Nulmeting CO 2 -emissie en potentieelstudie Gemeente Schiedam. 3 maart 2015

Transcriptie

1 Nulmeting CO 2 -emissie en potentieelstudie Gemeente Schiedam 3 maart 2015

2 Nulmeting CO2-emissie en potentieelstudie Gemeente Schiedam Nulmeting CO 2 -emissie en potentieelstudie Gemeente Schiedam Datum: 3 maart 2015 Projectnummer: Status: Definitief Opdrachtgever: Gemeente Schiedam T.a.v. mevrouw R. Beulen Postbus EA SCHIEDAM Uitgevoerd door: DWA Duitslandweg 4 Postbus AG BODEGRAVEN Telefoon adres dwa@dwa.nl Auteur: Co-lezer: drs. ir. G.C.M. Uitbeijerse drs. J. van der Heide drs. ir. G.C.M. Uitbeijerse 14415GUIT Op al onze diensten en mededelingen is DNR 2011 van toepassing. DNR 2011 is gepubliceerd op onze website onder 1

3 GUIT979591

4 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Methode Scope en doelstellingen rapport Kenmerkend voor gemeente Schiedam Leeswijzer Nulmeting CO 2 -emissie Terugblik naar CO 2 -emissie in Autonome ontwikkeling CO 2 -emissie naar 2020 en Potentieel energiebesparing en duurzame energie Potentieel voor energiebesparing Kansrijke ontwikkelingen en rendabele maatregelen Potentieel voor duurzame energieproductie Advies...18 Begrippenlijst Bijlagen Bijlage I Aangeleverde gegevens en gebruikte data...21 Bijlage II Monitoring Emission Inventory Covenant of Mayors GUIT

5 Samenvatting Gemeente Schiedam stelt in het milieubeleidsplan van 2008 dat zij ernaar streeft om als gehele gemeente in 2040 voor 80% klimaatneutraal te zijn. Tussendoelen in 2020 zijn ten opzichte van 1990 een reductie van 30% in broeikasgassen en een aandeel van minimaal 20% energie uit duurzame energiebronnen. Daarbij is als ambitie 50% CO 2 -reductie gesteld in 2030 ten opzichte van In deze studie wordt de gebruikersbenadering gehanteerd, omdat deze leidt tot de meest evenwichtige verdeling van de CO 2 -emissie over de verschillende gemeenten. DWA gebruikt een model waarmee het energieverbruik en de CO 2 -emissie van 2014 in beeld kan worden gebracht. Ook geeft het inzicht in het potentieel aan duurzame energieproductie. Dit rapport levert daarmee input voor acties en een duurzaamheidsprogramma dat de gemeente uitvoert. Bovendien levert het voldoende input om te rapporteren aan het Covenant of Mayors. In bijlage II is de Emission Inventory voor 2014 van het Covenant of Mayors voor zover mogelijk ingevuld. Huidige CO 2 -emissie De CO 2 -emissie in 2014 wordt geschat op 438 kton 1. Per inwoner bedraagt deze emissie gemiddeld 5,7 ton. Dit komt overeen met de opnamecapaciteit van ongeveer één hectare bos. De CO 2 -emissie is per sector weergegeven in figuur 1.1. figuur 1.1 Huidige CO 2-emissie uitgesplitst naar sector CO 2 -emissie in 1990 en 2030 tabel 1.1 Overzicht nulmeting CO 2-emissie Eenheid CO 2-emissie autonome ontwikkeling kton Procentuele stijging ten opzichte van 1990 % 8% 8% 10% Het inwoneraantal van de gemeente Schiedam steeg in de afgelopen 24 jaar vanaf 1990 met 10% tot inwoners. De CO 2 -emissie van de inwoners en bedrijven schatten we in 1990 op 407 kton. Deze emissie is vanuit de gebruikersbenadering teruggerekend vanaf 2014 op basis van de relatie tussen de CO 2 -emissie en het inwonersaantal 2 in de huidige studie. Gebaseerd op conservatieve extrapolatie van de autonome ontwikkeling schatten we de CO 2 -uitstoot in 2020 op 442 kton en in 2030 op 447 kton. 1 1 kton CO 2 = 1 kiloton CO 2 = ton CO 2 = kg CO 2 2 Uit gegevens van het CBS en Emissieregistratie blijkt dat in de periode in Nederland de CO 2-emissie met 10% is gestegen en het aantal inwoners met 14% GUIT979591

6 Potentieel duurzame energieproductie Het potentieel van de duurzame energieproductie is in tabel 1.2 in cijfers weergegeven. De energiebesparing is hier niet in meegenomen, het gaat alleen om de productie van warmte en elektriciteit. De potentiëlen voor energiebesparing en duurzame energie in dit hoofdstuk kunnen niet volledig worden benut, zeker niet op korte termijn. In een vervolgstudie kan onderzoek worden gedaan naar mogelijke beleidsscenario s en de consequenties hiervan in termen van investeringen en benodigde acties van verschillende partijen. In figuur 1.2 is in een taartdiagram de bijdrage van de verschillende duurzame energieopties aan het totale potentieel weergegeven. tabel 1.2 Potentieel van duurzame energieopties en potentiële CO 2-reductie Potentieel DE-productie Omvang Indicatie van de omvang Jaarlijkse DE-productie (MWh of GJ) 3 Zonnepanelen m 2 (waarvan m 2 op woningen) 25% van alle daken van woningen (huizen en flats) en 75% van daken van bedrijven Potentiele CO 2-reductie (kton/jaar) MWh 26 Zonnecollectoren m zonneboilers GJ 8 Passieve zonne-energie Alle nieuwbouw GJ 5 Windenergie 6 MW 2 grote windturbines van 3 MW Warmtepompen m 2 b.v.o. 74% van de gemeentelijke gebouwen en 50 middelgrote bedrijven MWh GJ 3 Warmte-/koudeopslag (onderdeel aardwarmte) m 2 b.v.o. 77% van de gemeentelijke gebouwen en 120 middelgrote bedrijven GJ 4 Vergisting Geen vergistingsinstallatie bij boerderijen Verbranding 1 MW GJ 1 Totaal Indicatie: 13% van de CO2-emissie in figuur 1.2 Verdeling naar bronnen van het theoretisch potentieel duurzame energieproductie 3 Bij de productie van duurzame energie wordt de emissie van CO 2 vermeden. Gemiddeld leidt de opwekking van 1 MWh elektriciteit tot een reductie op de CO 2-emissie van 0,566 ton GUIT

7 Advies Gezien het beschikbare duurzame energie potentieel is het praktisch niet mogelijk de huidige doelstelling voor 2020 van 30% CO 2 -reductie te halen. Wij adviseren een doelstelling te formuleren, gedragen door verschillende stakeholders, die praktisch haalbaar is gezien het beschikbare duurzame energiepotentieel en de mogelijke inspanning van de gemeente om dit te stimuleren. Om deze kansen te benutten is het van belang een duurzaamheidsprogramma op te stellen met realistische en concrete projecten GUIT979591

8 1 Inleiding Gemeente Schiedam wil de focus van de gemeente op duurzaamheid aanscherpen sinds het aantreden van het nieuwe college. Het huidige milieubeleidsplan dateert van 2008, daarin staat dat Schiedam ernaar streeft om als gehele gemeente in 2040 voor 80% klimaatneutraal te zijn. Tussendoelen in 2020 zijn ten opzichte van 1990 een reductie van 30% in broeikasgassen en een aandeel van minimaal 20% energie uit duurzame energiebronnen. Daarbij is als ambitie 50% CO 2 reductie gesteld in 2030 ten opzichte van Deze ambities vraagt om een breed draagvlak en gedeelde verantwoordelijkheid voor het plan, zowel gemeente-intern (ambtelijk en bestuurlijk) als extern (bedrijven, bewoners en maatschappelijke organisaties). Covenant of Mayors Gemeente Schiedam heeft zich op 19 november 2013 aangesloten bij het Covenant of Mayors (burgemeestersconvenant, waarin ook wordt bevestigd dat de gemeente aan de Europese doelstellingen wil voldoen of deze wil overtreffen. Van de ondertekenaars wordt verwacht dat zij een klimaatbeleidsplan of duurzaamheidsprogramma indienen, een Sustainable Energy Action Plan (SEAP) genoemd. Gemeente Schiedam wil dit duurzaamheidsprogramma zelf opstellen en wenst hiervoor een goede nulmeting. Nulmeting als input voor duurzaamheidsprogramma De gemeente heeft DWA gevraagd inzicht te geven in de nulsituatie van de CO 2 -emissie. Inzicht in de huidige CO 2 -emissie, de ontwikkeling in de tijd en het potentieel geeft een beeld van de kansen voor CO 2 -reductie. Dit rapport levert daarmee input voor acties en een duurzaamheidsprogramma die de gemeente uitvoert. Bovendien levert het voldoende input om te rapporteren aan het Covenant of Mayors. 1.1 Methode Voor de bepaling van de CO 2 -emissie binnen een gemeente zijn er twee methoden: de bronbenadering en de gebruikersbenadering. In deze studie wordt de gebruikersbenadering gehanteerd, omdat deze leidt tot de meest evenwichtige verdeling van de CO 2 -emissie over de verschillende gemeenten. De bronbenadering richt zich op de directe CO 2 -uitstoot van energiecentrales, mobiliteit, gasverbruik in woningen en gebouwen en andere bronnen van CO 2 -uitstoot (industrie). Als deze grootverbruikers binnen de gemeente zijn gevestigd, komt hierdoor een onevenwichtige CO 2 -uitstoot voor de rekening van de gemeente. Dit geeft een vertekend beeld, vooral voor kleine gemeentes. De gebruikersbenadering richt zich op de afname van energie en de daarmee verbonden CO 2 -uitstoot. Alle CO 2 die vrijkomt door het energieverbruik door de bewoners en bedrijven binnen gemeente Schiedam wordt meegerekend. De gemeentegrenzen zijn de systeemgrenzen voor de berekeningen. Daarnaast geeft deze studie wel inzicht in de bronnen van duurzame energie die aanwezig zijn in de gemeente, zoals zonnepanelen of windturbines. Wat is energieneutraal, CO 2 -neutraal en klimaatneutraal? Energieneutraal: de Gemeente produceert binnen de gemeentegrenzen evenveel duurzame energie als er aan energie gebruikt wordt binnen de gemeentegrenzen. De gebruikers binnen de Gemeente produceren deze energie zélf of kopen deze groen in bij energieproductie-eenheden binnen de gemeentegrenzen. CO 2 -neutraal: binnen de gemeentegrenzen is de netto CO 2 -uitstoot over een jaar gelijk aan nul doordat er geen gebruik wordt gemaakt van fossiele brandstoffen. De benodigde energie wordt binnen of buiten de gemeentegrenzen duurzaam opgewekt. Klimaatneutraal: idem CO 2 -neutraal waarbij dit niet alleen geldt voor de CO 2 -uitstoot maar ook voor de uitstoot van alle andere broeikasgassen, zoals CH 4 en CFK s GUIT

9 DWA ontwikkelde een model waarmee op eenvoudige en efficiënte wijze het energieverbruik en de CO 2 -emissie in beeld kan worden gebracht. De praktische inzetbaarheid van duurzame energie en energiebesparing zijn te bepalen dankzij het invoeren van verschillende scenario s. Dit model is gebruikt voor de analyse in deze verkenning. Het model maakt gebruik van gegevens en inschattingen van gebouwen en bedrijven, beschikbare data bij CBS en Klimaatmonitor van Rijkswaterstaat, gecombineerd met kentallen voor energiegebruik en CO 2 -emissies. Deze sluiten aan bij het Handboek Monitoring broeikasgasemissies en hernieuwbare energie bij lokale overheden (Ministerie van Infrastructuur en Milieu) en het Protocol Monitoring hernieuwbare energie 2010 (RVO, voorheen Agentschap NL). Voorliggende CO 2 -voetafdrukrapportage maakt met een gebruikersbenadering gebruik van de bronnen volgens Scope 1 en 2 uit het handboek. Zo geeft het de CO 2 -emissies weer op het gemeentelijke grondgebied en die samenhangen met de elektriciteit- en warmtevraag van de ingezetenen binnen het grondgebied. Deze CO 2 -emissies vinden vaak plaats in elektriciteitscentrales die buiten het grondgebied gelegen (dus in een andere gemeente). 1.2 Scope en doelstellingen rapport Dit rapport geeft een uitgebreide inventarisatie naar de huidige situatie weer, het daarmee samenhangende energiegebruik en CO 2 -emissie en inzicht in het potentieel van energiebesparing en duurzame energieproductie. De gemeente Schiedam kan het duurzaamheidsprogramma (beleid) hiermee baseren op een onderbouwd inzicht in de benodigde en praktisch haalbare inzet aan duurzame energie en energiebesparing. De uitgebreide inventarisatie biedt dit inzicht. De cijfers kunnen gebruikt worden voor rapportage aan het Covenant of Mayors, voor gebruik bij discussie met derden over klimaatbeleidsdoelstellingen en voor invoer in Enervisa, de projectenmonitor van DWA. Dit rapport is bedoeld voor onderbouwde, beleidsmatige keuzes. De gebruikte cijfers zijn geen metingen of werkelijke verbruiken, maar gebaseerd op een combinatie van gegevens en kentallen (zie hoofdstuk 1.1). 1.3 Kenmerkend voor gemeente Schiedam Gemeente Schiedam ligt in provincie Zuid-Holland tegen de stad Rotterdam aan en naast het groene polderlandschap van Midden-Delfland. Wonen Schiedam kent een grote diversiteit aan wijken, woningen en daarmee ook de kwaliteit van de woningvoorraad. In Schiedam Centrum zijn bijvoorbeeld kleine en grote grachtenwoningen, appartementen of knusse pandjes boven winkels te vinden. Schiedam Zuid is een vooroorlogse wijk aan de Maas. Daarnaast zijn er nieuwbouwwijken in het noordelijke stadsdeel van Spaland, Kethel, Woudhoek en Groenoord. Schiedam telt bijna woningen, waarvan iets minder dan 70% meergezins-woningen (hoogbouw) GUIT979591

10 Eigenaren kunnen vanaf 2015 bij een digitaal Servicepunt terecht voor eerste hulp bij woningonderhoud en VvE-problemen (inclusief funderingsproblematiek) of voor individuele woningen bij de Woonwijzerwinkel (IC Dubo). De nieuwe aanpak omvat woningverbetering, energiebesparende maatregelen en aandacht voor het levensloop bestendig maken van woongebouwen. De gemeente ondersteunt particulieren in de toepassing van duurzame energie, zoals reeds meerdere malen met de actie van ichoosr, die onder de noemer SamenZonneEnergie particulieren en ondernemers een klantvriendelijke mogelijkheid biedt voor de aanschaf van zonnepanelen. Ook stelt zij een gemeentelijk dak ter beschikking aan de Stichting Energiecollectief Schiedam voor de plaatsing van zonnepanelen. Verkeer en vervoer Door de gebruikersbenadering van deze studie zijn in de kilometers van de bewoners en bedrijven uit Schiedam gerapporteerd en niet alle uitstoot van auto s die door Schiedam rijden. Dit zou een vertekend beeld schetsen, aangezien door de gemeente Schiedam de belangrijke snelweg A20 loopt en de A13 er vlak langs. De verlenging van de A4 om aan te sluiten bij de A20 wordt gereed verwacht eind Op de kaart is de locatie van de snelwegen te zien. Schiedam heeft een goede bereikbaarheid met het openbaar vervoer: treinstations en metro richting Rotterdam. Bedrijven De stad beschikt over bijna 300 hectare bedrijfsruimte, verdeeld over acht hoogwaardige bedrijventerreinen. De terreinen hebben verschillende kwaliteiten en profielen en zo wordt in principe elke ondernemer een alternatief geboden. De bedrijventerreinen Nieuw Mathenesse, Spaanse polder en s Gravenland-Zuid worden gerevitaliseerd. De herstructurerings-/herinrichtingsplannen van Nieuw Mathenesse gaan om circa 40 bedrijven met een totale oppervlakte van circa 8 ha (2.000 m 2 bvo per bedrijf gemiddeld); en bij Spaanse polder en s Gravenland-Zuid gaat het om circa m 2 (circa m 2 bvo per bedrijf). De visie is dat het aanpassen aan een sterke toekomstwaarde van de ontwikkeling tot een langere levensduur van de gebouwen zal leiden. Aan grote bedrijven valt er één op: er is een vestiging van een glasfabriek van het Amerikaanse O-I gevestigd in Schiedam. Dit bedrijf heeft een geregistreerde CO 2 -emissie van 60 kton per jaar. Pogingen van de gemeente om met dit bedrijf samen te werken door de warmte in te zetten zijn tot nu toe niet succesvol. Industriebedrijven in de havens van Schiedam zijn nog een mogelijke bron van restwarmte waar de gemeente haar aandacht op heeft. Eneco legt een leiding aan om wijken in Rotterdam van restwarmte te voorzien vanuit industrie in Roozenburg. De leiding loopt via Vlaardingen door grondgebied van Schiedam naar de verdeelcentrale in Rotterdam. Gemeente Schiedam maakt op dit moment nog geen gebruik van deze warmte. De gemeente heeft de wens de mogelijkheden en de potentie voor het aansluiten van (toekomstige) woningen in Schiedam te onderzoeken. 1.4 Leeswijzer Het volgende hoofdstuk 2 beschrijft de CO 2 -emissie van de gemeente Schiedam, met als peiljaar Ook geeft het de schatting van de CO 2 -emissie in 1990, 2020 en 2030 weer die op de gegevens uit 2014 is gebaseerd. De Emission Inventory ten behoeve van het Covenant of Mayors is opgenomen in Bijlage II. Hoofdstuk 3 gaat in op de mogelijkheden voor energiebesparing en het opwekken van duurzame energie. Tot slot geeft DWA een advies dat volgt uit de resultaten van dit onderzoek in hoofdstuk GUIT

11 2 Nulmeting CO 2 -emissie Samen met burgers, ondernemers en partners wil de gemeente toewerken naar een reductie van 30% in broeikasgassen en een aandeel van minimaal 20% energie uit duurzame energiebronnen in De CO 2 -emissie in 2014 wordt geschat op 438 kton 4. Per inwoner bedraagt deze emissie gemiddeld 5,7 ton. Dit komt overeen met de opnamecapaciteit van ongeveer één hectare bos. De CO 2 -emissie is per sector weergegeven in tabel 2.1 en figuur 2.1. tabel 2.1 CO 2-emissie per sector in 2014 Sector CO 2-emissie (kton) Aandeel in CO 2-emissie van sectoren in 2014 Woningbouw % Utiliteitsbouw 66 15% Publieke gebouwen 17 4% Bedrijven % waarvan ETS-bedrijf glasfabriek % Verkeer & vervoer 56 13% Totaal % figuur 2.1 Huidige CO 2-emissie uitgesplitst naar sector De huidige CO 2 -emissie (in 2014) is berekend aan de hand van de bekende gegevens (zie bijlage I) en algemeen gehanteerde energiegebruikskentallen 6. De belangrijkste basisgegevens zijn: het aantal inwoners, aantal woningen, oppervlakte utiliteit, oppervlakte gemeentelijke of publieke gebouwen, aantal en soort bedrijven, inwonergerelateerd verkeer en vervoer, exclusief snelwegen, uit Klimaatmonitor Databank en CO 2 -emissie ETS-bedrijf Glasfabriek. 4 1 kton CO 2 = 1 kiloton CO 2 = ton CO 2 = kg CO 2 5 ETS: Emissions Trading Scheme. Deze bedrijven zijn door Europese wetgeving gebonden aan een emissieplafond. Stoten ze meer uit, dan moeten ze rechten kopen van andere bedrijven. Stoten ze minder uit, dan kunnen ze de rechten verkopen aan een bedrijf dat die emissies dan wel uitstoot. ETS-bedrijven zullen op den duur absoluut CO 2-emissies moeten reduceren, maar aanvullende inspanningen leiden op korte termijn niet tot extra (Europese) CO 2-reductie. Reductiemaatregelen hebben vaak wel een direct positief effect op de luchtkwaliteit. 6 Kentallen zijn ontleend aan Cijfers & Tabellen van Agentschap NL, monitoringsprotocollen en kennis van DWA. Met behulp van deze methode is het mogelijk op een snelle wijze inzicht te krijgen in het energiegebruik en de CO 2-emissie met een onnauwkeurigheid van circa 15%, dat voor beleidsdoeleinden voldoende is GUIT979591

12 Covenant of Mayors In Bijlage II zijn met bovenstaande cijfers de Monitoring Emission Inventory (MEI) voor 2014 van het Covenant of Mayors voor zover mogelijk ingevuld. Data uit de huidige studie is opgenomen, dus geen meetgegevens. Gegevens over het brandstofgebruik of kilometrage van voertuigen ontbreken. De standaardrapportage Baseline Emission Inventory in de Klimaatmonitor verwijst naar gegevens van 2011, waarbij enkele gegevens alsnog door de gemeente moeten worden achterhaald (zoals energiegebruiken en CO 2 -emissies over gemeentelijke gebouwen). 2.1 Terugblik naar CO 2 -emissie in 1990 Het inwoneraantal van de gemeente Schiedam steeg in de afgelopen 24 jaar vanaf 1990 met 10% tot inwoners. De CO 2 -emissie van de inwoners en bedrijven schatten we in 1990 op 407 kton. Deze emissie is vanuit de gebruikersbenadering teruggerekend vanaf 2014 op basis van de relatie tussen de CO 2 -emissie en het inwonersaantal 7 in de huidige studie. Ter illustratie vergelijken we deze uitkomsten met de cijfers gebaseerd op een andere meetmethode die in het verleden is gebruikt. De CO 2 -emissie voor volgens de bronbenadering is 330 kton volgens Emissieregistratie (bij benadering vergelijkbaar met 355 kton in de Nulmeting CO 2 in ). Dit is een verschil van circa 80 kton ten opzichte van de hierboven berekende emissie van 407 kton. Dit verschil wordt veroorzaakt doordat gebruik is gemaakt van andere methodes (zie 1.1, volgens Handboek lokale broeikasgasemissies, conform de gebruikersbenadering). In dit onderzoek wordt de CO 2 -emissie veroorzaakt door het gebruik van elektriciteit in woningen, bedrijven en gebouwen wel meegerekend in tegenstelling tot de gegevens van Emissieregistratie en de nulmeting van 2008 (dit veroorzaakt een extra emissie van bij benadering 180 kton CO 2 ); De CO 2 -emissie door het snelwegverkeer wordt niet meegenomen. Deze is wel meegenomen in de gegevens van Emissieregistratie en de nulmeting van 2008 (dit betekent een lagere emissie van tussen de 60 tot 80 kton CO 2 ). Beide studies zijn gedegen en consistent uitgevoerd, maar daardoor zijn de (deel)resultaten niet uit te wisselen. Zo ontstaat ook een andere doelstelling per studie voor de toekomst, die kan leiden tot een andere aanpak en focus van de gemeente Schiedam om duurzaamheid te stimuleren: de gebruikers of de bronnen. 2.2 Autonome ontwikkeling CO 2 -emissie naar 2020 en 2030 De autonome ontwikkeling van de CO 2 -emissie tot 2030 is in figuur 2.2 weergegeven. Gebaseerd op conservatieve extrapolatie van deze autonome ontwikkeling schatten we de CO 2 -uitstoot in 2030 op 447 kton. Op basis van bekende gegevens over nieuwbouw- en herstructureringsplannen en prognoses van de bevolkingsgroei is de autonome ontwikkeling van de CO 2 -emissie tot 2030 in beeld gebracht. De autonome ontwikkeling is gebaseerd op de volgende uitgangspunten: prognose van de bevolkingsgroei van 2% in 2030 ten opzichte van ; geen overheidsbeleid ten aanzien van energiebesparing en duurzame energie; geen (extra) inzet aan duurzame energie; geen (extra) energiebesparing; ontwikkelingen in de kostprijs van technieken en veranderingen in het gebruik van elektrische apparatuur zijn niet meegenomen. Dezelfde autonome ontwikkeling leidt tot een CO 2 -emissie in 2020 van 442 kton. 7 Uit gegevens van het CBS en Emissieregistratie blijkt dat in de periode in Nederland de CO 2-emissie met 10% is gestegen en het aantal inwoners met 14%. 8 De CO 2-emissie in 1990 wordt in beeld gebracht, omdat dit het referentiejaar is voor de geformuleerde reductiedoelstellingen in het Kyoto-protocol, Klimaatakkoord en Covenant of Mayors. 9 DCMR Milieudienst Rijnmond, Nulmeting CO (doeljaar 2005). 10 Regionale prognose bevolkingsopbouw , CBS Statline (laatst gewijzigd 3 okt 2013) GUIT

13 tabel 2.2 Overzicht nulmeting CO 2-emissie Eenheid CO 2-emissie autonome ontwikkeling kton Procentuele stijging ten opzichte van ,6% 8,4% 10% Gemiddelde CO 2-emissie per inwoner ton 5,9 5,7 5,7 5,8 In figuur 2.2 staan naast de autonome ontwikkeling ook de landelijke doelstellingen: Kyoto-doelstelling: 6% CO 2 -reductie in 2012 ten opzichte van 1990: 383 kton; Covenant of Mayors: 20% CO 2 -reductie in 2020 ten opzichte van 1990: 325 kton. figuur 2.2 Autonome ontwikkeling CO 2-emissie GUIT979591

14 3 Potentieel energiebesparing en duurzame energie Dit hoofdstuk geeft inzicht in het theoretische potentieel voor energiebesparing en duurzame energie. Het uitgangspunt in het Schiedammer klimaatbeleid is de Trias Energetica. Dit is een algemeen geaccepteerde prioriteitsvolgorde bij het kiezen van maatregelen: eerst verminderen van de energievraag; vervolgens voor de resterende energievraag zoveel mogelijk duurzame energiebronnen inzetten; tot slot, als het niet anders kan, efficiënt gebruik maken van fossiele energiebronnen. In deze volgorde worden ook de mogelijkheden voor Schiedam hieronder in kaart gebracht. 3.1 Potentieel voor energiebesparing Deze paragraaf geeft het theoretische potentieel voor energiebesparing binnen de gemeente weer waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen rendabele maatregelen en verdergaande maatregelen Kansrijke ontwikkelingen en rendabele maatregelen Kansrijke ontwikkelingen en rendabel toepasbare maatregelen voor de verschillende doelgroepen zijn de volgende. Nieuwbouw EPC-verlaging woningbouw. De EPC van nieuwe woningen in 2015 is verder aangescherpt naar 0,4 per 1 januari 2015 en gaat naar 0 in Dit is een zeer ambitieuze EPC-doelstelling. De uitdaging wordt groter om deze EPC (bouwbesluit) te behalen en de inspanningen worden groter om uitzonderlijke prestaties te halen, bijvoorbeeld om op nog lagere EPC uit te komen. EPC-verlaging in de utiliteit en bij bedrijven. Nieuw te bouwen vastgoed moet voldoen aan strenge EPC-eisen. Nieuwbouw is daarom per definitie al zeer energiezuinig en duurzaam. Voor utiliteitsbouw geldt dat deze in % energie-efficiënter moet zijn ten opzichte van Marktpartijen en de overheid hebben via het Lente-akkoord (een initiatief van Aedes, Bouwend Nederland, NEPROM, NVB en het ministerie BZK/WWI) afgesproken te streven naar energieneutrale nieuwbouw in Toetsing van de gerealiseerde EPC bij oplevering van nieuwbouw van gebouwen. In de praktijk worden nog vaak energiebesparende maatregelen niet goed uitgevoerd of aangebracht (bijvoorbeeld niet goed aansluitende isolatie, of kieren tussen aansluitingen van kozijnen op de gevel). Bestaande bouw Energiebesparing in de bestaande woningbouw. Door toepassing van eenvoudige maatregelen, zoals leidingisolatie, kierdichting, isolatie buitenschil en energiezuinige apparatuur, is het mogelijk het energieverbruik met minimaal 10% te reduceren. De benodigde investeringen zijn in minder dan tien jaar terug te verdienen. Volgens het rapport Maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) duurzame woningen 11 zijn aan 37% van de woningen (circa ) energetische verbeteringen door te voeren met een terugverdientijd tot 15 jaar. Die maatregelen leveren 12 kton CO 2 -reductie per jaar. Energiebesparing in de industrie. Uit diverse onderzoeken blijkt dat er nog een rendabel energiebesparingspotentieel is van minimaal 10%. Voorbeelden van rendabele maatregelen zijn energiezuinige persluchtcompressoren, energiezuinige verlichting en restwarmtebenutting. De huidige plannen van de herstructurering van de Nieuw Mathenesse, Spaanse Polder en s-graveland-zuid staan in het teken van waardeontwikkeling. Duurzame maatregelen of energiebesparing staan niet expliciet genoemd in het rapport met de stedenbouwkundige randvoorwaarden 12. Daarom is dit onderdeel van het potentieel. 11 MKBA Duurzame woningen Gemeente Schiedam, versie 10 september Revitalisatie Spaanse Polder en s-gravenkand-zuid, vastgesteld door de gemeenteraad op 13 december GUIT

15 Energiebesparing in de utiliteit. De kantorenmarkt bestaat voor 99% uit bestaande bouw. Het is een uitdaging deze panden te renoveren naar duurzame, toekomstbestendige kantoren. Door toepassing van eenvoudige maatregelen met een terugverdientijd van minder dan tien jaar, kan het energieverbruik in de utiliteit met circa 7,5% worden gereduceerd. Voorbeelden hiervan zijn energiezuinige verlichting, isolatie en energiezuinige kantoorapparatuur en warmtepompinstallaties. Energiebeheer publieke gebouwen. Door monitoring van het energieverbruik van gemeentelijke gebouwen en hier adequaat op te anticiperen, is het mogelijk tegen minimale investeringen het energiegebruik met 5 10% te reduceren. Het beleid van de landelijke overheid is erop gericht om het energieverbruik gemiddeld met 2% per jaar te reduceren in de periode Het energiebesparingstempo bedroeg in de periode van 2000 tot 2010 gemiddeld 1,1% per jaar. Het energiebesparingstempo nam vanaf het begin van de economische crisis in 2008 af. In 2010 is er weer een opleving te zien. Maatregelen uit het Energieakkoord beogen het energiebesparingstempo tot 2020 te verhogen tot zo n 1,2% 1,5% per jaar, en ligt daarmee nog ver onder de doelstelling van 2%. Verkeer en vervoer Door de fiscale regelgeving van de overheid (bijtelling van leaseauto s) is de ontwikkeling van elektrische auto s en auto s op biobrandstoffen (onder andere groen gas) de afgelopen jaren heel snel gegaan en het gebruik hiervan is sterk toegenomen. De verwachting is dat door de aanpassing van de fiscale maatregelen de toename van energiezuinige voertuigen de komende jaren zal afvlakken. Daarentegen is er wel een toename van het gebruik van deelauto s, met name in de steden. Verdergaande maatregelen Door toepassing van de hierboven beschreven maatregelen is het mogelijk om op relatief korte termijn een energiebesparing te realiseren van 10%. Om te komen tot een klimaatneutrale gemeente in 2040 zijn echter veel verdergaande maatregelen nodig om het energiegebruik nog verder te reduceren. Kansrijke ontwikkelingen om hierin grote stappen te zetten, zijn: Energieneutraal renoveren. Vanuit de Stichting Experimenten Volkshuisvesting is de pilot Energiesprong gestart waarin een consortium van partijen ervaring gaan opdoen met het renoveren van bestaande woningen naar energieneutrale woningen. Dit programma loopt tot eind 2015 en inmiddels zijn er diverse projecten gerealiseerd met zeer energiezuinige gebouwen. Zo doet gemeente Schiedam ook met twee woningen mee aan een woonlastenexperiment: energie besparen en andere lasten die huurders en particulieren hebben gerelateerd aan wonen te verlagen. De uitkomsten bieden mogelijk kansen om meer met energiebesparing en woonlastenverlaging te doen. Passiefhuizen. In Nederland zijn al diverse woningen gebouwd met een zeer laag energiegebruik door het toepassen van zware isolatie, in combinatie met energiezuinige installaties. Dit betreft voornamelijk nieuwbouw, maar ook in de bestaande bouw liggen er kansen dit bij ingrijpende renovatie te realiseren. Hiermee is het mogelijk het energiegebruik in de bestaande bouw tot circa 50% te reduceren. CO 2 -reductie dankzij energiebesparing Door continuering van het huidig beleid worden bovenstaande effectieve maatregelen deels gerealiseerd. Daarmee is het mogelijk een energiebesparing te bereiken waarmee de CO 2 -emissie in 2020 ongeveer op het niveau uitkomt van 1990, namelijk 410 kton. Dat is al een verlaging van 6% ten opzichte van de emissies volgens autonome ontwikkeling in In de bestaande bouw is een rendabel energiebesparingspotentieel aanwezig van minimaal 10%. Vergaande besparende maatregelen kunnen vervolgens tot 2040 worden toegepast, waarmee een forse energiebesparing kan worden gerealiseerd GUIT979591

16 3.2 Potentieel voor duurzame energieproductie Op de markt zijn de volgende duurzame energietechnieken beschikbaar die toegepast kunnen worden binnen de gemeente: zonne-energiesystemen; systemen voor benutting van omgevingswarmte (geothermie, warmte-/koudeopslag, lucht); conventionele grootschalige windturbines (en urban windturbines); biomassa-energiesystemen, zoals biomassagestookte ketels of (regionale) vergisting- of vergassinginstallaties. Voor bovengenoemde duurzame energietechnieken is het toepassingspotentieel berekend (zie tabel 3.1). Hierbij wordt de energietechniek maximaal ingezet volgens de huidige stand van de techniek: zoveel als theoretisch mogelijk is gezien de beschikbaarheid van daken, agrarisch afval, vergunningen van de Provincie et cetera. Zonne-energie Voor de berekening van het potentieel aan elektriciteitsopwekking uit zonne-energie (zonnepanelen) is uitgegaan van het beschikbare dakoppervlak bij utiliteitsbouw en bedrijven. Aangenomen is dat in de bestaande utiliteitsbouw, scholen en sportaccommodaties 30% van het dakoppervlak beschikbaar is; in nieuwbouw 75% van het dakoppervlak. Voor de woningbouw is ervan uitgegaan dat 50% van de bestaande woningen en 90% van de nieuwbouwwoningen worden voorzien van gemiddeld 8 m 2 zonnepanelen. Geïnstalleerde zonnepanelen zoals bekend zijn in de klimaatmonitor zijn hierbij al inbegrepen. Het huidige geïnstalleerde vermogen aan zonnepanelen in Schiedam was kwpiek in peiljaar Voor de opwekking van warmtapwater met behulp van zonnecollectoren is ervan uitgegaan dat op 80% van de woningen in 2035 een zonneboilersysteem wordt geplaatst ( zonneboilers van bijna 3 m²). Daarnaast wordt bij circa de helft van de sportaccommodaties en zorginstellingen zonnecollectoren toegepast. Bij de nieuwbouw van woningen en gebouwen wordt ervan uitgegaan dat deze zoveel mogelijk zongericht worden gebouwd. Dit betekent dat de dakvlakken zoveel mogelijk op het zuiden gericht worden. Bij nieuwbouwplannen dient hier bij de verkaveling expliciet aandacht aan te worden geschonken. Hiermee wordt een hogere opbrengst voor zonnecollectoren en zonnepanelen gerealiseerd en draagt de warmte van de zon bij aan de verwarming van het gebouw (benutting van passieve zonne-energie). Biomassa Het potentieel voor energieopwekking uit biomassa is voor wat betreft vergisting gebaseerd op 50% van alle mest en voor verbranding wordt uitgegaan van al het vrijkomende (snoei)hout en GFT. De studie gaat ervan uit dat alle huishoudelijke afval al wordt afgevoerd naar afvalverbrandingsinstallaties en de energie van de restwarmte effectief wordt gebruikt. Door de aanleg van de zogeheten Leiding over Noord gaat Eneco met restwarmte woningen in Rotterdam voorzien van warm water en stadsverwarming en zal jaarlijks ton minder CO 2 worden uitgestoten. Voorlopig ziet het er niet naar uit ook woningen in Schiedam hierop worden aangesloten. Wind De stadsregio gemeenten hebben met de ondertekening van het Convenant Realisatie windenergie Stadsregio Rotterdam op 21 juni 2012, met elkaar en met de externe partijen; Provincie Zuid-Holland, Natuur en Milieufederatie Zuid- Holland, Havenbedrijf en de Nederlandse Wind Energie Associatie, afgesproken om zorg te dragen dat vóór 2020 een geïnstalleerd vermogen van 150 Megawatt (MW) gerealiseerd kan worden in de stadsregio. De provincie wil in de realisatie graag de regie bij de gemeenten leggen maar heeft ook afspraken met het rijk over de windopgave op land. Terugrekenend naar nu betekent dit dat medio 2016 duidelijk moet zijn of de provincie gebruik gaat maken van de provinciale coördinatieregeling/een provinciaal inpassingsplan. Dit plan bevat de plaatsing van twee windturbines binnen de gemeentegrenzen van Schiedam. Deze studie neemt de twee windturbines (3 MW) als potentieel op GUIT

17 In deze studie is geen rekening gehouden met het potentieel aan kleinschalige windmolens (urban windturbines). De kosteneffectiviteit van deze techniek is namelijk te laag om een substantiële bijdrage te kunnen leveren aan de verduurzaming van de gemeente. De opbrengst is vaak gering (bijvoorbeeld slechts 1,8 kw), maar de turbines kunnen wel een bijdrage leveren aan een duurzaam imago. Stadswarmte, geothermie of aardwarmte en warmtepompen (wko) Voor de realisatie van warmte-/koudeopslag in de bodem wordt ervan uitgegaan dat dit toegepast kan worden bij maximaal 70% van alle utiliteitsgebouwen. Voor de toepassing van warmtepompen in de woningbouw is aangenomen dat deze alleen toegepast worden bij nieuwbouw. Toepassing van duurzame warmte biedt een goede kans, met name voor hoogbouw, om de woningbouw verder te vergroenen. Industriebedrijven in de havens van Schiedam zijn nog een mogelijke bron van restwarmte waar de gemeente haar aandacht op heeft. Een warmtenet wordt aangelegd vanuit Roozenburg door het grondgebied van Schiedam naar de verdeelcentrale in Rotterdam. Gemeente Schiedam maakt op dit moment nog geen gebruik van deze warmte, maar heeft wel de wens om de potentie voor het aansluiten van woningen in Schiedam te onderzoeken. Geothermie, of aardwarmte, is een zeer specifiek toepasbare duurzame energietechniek. De toepassing van geothermie wordt financieel pas interessant wanneer ongeveer woningen worden aangesloten of bij de aansluiting van een aantal bedrijven met een zeer grote warmtevraag (grootschalige projecten). Uit de Woningbouwambitie van gemeente Schiedam blijkt dat er tot 2024 slechts woningen netto aan de woningvoorraad worden toegevoegd, waardoor de kansen voor geothermie zeer klein blijven voor nieuwbouw en alleen voor bestaande wijken een redelijke optie kunnen zijn. Omvang totale potentieel duurzame energieproductie Het potentieel van de duurzame energieproductie is in tabel 1.1 in cijfers weergegeven. Energiebesparing is hier niet in meegenomen, het gaat alleen om de productie van warmte en elektriciteit. De potentiëlen voor energiebesparing en duurzame energie in dit hoofdstuk kunnen niet volledig worden benut, zeker niet op korte termijn. In een vervolgstudie kan onderzoek worden gedaan naar mogelijke beleidsscenario s en de consequenties hiervan in termen van investeringen en benodigde acties van verschillende partijen. In figuur 3.1 is in een taartdiagram de bijdrage van de verschillende duurzame energieopties aan het totale potentieel weergegeven. tabel 3.1 Potentieel van duurzame energieopties en potentiële CO 2-reductie Potentieel DE-productie Omvang Indicatie van de omvang Jaarlijkse DE-productie (MWh of GJ) 13 Zonnepanelen m 2 (waarvan m 2 op woningen) 25% van alle daken van huizen en 75% van daken van bedrijven Potentiele CO 2-reductie (kton/jaar) MWh 26 Zonnecollectoren m zonneboilers GJ 8 Passieve zonne-energie alle nieuwbouw GJ 5 Windenergie 6 MW 2 grote windturbines van 3 MW MWh 8 Warmtepompen m 2 b.v.o. 74% van de gemeentelijke gebouwen en 50 middelgrote bedrijven GJ 3 Warmte-/koudeopslag (onderdeel aardwarmte) Vergisting m 2 b.v.o. 77% van de gemeentelijke gebouwen en 120 middelgrote bedrijven geen vergistingsinstallatie bij boerderijen GJ 4 Verbranding 1 MW GJ 1 Totaal Indicatie: 13% van de CO2-emissie in Bij de productie van duurzame energie wordt de emissie van CO 2 vermeden. Gemiddeld leidt de opwekking van 1 MWh elektriciteit tot een reductie op de CO 2-emissie van 0,566 ton GUIT979591

18 De grootste CO 2 -reductie is te realiseren door plaatsing van zonnepanelen (zie ook het taartdiagram op de volgende pagina). Daarnaast laat de tabel het verschil in opbrengst zien van de verschillende technieken. Om dezelfde hoeveelheid elektriciteit te realiseren als één windturbine van 3 MW, moet bijvoorbeeld m 2 aan zonnepanelen worden geplaatst. figuur 3.1 Verdeling naar bronnen van het theoretisch potentieel duurzame energieproductie Theoretisch zou in 2030 maximaal 13% van het energieverbruik in de gemeente duurzaam geproduceerd kunnen worden uitgaande van de huidige stand van de techniek. Om de klimaatneutraliteit te bereiken in 2040, moet dit potentieel aan duurzame energie volledig benut en aangevuld worden met extra energiebesparende maatregelen en inkoop van groene energie of externe compensatie van de uitstoot GUIT

19 4 Advies In het vorige hoofdstuk is het potentieel aan duurzame energie in de gemeente Schiedam berekend. Gezien het beschikbare duurzame energie potentieel is het praktisch niet mogelijk de huidige doelstelling voor 2020 van 30% CO 2 -reductie te halen. Wij adviseren een doelstelling te formuleren samen met verschillende stakeholders, die praktisch haalbaar is gezien het beschikbare duurzame energiepotentieel en de mogelijke inspanning van de gemeente om dit te stimuleren. Om deze kansen te benutten, is het van belang een duurzaamheidsprogramma op te stellen met realistische en concrete projecten, dat gedragen wordt door de belanghebbenden in de stad. Hiervoor is het van belang gezamenlijk een ambitie te formuleren, projecten te definiëren en de rollen van alle actoren te bepalen. Hierbij gaat het om: visievorming en draagvlak; rol van gemeente en andere partijen; uitvoeringsprogramma met concrete projecten. Visievorming en draagvlak stakeholders Om draagvlak te creëren, wordt geadviseerd alle partijen in een vroeg stadium te betrekken bij de visie- en planvorming. Gezamenlijk met hen kan de gemeente de ambitie voor 2020 bijstellen, zoals geadviseerd door DWA, en hierbij direct de rollen en bijdragen van de verschillende stakeholders in beeld te brengen. Rol van de gemeente Schiedam De verschuiving naar een participatiesamenleving vraagt een andere rol van de gemeente in de samenwerking met partijen in de stad. Zoals de gemeente ook in de ontwikkeling van de Stadsvisie heeft ondervonden, staan veel burgers en bedrijven ervoor open om mee te denken. Hiervan gebruik maken bij het stimuleren van duurzaamheid vraagt om een gemeente die: in een meer ondersteunende / faciliterende rol allerlei duurzaamheidsinitiatieven bevordert. Daarbij kan het gaan om het instellen van een steunpunt, helpdesk, prijsvraag, voorlichtingscentrum, het aanstellen van ambassadeurs, etc. duurzaamheid kleinschalig bevorderd bij wijk, - groen-, energie-, en mobiliteitsinitiatieven en bij de vormgeving van grote projecten zoals de inrichting van nieuwe wijken en bedrijventerreinen; belangrijke besluiten van College en Raad toetst aan duurzaamheidscriteria die door alle stakeholders relevant worden geacht. Tijdens het betrekken van de stakeholders zoals eerder genoemd, kan de gewenste rol van de gemeente en ook van de andere stakeholders worden bepaald op basis van de wensen en behoeften van alle partijen. Uitvoeringsprogramma met concrete projecten Om de kansen die hier boven op hoofdlijnen zijn beschreven, te benutten, is het van belang een uitvoeringsprogramma op te stellen met concrete projecten, in combinatie met een meetbare doelstelling. Voor het opstellen van dit uitvoeringsprogramma wordt aanbevolen de belangrijkste partners in de stad hierbij te betrekken, zodat zij mede-eigenaar worden van de doelstelling en realisatie hiervan. Voorstel vervolgproces: betrek stakeholders Rode draad in bovenstaande is het betrekken van en draagvlak creëren bij alle stakeholders in de stad om gezamenlijk te gaan voor de realisatie van een duurzame stad. Om dit proces op gang te brengen, wordt voorgesteld een interactieve werksessie met alle stakeholders te organiseren. In diverse gemeenten heeft DWA hiervoor succesvol gebruik gemaakt van onze methodiek Klimaatwinkelen (zie kader op de volgende pagina). Deze sessie richt zich erop dat alle stakeholders inzicht krijgen in de mogelijkheden voor energiebesparing en duurzame energieopwekking in de stad op waarvan gezamenlijk ambities, initiatieven en rol en bijdrage van alle partijen worden bepaald GUIT979591

20 Klimaatwinkelen De sessie Klimaatwinkelen heeft tot doel inzicht te bieden in de mogelijkheden voor energiebesparing en hernieuwbare energie en hoe deze kunnen worden benut. Na de sessie is er inzicht in de keuzes die de verschillende stakeholders maken en de gewenste rol van gemeente, inwoners en bedrijfsleven en de uit te voeren activiteiten. Tijdens de sessie discussiëren deelnemers in kleine groepen over keuzes op basis van informatieve kaarten. Per kaart is een maatregel beschreven met de CO 2 -reductiepotentie in kton. Ook geeft de kaart informatie over de maatregel of techniek en de voor- en nadelen. Hierdoor zijn maatregelen snel te vergelijken en kunnen de deelnemers keuzes maken om hun ambities in te vullen. Klimaatwinkelen geeft direct inzicht in de potentie van de maatregelen voor de eigen gemeente. Sommige maatregelen kunnen hierdoor aantrekkelijk zijn, andere juist onaantrekkelijk. Het tweede deel van de sessie geeft invulling aan de rol van de gemeente, bedrijven en inwoners. Daarbij ligt het accent op de definitie van projecten GUIT

21 Definities en begrippen Begrip Biomassa CO 2-emissie Energie-eenheid Omschrijving Plantaardig materiaal (eventueel gekweekt) voor energieproductie. Vrijkomende CO 2 bij verbranding van brandstoffen. Deze is verschillend voor de verschillende brandstoffen en dientengevolge voor verschillende prestaties. De joule, afgekort J, is de vervanger van de vroeger gebruikelijke eenheid kilocalorie en geeft de primaire energie-inhoud weer. m² b.v.o. Vierkante meters bruto vloeroppervlak. Dit is een eenheid waarmee de omvang van een (kantoor)gebouw kan worden aangeduid. m 2 gebruiksoppervlakte Zonnepaneel (Photo-voltaïsche cel) Zonneboiler Zonnecollector Vierkante meters vloeroppervlakte dat direct gericht is op de doelstelling en het gebruik van het gebouw of van afzonderlijke delen van het gebouw. Niet meegerekend wordt een aantal ruimten en voorzieningen waarvan bij voorbaat vaststaat dat ze qua bestemming en inrichting ongeschikt zijn als verblijfsruimte voor personen. Elektriciteitsopwekking met (zon)licht. Warmteopweksysteem door zonnewarmte, bestaande uit een zonnecollector en voorraadvat (voor tapwater en/of woningverwarming). Systeem voor het omzetten van zonne-energie in warmte, bestaande uit donkergekleurde buizen of een slangenstelsel, vaak afgedekt met een glazen plaat met daarin vloeistof die door de zoninstraling wordt opgewarmd GUIT979591

22 Bijlage I Aangeleverde gegevens en gebruikte data Bronnen en aangeleverde gegevens Woningbouwambitie CO 2 -nulmeting Schiedam 2008, DCMR Milieudienst Rijnmond Excel-bestand Gemeentelijke verblijfsobjecten Excel-bestand Scholen overzicht gegevens Energiegebruik Stedelijk Museum Schiedam en Milieueducatief centrum Revitalisatie Spaanse polder en s Gravenland-Zuid Algemene gegevens tabel 4.1 Inwoneraantal (bron: CBS en gemeente Schiedam en inschatting volgens bevolkingsprognose 14 ) Inwoneraantal Gebouwen tabel 4.2 Gegevens gebouwde omgeving (bron: gemeente Schiedam) Aantal Aantal m 2 / bvo Woningen (gebouwde omgeving) Woningen (aantal) nvt Totaal Utiliteitsgebouwen Ziekenhuizen (bvo) Vlietland ziekenhuis Verzorgings / verpleegtehuizen (bvo) Kantoren overig excl. bezit gemeente (bvo) Totaal Publieke gebouwen en voorzieningen Primair onderwijs (bvo) Voortgezet onderwijs (bvo) Sportaccomodatie (aantal/bvo) Zwembaden openlucht (aantal/bvo) Zwembaden overdekt en combi (bvo) Kantoren Museum Stadskantoor Overige gebouwen Totaal Bedrijven Bedrijfsruimten (bvo) Grote individuele bedrijven 1 Agrarisch (aantal/ha) Totaal Regionale prognose bevolkingsopbouw; , CBS Statline, bijgewerkt op 3 oktober GUIT

23 Afval tabel 4.3 Omschrijving Gegevens hoeveelheid afval (bron: CBS) Hoeveelheid Huishoudelijk afval ton Houtafval ton GFT-afval ton Huidige duurzame energieproductie tabel 4.4 Omschrijving Elektriciteitsproductie in verschillende eenheden Hoeveelheid Geïnstalleerd vermogen PV (zonnepanelen) 1.018,55 kwpiek Elektriciteitsproductie 0.61 MWh per jaar Energiebesparing bestaande bouw (continuering beleid naar 2020) tabel 4.5 Aannames energiebesparing bestaande bouw Sector Gasbesparing Elektriciteitsbesparing Woningen (gebouwde omgeving) 1,2% 1,2% Utiliteitsgebouwen 1,0% 1,0% Gemeentelijke gebouwen en voorzieningen 1,5% 1,5% Bedrijven 1,0% 1,0% Uitgangspunten tabel 4.6 Kentallen als uitgangspunt voor CO 2-reductie en energieinhoud Omschrijving Kental Eenheid CO 2-reductie gas 1,78 kg/m 3 CO 2-reductie elektra 0,56 kg/kwh Energie-inhoud gas (onderste verbrandingswaarde) 31,65 MJ/m 3 Energie-inhoud elektriciteit 3,60 MJ/kWh GUIT979591

24 Bijlage II Monitoring Emission Inventory Covenant of Mayors 1) Inventory year 2014 For Covenant signatories who calculate their CO2 emissions per capita, please precise here the number of inhabitants during the inventory year: ) Emission factors: Standard emission factors in line with the IPCC principles LCA (Life Cycle Assessment) factors Emission reporting unit: CO2 emissions CO2 equivalent emissions 3) Key results of the Baseline Emission Inventory (see next pages) 14415GUIT

25 Nulmeting CO2-emissie en potentieelstudie Gemeente Schiedam A. Final energy consumption Please note that for separating decimals dot [.] is used. No thousand separators are allowed. FINAL ENERGY CONSUMPTION [MWh] Category Electricity Heat/ cold Fossil fuels Natural gas Liquid gas Heating Oil Diesel Gasoline Lignite Coal Other fossil fuels Plant oil Biofuel Renew able energies Other biomass Solar thermal Geothermal Total BUILDINGS, EQUIPMENT/FACILITIES AND INDUSTRIES: Municipal buildings, equipment/facilities Tertiary (non municipal) buildings, equipment/facilities Residential buildings Municipal public lighting 2983 Industries (excluding industries involved in the EU Emission trading scheme - ETS) Subtotal buildings, equipments/facilities and industries TRANSPORT: Municipal fleet Public transport Private and commercial transport Subtotal transport Total 14415GUIT Op al onze diensten en mededelingen is DNR 2011 van toepassing. DNR 2011 is gepubliceerd op onze website onder 24

26 B. CO2 or CO2 equivalent emissions Please note that for separating decimals dot [.] is used. No thousand separators are allowed. Natural gas Liquid gas Heating Oil Diesel Gasoline Lignite Coal BUILDINGS, EQUIPMENT/FACILITIES AND INDUSTRIES: Municipal buildings, equipment/facilities Tertiary (non municipal) buildings, equipement/facilities Residential buildings Municipal public lighting Industries (excluding industries involved in the EU Emission trading scheme - ETS) Subtotal buildings, equipments/facilities and industries TRANSPORT: Municipal fleet Public transport 9331 Private and commercial transport Subtotal transport OTHER: Waste management Waste w ater management Please specify here your other emissions Total Category Electricity Heat/ cold CO2 emissions [t]/ CO2 equivalent emissions [t] Fossil fuels Other fossil fuels Biofuel Plant oil Renewable energies Other biomass Solar thermal Geothermal Total Corresponding CO2-emission factors in [t/mwh] CO2 em ission factor for electricity not produced locally [t/mwh] 14415GUIT

27 C. Local electricity production and corresponding CO2 emissions Please note that for separating decimals dot [.] is used. No thousand separators are allowed. Locally generated electricity (excluding ETS plants, and all plants/units > 20 MW) Locally generated electricity [MWh] Wind power Hydroelectric pow er Photovoltaic 0,61 Combined Heat and Power Other Please specify: Total Fossil fuels Natural gas Liquid gas Heating oil Energy carrier input [MWh] Steam Waste Lignite Coal Plant oil Other biomas s Other renewa ble other CO2 / CO2- eq emissions [t] Corresponding CO2- emission factors for electricity production in [t/mwh] GUIT979591