Werkblad beschrijving interventie

Transcriptie

1 Werkblad beschrijving interventie In de put, uit de put. Zelf depressiviteit overwinnen. Gebruik de handleiding bij dit werkblad of Contact NJi Contact RIVM Gert van den Berg Sandra van Dijk

2 Achtergrondgegevens Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam: Adres: Plaats: Telefoon.: Fax: Website: (van de interventie) Trimbos-instituut Da Costakade 45, Postbus 725, (3500 AS) Utrecht. mbool@trimbos.nl Contactpersoon Vul hier de contactpersoon voor de interventie in, wanneer deze afwijkt van de ontwikkelaar of licentiehouder Naam: Adres: Plaats: Telefoon: Fax: Martijn Bool Da Costakade 45, Postbus 725, (3500 AS) Utrecht. mbool@trimbos.nl Onderstaande in te vullen door Nederlands Jeugdinstituut /RIVM Documentatie voor de erkenningscommissie De volgende documentatie wordt in viervoud toegestuurd aan de erkenningscommissie: Aangekruiste documenten worden na de beoordeling geretourneerd. Deelcommissie Aankruisen welke deelcommissie de interventie zou moeten beoordelen. Documentnummer 1. Interventiebeschrijving Deelcommissie I. jeugdzorg, psychosociale en pedagogische preventie Deelcommissie II. jeugdgezondheidszorg, preventie en gezondheidsbevordering Deelcommissie III. ontwikkelingsstimulering, onderwijsgerelateerde hulpverlening en jeugdwelzijn Deelcommissie IV preventie en gezondheidsbevordering voor volwassenen en ouderen Werkblad beschrijving interventie juni

3 Voor u begint Check met behulp van onderstaande lijst of u alle vereiste informatie op het werkblad kunt invullen. Als u één of meer vragen met nee moet beantwoorden, maakt uw interventie geen kans op erkenning door de erkenningscommissie. Uw interventie moet eerst verder ontwikkeld worden. Neem bij twijfel contact op met het Nederlands Jeugdinstituut of RIVM (zie voorblad). De vraagnummers in de checklist corresponderen met de onderdelen van de beschrijving op dit werkblad en met de erkenningscriteria. Op de websites van het Nederlands Jeugdinstituut en van RIVM vindt u een meer uitgebreide lijst van de criteria voor erkenning en een toelichting daarop. Criteria voor erkenning op Niveau I: theoretisch goed onderbouwd Vraag 1 Is de aard, ernst, omvang of spreiding van het probleem of risico waar de interventie zich op richt duidelijk omschreven? Ja Nee Vraag 2 Zijn er concrete doelen, zo nodig onderscheiden in einddoelen en voorwaardelijke doelen? Ja Nee Vraag 3.1 Bevat de documentatie een definitie van de doelgroep met relevante kenmerken? Ja Nee Vraag 4.1 Bevat de methodiek een handleiding of protocol waarin de benodigde handelingen, de volgorde ervan, de duur van de interventie, de frequentie en intensiteit van de contacten en materialen zijn vastgelegd? Ja Nee Vraag 4.2 Zijn de verschillende onderdelen van de interventie beschreven op het niveau van concrete activiteiten? Ja Nee Vraag 5 Is duidelijk wat de benodigde materialen, waaronder een Nederlandstalige handleiding of protocol, zijn en waar deze materialen verkrijgbaar zijn? Ja Nee Vraag 6 Is een analyse gemaakt van met het probleem samenhangende factoren (oorzaken, directe en indirecte risico- en beschermingsfactoren)? Ja Nee Is er een theoretische onderbouwing gegeven waarin de doelgroep, de doelen en de methodiek (de werkzame factoren) verantwoord worden op basis van de probleemanalyse? Ja Nee Is duidelijk hoe de doelgroep, doelen en methodiek onderling op elkaar aansluiten? Ja Nee Vraag 8 Is de interventie overdraagbaar, bijvoorbeeld door een systeem van trainingen, begeleiding, registratie, licenties, een overdrachtsprotocol, website, helpdesk of eerdere ervaringen? Ja Nee Overige Is bekend wie de ontwikkelaar, licentiehouder is en wie de uitvoerende en of ondersteunende organisaties zijn? Ja Nee Werkblad beschrijving interventie juni

4 Samenvatting Het is handig de samenvatting als laatste in te vullen. Gebruik voor de samenvatting als geheel maximaal 600 woorden. Beschrijf hoofddoel(en) of meest karakteristieke (sub)doelen van de interventie. Doel In de put, uit de put heeft tot doel depressieve klachten bij (oudere) volwassenen te verhelpen of te verminderen, waarmee de kans op het ontstaan van een depressie afneemt. Noem de doelgroep waarop de interventie direct gericht is. Doelgroep De cursus is bedoeld voor (oudere) volwassenen met een subklinische depressie. In de put, uit de put volwassenen is bedoeld voor mensen in de leeftijd van 18 jaar en ouder. In de put,uit de put 55+ is gericht op oudere volwassenen van 55 jaar en ouder. Beschrijf de structuur en de inhoud van de interventie. Aanpak In 10 (cursus 55+) tot 12 (cursus volwassenen) bijeenkomsten en een terugkombijeenkomst na 6 weken leren cursisten vaardigheden en technieken om hun depressieve klachten te verminderen. Cursisten leren wat depressieve klachten zijn, hoe deze ontstaan en hoe deze te beïnvloeden zijn. Daarnaast is er aandacht voor ontspannen, meer plezierige activiteiten ondernemen, positief en constructief denken, sociale vaardigheden en hoe depressieve klachten in de toekomst te voorkomen. Tussen de bijeenkomsten door maken cursisten huiswerkopdrachten om de geleerde vaardigheden in de praktijk toe te passen. De inhoud van de twee varianten (volwassenen en 55+) komt in grote lijnen overeen. Binnen de cursus voor 55+ zijn sommige onderwerpen iets uitgebreider of simpeler uitgelegd en een aantal opdrachten zijn ingekort. Tevens zijn voorbeelden, tips en ideeën aangepast aan de oudere doelgroep. Geef aan of er een handleiding en ander materiaal is. Materiaal Handreiking voor coördinatoren en cursusbegeleiders, met daarin het draaiboek voor de volwassenen cursus en het draaiboek voor de 55+ cursus Cursusmap voor de volwassen cursus Cursusmap voor de 55+ cursus Beschrijf concluderend de resultaten van Nederlands effectonderzoek, buitenlands effectonderzoek en procesevaluaties van de interventie in maximaal 200 woorden. Meld als er geen onderzoek is: Er zijn geen studies voorhanden. Onderzoek Uit Nederlands onderzoek naar de groepsinterventie In de put, uit de put (55+) blijkt dat deelnemers na afloop van de interventie significant minder depressieve klachten ervaren in vergelijking met een controlegroep. De effecten van deelname aan deze groepscursus waren vergelijkbaar met de effecten van de internetvariant Kleur je Leven. Direct na de cursus behaalde effecten blijken stand te houden over een periode van 1 jaar tot 14 maanden na afloop van de cursus. Dit geldt met name voor deelnemers met subklinische depressie klachten, de doelgroep van deze preventieve interventie. Werkblad beschrijving interventie juni

5 Uit één onderzoek blijkt dat de cursus geen effect had op de incidentie van depressie 12 maanden na afloop van de cursus. Echter, uit een metaanalyse naar verschillende varianten van de cursus Omgaan met Depressie (waaronder In de put, uit de put) blijkt dat deze cursus zowel effectief is in het verminderen van depressieve klachten als in het voorkomen van het ontstaan van depressies. Meer onderzoek naar de langere termijn effecten van de cursus In de put, uit de put op de incidentie van depressie is gewenst. Werkblad beschrijving interventie juni

6 Beschrijving voor erkenning op niveau I: theoretisch goed onderbouwd A. Interventiebeschrijving: probleem, doelgroep, doel, aanpak, materialen en uitvoering 1. Risico- of probleemomschrijving Geef aan wat het probleem of het risico is waarop de interventie zich richt. Beschrijf de aard, ernst, omvang en spreiding van het probleem, en de gevolgen bij niet ingrijpen. Als deze informatie er niet is, geef dat dan ook aan. Maximaal 400 woorden. In Nederland kampen jaarlijks ongeveer volwassenen en ouderen (65+) met een depressie (Meijer et al, 2006). Dit betreft 5,7% van de volwassenen tussen de 18 en 65 jaar (Bijl & Ravelli, 2002). Depressie komt vaker voor bij vrouwen (7,5%) dan bij mannen (4,1%). Jaarlijks is er een instroom van nieuwe gevallen van depressie en onder volwassenen en nieuwe gevallen van depressie onder ouderen (Meijer et al, 2006). Wat betreft de volwassenen is dit gelijk aan ruim 48% van de bestaande gevallen. Klinische depressie Een klinische depressie bestaat volgens de criteria genoemd in de DSM IV (APA, 2001) uit een depressieve stemming en/of verlies van interesse en plezier in gebruikelijke activiteiten. Daarnaast is sprake van ten minste vier van hieronder genoemde klachten gedurende minstens twee weken. De klachten moeten gepaard gaan met een aanzienlijk lijden en beperkingen met zich meebrengen voor het sociaal of beroepsmatig functioneren (Smit et al, 2001). Klachten die, naast een depressieve stemming en/of interesseverlies, aanwezig dienen te zijn: Eetproblemen, Insomnia of teveel slapen, Geagiteerdheid of juist geremdheid, Verlies van energie, Gevoelens van waardeloosheid of overmatige schuld, Concentratieproblemen, vertraagd denken en besluiteloosheid, Gedachten aan dood of zelfdoding. Gevolgen Een depressie heeft ernstige gevolgen voor de kwaliteit van leven van degene die depressief is, maar ook voor zijn directe omgeving. Daarnaast zijn er hoge maatschappelijke kosten, veroorzaakt door ziekteverzuim en de kosten van zorg. Als gevolg van depressie gaan jaarlijks gezonde levensjaren verloren. De kosten voor zorg worden geschat op 660 miljoen (in 2003). De jaarlijkse kosten van productieverliezen als gevolg van ziekteverzuim wordt geschat op 953 miljoen. De totaal berekende kosten komen Werkblad beschrijving interventie juni

7 daarmee op 1,6 miljard (Meijer et al, 2006; Smit et al., 2006). Subklinische depressie In Nederland hebben volwassenen (18-65) en ouderen (65-84) depressieve klachten die niet voldoen aan de criteria van een depressieve stoornis. Men spreekt van een subklinische depressie wanneer sprake is van 1 kernsymptoom (depressieve stemming of interesseverlies) en in totaal 2-4 symptomen (Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire richtlijnen GGZ, 2005). Een subklinische depressie gaat ook gepaard met aanzienlijke beperkingen in het sociaal en maatschappelijk functioneren en daarmee met aanzienlijke (im)materiële kosten (Smit, 2006). Subklinische depressieve klachten zijn een belangrijke voorspeller van een depressie in het daarop volgende jaar (Cuijpers & Smit, 2004). Omdat een subklinische depressie zich goed laat beïnvloeden is het van belang deze tijdig te signaleren en preventieve interventies aan te bieden (Smit et al, 2001). Het verminderen of verhelpen van depressieve klachten draagt bij aan het voorkomen van depressie. 2. Doel van de interventie Wat is het doel van de interventie? Beschrijf de einddoelen en eventuele sub- of voorwaardelijke doelen zo concreet mogelijk en bij voorkeur SMART (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden). In de put, uit de put heeft tot doel depressieve klachten bij (oudere) volwassenen te verhelpen of verminderen, waarmee de kans op het ontstaan van een depressie afneemt. Subdoelen Het verminderen of verhelpen van depressieve klachten wordt mogelijk door het zich eigen maken van verschillende inzichten, vaardigheden en technieken. Na afloop van deelname aan de cursus In de put, uit de put beschikt de cursist over: Inzicht in het ontstaan van depressieve klachten en het verband tussen denken, doen en voelen. Technieken om beter te ontspannen. Technieken om meer plezierige activiteiten te ondernemen en te plannen. Technieken om piekeren te verminderen. Vaardigheid in constructief denken: het opsporen van gedachten die de stemming verslechteren en deze veranderen in gedachten die de stemming verbeteren. Vaardigheid in het omgaan met problemen die mogelijk worden ondervonden in contacten met anderen. Meer assertiviteit door gedachten en gevoelens te uiten, op te komen voor zichzelf en daarbij rekening te houden met anderen. Vaardigheid om het geleerde in de cursus vast te houden in de toekomst. 3. Doelgroep van de interventie Wat is de einddoelgroep van de hier beschreven interventie? Noem ook een eventuele intermediaire doelgroep. Geef een zo precies mogelijke beschrijving van relevante kenmerken van de doelgroep waarop de 3.1 Voor wie is de interventie bedoeld? De cursus is bedoeld voor (oudere) volwassenen met een subklinische depressie. In de put, uit de put volwassenen is bedoeld voor mensen in de leeftijd van 18 jaar en ouder. In de put,uit de put 55+ is gericht op oudere volwassenen van 55 jaar en ouder. De ernst van de depressieve klachten wordt vastgesteld met de Centre for Werkblad beschrijving interventie juni

8 interventie zich direct richt. Beschrijf indicatie- en contraindicatiecriteria indien van toepassing (indien van toepassing kunnen deze criteria vereist zijn voor erkenning; zie handleiding). Meld ook hoe de doelgroep wordt geselecteerd. Noem eventueel gebruikte selectieinstrumenten en vereiste scores. Epidemiological Studies Depression Scale (CES-D). Een score van 16 of hoger is daarbij indicatief voor de aanwezigheid van een klinische depressie. 3.2 Indicatie- en contra-indicatiecriteria Mensen die zich aanmelden voor de cursus worden eerst gescreend door middel van een kennismakingsgesprek. Bij de beoordeling of iemand deel kan nemen aan de cursus zijn de volgende inclusie- en exclusiecriteria richtinggevend. Inclusiecriteria zijn: Gemotiveerd zijn om zelf iets aan de eigen klachten te veranderen. Voldoende (intellectuele) capaciteiten bezitten om de cursus te volgen: zelfreflectie, zeker abstractievermogen, huiswerk. Zelfstandig opdrachten kunnen uitvoeren. In een groep kunnen functioneren, wat wil zeggen dat ze zich kunnen uiten en kunnen luisteren naar anderen. Criteria om mensen uit te sluiten van deelname aan de cursus zijn: Ernstige depressies (een score van 45 of hoger op de CES-D is een indicatie van een mogelijk ernstige depressie) Bipolaire stoornissen Dreigende suïcidaliteit of een crisissituatie Psychotische kenmerken of verslavingsproblemen Een andere psychiatrische aandoening op de voorgrond, bijvoorbeeld angststoornissen en obsessief-compulsieve stoornissen Ernstige gehoorstoornissen of slechtziendheid Lees- en/of leermoeilijkheden Recent verlies van een dierbare en waarbij de depressieve periode deel is van het verwerkingsproces. Medicatie gebruik is geen bezwaar voor deelname. In de praktijk worden deze criteria als richtlijn gebruikt. Uiteindelijk is het aan cursusbegeleiders om in te schatten of iemand de capaciteiten en de mogelijkheden heeft om aan de cursus deel te nemen. Geef aan of de interventie uitsluitend, mede of niet bedoeld is voor (specifieke) migrantengroepen en voor welke. Geef ook aan of er speciale aanpassingen of voorzieningen voor deze groepen zijn. 3.3 Toepassing bij migranten De cursus In de put, uit de put heeft geen speciale faciliteiten om migrantengroepen in het bijzonder te kunnen bedienen. In de put, uit de put is één van de versies van de cursus Omgaan met depressie. Van deze laatste cursus bestaat er tevens een variant voor Turkse en Marokkaanse mannen en vrouwen, genaamd Lichte dagen, donkere dagen. Meld indien niet bekend of niet van toepassing: De interventie is niet speciaal ontwikkeld voor migrantengroepen. Meld indien niet bekend of niet van toepassing: Het programma heeft geen speciale faciliteiten (zoals vertaalde schriftelijke instructies of tolken) om migrantengroepen in het bijzonder te kunnen bedienen. Werkblad beschrijving interventie juni

9 4. Aanpak van de interventie Beschrijf de structuur en de opbouw van de interventie. Denk aan de gebruikelijke duur, indien van toepassing de frequentie en intensiteit van de contacten, de volgorde van de onderdelen, handelingen of stappen, en de setting waarin de interventie wordt uitgevoerd. 4.1 Opzet van de interventie De cursus In de put, uit de put voor volwassenen bestaat uit 12 wekelijkse bijeenkomsten van 2 uur en een terugkombijeenkomst 6 weken na afloop van de cursus. De cursus In de put, uit de put 55+ bestaat uit 10 wekelijkse bijeenkomsten van 2 uur en een terugkombijeenkomst 6 weken na afloop van de cursus. Tijdens de cursus (zowel voor volwassenen als voor 55+) komen de volgende onderwerpen (in deze volgorde) aan de orde: Wat is depressiviteit? Leren ontspannen Meer plezierige activiteiten gaan ondernemen Anders leren denken Assertiviteit (opkomen voor uzelf) Resultaten vasthouden Tussen de bijeenkomsten door wordt van deelnemers verwacht dat ze een aantal huiswerkopdrachten maken. Het maken van deze huiswerkopdrachten neemt een belangrijke plaats in aangezien de cursus vooral gericht is op het aanleren van vaardigheden, wat alleen met voldoende oefening in de praktijk bereikt kan worden. Aan het begin van elke bijeenkomst wordt aandacht besteed aan de huiswerkopdrachten en het oefenen in de praktijk. Tevens worden cursisten aan het eind van elke bijeenkomst aangespoord om de in de cursus geleerde vaardigheden zoveel mogelijk in de praktijk toe te passen. Per cursus wordt een maximum aantal van 8-10 deelnemers aanbevolen. De cursus vindt over het algemeen plaats bij GGZ-instellingen. Een klein gedeelte van de cursussen wordt buiten een GGZ-instelling aangeboden. Bijvoorbeeld een bibliotheek, buurt-/wijkhuis, algemeen maatschappelijk werk of thuiszorg, Stichting Welzijn Ouderen of verzorgingshuizen. In principe is elke locatie geschikt waar een ruimte beschikbaar is die voldoende privacy biedt en waar bij voorkeur tafels aanwezig zijn, aangezien er veel met cursusmappen gewerkt wordt. Wat gebeurt er concreet bij de uitvoering? Beschrijf hoe de onderdelen van de interventie worden ingevuld of uitgevoerd, zo nodig met enkele typerende voorbeelden. 4.2 Inhoud van de interventie In de put, uit de put voor volwassenen De thema's per bijeenkomst van de cursus voor volwassenen is als volgt: 1. Depressiviteit Tijdens de eerste bijeenkomst krijgen cursisten theorie over wat een depressie is, hoe het ontstaat en in stand wordt gehouden, en over de theorie waarop de cursus gebaseerd is (o.a. het Denken-Voelen-Doen model). 2. Een probleem aanpakken De belangrijkste problemen die met depressiviteit te maken hebben worden besproken. Elke cursist kan voor zichzelf bepalen welke problemen voor hem/haar een rol spelen. Cursisten wordt een methode aangeleerd om problemen aan te pakken. 3. Leren ontspannen De cursist leert de relatie tussen depressiviteit en stress, gaat na in hoeverre hij/zij zelf problemen met ontspannen heeft, en leert verschillende technieken om te ontspannen. 4. Plezierige activiteiten Werkblad beschrijving interventie juni

10 5. Meer plezierige activiteiten Bijeenkomst 4 en 5 gaan over de relatie tussen plezierige activiteiten en stemming. De cursist leert wat verschillende soorten plezierige activiteiten zijn en manieren om meer plezierige activiteiten te ondernemen. 6. Denkpatronen 7. Denkpatronen doorbreken 8. Constructief denken. In deze drie bijeenkomsten leert de cursist welke effecten gedachten hebben op de stemming. In bijeenkomst 6 ligt de nadruk op het herkennen van storende en positieve gedachten. In bijeenkomst 7 en 8 leert de cursist technieken waarmee hij/zij storende gedachten kan verminderen, positieve gedachten kan doen toenemen en constructiever te denken volgens de ABC-methode (A. Gebeurtenis -> B. Interpretatie -> C. Emotionele gevolgen). 9. Sociale vaardigheden. 10. Sociale vaardigheden in de praktijk Omdat mensen die depressief zijn vaak te maken hebben met (een gebrek aan) sociale vaardigheden en vaak minder actief zijn in sociale situaties, wordt er in bijeenkomst 9 aandacht besteed aan assertiviteit. In bijeenkomst 10 worden een aantal methoden om assertiever gedrag aan te leren besproken en wordt er aandacht besteed aan de eigen presentatie. 11. Uw winst behouden De balans wordt opgemaakt. Wat heeft de cursist tot nu toe geleerd en hoe kunnen deze geleerde vaardigheden na de cursus gebruikt blijven worden? Tevens wordt het belang onderstreept om de eigen stemming te blijven monitoren en wordt gekeken naar hoe om te gaan met toekomstige belangrijke gebeurtenissen die een depressie zouden kunnen uitlokken. 12. Een toekomstplan maken Om te voorkomen dat cursisten na de cursus terugvallen, wordt in bijeenkomst 12 een aantal tips en ideeën aangereikt waarmee de cursist op de lange termijn het geleerde vast kan houden. Tenslotte maakt elke cursist een persoonlijk toekomstplan, met daarin zijn/haar belangrijkste probleemgebieden, korte en lange termijn doelen m.b.t. deze probleemgebieden en een eigen motto (korte, positieve zin die omschrijft wat van belang is bij het voorkómen van depressiviteit). In de put, uit de put voor 55+ De opzet en inhoud van de cursus voor 55+ komt in grote lijnen overeen met de cursus voor volwassenen. Op basis van praktijkervaring is de cursus ingekort tot 10 bijeenkomsten en wat betreft de inhoud zijn voorbeelden, tips en ideeën aangepast op de oudere doelgroep. Ook de uitgebreidheid van de opdrachten binnen de volwassenen cursus bleek minder geschikt voor ouderen. Daarom zijn bepaalde opdrachten ingekort en versimpeld. Een aantal onderwerpen hebben een uitgebreidere uitleg gekregen, omdat ouderen daarbij meer moeite leken te hebben om de stof goed te begrijpen. Tenslotte heeft de cursusmap voor 55+ een groter lettertype. De thema's per bijeenkomst van de cursus voor 55+ is als volgt, waarbij een aantal verschillen met de volwassenen cursus zijn aangegeven: 1. Depressiviteit Het bespreken van de belangrijkste problemen die met depressiviteit te maken hebben komt in deze bijeenkomst aan bod. Tevens is er aandacht voorgebruik van medicatie. 2. Spanning en ontspanning De theorie over (ont)spanning is wat eenvoudiger gemaakt en er Werkblad beschrijving interventie juni

11 worden alternatieve manieren van ontspanning genoemd, zoals muziek luisteren of regelmatig bewegen. 3. Plezierige activiteiten en uw stemming 4. Meer plezierige activiteiten Er wordt uitgebreider stil gestaan bij de verschillende belemmeringen voor het ondernemen van plezierige activiteiten, andere invloeden op de stemming en het belang van contact met anderen. De oefening om meer plezierige activiteiten te plannen is wat vereenvoudigd. 5. Denken en uw stemming Binnen de cursus voor ouderen wordt de relatie tussen denken en de stemming uitgebreider uitgelegd aan de hand van het GGG-schema en de top-4 van negatieve denkpatronen. 6. Denkpatronen doorbreken Naast twee technieken om denkpatronen te doorbreken die ook bij de volwassenen cursus aan bod komen, wordt er nog een derde techniek behandeld die goed aansluit op de theorie van het GGG-schema. Een techniek waarbij aan de hand van 4 vragen de negatieve gedachte uitgedaagd en naar een positieve gedachte omgezet word. 7. Positief denken 8. Assertiviteit De vragenlijst om de eigen assertiviteit te meten is versimpeld in de cursus voor 55+. En het stappenplan om meer assertief gedrag te vertonen komt iets eerder aan bod dan in de volwassenen cursus. 9. Assertiviteit in de praktijk Het aantal en de omvang van de opdrachten zijn sterk ingeperkt in deze bijeenkomst. Wel worden dezelfde verschillende technieken besproken als in de volwassenen cursus. Er is in de cursus voor 55+ geen aandacht voor de eigen presentatie. 10. Uw winst behouden Hierbinnen is wat minder aandacht voor het stellen van korte en lange termijn doelen en meer op het voorkomen van terugval en de rol van toekomstige belangrijke gebeurtenissen. Opdrachten (volwassenen en 55+) Na elke bijeenkomst zijn er een aantal opdrachten waar de cursist thuis mee aan de slag gaat. Daarbij zijn er een aantal extra opdrachten gegeven voor cursisten die iets dieper op bepaalde onderwerpen en vaardigheden in willen gaan. Een opdracht die bij de cursus voor volwassenen elke week terugkomt is de "Hoe voel ik me per dag"-opdracht. Hierbij geeft de cursist elke dag met een cijfer aan hoe hij/zij zich die dag voelt, met eventueel daarbij een toelichting. Aan de hand van deze opdracht kan een cursist zijn/haar stemming meten en wordt eventuele vooruitgang inzichtelijk gemaakt. Tijdens de cursus worden cursisten aangespoord om eenmaal uitgevoerde oefeningen gedurende en na afloop van de cursus te blijven herhalen. Hoe vaker geoefend wordt met een bepaalde vaardigheid, hoe groter de kans dat de cursist deze vaardigheid zich eigen maakt en het effect ook na afloop van de cursus stand zal houden. Aan het begin van elke bijeenkomst wordt er aandacht besteed aan de huiswerkopdrachten en de in de praktijk geoefende vaardigheden. Werkblad beschrijving interventie juni

12 5. Materialen en links Welke materialen zijn er en waar zijn deze verkrijgbaar? Noem ten minste de Nederlandse handleiding. Noem ook eventuele links naar relevante websites, rapporten of andere relevante bestanden. Vermeld eventueel ook of er aparte materialen zijn voor migranten en zo ja welke. Cursusmap Te bestellen bij HB Uitgevers. Kosten: 27,75 (prijs 2009). Cursusmap In de put, uit de put. Zelf depressiviteit overwinnen 55+. Te bestellen bij HB Uitgevers. Kosten: 27,75 (prijs 2009). Voordouw, I., Kramer, J., Cuijpers, P. (2002). De cursus In de put, uit de put. Zelf depressiviteit overwinnen. Een handreiking voor coördinatoren en begeleiders van de cursus voor volwassenen en 55+. Te bestellen bij het Trimbos-instituut o.v.v. bestelnummer AF0431. Kosten: 40,50 (prijs 2009). De handreiking voor coördinatoren en begeleiders bevat het draaiboek voor cursusbegeleiders van zowel de cursus voor volwassenen als de cursus voor 55+. Binnen de cursus In de put, uit de put zijn geen aparte materialen voor migranten, aangezien er voor deze groep een aparte cursus, met bijbehorende materialen, bestaat genaamd Lichte dagen, donkere dagen. Werkblad beschrijving interventie juni

13 B. Onderbouwing van de interventie 6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak Geef aan hoe probleemanalyse, doel, doelgroep en methodiek op elkaar aansluiten. In uw betoog moet antwoord gegeven zijn op de volgende vragen (zie ook de handleiding bij dit werkblad): Probleemanalyse Wat zijn de factoren (determinanten) die het probleem beïnvloeden? Onderbouw dit met theorieën en/of onderzoeksliteratuur, een redenering (ratio) of een visie. Als u hiervoor gebruik maakt van een algemene theorie over gedragsverandering, maak dan aannemelijk dat deze van toepassing is op het probleem. Geef aan hoe deze factoren met elkaar samenhangen. Noem oorzakelijke, risico-, instandhoudende, verzachtende en /of beschermende factoren. Beïnvloedbare factoren Welke factoren zijn beïnvloedbaar? Laat dit alles zien met theorie/ studies of voorbeelden. Op welke veranderbare factoren richt de interventie zich? Verbinding probleemanalyse, doel, doelgroep en aanpak Kan het doel met de gekozen aanpak worden bereikt? Maak dit aannemelijk aan de hand van studies en /of ervaringen. Laat zien dat de doelgroep aansluit bij de probleemanalyse. Werkzame factoren /mechanismen Wat zijn de werkzame factoren /mechanismen? Welke elementen mogen bij aanpassing van de interventie niet ontbreken? Verantwoording Voor de verantwoording kan gebruik worden gemaakt van Nederlands en /of internationaal onderzoek naar de theorie achter de interventie, naar De onderbouwing voor de cursus voor volwassenen is gelijk aan de onderbouwing voor de cursus voor 55+. De twee cursussen verschillen in de uitwerking van de opdrachten en de uitleg van de verschillende gebruikte theorieën, niet in de onderliggende werkzame mechanismen en de onderbouwing hiervan. Probleemanalyse Uitgangspunt van veel theoretische modellen is dat een depressie ontstaat door een complex samenspel van biologische, sociale en psychologische factoren (Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire richtlijnen GGZ, 2005). Hierbij wordt verondersteld dat mensen een kwetsbaarheid voor depressie hebben of kunnen ontwikkelen. Deze kwetsbaarheid kan ontstaan door bijvoorbeeld genetische aanleg of een ongunstige opvoedingssituatie waarbij optimale hechting aan een of beide ouders ontbreekt (Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire richtlijnen GGZ, 2005; Smit, 2006). Goodman & Gotlib (1999) geven aan dat een dergelijke kwetsbaarheid zich kan manifesteren op psychobiologisch, cognitief, affectief en gedragsmatig domein. Op affectief gebied is dit bijvoorbeeld een hoge stressgevoeligheid en op gedragsmatig gebied zijn dit inadequate sociale en cognitieve vaardigheden. Ook ingrijpende levensgebeurtenissen, zoals het overlijden van een dierbare of chronische stress, kunnen het risico op het ontwikkelen van een depressie verhogen (Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire richtlijnen GGZ, 2005). Of er daadwerkelijk een depressie optreedt, hangt samen met bufferfactoren zoals sociale steun en adaptieve cognitieve en sociale vaardigheden en een goede lichamelijke gezondheid. Beïnvloedbare factoren Er bestaat niet één oorzaak van depressie; het gaat altijd om een combinatie van elkaar beïnvloedende determinanten van zowel biologische, sociale als psychologische aard. Smit (2007) beschrijft dat onder andere met de volgende factoren volwassenen zich kunnen beschermen tegen het ontstaan van depressie: Begrip, kennis van depressie en wat eraan gedaan kan worden Een gevoel van controle, het versterken van de interne locus of control Het plannen van en deelnemen aan plezierige activiteiten Zelfinzicht, een realistische zelfwaardering en zelfvertrouwen Goede interpersoonlijke relaties Verbinding probleemanalyse, doel, doelgroep en aanpak Uit een meta-analyse (Smit et al, 2006) blijkt dat selectieve preventieve interventies effectief zijn in het verminderen van het ontstaan van nieuwe gevallen van depressie. In 5 van de 7 gebruikte studies was de onderzochte interventie gebaseerd op de cognitieve gedragstherapie (Omgaan met depressie). De interventies in de overige twee studies waren gebaseerd op de probleemoplossende therapie en interpersoonlijke counseling. Vijf studies waren gericht op volwassenen en ouderen, en drie studies waren in Nederland uit- Werkblad beschrijving interventie juni

14 onderdelen van de interventie en /of naar soortgelijke interventies, en van onderzoek naar buitenlandse versies van de interventie. gevoerd. In de put, uit de put is een preventieve cursus met het doel depressieve klachten bij (oudere) volwassenen te verhelpen of te verminderen en daarmee de toename van klachten dan wel een depressieve stoornis te voorkomen. Deze cursus is gebaseerd op de Amerikaanse cursus Coping with Depression, die reeds op vele manieren is toegepast en uitgebreid is onderzocht op effectiviteit. Cuijpers et al (2009) beschrijven in een recent artikel de geschiedenis van deze cursus en 25 gecontroleerde gerandomiseerde en vergelijkende onderzoeken naar de Coping with Depression-cursussen. Uit dit artikel blijkt dat deze cursus effectief is in het verminderen van depressieve klachten en het voorkomen van het ontstaan van een depressie in verschillende doelgroepen en settings (waaronder volwassenen en ouderen in Nederland). Wat betreft de opzet, de gebruikte theorieën, technieken en methoden, en de volgorde van de verschillende onderdelen/onderwerpen, komt de cursus In de put, uit de put overeen met de Coping with Depression Course. De teksten en voorbeelden zijn aangepast aan de Nederlandse doelgroep. De in de cursus gebruikte methodieken zijn voornamelijk gebaseerd op de sociaal leren theorie (Bandura 1977). Deze theorie gaat ervan uit dat depressie en depressieve klachten samengaan met een afname in plezierige activiteiten en een toename in onplezierige interacties tussen de persoon en zijn/haar omgeving(lewinsohn e.a. 1979). Gedachten en gevoelens zijn, net als gedrag, volgens deze theorie aangeleerd. Iemand met depressieve klachten heeft disfunctionele manieren van denken en voelen aangeleerd. Door het aanleren van andere manieren van denken en doen kunnen ook de depressieve klachten afnemen. Technieken die in de cursus gebruikt worden zijn, naast de sociaal leren theorie, ontleend uit de cognitieve therapie van Beck (Beck e.a. 1979), sociale vaardigheidstraining (Sanchez, Lewinsohn & Larson, 1980; Teri & Leitenberg, 1979; Zeiss, 1977) en de probleemoplossende therapie (McLean & Hakstian, 1979). De meeste technieken zijn gebaseerd op elementen uit cognitieve gedragstherapeutische inzichten. Cognitieve gedragstherapie is gericht op het verduidelijken van de relatie tussen gedachten, gevoelens en gedrag, het ontdekken en veranderen van negatieve denkpatronen en het stimuleren van het ondernemen van meer (plezierige) activiteiten (Gerrits et al., 2007). Het idee achter de cognitieve gedragstherapie is dat je door het veranderen van de cognities (gedachtenpatronen) en/of het gedrag van een persoon de gevoelens van deze persoon ook kan beïnvloeden. Uit vergelijkend onderzoek naar bovengenoemde therapieën bleek dat deze behandelvormen allemaal even effectief zijn in het verhelpen en/of verminderen van depressieve klachten (Lewinsohn et al., 1984). De technieken uit deze verschillende theorieën en de door Smit (2007) genoemde beïnvloedbare factoren komen binnen de cursus als volgt aan bod. Om het begrip over depressie te vergroten krijgt de cursist inzicht in het ontstaan van een depressie en het verband tussen denken, doen en voelen. Cursisten krijgen daarmee een duidelijke verklaring voor de depressieve klachten en de boodschap dat zij daar zelf iets aan kunnen doen. Het inzicht dat je zelf invloed kunt uitoefenen en daarmee controle krijgt op depressieve klachten blijkt een belangrijke component van effectieve interventies gericht op depressieve klachten (Lewinsohn et al, 1984). Vervolgens leert de cursist technieken om te ontspannen, om meer plezierige Werkblad beschrijving interventie juni

15 activiteiten te ondernemen en om het piekeren te verminderen. Dit zijn technieken uit de cognitieve gedragstherapie en de sociaal leren theorie. Door het toepassen van deze vaardigheden ervaart de cursist dat hij controle kan uitoefenen op zijn eigen gedrags- en denkpatronen die van invloed zijn op zijn depressieve klachten. Op deze manier wordt dus het gevoel van controle vergroot en daardoor neemt het zelfvertrouwen toe. Een andere techniek, een effectief gebleken component uit de cognitieve therapie, die de cursisten leren, is het opsporen van gedachten die de stemming verslechteren en deze te veranderen in gedachten die de stemming verbeteren (Lewinsohn et al, 1984). Het kunnen herkennen van de eigen denkpatronen is een vorm van zelfinzicht. Cursisten leren verschillende sociaal vaardigheidstechnieken die het zelfvertrouwen en de interpersoonlijke relaties versterken. De assertiviteit wordt verhoogd door gedachten en gevoelens te uiten, op te komen voor zichzelf en daarbij rekening te houden met anderen. Het aanleren of versterken van sociale vaardigheden werkt bevorderend voor de interpersoonlijke relaties en heeft een positief effect op depressieve klachten (Lewinsohn et al, 1979). 7. Samenvatting onderbouwing Beschrijf in één tot drie zinnen het verband tussen probleem, doelgroep, doel en methode. (Subklinische) depressies gaan gepaard met aanzienlijke persoonlijke en maatschappelijke kosten. Om depressieve klachten te verminderen of te verhelpen, en daarmee de kans op het ontstaan van een depressie te verminderen, leren (oudere) volwassenen binnen de cursus In de put, uit de put verschillende vaardigheden, zoals ontspannen, plezierige activiteiten ondernemen, positief/constructief denken en sociale vaardigheden. De technieken die hiervoor worden gebruikt zijn afkomstig uit verschillende, bij depressie(ve klachten) effectief gebleken theorieën en methoden, zoals de sociaal leren theorie, cognitieve gedragstherapie en de probleemoplossende therapie. Werkblad beschrijving interventie juni

16 C. Overdraagbaarheid 8. Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking Welke eisen zijn er ten aanzien van opleiding, training, certificering, licenties en/of supervisie van de uitvoerend werkers? Beschrijf deze randvoorwaarden voor de toepassing. Meld indien van toepassing: Er zijn geen specifieke eisen voor de uitvoering en begeleiding van de uitvoerend werkers. 8.1 Eisen ten aanzien van opleiding De volgende eisen wat betreft kennis en vaardigheden van cursusbegeleiders worden in de handreiking genoemd: Professional met HBO- of universitair opleidingsniveau De uitgangspunten en (cognitief gedragstherapeutische) principes van de cursus worden onderschreven Een coachende rol kunnen aannemen, in plaats van de rol van therapeut Werkervaring met mensen met depressieve klachten Twee-daagse training gevolgd voor het begeleiden van In de put, uit de put of ervaring hebben met vergelijkbare cursussen en technieken Specifiek voor cursusbegeleiders van de cursus voor 55+: Voor de 55+ cursus van In de put, uit de put is het van belang dat de begeleider affiniteit met deze doelgroep heeft. Verder zijn kennis van de fysieke, psychologische en sociale gevolgen van het ouder worden én ervaring in het werken met ouderen van tenminste een van de begeleiders onontbeerlijk. Cursusbegeleiders moeten er rekening mee houden dat de presentatie van onderwerpen bij ouderen meestal meer tijd in beslag neemt dan bij volwassenen. Is er voor de overdracht van de interventie een handleiding of protocol? Zijn er eerdere ervaringen waaruit blijkt dat de interventie overdraagbaar is? Meld indien van toepassing: Er is geen handleiding of protocol voor overdracht of implementatie. Hoe wordt de kwaliteit van de interventie beoordeeld en bewaakt? Denk bijvoorbeeld aan registratie van activiteiten en resultaten. Meld indien niet bekend of niet van toepassing: De wijze van kwaliteitsbewaking wordt bepaald door de uitvoerder. 8.2 Eisen ten aanzien van overdracht en implementatie In de handreiking voor coördinatoren en begeleiders van de cursus In de put, uit de put voor volwassenen en 55+ staat uitgebreide informatie beschreven over de praktische zaken en vragen voor diegenen die de cursus willen gaan organiseren. De handreiking bevat draaiboeken die cursusbegeleiders kunnen gebruiken voor de uitvoering van de cursus In de put, uit de put voor volwassenen en In de put, uit de put voor 55+. Deze draaiboeken bevatten een programma per cursusbijeenkomst met adviezen voor cursusbegeleiders. Daarnaast gebruiken cursusbegeleiders dezelfde materialen als de cursisten: de cursusmap voor volwassenen en de cursusmap voor Eisen ten aanzien van kwaliteitsbewaking In de bijlage van de handreiking voor coördinatoren en begeleiders van de cursus is een checklist voor de kwaliteit van de uitvoering van de cursus opgenomen. Daarin worden, gebaseerd op het model van de Stichting Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector (HKZ), de volgende aspecten in onderscheiden: Het primaire proces (werving) / eerste contact / aanmelding / kennismakingsgesprek / uitvoering van de cursus / eindevaluatie / nazorg Beleid en organisatie Cursuscoördinator- en begeleiders Locatie en cursusmateriaal Onderzoek en ontwikkeling Werkblad beschrijving interventie juni

17 Beheer van de cursistengegevens Tevens is er een logboek als bijlage opgenomen, waarin cursusbegeleiders de volgende informatie kunnen vastleggen: Algemene informatie over de cursus Informatie over de cursisten (aanwezigheid, huiswerk gemaakt en scores op de CES-D op verschillende momenten) Belangrijke gebeurtenissen tijdens bijeenkomsten Evaluatieformulier voor cursusbegeleiders. Beide instrumenten kunnen de coördinatoren en begeleiders gebruiken voor kwaliteitsbewaking van de uitvoering van de cursus binnen de eigen instelling/organisatie. Alle GGZ-instellingen die de interventie uitvoeren hebben een HKZ erkennig. Wat zijn de kosten van de uitvoering? Noem zo mogelijk kosten van licentie, materiaal, trainingen, kwaliteitsbewaking, Vermeld het jaartal waarvoor de prijzen gelden. Noem ook de tijdinvestering van betrokken professionals (uitvoering en coördinatie). Meld indien van toepassing: Er zijn bij deze interventie geen gegevens bekend over de kosten en /of de tijdsinvestering van professionals. 8.4 Kosten van de interventie De kosten van de interventie zijn onder te verdelen in de volgende kostenposten (2009): Materiaal: Handreiking coördinatoren en begeleiders 40,50 Cursusmap volwassenen 27,75 Cursusmap ,75 Twee-daagse training voor begeleiders: 505,00 Personele kosten (= uurtarief cursusbegeleider maal hieronder aangegeven tijdsinvestering) Voor wat betreft de tijdsinvestering kan, op basis van 2 cursusbegeleiders en 12 deelnemers, globaal uitgegaan worden van de volgende benodigde tijd: Werving: 20 uur Voorbereiding: 12 uur per begeleider (24 uur per begeleider indien de training nog gevolgd dient te worden) Kennismakingsgesprekken: 12 uur per begeleider Uitvoering cursus voor volwassenen: 52 uur per begeleider (4 uur per bijeenkomst x 12 bijeenkomsten en 1 terugkombijeenkomst) Uitvoering cursus voor 55+: 44 uur per begeleider (4 uur per bijeenkomst x 10 bijeenkomsten en 1 terugkombijeenkomst) Administratieve zaken: 4 uur per begeleider De eerste keer dat de cursus georganiseerd wordt kost dit meestal extra tijd. Cursusbegeleiders moeten getraind en ingewerkt worden en er moeten vaak extra inspanningen voor de werving gedaan worden. Op basis van 12 deelnemers komt de totale tijdsinvestering op 196 uur voor twee cursusbegeleiders die zich nog helemaal moeten inwerken en 148 uur voor vervolgcursussen. 9. Onderzoek naar de uitvoering van de interventie Is er onderzoek gedaan naar de uitvoering van de interventie? Beschrijf doel, type onderzoek (bijvoorbeeld procesevaluatie, behoefteanalyse, nul-meting, haalbaarheidonderzoek, tevre- Voordouw & Kramer, In de periode 1999 tot eind 2001 heeft er een evaluatie en monitor plaatsgevonden naar het Implementatie-project van de cursus In de put, uit de put. Er zijn twee sets van vragenlijsten gestuurd met betrekking tot de cursus voor Werkblad beschrijving interventie juni

18 denheidmeting etc.), methode en relevante uitkomsten. Geef aan wat het bereik is, de succes- en faalfactoren en waardering door de doelgroep. Geef ook aan hoe de interventie, indien noodzakelijk, wordt aangepast. Meld indien van toepassing: Er is geen onderzoek gedaan naar de uitvoering van de interventie. volwassenen en de cursus voor ouderen aan alle ambulante/geïntegreerde GGZ-instellingen. Over de volwassenencursus zijn 49 vragenlijsten (respons 89 %) ontvangen, over de ouderencursus 46 (respons 85 %). Belemmerende factoren bij de start met of voortzetting van de cursus: Regelmatig werd genoemd dat de prioriteiten voor het inzetten van beschikbare capaciteit elders liggen. Bij de volwassenencursus werd een paar keer aangegeven dat er andere activiteiten worden uitgevoerd voor mensen met depressieve klachten. Voor zover bekend betreft het hier activiteiten die door de instellingen zelf zijn ontwikkeld en die goed lopen. Andere factoren die spelen bij het stoppen met de cursus is dat men niet tevreden is over de cursus, er problemen met de werving zijn en er te weinig personeel is. Bevorderende factoren bij het starten of voortzetten van de cursus: Genoemde factoren zijn de omvang van de depressieproblematiek, dat de cursus past binnen het preventiebeleid van de instelling en dat er vraag naar is. Tevens spelen factoren betreffende de cursus zelf een rol: de effectiviteit, de goede inhoud, de positieve ervaringen elders, het aanbod voor een groep, het groepswerk en het plezier dat de cursusbegeleiders hebben in het geven van de cursus. Tenslotte spelen de beschikbaarheid van cursusmateriaal, trainingen en ondersteuning vanuit het Implementatieproject een rol. Waardering van cursuscoördinatoren en cursusbegeleiders van het Implementatie-project (niet de cursus zelf): Rond de 40% heeft een cijfer aan het project gegeven met een gemiddelde van 7,5. Kenmerken van de cursussen die in 1999 zijn gegeven Er zijn gegevens verzameld over 55 volwassenencursussen, uitgevoerd door 27 GGZ-instellingen. Van 52 ouderencursussen zijn gegevens verzameld, uitgevoerd door 30 GGZ-instellingen. Bij de volwassenen cursus zijn er in totaal 531 deelnemers gestart, waarvan 442 deelnemers de hele cursus hebben afgemaakt. Bij de 55+ cursus ging het om 453 deelnemers bij aanvang en 380 deelnemers bij afronding van de cursus. Dat betekent dat gemiddeld ongeveer 17% van de volwassenen en ongeveer 14% van de 55+-ers voortijdig stopt met de cursus. Dit is laag ten opzichte van gegevens die bekend zijn uit de therapeutische setting. Gegevens over deelnemers aan de cursus: Zestien verschillende GGZ-instellingen hebben in totaal gegevens verzameld van 136 volwassenen deelnemers (gemiddelde leeftijd: 44 jaar, 72,8% vrouw) en deelnemers (gemiddelde leeftijd: 63,5 jaar, 71,4% vrouw) verzameld. Ruim 70% van de deelnemers loopt langer dan een jaar met de klachten rond en meer dan 80% heeft al eerder een behandeling gehad voor psychische of sociale problemen. Zowel bij de volwassenen als 55+ zijn de depressie klachten na afloop van de cursus significant gedaald (p<0.001). Het rapportcijfer van deelnemers aan de volwassenen cursus was gemiddeld 7,9 (SD=0,9) voor de cursus en 8,5 (SD=0,8) voor de cursusleiders. De deelnemers aan de 55+ cursus gaven de cursus gemiddeld een 7,8 (SD=1,0) en de cursusleiders een 8,6 (SD=0,8). Wat betreft de volwassenen cursus vindt 90% van de deelnemers de cursus een aanrader en 9% zegt de cursus misschien aan te raden. Bij de cursus voor 55+ vindt 76% van de deelnemers de cursus een aanrader en 22% zegt de cursus misschien aan te raden. Werkblad beschrijving interventie juni

19 Voor u verder gaat Check met behulp van onderstaande lijst of u de vereiste informatie op het werkblad kunt invullen. De vraagnummers corresponderen met de desbetreffende onderdelen van de beschrijving op dit werkblad en met de criteria voor erkenning op Niveau II en III. Op de sites van het Nederlands Jeugdinstituut en van RIVM kunt u een meer uitgebreide lijst van de criteria voor erkenning en een toelichting daarop vinden. Neem bij twijfel contact op met het Nederlands Jeugdinstituut of RIVM (zie voorblad). Criteria voor erkenning op Niveau II-III: waarschijnlijk of bewezen effectief Vraag 10.1 Is de interventie via Nederlandse studies met een matige tot sterke bewijskracht onderzocht en maken deze studies het aannemelijk dat de interventie de gestelde doelen bij de doelgroep daadwerkelijk bereikt? (Voor een overzicht van de bewijskracht van onderzoek, zie de handleiding bij dit werkblad.) Ja Nee Vraag 11 Is er onderzoek naar buitenlandse versies van de interventies Ja Nee LET OP Indien vraag 10 met ja beantwoord wordt, vul dan ook Bijlage 1 in: Beschrijving kenmerken en resultaten onderzoek. Indien vraag 10 en 11 met nee beantwoord moeten worden, komt uw interventie niet in aanmerking voor een beoordeling op niveau II of III. Vul in dat geval paragraaf 10.1 en 11 op de gevraagde manier in en ga verder met paragraaf 12 onder Overige informatie. Vergeet niet het logboek in te vullen aan het einde van dit werkblad. Werkblad beschrijving interventie juni

20 Beschrijving voor erkenning op niveau II-III: waarschijnlijk of bewezen effectief D. Effectiviteit 10. Nederlandse effectstudies Wat zijn de kenmerken en uitkomsten van onderzoek naar het effect van de interventie in Nederland? Noem per studie auteur(s) en publicatiejaar, onderzochte (primaire) doelen van de interventie, onderzoeksgroep, onderzoeksdesign en resultaten. Vermeld effectgroottes d of ES, of de gegevens om deze te berekenen (zie de handleiding bij dit werkblad). Beschrijf ook de kenmerken en resultaten van reviews en metaanalyses over de effectiviteit van de interventie in Nederland. Meld indien van toepassing: Er is geen Nederlands onderzoek naar de effectiviteit van de interventie Studies naar de effectiviteit van de interventie in Nederland Allart, Hosman, Hoogduin & Schaap, 2003 en 2007 Opzet RCT onderzoek naar de korte en lange termijn effecten op de mate van depressieve symptomen en de incidentie van depressieve episodes van de groepsinterventie In de put, uit de put. In totaal werden 110 proefpersonen met subklinische depressieve klachten gerandomiseerd toegekend aan de groepsinterventie (n=68) en een assessment-en-advies controle groep (n=42). Er werden zeven groepscursussen uitgevoerd, met elk 8 tot 11 deelnemers. De Beck Depressie Inventarisatievragenlijst (BDI) werd tijdens een voormeting en nametingen 1, 6 en 12 maanden na de interventie afgenomen om de mate van depressieve symptomen te meten. Daarnaast werd gekeken in hoeverre deelname aan de cursus In de put, uit de put een effect had op zelfwaardering (NPV-ZW), frequentie van sociale steun (SSL-I), ervaren sociale steun (SSL-P), sociale vaardigheden (SIG), ondernemen van leuke activiteiten (PES-MR) en het aantal negatieve gedachten (ATQ). Resultaten De resultaten over de korte termijn effecten zijn gebaseerd op 102 proefpersonen die zowel de voor- als nameting hebben ingevuld (n=61 voor de groepsinterventie en n=41 voor de controlegroep). De klachten, zoals gemeten met de BDI, verminderden significant meer bij proefpersonen die deelnamen aan de groepsinterventie (T2 (2,102)=6.46, p=.04). De effectgrootte voor de groepsinterventie was ES=0.80. In vergelijking met de controle groep, werd er een significant groter effect gevonden van de groepsinterventie op negatieve gedachten (ATQ: t=-2.16, p=.033, ES=0.39), leuke activiteiten (PES: t=-2.06, p=.042, ES=0.33), zelfwaardering (NPV-ZW: t=-2.19, p=.031, ES=0.33), sociale vaardigheden (SIG: t=-2.79, p=.006, ES=0.33) en de frequentie van sociale steun (SSL-I: t=-2.16, p=.033, ES=0.29). De resultaten over de lange termijn effecten zijn gebaseerd op 104 proefpersonen. Op de lange termijn werd er een significante vermindering waargenomen van de subklinische klachten, zoals gemeten met de BDI, zowel na 6 maanden (F(1,85)=9.30, p=0.003) als na 1 jaar (F(1,85)=4.62, p=0.034). Wanneer de proefpersonen verdeeld werden op basis van de mediaan van de pre-test BDI-score in een groep met een hoge mate en een groep met een lage mate van depressieve symptomen (BDI >14 en BDI 14), dan bleek de significante vermindering in depressieve symptomen zich alleen voor te doen Werkblad beschrijving interventie juni