opbrengstgericht werken in en door de sectie Interventielijst voor de sectie om het opbrengstgericht werken te versterken

Transcriptie

1 opbrengstgericht werken in en door de sectie Interventielijst voor de sectie om het opbrengstgericht werken te versterken APS en KPC-groep

2 Colofon Deze uitgave maakt onderdeel uit van de publicatie Opbrengstgericht werkin in en door de sectie. Deze publicatie is voortgekomen uit een door APS en KPC groep ingediend voorstel ten behoeve van de Call for Proposals 2012, uitgezet door School aan Zet. Utrecht, 2013 Titel: Interventielijst voor de sectie om het opbrengstgericht werken te versterken Auteur(s): Guido van Hoek, Bart Verest Coördinatie: Job Christians, Gea Spaans Tekstredactie: Jenny van Rooij Vormgeving: Stephanie van Besouw (Joeri Multimedia) Fotografie: Mark Verlijsdonk (Joeri Multimedia) Deze uitgave is digitaal beschikbaar via

3 DEZE UITGAVE De publicatieserie Opbrengstgericht werken in en door de sectie bevat de volgende titels: Scan voor de sectie Interventielijst voor de sectie om het opbrengstgericht werken te versterken De volgende uitgewerkte interventies: 1. Opbrengstgericht leidinggeven aan de sectie 2. Opbrengstgericht werken onderwerp van gesprek maken in de gesprekkencyclus 3. Werken met de sectie aan een OGW-cultuur 4. Afspraken maken in de sectie over de manier van opbrengstgericht werken in de klas 5. Opbrengstgerichte lessen. Een aanpak 6. Doelen stellen en succescriteria formuleren voor leerlingen. Informatie over doelen en succescriteria 7. Van lesplannen naar leerdoelen. Werkwijze om leerdoelen en succescriteria te formuleren 8. Feedback en evaluatie om leerprocessen van leerlingen te bevorderen 9. Toetsanalyse door leerlingen 10. Met leerlingen reflecteren op de toets 11. Met leerlingen eigen leeropbrengsten in beeld krijgen 3

4 INHOUDSOPGAVE Het onderdeel Interventielijst voor de sectie bevat de volgende hoofdstukken: Inleiding 1. Interventies voor secties of individuele sectieleden om het opbrengstgericht werken te versterken, uitgewerkt binnen de publicatieserie Opbrengstgericht werken in en door de sectie 2. Interventies voor secties of individuele sectieleden om het 10. opbrengstgericht werken te versterken, uitgewerkt binnen andere publicaties van School aan Zet 3. Interventies voor secties of individuele sectieleden om het 12. opbrengstgericht werken te versterken, nadere informatie kan worden gezocht buiten School aan Zet 4

5 INLEIDING Beter presteren vergt van scholen een ontwikkeling naar opbrengstgericht werken. Dit betekent werken aan het maximaliseren van onderwijsprestaties, heldere en ambitieuze doelstellingen hebben, daar doelgericht aan werken, (tussen)prestaties meten en analyseren, en de (les)aanpak aanpassen wanneer dat nodig is. Om dit op scholen voor elkaar te krijgen is een cruciale rol weggelegd voor de vaksectie. Deze groep heeft als doel om het maximale uit elke leerling te halen. Als secties meer opbrengstgericht werken versterkt dat het opbrengstgericht werken van de hele school. Om secties te ondersteunen bij de ontwikkeling naar opbrengstgericht werken zijn een aantal hulpmiddelen ontwikkeld: Een scan voor de sectie als zelfevaluatie-instrument om zicht te krijgen op de aspecten waarop de sectie al opbrengstgericht werkt en de aspecten waarop de sectie nog meer aan het begin staat. Een interventielijst waarmee de sectie zicht krijgt op mogelijke interventies om aspecten van opbrengstgericht werken verder te ontwikkelen. Elf uitgewerkte interventies die direct in de sectie inzetbaar zijn. Deze interventies zijn voorzien van een instructie voor de sectieleider/sectieleden en bevatten concreet werkmateriaal voor de sectiebijeenkomsten en in de klas. Voor u ligt de interventielijst. Deze lijst bevat 33 interventies die u als sectievoorzitter kunt gebruiken om het opbrengstgericht werken in de sectie verder te ontwikkelen. Bij iedere interventie staat een korte beschrijving en waar mogelijk een verwijzing naar meer informatie. De interventies zijn geordend in: 1. Interventies die als instructie zijn uitgewerkt in de publicatieserie Opbrengstgericht werken in en door de sectie 2. Interventies waarvan meer informatie te vinden is op de School aan Zet-website 3. Interventies die door een sectie kunnen worden opgepakt, maar waarvan (nog) geen informatie te vinden is op de site van School aan Zet 5

6 Interventies kenmerken zich doordat ze aansluiten bij een van de volgende bouwstenen van opbrengstgericht werken: Visie & beleid Sturing Onderwijsproces Instrumenten Per interventie is aangegeven bij welke bouwsteen de interventie aansluit. 6

7 HOOFDSTUK 1 Interventies voor secties of individuele sectieleden om het opbrengstgericht werken te versterken uitgewerkt binnen de publicatieserie Opbrengstgericht werken in en door de sectie 1. Opbrengstgericht leidinggeven aan de sectie: Visie & beleid - Visie/missie ontwikkelen voor de sectie Sturing - Opbrengstgericht werken in de sectie Instrumenten - De doorlopende leerlijn - Planning&Control-cyclus (P&C-cyclus) voor de sectie - Data-analyse - 90-dagenplan 2. Opbrengstgericht werken onderwerp van Sturing gesprek maken in de gesprekkencyclus 3. Werken met de sectie aan een OGW-cultuur 7

8 4. Afspraken maken in de sectie over de Sturing manier van opbrengstgericht werken in de klas Onderwijsproces 5. Opbrengstgerichte lessen Een aanpak Onderwijsproces 6. Doelen stellen en succescriteria formuleren Onderwijsproces voor leerlingen Informatie over doelen en succescriteria 7. Van lesplannen naar leerdoelen Werkwijze Onderwijsproces om leerdoelen en succescriteria te formuleren 8. Feedback en evaluatie om leerprocessen van leerlingen te bevorderen Onderwijsproces 9. Toetsanalyse door leerlingen Onderwijsproces 10. Met leerlingen reflecteren op de toets Onderwijsproces 11. Met leerlingen eigen leeropbrengsten in Onderwijsproces beeld krijgen 8

9 HOOFDSTUK 2 Interventies voor secties of individuele sectieleden om het opbrengstgericht werken te versterken uitgewerkt binnen andere publicaties van School aan Zet 1. Inzetten op groei (growth)-mindset bij Onderwijsproces leerlingen 2. Reflectie op rendementsoverzichten Instrumenten 3. Scholing volgen gericht op opbrengstgericht Alle bouwstenen werken 4. Borgen van opbrengstgericht werken aan HRM Instrumenten en schoolontwikkeling Visie & beleid 9

10 10

11 HOOFDSTUK 3 Interventies voor secties of individuele sectieleden om het opbrengstgericht werken te versterken nadere informatie kan worden gezocht buiten School aan Zet 1. Visie ontwikkelen op opbrengstgericht Visie & beleid werken door MT en uitrollen richting team(s) Sturing Voordat de teams hun eigen doelen en ambities helder formuleren zal eerst de schoolleiding schoolbreed een visie op opbrengstgericht werken moeten formuleren en communiceren. Daarin staat in elk geval vermeld wat de school als geheel wil bereiken en langs welke meetpunten dit gelegd zal worden. Het gaat hier vooral over het wat. De teamen/of sectieplannen zijn hiervan een verbijzondering en gaan meer over het hoe. De voorbeeldfunctie van het MT is hierbij van groot belang; klimaatverandering duurt lang en zit in vele dingen: communicatie, afspraken, professionele cultuur, aanspreken op resultaten van leerlingen, enzovoort. 11

12 2. Schoolbrede en vervolgens sectiebrede Sturing afspraken maken over evalueren van het (eigen) proces van lesgeven Betrek hierbij steeds de leerresultaten (summatief: dat wil zeggen tussendoor, en formatief: aan het einde van een periode of lessenreeks). Deze evaluatie moet breed zijn, dat wil zeggen gericht op zowel inzichten, feiten en als attitudes. 3. Een onderzoekende houding en onderzoeks ontwikkelen Opbrengstgericht werken gaat uit van interesse in hoe dingen gaan en daarop willen bijsturen. Hoe dingen gaan vraagt het verkrijgen en gebruiken van data. Het ontwikkelen van een onderzoekende houding en daarbij ook het ontwikkelen van de onderzoeks is een ingang om een start te maken met OGW. 4. Een feedbackcultuur ontwikkelen Elkaar feedback geven is een krachtig instrument om reflectie en ontwikkeling te stimuleren. Het vraagt wel dat het geven van feedback in de cultuur wordt geaccepteerd en, liever nog, wordt gewaardeerd. Om een feedbackcultuur te creëren is het onder andere van belang om te werken aan: visie, urgentiebesef, een gemeenschappelijke taal, middelen, plannen en competenties. 5. Professionele discipline ontwikkelen OGW vraagt professionele discipline. Stel dit als feit samen vast en neem het ook mee bij de inrichting van plannen. Laat zaken steeds terugkomen op de agenda van vergaderingen/ overlegmomenten/gezamenlijke acties. 12

13 6. Internaliserend reflecteren stimuleren In reflectie op bijvoorbeeld tegenvallende Sturing resultaten bestaat vaak de neiging om de oorzaken daarvan vooral te leggen in externe factoren: de leerlingen waren van een te laag niveau, het vak heeft te weinig uren Bij reflectie is het daarnaast juist ook interessant om het eigen handelen in lessen en bij toetsing onder de loep te nemen. 7. Elkaar aanspreken zonder elkaar af te rekenen De angst en ook het risico van het samen bespreken en duiden van resultaatgegevens is dat er een afrekenende sfeer of gedrag bij komt. Spreek met elkaar af dat je dat probeert te voorkomen. 8. Hoge verwachtingen naar Onderwijsproces leerlingen hebben en hoge verwachtingen naar elkaar hebben Uit onderzoek blijkt dat het hebben van hoge verwachtingen naar leerlingen een positieve relatie heeft met leerresultaten. U kunt dit als leraar in uw handelen naar leerlingen toevoegen. 9. Collegiale consultatie organiseren Bij elkaar lessen bezoeken en elkaar feedback geven is een instrument om samen een leerproces in te gaan met betrekking tot hoe ziet bij ons op school een goede les eruit. Het helpt om een gezamenlijke kijkwijzer te hebben, steeds helder af te spreken wat het doel is van een lesbezoek en scherp te blijven op het aspect van samen leren op basis van een nagesprek. 13

14 10. De Wolf-analyse inzetten Instrumenten De Wolf-groepsrapportage is een set aan gegevens waarmee heel gericht inzicht te krijgen is op waar aanpassingen kunnen worden gedaan in het primaire proces. Meer informatie: Prognosticeren Instrumenten van belangrijke indicatoren, zoals die van de Sturing onderwijsinspectie U kunt als sectie op basis van de gegevens van bijvoorbeeld cijfers voor SE en CE van voorafgaande jaren en de huidige scores op PTA-toetsen een prognose maken van de eindresultaten van de huidige examengroepen. 12. Leerlingen observeren, een analyse Onderwijsproces daarvan maken en feedback geven Gemotiveerd en doelgericht werken staat vaak bij enkele leerlingen in een groep onder druk. De leerling-leraarinteractie gericht observeren, daar een analyse van maken en vervolgens feedback geven aan de leraar en de leerlingen kan helpen om hierin verandering te brengen. 13. Een analyse maken van de toets op Instrument type vragen per leeractiviteit Onderwijsproces Als leraar kunt u een analyse maken van de leeractiviteiten (oppervlakkig leren/leren met diepgang) van de toetsen. Met deze analyse kunt u beslissen of uw toets een door u gewenste verhouding heeft tussen oppervlakkig leren en leren met diepgang. 14. Een sterkte-zwakteanalyse maken Instrument van leerlingen Onderwijsproces Als leraar kunt u een analyse maken van de resultaten van leerlingen bij opgaven van de verschillende leeractiviteiten (oppervlakkig leren/ leren met diepgang). Dit kan ook uitgebreider met scores op thema, foutenanalyse, enzovoort. 14

15 15. Rubrics inzetten om zicht te krijgen Instrument op Onderwijsproces Met rubrics kunt u op een gestructureerde manier zicht krijgen op de ontwikkeling van bij leerlingen via een matrix waarin leerlingen en leraren kunnen aangeven in hoeverre ze een omschreven vaardigheid beheersen. Dit kunt u vervolgens meenemen in determinatiegesprekken en de invullingen van lessen. 16. Leerlingen controlestrategieën laten Onderwijsproces inzetten en hulpmiddelen daarbij (bijvoorbeeld SPA) Controlestrategieën helpen leerlingen om te sturen en brengen ze naar betere opbrengsten. Gericht met leerlingen de controlestrategieën ontwikkelen kan een goede investering zijn voor betere opbrengsten en meer eigenaarschap bij leerlingen bij het behalen van resultaten. 17. Volledige instructie inzetten Onderwijsproces Leeractiviteiten in een les vragen om een heldere instructie. Het model volledige instructie is een concrete manier om hierover met leerlingen te communiceren. 18. Kwaliteitszorginstrumenten inzetten Instrumenten Er zijn verschillende instrumenten voor kwaliteitszorg die passend zijn binnen het opbrengstgericht werken. Dit zijn onder andere: schoolbreed verzamelen van resultaten en deze vergelijken met landelijke of regionale resultaten; schoolbrede afspraken over hoe om te gaan met deze resultaten; koppeling van deze afspraken aan de gesprekken in de gesprekkencyclus, analyseformats voor het bekijken van leerlingresultaten (bijvoorbeeld Wolf); formats voor een modelles volgens de waarden en de missie van de school; streefdoelen op het terrein van resultaatverbetering en afspraken hoe deze te monitoren en bij te sturen. 15

16 16

17 School aan Zet Lange Voorhout EE Den Haag Postbus CN Den Haag