadden. Denk je dat ze vlees of planten eten? Het zijn omnivoren dus eten van alles. Ze hebben geen tanden maar wel kaken waarmee ze schaaldieren en zee-egels kunnen kraken. De grootste schildpad is de Lederschildpad en kan meer dan 900 kg wegen. De groene zeeschildpad kan wel 5 uur onder water blijven. Activiteit: Wat eten we? Vraag aan de leerlingen of ze de schildpadden sorteren op het voedsel wat ze eten. Antwoorden: Onechte Karet schildpad: mosselen - Groene zeeschildpad: algen Lederschildpad: kwallen - Karet schildpad: sponzen Natuurbehoud: Zeeschildpadden zien plastic tasjes vaak voor kwallen aan. Duizenden zeeschildpadden komen elk jaar om, omdat ze in plastic stikken. Laten we geen plastic tasjes gebruiken maar linnen tasjes. 8

9 HAAIEN Er zijn meer dan 350 haaiensoorten in de wereld die leven in alle wereldzeeën. Sommige leven in de diepe, donkere wateren van de oceaan en andere haaien leven liever aan de oppervlakte. De gigantische Walvishaai kan 18 meter lang worden. Dat is bijna 2x zo lang als een bus. Wat denk je dat deze haai eet? Je zou het niet verwachten maar deze haai eet plankton (dit zijn piepkleine diertjes en plantjes die drijven in zee). De walvishaai slikt heel veel water in en filtert dan de plankton uit het water. De rest van het water verlaat via de kieuwen weer zijn lichaam. De zwartpunt rifhaai zwemt liever in ondiep water dan in de diepe zee. Wat denk je dat deze haai graag eet? Ze eten graag kleine vis, inktvis en octopus. Veel mensen zijn bang voor haaien maar alleen de grote witte haai, de tijgerhaai en de stierhaai zijn gevaarlijk. En zelfs bij deze haaien gaat het vaak om een misverstand en ziet de haai een surfer aan voor een zeehond. Waar denk je dat de meeste haaien staan in de voedseleten? De meeste haaien staan boven aan de voedselketen maar toch worden haaien ook gegeten. Orka s eten haaien. Mensen hebben 5 zintuigen: zicht, reuk, gehoor, gevoel en smaak. Hoeveel zintuigen heeft een haai? Een haai heeft 7 zintuigen. De kleine gaatjes op zijn neus zijn de ampullen van Lorenzini. Hiermee kunnen ze elektrische golven voelen die andere dieren afgeven. Net als veel andere vissen heeft een haai ook een zijlijnorgaan die beweging in het water kan waarnemen. De Grote Witte Haai eet 11 ton aan voedsel elk jaar. Dat is bijna het gewicht van een bus! Activiteit: Haaien zijn ongeloofl ijke jagers. Hun reukorgaan is keer beter dan die van de mens. Hun andere zintuigen zijn ook beter ontwikkeld. Vraag aan de leerlingen om de relevante organen aan de zintuigen te koppelen. Natuurbehoud: Eet geen haaienvinnensoep en koop geen producten waarin haai is verwerkt. 9

10 Voedselketen & ecosysteem - Leerlingopdrachtform. Naam: LEERLING OPDRACHTFORMULIER Voelpoel voedselketen Plaats de dieren hieronder in de juiste volgorde van de voedselketen. Wie staat bovenaan de voelpoel voedselketen? Mosselen Zonlicht Plankton Krabbetje Zeester START - Onderaan de voedselketen EINDE - Bovenaan de voedselketen Kleurrijke Clownsvis Teken twee verschillende patronen van de clownsvisjes die je ziet in het aquarium. 1 2 Mijn felle kleuren trekken andere vissen naar de anemonen toe 10

11 Voedselketen & ecosysteem - Leerlingopdrachtform. Vervolg LEERLING OPDRACHTFORMULIER Welke rog? Schrijf hieronder alle roggen soorten op die je bij SEA LIFE hebt gezien. Wat eten we? Zoek de plaatjes bij elkaar van wie wat eet. Welke vrienden zag je? Kwallen anagram Ontrafel de puzzel en ontdek hoe kwallen eten. 1. Kwallen steken met hun: S L M A N D P N N T 2. Kwallen eten graag: O Zeven zintuigen E O A E K T K L _ Haaien hebben 7 zintuigen! N 3. Het gevangen voedsel stoppen ze in hun: _ T Onechte Karet schildpad Kwallen _ Groene zeeschildpad Algen & _ Lederschildpad Mosselen Probeer de 7 zintuigen van de haai op de goede plaats te zetten: Karet schildpad Sponzen Zicht Smaak Ampullen van Lorenzini Gevoel Reuk Gehoor Zijlijn orgaan 11