Bijlage. skvr.nl/onderwijs. Cultuurtraject Meestervervalsers. Schooljaar

Transcriptie

1 Bijlage Cultuurtraject Meestervervalsers Schooljaar skvr.nl/onderwijs

2 inhoud 1. Tips & Trucs Ter voorbereiding VAN HET Project Kennismaken met de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen en het thema schildertechnieken Kennismaken met het thema vervalsen 4 2. Tips & Trucs Ter verwerking Van het project Schilderen op muziek Maak je eigen Mondriaan Mijn impressie Schilderen in de stijl Tentoonstellen en veilen Verdiepende les vervalsen 8 3. DOELEN Aansluiten bij de kerndoelen HUISREGELS MUSEUM BOIJMANS VAN BEUNINGEN 11 Pagina 2

3 1. Tips & Trucs Ter voorbereiding VAN HET Project Tijdens het project zullen de leerlingen een schilderij, dat in Museum Boijmans Van Beuningen hangt, vervalsen. In de rondleiding worden de verschillende schildertechnieken die (door de leerlingen) worden toegepast geplaatst in een kunsthistorische context. Voorafgaand aan het project kunt u kiezen voor de volgende voorbereiding: 1.1 Kennismaken met de collectie van Museum Boijmans Van Duur: 20 minuten Beuningen en het thema schildertechnieken De onderstaande lessuggesties kunt u naar eigen inzicht inzetten en aanpassen aan het niveau van uw eigen leerlingen. Laat kleine groepjes leerlingen twee schilderijen uit de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen bekijken die qua stijl ver uit elkaar liggen. De beroemde kunstenaars die we kennen hebben allemaal hun eigen herkenbare techniek, stijl en thematiek. Maar hoe herken je deze? Samen bespreken ze de volgende vragen: Wat zijn de meest opvallende verschillen? Zijn er ook overeenkomsten? Hoe heet de schilderstijl? Welke lijkt je moeilijker om te maken? Welk werk heeft jullie voorkeur? Waarom? Na afloop presenteren de groepjes hun bevindingen aan elkaar. Collectie online: meer dan 9000 kunstwerken collectie.boijmans.nl/nl/ Pagina 3

4 1.2 Kennismaken met het thema vervalsen Duur: 15 minuten Laat de leerlingen het filmpje de valse Vermeers van Van Meegeren zien. Het filmpje duurt ongeveer 12 minuten en is te vinden op arttube.nl: De bekendste vervalser van de twintigste eeuw was misschien wel Han van Meegeren. In 1937 kocht de directeur van museum Boijmans een nieuw ontdekt werk van de zeventiendeeeuwse meester Johannes Vermeer ( ). Het schilderij getiteld De Emmaüsgangers werd door heel kunsthistorisch Nederland geprezen. Na de oorlog bleek dat de vervaardiger van De Emmaüsgangers niet Johannes Vermeer, maar Han van Meegeren ( ) was. Han van Meegeren wist het tijdens zijn rechtszaak zo te spelen dat hij niet als oplichter de boeken inging, maar als miskende kunstenaar die de elitaire kunstkenners van Nederland had misleid. Pagina 4

5 2. Tips & Trucs Ter verwerking Van het project De onderstaande lessuggesties kunt u naar eigen inzicht inzetten en aanpassen aan het niveau van uw eigen leerlingen. 2.1 SCHILDEREN OP MUZIEK Duur: 1,5 uur Opdracht: Organiseer een schilderen-op-muziek-sessie. Bedenk van tevoren met welke materialen je wilt werken: waterverf, vetkrijt, kleurpotlood, of viltstiften bijvoorbeeld. Zet de uitgekozen muziek op (of laat eventueel leerlingen hun eigen muziek uitkiezen op hun mp3-speler). Laat de leerlingen goed luisteren. Waar je aan bij deze muziek? Welke kleuren horen er bij de klanken die je hoort? Vrolijk of somber? Snel of langzaam? Zit er veel ritme in of zijn er zwierende melodieën? In het museum hebben de leerlingen schilderijen gezien van de kunstenaar Wassily Kandinsky. De kunstenaar gebruikte voor zijn schilderijen titels uit de muziek, zoals: Impressie een schilderij ontstaan uit een directe impressie van de buitenwereld (denk aan Impressie III, Concert, 1911), Improvisatie dit zal waarschijnlijk gaan om onbewuste uitdrukkingen van een binnenwereld, op het doek, Compositie als er sprake is van een uitwerking van schetsen en tekeningen op verschillende manieren. Naar het voorbeeld van Kandinsky volgen de leerlingen hun gevoel en maken er een muzikaal werk van. 2.2 MAAK JE EIGEN MONDRIAAN Duur: 20 minuten Opdracht: Op deze site kun je je eigen Mondriaan maken door te klikken op vakjes en zo de vakjes te veranderen van kleur of grootte. Waarschijnlijk zullen de leerlingen verbaasd zijn dat er meer mogelijkheden zijn dan ze hadden gedacht. Als ze tevreden zijn over hun 'compositie', slaan ze hun creatie op deze site en vergelijken ze hun werk met dat van hun klasgenoten. U kunt ze ook de link laten bekijken van een bekende animatie die de ontwikkeling van Mondriaans schilderijen uitbeeldt met op de achtergrond zijn favoriete Boogie Woogie muziek. Pagina 5

6 Achtergrond: In het bezoek aan Museum Boijmans Van Beuningen maakten de leerlingen kennis met Piet Mondriaan. In de tijd dat Mondriaan zijn abstracte schilderijen maakte, vond hij schilderijen met ronde of kromme vormen lelijk. Hij brak zelfs met de beweging 'de Stijl', omdat vertegenwoordigers van deze groep diagonale lijnen gingen gebruiken. Ook alles wat vuil was, of vaag, of vaal van kleur vond hij niet mooi. Hij besloot voortaan te schilderen met zwart en wit en duidelijke kleuren. Volgens Piet Mondriaan waren dat de primaire kleuren. Dat zijn alleen de kleuren geel, rood en blauw. Hij wilde in zijn schilderijen rust en evenwicht uitbeelden. Dat deed hij door de verhouding tussen lijnen en vakjes goed af te stemmen. 2.3 MIJN IMPRESSIE Duur: 3 uur Opdracht: In het museum hebben de leerlingen kennis gemaakt met het Impressionisme van Claude Monet. Na het bekijken van een aantal schilderijen van Monet (afbeeldingen uit een kunstboek of van internet op het smartboard laten zien) en een korte uitleg van impressionisme op school, kunt u de leerlingen meenemen naar een bruggetje, mooi landschap of park in de buurt. Laat de leerlingen elk een zelfgemaakt kader (passe-partout) en schetsmaterialen meenemen. Laat de leerlingen een mooi plaatje zoeken met het kader. Wat zie je allemaal? Is er misschien iemand die iets ziet dat stoort, als het op een foto of een schilderij zou komen? Wat stoort je? Wat zou je erop zetten en wat niet? Wat is het verschil tussen een schilderij en een foto? Als je een schilderij maakt, kun je iets weglaten wat je niet mooi vindt. Laat de leerlingen met behulp van hun kader en schets de indruk die zij hebben bij het bruggetje/park/ landschap vastleggen met kleurpotlood, aquarelpotlood of waterverf. Daarbij proberen ze in dezelfde stijl als Monet te werken. Ze mogen werken met vlekken en vegen. Laat ze goed kijken naar de kleuren, ze moeten redelijk vlug werken, want het licht verandert voortdurend. Hierna worden in de klas de resultaten besproken. Uit dit klassengesprek zal naar voren komen wat impressionisme inhoudt: dat wat jij belangrijk vindt om vast te houden, kan iets heel anders zijn dat wat een ander vindt. Van dezelfde omgeving of situatie kan je dus een heel ander schilderij maken. Achtergrond Vóór de opkomst van de fotografie had de schilderkunst twee functies: die van het afbeelden van de werkelijkheid en die van het scheppen van een wereld in kleur. Dat veranderde met de uitvinding van de fotografie vanaf dat moment kon de werkelijkheid op foto s worden vastgelegd. De belichtingstijd van de eerste foto was wel 8 uur! Fotografie zorgt ervoor dat we elk moment snap-shots kunnen maken van de wereld om ons heen. Het heeft echter ook nadelen... Pagina 6

7 2.4 SCHILDEREN IN DE STIJL VAN Duur: 1,5 uur Opdracht Laat de leerlingen een schilderij maken in de stijl van één van de meesterschilders (Kandinsky, Monet, etc) uit de workshop. Haal het voorbeeld uit de workshop van Han van Meegeren nog even terug. De meestervervalser, die de hele kunstwereld belazerde met zijn namaak Vermeer. Bekijk als het kan meer schilderijen van de gekozen meesterschilder op collectie.boijmans.nl. Laat de leerlingen goed kijken en benoem samen de techniek en het onderwerp van de kunstwerken. De leerlingen kunnen nu een eigen onderwerp kiezen en maken hun eigen meestervervalsing a la van Meegeren. Achtergrond: De leerlingen zijn in de workshop Meestervervalsers in feite bezig met leren schilderen zoals dat tot ver in de 19e eeuw gebruikelijk was voor leerling kunstschilders. De eerste stap was erg goed kijken en leren van de meester. De volgende stap bestond uit een kunstwerk van de meester namaken. Daarna leerde de leerling de stijl van de kunstenaar nadoen. Dat leidde tot het ontstaan van een nieuw kunstwerk. Het hoogste doel voor de leerling was natuurlijk om zelf het voorbeeld van de meester te overtreffen en een eigen meesterwerk te maken. 2.5 TENTOONSTELLEN EN VEILEN Duur: dagdeel Verzamel alle meestervervalsingen van alle klassen die hebben meegedaan aan het project. Organiseer een tentoonstelling en laat de leerlingen zelf meewerken aan deze presentatie. Ze kunnen hun medeleerlingen zelfs rondleiden langs de werken. Na afloop van de presentatie kunnen de leerlingen ook een veiling organiseren waarbij hun eigen meestersvervalsers worden verkocht aan de hoogste bieders. Geef de opbrengsten aan een goed doel. Pagina 7

8 2.6 VERDIEPENDE LES VERVALSEN Duur: 50 minuten Bezoek de website van meestervervalser Geert Jan Jansen: Bekijk samen de documentaire over het leven van Jansen: Geert Jan Jansen meestervervalser Of lees het boek Magenta van Geert Jan Jansen. Achtergrond: Geert Jan Jansen is, naast Han van Meegeren, de bekendste meestersvervalser uit Nederland. Tientallen jaren vervalste hij schilderijen van onder andere Picasso en Dalí. Deze schilderijen zijn voor veel geld als echte originele schilderijen verkocht. Geert Jan Jansen stopte met vervalsen nadat hij hiervoor werd opgepakt door de Franse politie. Hij heeft over zijn leven als meestervervalser het boek Magenta geschreven. Of lees zelf - De Vervalser - Edward Dolnick Het waargebeurde verhaal van Han van Meegeren ( ), de grootste kunstvervalser van de twintigste eeuw. Geschreven door de Amerikaanse wetenschapsjournalist Edward Dolnick. Tijdens de Duitse bezetting van Nederland verdiende Han van Meegeren grof geld aan het vervalsen van 'verloren' Vermeers. Kunstverzamelaars, musea en critici waren blind voor de fouten die de werken bevatten en betaalden miljoenen guldens om een 'echte' Vermeer aan te kopen. Van Meegeren werd rijk en nam wraak op de critici die zijn eigen werk niet wilden waarderen. Ook de nazitop met zijn ongehoorde kunstverzamelwoede liet de ontdekking van nieuwe Vermeers niet ongemoeid: Hermann Göring was bijvoorbeeld ook klant bij Van Meegeren. Göring was echter ook degene die de vervalser ontmaskerde. In eigen land kreeg Van Meegeren echter de reputatie een held te zijn die zelfs de nazi's om de tuin wist te leiden. Na de oorlog werd hij wel gearresteerd en veroordeeld tot een gevangenisstraf van een jaar. ISBN: Pagina 8

9 3. DOELEN EINDDOEL VAN HET PROJECT De leerlingen: Maken kennis met aantal kernkunstenaars uit drie periodes uit de kunstgeschiedenis: impressionisme, surrealisme en abstracte schilderkunst. Onderzoeken actief welke schildertechnieken deze schilders toepasten. Kunnen het verband leggen tussen de schildertechniek en de visie op schilderkunst in deze periodes in de kunstgeschiedenis. DOELSTELLING CULTUURTRAJECT Het Cultuurtraject heeft de volgende doelstellingen: Leerlingen kennis laten maken met verschillende kunstdisciplines en met de culturele instellingen in Rotterdam. Met het aanbod een bijdrage leveren aan de persoonlijke en sociale ontwikkeling van de leerling. De cultuurparticipatie van de leerling verhogen. Pagina 9

10 3.1 AANSLUITING BIJ DE KERNDOELEN Onze projecten zijn dusdanig ontwikkeld dat zij binnen het lesprogramma van de basisvorming passen. Wij hebben getracht om met dit project aan te sluiten bij doelen binnen het onderwijs. Onderstaand vindt u een aantal te behalen kerndoelen terug waaraan we binnen dit project een bijdrage leveren. MENS EN MAATSCHAPPIJ: De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan (36) KUNST EN CULTUUR: De leerling leert door het gebruik van elementaire vaardigheden en de zeggingskracht van verschillende kunstzinnige disciplines te onderzoeken en toe te passen om eigen gevoelens uit te drukken en vast te leggen, verbeelding vorm te geven en communicatie te bewerkstelligen (48) De leerling leert eigen kunstzinnig werk, alleen of als deelnemer in een groep, aan derden te presenteren. (49) De leerling leert op basis van eigen achtergrondkennis te kijken naar beeldende kunst, te luisteren naar muziek en te kijken en luisteren naar theater-, dans-, en filmvoorstellingen (50) De leerling leert, met behulp van visuele of auditieve middelen, verslag te doen van deelname aan kunstzinnige activiteiten (als toeschouwer en als deelnemer). (51) De leerling leert mondeling of schriftelijk te reflecteren op eigen werk en dat van anderen, waaronder dat van kunstenaars (52) Pagina 10

11 4. HUISREGELS MUSEUM BOIJMANS VAN BEUNINGEN Een museum is een bijzonder kwetsbare plek waarvan veel verschillende bezoekers gebruik maken. Om de unieke kunstwerken ook voor toekomstige generaties te bewaren en om iedereen de kans te geven te genieten, geldt een aantal huisregels/bezoekersvoorwaarden: Bezoekers tot en met 18 jaar hebben gratis entree (exclusief eventuele toeslagen), maar moeten wel een entreebewijs kunnen tonen. Meldt u zich daarom altijd even aan bij de kassa. Alle jassen en tassen worden opgeborgen in kooien in het entreegebied (u krijgt de sleutel bij de informatiebalie en houdt deze tijdens uw bezoek in bewaring. Let u er op dat u de sleutel na afloop weer afgeeft bij de informatiebalie). De begeleidende docent is te allen tijden verantwoordelijk voor het handhaven van de orde en de gedragsregels t.a.v. zijn/haar groep. Dit betekent dat er altijd een begeleider vanuit school bij de leerlingen aanwezig is. Bij zelfstandig groepsbezoek minimaal 1 docent per 10 leerlingen, bij een begeleid bezoek minimaal 1 docent per 15 leerlingen. Aanraken van de kunst is ten strengste verboden. (wellicht overbodig om te zeggen, maar de werken zijn uniek en zeer kwetsbaar.) Er wordt rekening gehouden met andere bezoekers. Er wordt dus niet gerend of geschreeuwd. Fotograferen in de vaste collectie mag uitsluitend zonder flits. Op sommige tentoonstellingen mag niet worden gefotografeerd, dit staat dan bij de ingang van de tentoonstelling aangegeven. Het is niet toegestaan in de zalen te telefoneren, mobiele telefoons staan uit. Het is niet toegestaan in de zalen te eten en/ of drinken. Zowel de leerlingen als de begeleiders dienen te allen tijden instructies van het beveiligingspersoneel op te volgen. Pagina 11

12 Colofon Begeleidershandleiding workshop en rondleiding Meestervervalsers SKVR Afdeling Beeldende kunst, Mode & Design Contact: Liesbeth Slats Aert van Nesstraat CA Rotterdam Postbus KG Rotterdam T: F: Museum Boijmans Van Beuningen afdeling educatie Museumpark CX Rotterdam T: Copyright SKVR/Beeldende kunst, Mode & Design juli 2014 Pagina 12