atrivisie december 2012
|
|
- Anja Janssen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 28 december 2012 atrivisie SWB aan vooravond opschaling Rini Romijnders: Dit jaar een pilot. Maar vanaf volgend jaar schalen wij op. Wij overwegen een geografische aanpak voor onze 14 dorpskernen. Van dorp naar dorp. Techniek en gedrag hand in hand Het gedrag van bewoners bepaalt in belangrijke mate de hoogte van de energienota. De technische ingreep als uitgelezen kans om bewonersgedrag te beïnvloeden. Plug and play op het platte dak Le Corbusier pleitte bijna een eeuw geleden tevergeefs voor optimale benutting van platte daken. Eindelijk dan de herkansing. Het platte dak als energiecentrale. Ketenpartners met meerwaarde Pittige energetische doelen bij slinkende investeringscapaciteit. Welke bijdrage eisen van ketenpartners? De hoogst denkbare energieprestatie voor het gegeven budget. Open toestellen weg uit flatgebouwen Keukengeisers, moederhaarden en gashaarden. Veel voorkomend in vooral oudere flatwoningen. Vergiftigingsgevaar en vervuiling van binnenlucht met rookgassen. Lokaal energiebedrijf als bondgenoot Columnist Eric Muller van Staedion over de vraag of corporaties er goed aan doen om exploitatie van duurzame energie wel of niet zelf op te pakken. t h u i s i n w o n e n
2 in gesprek Bij Stek zonder dwang 100% deelname Stek beheert ongeveer woningen in Hillegom, Lisse en Teylingen. In zo n woningen vindt de komende jaren een energiebesparende ingreep plaats. Hiermee is 9 miljoen gemoeid. René de Winter geeft leiding aan het project. Meestal koppelen wij die energiebesparing aan planmatig onderhoud. Vandaar ook de periode van 2013 tot en met Dit strookt met de schildercyclus van 6 jaar. Wij staan in de startblokken. Rini Romijnders SWB SWB aan vooravond opschaling Mijn droom is een kleine windmolen in mijn achtertuin. Maar eerst ben ik met eenvoudigere maatregelen gestart. Wij spraken thuis af om dit jaar kwh op stroom te besparen. De kamertemperatuur op 20 graden en korter douchen. LED-verlichting en het licht uit als het even kan. Ik hoor wel eens dat het lastig zou zijn om jongeren te enthousiasmeren. Ik heb andere ervaringen. Geregeld corrigeren mijn kinderen mij. Pa, je vergeet het licht uit te doen. Energiebesparing is daarmee een groepsproces geworden. Wij doen het samen. Rini Romijnders is teamleider vastgoedbeheer bij Stichting Woningbeheer Betuwe, kortweg SWB. Een corporatie met ongeveer overwegend eengezinswoningen. Hoe staat het met de ambities van SWB op het gebied van energiezuinigheid? Romijnders licht toe: Op dit moment heeft ongeveer de helft van onze woningen een groen energielabel. Over een jaar of tien moeten al onze door te exploiteren woningen een groen energielabel hebben. Dus energielabel C of beter. Dit betekent dat wij woningen rondom isoleren en voorzien van een HR 107 ketel. Hiervoor hebben we een flink bedrag gereserveerd. Is er al gekeken naar het Convenant Energiebesparing Huursector van juni 2012? Dit legt de lat op energielabel B. Wij vinden dat we eerst maar eens op gang moeten komen met de huidige plannen. Daarna kijken we wel wat er meer mogelijk is. Dit jaar stond in het teken van een pilot. Een pittig project met oudere eengezinswoningen. Iedere woning is eigenlijk een project op zich. Maar wel een geslaagd project. Samen hebben we het toch maar gefikst. Bewoners zijn erg tevreden. Vanaf volgend jaar schalen wij op. Wij overwegen een geografische aanpak voor onze 14 dorpskernen. Van dorp naar dorp. Waarom is er niet eerder gestart? René de Winter gaat in op de aanloopfase: Wij hebben veel tijd gestoken in de voorbereiding, dit doen wij gedegen. En dat werkt straks in ons voordeel. Wij overlegden zorgvuldig met onze huurdersraad. Er is daadwerkelijk steun voor de plannen. Een woonlastengarantie is onderdeel van de afspraken. Wij vragen de werkelijke geanonimiseerde energieverbruiken per straat bij de netwerkbeheerder op. Zo houden wij prima zicht op de energienota en de verlaging door onze maatregelen. De andere kant is het interne draagvlak. Dat is groot. Mijn collega s gaven input. Iedereen kent het plan en draagt het nu uit. Zo sterk zelfs dat sommige medewerkers van Stek inmiddels in hun privé situatie met energiebesparing aan de slag gingen. Logisch natuurlijk, je communiceert gemakkelijker met huurders als je er zelf achter staat en er naar handelt. Nederland loopt achter op vergelijkbare Europese landen. Het echte energie-innovatievuur zit niet in Den Haag, maar in de regio s, in grote steden, buurten, wijken en straten. In het oog van de orkaan, Jan Rotmans, 2012 Van de rol van anderen naar de rol van René de Winter zelf. Wat ziet hij als grootste uitdaging? Niet de techniek. Wel de opgave om huurders in te laten zien dat energiebesparing in hun eigen belang is. En niet iets dat Stek zo nodig graag wil. De ultieme test is dat wij de ingreep niet afdwingen als het om technische redenen niet hoeft. Op basis van argumenten ga ik het gesprek met huurders aan om tot ingrepen komen. Desnoods ga ik bij alle op de koffie! Geen dwang en toch 100% deelname. Ik ben er trots op als huurders zelf om energiebesparende maatregelen vragen. Dat perspectief gloort nu al. De eerste huurders stonden al aan de balie voor isolatiemaatregelen. René de Winter Stek SWB bouwt nog steeds relatief veel nieuwe woningen. Hoe staat het hierbij met de ambities van SWB? Romijnders: Bij nieuwbouw volgen wij de wettelijke eisen. Die zijn al pittig genoeg. Wel selecteren wij heel gericht bouwproducten. Bijvoorbeeld gebakken stenen en dakpannen uit de Betuwe: minder transport en goed voor de werkgelegenheid. Of Accoya loofhout uit duurzaam beheerde bossen. Door modificatie verbetert deze houtsoort van duurzaamheidsklasse 1 naar 5. Dus veel minder schilderwerk.
3 Goed Wonen: bewoners in de cockpit In de eerste projecten slaagden wij met vlag en wimpel. Ik heb er alle vertrouwen in dat het ons blijft lukken om een vrijwillige deelname van 70% per complex te halen. Natuurlijk streven we 100% vrijwillige deelname na. Maar vanaf die 70% verplichten wij iedereen om deel te nemen. Mensen accepteren de stem van de meerderheid. Overigens levert dat een bijzondere dynamiek op. Voorstanders nemen vanzelf de rol van ambassadeur op zich en proberen twijfelaars over de streep te trekken. Als die minimale deelname niet bereikt wordt, voeren wij nergens iets uit en staan ook zij met lege handen. Wij merken dat twijfelaars vooral kampen met vrees voor de overlast van de uit te voeren werkzaamheden. Dat speelt meer dan de discussie over woonlasten. We zetten daarom alles op alles om die overlast hanteerbaar te maken. Het enthousiasme spat er bij Marja van Wolferen vanaf. De afdeling klantzaken, waar Marja werkzaam is, heeft de regierol naar de klanten bij het omvangrijke energiebesparingsprogramma van Goed Wonen Gemert. Ongeveer een kwart van alle woningen van deze Brabantse woningcorporatie ondergaat de komende jaren een energiebesparende ingreep. Manager vastgoed Joris Wismans is inmiddels aangeschoven. Vaak zijn het oudere woningen. De onderlinge verschillen zijn groot omdat huurders door de jaren heen van alles zelf aangepast hebben of door ons hebben laten veranderen. Kortom erg bewerkelijk. Iedere woning is uniek. Heel bewust kiezen wij voor ketensamenwerking. De adviseur en aannemer krijgen van ons een belangrijke rol. Op basis van referenties selecteerden wij die aannemer voor het hele programma. Wij willen hierbij zoveel mogelijk ontzorgd worden. De klantgerichtheid en te bereiken klanttevredenheid zijn cruciaal. Niet voor niets wogen wij naast de prijs ook de aanpak mee bij de selectie. Een bewonersvertegenwoordiging maakte deel uit van de jury. Wat maakt de aanpak van Goed Wonen Gemert uniek? Marja van Wolferen trapt af: Ons uitgangspunt is dat wij in alle gevallen eerst met bewoners in gesprek gaan. Wij luisteren. Welke woonervaring hebben mensen, welke klachten en welke wensen leven er? Dit vertalen wij in plannen. Daarom ontstaan er accentverschillen per complex. Als je met huurders in gesprek gaat, is geld niet meer het grootste issue. Je stelt nu eenmaal samen de plannen op en daar hangt als vanzelf een prijskaartje aan. Natuurlijk houden we hierbij het beoogde budget goed in de gaten. Vervolgens schenken wij veel aandacht aan beperking van overlast. Hierbij is ieder huishouden uniek. Dit nemen wij zo letterlijk op dat wij zelfs voorlichtingsboekjes per afzonderlijk adres opstellen. Wij laten huurders steeds merken dat het om hen draait. Bewoners in de cockpit. Ook Joris Wismans heeft een trits adviezen voor andere corporaties. Stel je beleid helder op schrift. Maar besef je dat er in de uitvoering zaken op je pad komen waar dat beleid geen antwoord op geeft. Aanwezigheid van asbest, afwijkende technische staat of bewoners met bijzondere wensen. Los dat snel en pragmatisch op. Blijf investeren in energiebesparende maatregelen en zorg dat er budget vrijgemaakt wordt. Investeringen in energiebesparing verdienen zich altijd terug. Door extra huur bij mutaties en door hogere marktwaarde. Niet voor niets melden veel huurders na afloop dat zij het gestegen wooncomfort waarderen. Marja van Wolferen en Joris Wismans Goed Wonen Gemert
4 visie hangende mix van papier, internet en persoonlijk contact. Stel op individuele huishoudens afgestemde doelen op voor energieverbruik na de technische ingreep. Breng huurders gelijktijdig vaardigheden voor energiebewust gedrag bij. Rondom de ingreep zijn veel contactmomenten met huurders. Iedere keer weer een uitgelezen kans om huurders te begeleiden naar een lagere energierekening. Opnames voorafgaande aan de ingreep. De bouwvakker met communicatieve vaardigheden. De tot energie-ambassadeur opgeleide buurtbewoner. De opzichter van de corporatie in een adviesrol. Het tweede gebied heeft betrekking op de technische ingreep zelf. Geef deze zodanig vorm dat energiebewust wonen simpelweg voor de hand ligt. Goed bedienbare ventilatievoorzieningen op logische plaatsen in de woning met een minimaal risico op tocht of andere overlast. Een gordijnplank met een brede vensterbank bij kozijnvervanging. Zodat bewoners radiatoren niet blokkeren met lange gordijnen. Of optimaal bereikbare en zichtbare bedieningsknoppen en meetinstrumenten. Bij bewoners van onzuinige woningen bestaat de neiging tot energiezuinig gedrag. Echter bewoners van zuinige woningen zijn geneigd om zich onzuiniger te gedragen. Het effect van verbetering van de woningvoorraad wordt daardoor deels teniet gedaan door onzuiniger gedrag. Toch loont zuinig bewonersgedrag in zuinige woningen. Energiegedrag in woningen, VROM, 2010 Techniek en gedrag hand in hand Veruit de meeste corporaties drukken hun energiedoelen zeer specifiek uit. Bijvoorbeeld een reductie van 20% op uitstoot van CO 2 in 2018 vergeleken met Of het doel dat de slechte energielabels D tot en met G binnen 5 jaar verleden tijd zijn. Of een gemiddelde energie-index van 1,25 in Corporaties streven deze doelen louter met technische ingrepen na. Opvallend genoeg zeggen deze energiedoelen weinig over woonlasten. En zeker niet over verschillen in energienota s tussen huurders onderling. In identieke woningen bestaat een grote spreiding tussen de laagste en hoogste verbruiken. Toch maken corporaties hun handen niet vuil aan prestatieafspraken over concrete resultaten van gedragsbeïnvloeding. Voor corporaties is beheersing van woonlasten de belangrijkste aanleiding voor investeringen in energiebesparing. Waarom ontbreken dan meetbare doelstellingen voor de energienota of de totale woonlasten als saldo van huur en energienota? Waarom dan niet kiezen voor een benadering gericht op bewonersgedrag? Bijvoorbeeld door huishoudens met een royaal energiegedrag op te sporen en te ondersteunen bij vermindering van energieconsumptie. Waarom de technische ingreep niet aangrijpen om bewonersgedrag te beïnvloeden? In Nederland maakt 1 op de 5 huishoudens zich zorgen over de betaalbaarheid van de energierekening. Bij mensen met een lager inkomen is meer dan de helft onzeker of er bijbetaald moet worden of niet. De ondervraagde huishoudens zijn zeer gemotiveerd om het energieverbruik terug te dringen. Onderzoek van GfK in opdracht van Milieu Centraal, oktober 2012 Feedback vormt het derde gebied om techniek met gedrag te verbinden. Het resultaat van energiebewust wonen inzichtelijk. Onmisbaar voor huurders. Enerzijds als prikkel en anderzijds als bevestiging van juist handelen. Informeer ongeveer één jaar na oplevering van de technische ingreep in hoeverre adviezen nog navolging krijgen. Evalueer standen van de energiemeter. Resultaat van zowel de technische ingreep als van gedragsverandering. Een wedstrijd wie de hoogste besparing realiseert. Bij collectieve installaties is het aanbrengen van individuele verbruiksmeting soms onlosmakelijk onderdeel van de technische ingreep. Bij twee labelstappen of meer krijgen huurders met een eigen gas- en elektriciteitsmeter voorrang bij plaatsing van slimme meters. Ondersteun huurders bij het aanbrengen en optimaal benutten van relatief kleine producten. De vierde kans om techniek met gedrag te verbinden. Bijvoorbeeld radiotorfolie en strips die verkleuren als de radiator heet wordt. Doorstroombegrenzers op mengkranen plus een spaardouche. Een douchezandloper. Spaarlampen, standby killers en een tussenmeter die het elektraverbruik van apparaten registreert. De technische ingreep is bij uitstek hét moment om deze voorzieningen gelijktijdig aan bewoners aan te bieden. Een mooie taak voor de toch al aanwezige bouwvakker. De vertrouwensrelatie met de bewoner is er al. Nog een voorbeeld hoe techniek en gedrag in één hand gaan. Vier mogelijkheden om de verbinding te leggen tussen de technische ingreep door de woningcorporatie en gedragsbeïnvloeding. Knoop om te beginnen voorlichting over energiegedrag vast aan communicatie rondom de technische ingreep. Binnen een samen-
5 Plug and play op het platte dak Le Corbusier is de belangrijkste architect van het modernisme. Deze autoriteit pleitte bijna een eeuw geleden al voor optimale benutting van het platte dak. Licht, lucht en zon op het groene dak. Ideale buitenruimte voor gebruikers. Hoe anders is sindsdien de werkelijkheid van de sociale woningbouw. Ga maar na. Platte daken van flatgebouwen in de sociale sector ogen bijna altijd hetzelfde. Bij lagere flatgebouwen zonder lift bereik je het dak via een luik in het portiek. Bij hogere flatgebouwen meestal via het ketelhuis. Alleen praktische gebouwinstallaties sieren het dak. De eventuele liftopbouw en het ketelhuis. Daarnaast allerlei doorvoeren van woninginstallaties: natuurlijke ontluchting of mechanische afzuiging, rioolontluchting en incidenteel afvoer van rookgassen van verbrandingstoestellen in woningen. Soms is de dakbedekking bevestigd aan de ondergrond en ontbreekt een ballastlaag. In andere gevallen zorgen grind en betontegels ervoor dat de dakbedekking niet wegwaait. De enige functie is waterdichting. Door stijgende elektriciteitsprijzen enerzijds en een spectaculaire kostendaling van zonnepanelen anderzijds, daalt de terugverdientijd sterk. Steeds meer marktpartijen spelen hierop in. Zonnig huren, Atrivé, juni 2012 Van het visioen van Le Corbusier is niets uitgekomen. Maar misschien komt er een herkansing. Niet zozeer door het dakvlak aan gebruikers ter beschikking te stellen. Wel door optimale benutting voor opwekking van duurzame energie. Liefst met technieken op basis van plug and play. Vaak is de restant exploitatieperiode van flatgebouwen namelijk relatief kort. Of is vervanging van dakbedekking voorzien. De- en hermontage moeten eenvoudig zijn. Daarbij vergemakkelijkt flexibiliteit eventuele exploitatie door derden. Opties te over. Gasabsorptiewarmtepompen die warmte onttrekken aan buitenlucht of zelfs ventilatielucht van woningen. Gericht op voorverwarming van verwarmingswater voor collectieve installaties voor ruimteverwarming of het warme tapwater. Zonneboilers met dezelfde functie. Of zonnepanelen. Meedraaiend met de stand van de zon. Hierbij ligt levering van elektra voor collectieve gebouwinstallaties zoals liften, buitenverlichting en dakventilatoren voor de hand. Een andere optie is om zonnepanelen rechtstreeks aan elektrische woonhuisinstallaties te koppelen. Bijvoorbeeld door een voedingskabel via een bestaande schacht van dak naar woning. In de uitwerking bestaan nog genoeg aandachtspunten. Denk aan het karakter van plug and play, opstalrecht bij exploitatie door derden of veiligheid. Op een heel andere manier dan Le Corbusier ooit bedoelde krijgt het platte dak hiermee een extra functie, namelijk van energiecentrale.
6 praktijk Ketenpartners met meerwaarde Zomaar een illustratie uit een corporatiepraktijk. Na de bestuurswisseling waait er een frisse wind. Begrippen als professioneel opdrachtgeverschap en ketensamenwerking verdwijnen niet meer van vergadertafels. De nieuwe bestuurder denkt niet in inspanningen, maar in prestaties en liever nog in outcome, ofwel het effect. Het nieuwe ondernemingsplan straalt deze geest uit. Zo ook op het gebied van energiebesparing in de bestaande voorraad. Gemiddeld energielabel B ofwel een energie-index van 1,25 in Conform het Convenant Energiebesparing Huursector van juni Een verbetering van maar liefst 30% ten opzichte van de huidige situatie. Ter dekking van kosten stelt de corporatie uit dit voorbeeld dat zittende huurders 75% van de verwachte energiebesparing als huurverhoging betalen. In projecten is 100% deelname de eis. Anders blijft het doel onbereikbaar en ontstaat teveel nazorg bij weigeraars. Het investeringsbudget is gefixeerd en extra formatie niet toegestaan. Kortom, ga er maar aanstaan. Energiebesparende maatregelen dienen na de ingreep op complexniveau tot lagere woonlasten voor de huurders te leiden. Dat wil zeggen dat de afname van de maandelijkse kosten voor elektriciteit en gas als gevolg van de ingreep groter is dan de toename van de huur, gemiddeld op complexniveau. Convenant Energiebesparing Huursector, 28 juni 2012 Realisatie van die gemiddelde energie-index van 1,25 blijkt een pittige opgave. De traditionele aanpak werkt niet meer. Wat moet er anders? Allereerst opschaling van het ingreepniveau. In ieder geval een deelname van 100%. En waar voorheen reguliere schilisolatie plus een HR 107 installatie volstond, moet het ambitieniveau omhoog. Dikkere en betere isolerende voorzieningen. In sommige gevallen aangevuld met zonnepanelen of zonneboilers. De huurverhoging voor zittende huurders verhoogt de druk op het planproces. Externe financiering en uitbesteding van exploitatie van duurzame energie vormen serieuze overwegingen vanwege de beperkte investeringscapaciteit. Welke bijdrage mag je van ketenpartners verwachten? In ieder geval ligt de volledige voorbereiding van de uitvoering voor de hand. De corporatie beperkt zich tot een programma van eisen. De ketenpartner werkt uit. Voor het gegeven budget de hoogst denkbare energieprestatie. Inclusief optimale gebruikswaarde en naadloze afstemming op het strategisch voorraadbeleid. Ook toekomstig onderhoud plus eventuele externe financiering van energiemaatregelen zijn onderdeel van de beoordeling van aanbiedingen. Regie op de klantrelatie. Veel corporaties vinden dit bij uitstek hun taak en niet die van een ketenpartner. Toch is dit maar zeer de vraag. Corporaties kunnen meetbare prestaties eisen van hun ketenpartner. Frequentie en wijze van communiceren met de huurder. Realisatie van 100% deelname. Gedragsbeïnvloeding en voorlichting over verstandig gebruik van de nieuwe energiebesparende voorzieningen. Uitvoerend personeel is immers over de vloer en bouwt een band met de huurder op. Monitoring van klanttevredenheid en besparingen. Ten slotte verlegging van de totale procesbegeleiding naar de ketenpartner. Deze schuift hierdoor ver op in de richting van de bedrijfsvoering binnen de corporatie. Fasering van projecten en maatregelen. Managementrapportages en voortgangsbewaking. Monitoring van energetische effecten voor de hele voorraad. Communicatie over het totale project met alle medewerkers van de corporatie, huurders en ook belanghouders. Een ketenpartner met meerwaarde. Ketensamenwerking krijgt hiermee het karakter van ketenintegratie.
7 Open toestellen weg uit flatgebouwen Keukengeisers, moederhaarden en gashaarden. In vooral oudere flatwoningen komen nog honderdduizenden open verbrandingstoestellen voor. Deze apparaten gebruiken binnenlucht om gas te verbranden. Hier schuilt het probleem in. De luchtdichtheid van flats is door isolatie steeds beter. Ook verschijnen meer en meer afzuigsystemen voor badkamers en keukens. Soms aangebracht door de woningcorporatie. In andere gevallen door bewoners zelf, zoals afzuigkappen en plafondventilatoren in vochtige badkamers. Het gevolg zijn jaarlijks ongeveer 10 doden in Nederland en talloze gewonden. Bij gebrek aan zuurstof verbrandt aardgas onvolledig. Hierdoor ontstaat koolmonoxide. Het bloed neemt het reukloze koolmonoxide vele malen sneller op dan zuurstof. Chronische vergiftiging met klachten als vermoeidheid, slaperigheid en hoofdpijn, maar ook verminderde lichamelijke en mentale prestaties. Keukengeisers vormen het grootste risico. Naast het vergiftigingsgevaar vervuilen deze toestellen de binnenlucht met hun rookgassen. De problematiek is bij iedereen bekend. Toch gebeuren er nog teveel ongelukken. Wat moet een corporatie doen? In ieder geval is het belangrijk dat zowel corporatiemedewerkers als huurders doordrongen zijn van risico s. Startpunt is in alle gevallen inventarisatie daarvan. Waar bevinden zich naar alle waarschijnlijkheid de open verbrandingstoestellen? Behoudens moederhaarden verhuren de meeste corporaties geen open verbrandingstoestellen meer. In dat geval concentreren risico s zich waarschijnlijk op alle woningen zonder een door de corporatie geëxploiteerd toestel voor ruimteverwarming en warm tapwater. Bewoners dragen hier zelf zorg voor de geiser, verwarmingsketel of gashaard. Verstrek mondelinge en schriftelijke voorlichting. Zorg dat er een onderhoudscontract voor het toestel komt. Tref gelijktijdig eenvoudige maatregelen. Schat in of er voldoende beluchting is. Juist tijdens koude en winderige dagen. Toets de beveiliging van het toestel zelf. Plaats zo nodig een koolmonoxidemelder. Het aantal incidenten neemt hierdoor niet af. De gevolgen wel. Licht huurders goed voor over wat te doen als de melder afgaat, vervanging van batterijen en wekelijks testen. In de tweede fase gaat het om verwijdering van open verbrandingstoestellen. Gemakkelijker gezegd dan gedaan. Er bestaan legio alternatieven voor keukengeisers in flatgebouwen. Bekendste oplossing is vervanging door elektrische boilers. Op individuele basis uitvoerbaar. Soms ontbreekt echter ruimte binnen de woning. Daarnaast is een hoge stroomrekening het gevolg. Meer bewerkelijk zijn de collectieve alternatieven. Maar eventueel wel duurzaam door gebruik van zonne-energie, biomassa of groene stadsverwarming. De eerste oplossingsrichting is om via een goed geïsoleerd circulatienet collectief opgewarmd tapwater aan woningen te leveren, waar een op afstand uitleesbare meter het individuele verbruik registreert. De tweede en meest ingrijpende optie is om het bestaande systeem voor collectieve ruimteverwarming om te bouwen. Het hele jaar door levert het centrale ketelhuis verwarmingswater van minstens 65 graden af op een centrale woonhuisaansluiting. Deze bevat een tapspiraal, absolute warmtemeter en mengklep. Hiervandaan lopen cv-leidingen naar radiatoren. Er is een kamerthermostaat. De installatie functioneert analoog aan een individuele combiketel. Nu kierdichting en een afzuigkap boven het kooktoestel eerder regel zijn dan uitzondering, zijn open verbrandingstoestellen om gezondheidsredenen eigenlijk niet meer van deze tijd. Vervanging van dergelijke toestellen door gesloten of elektrische toestellen zou daarom hoge prioriteit moeten krijgen. Handreiking corporaties vervanging open verbrandingstoestellen, VROM, 2010 Na inventarisatie is beleid vereist. De eerste fase behelst beperking en beheersing van risico s. Zo snel mogelijk. Gecontinueerd totdat in de tweede fase open verbrandingstoestellen uitgefaseerd zijn. Benut hiervoor in ieder geval alle reeds bestaande onderhoudsactiviteiten binnen woningen. Denk aan reparaties, mutaties en gepland onderhoud. Betrek vaste onderhoudspartners. Combineer het bezoek om risico s inzichtelijk te maken.
8 column Lokaal energiebedrijf als bondgenoot Columnist Eric Muller geeft vanuit Staedion leiding aan een tweetal zelfstandige energiebedrijven. Staedion verhuurt ongeveer woningen in Den Haag en omgeving. Ik heb inmiddels de nodige ervaring met oprichting en bedrijfsvoering van warmtebedrijven. Energiek B.V. is een volle dochter van Staedion. Met name voor exploitatie van warmte koudeopslag. Daarnaast startte Staedion met Haag Wonen en Vestia de onderneming Aardwarmte Den Haag. Een energiebedrijf, dat warm water van een diepte van 2 kilometer oppompt. Deze gratis warmte gaat via een warmtewisselaar over op ons eigen warmtenet. Via dit leidingnet verwarmt Aardwarmte Den Haag op termijn op duurzame wijze maar liefst woningen. Is het verstandig om exploitatie van duurzame energie buiten de toegelaten instelling te positioneren? Zelf ben ik er absoluut voorstander van om investering en exploitatie in een aparte entiteit onder te brengen. De verdiencapaciteit is hierdoor volstrekt transparant. De vraag die meteen volgt is of corporaties dat gesepareerde energiebedrijf zelf in eigendom moeten hebben. Of is dit eerder iets voor de markt? Deze vraag is lastiger. Financiering via de markt valt momenteel niet mee. Niet geborgde leningen in combinatie met relatief korte terugbetaaltermijnen leveren beduidend hogere lasten op. De markt op achterstand. Ik verwacht dat er in de verdere toekomst steeds meer kleine lokale energiebedrijven ontstaan. Samenwerkend met of gelieerd aan grotere maar verwante energiebedrijven. Zodat expertise en schaal geborgd zijn. Deze lokale energiebedrijven gaan een rol vervullen bij de verduurzaming van de energievoorziening van bestaande woningen. Waarom denk ik dat dit gebeurt? Lokaal maatwerk is nodig. Steeds hogere energienota s, oplopende exploitatielasten, de Warmtewet en de eis van verduurzaming dwingen corporaties tot renovatie van installaties. Lokale energiebedrijven als partner van corporaties. Met een voor de corporatie niet te weigeren aanbod. Door opbouw van inhoudelijke expertise, specialisatie, klantgedrevenheid en inzicht in de lokale vraag versus het aanbod naar warmte en koude. Waarbij het aanbieden van interessante financieringsmogelijkheden de grootste uitdaging vormt. Focus op kerntaken en versterking van financieringscapaciteit dwingen corporaties af te zien van energieactiviteiten in eigen beheer. Het lokale energiebedrijf als bondgenoot. Door formalisering van zeggenschap blijven corporaties invloed uitoefenen op kwaliteit, betaalbaarheid en duurzaamheid. Mijn advies aan corporaties is dan ook om de dialoog op te zoeken met lokale energiepartners en samenwerking aan te gaan. Eric Muller Staedion Bedrijfsnieuws December 2012 Atriensis b.v. Postbus AV Eindhoven Telefoon Fax Atriensis ondersteunt woningcorporaties. De focus ligt hierbij op energie & milieu, met daarbij veel aandacht voor de bedrijfsvoering. Op dinsdagmiddag 19 maart 2013 organiseert Atriensis voor haar vaste relaties de jaarlijkse praktijkuitwisseling in de regio Eindhoven. Het thema van deze praktijkuitwisseling is meer voor minder door ketensamenwerking. Voor opdrachtgevers waarvoor Atriensis jaarlijks energielabels actualiseert is vanaf 1 januari 2013 het afgeschermde webaccount Atriloket beschikbaar. Veel praktische toepasbare informatie op het gebied van energiebesparing. Van rekenmodellen tot werkomschrijvingen, kosteninformatie en modelbrieven voor bewonerscommunicatie. Vanaf 1 januari 2013 is Atriensis gevestigd aan de Pastoor Petersstraat 170 in Eindhoven. Telefoonnummer en postadres blijven ongewijzigd. Atriensis werkt samen met diverse specialisten aan het Handboek exploitatie van duurzame energie door woningcorporaties. Geïnteresseerd? Neem contact met ons op: info@atriensis.nl. Met vaste regelmaat treft u op voor corporaties relevant nieuws aan. Of interviews met uw collega s uit de corporatiebranche. Abonneer u hierop door aanmelding op Hoewel bij deze uitgave van Atrivisie de uiterste zorg is nagestreefd, kan voor eventuele (druk)fouten en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaardt Atriensis b.v. geen enkele aansprakelijkheid.
Kwaliteit bezit. kwaliteit woningen. Uitgaven onderhoud. 28,8 mln 26,8 mln. Niet planmatig. 55,6 mln. Nieuwbouw huur 18,5 mln
5 Kwaliteit bezit Visie en doelstellingen kwaliteit bezit De kwaliteit van de woning is cruciaal voor het thuisgevoel van de bewoners. We zetten in op verduurzaming van het bezit onder de voorwaarde dat
Nadere informatie1.405 (doel 1.450) 7,2. 3,0 mln. 7,5 mln. 29,6 mln 25,0 mln. 54,6 mln. kwaliteit woningen. visie en doelstellingen kwaliteit bezit
5 Kwaliteit bezit visie en doelstellingen kwaliteit bezit De kwaliteit van de woning is cruciaal voor het thuisgevoel van de bewoners. We zetten in op verduurzaming van het bezit onder de voorwaarde dat
Nadere informatieEEN DUURZAME ENERGIEVOORZIENING VOOR IEDEREEN
A SUSTAINABLE ENERGY SUPPLY FOR EVERYONE A SUSTAINABLE ENERGY SUPPLY FOR EVERYONE o o o o Portaal (6x) Bo-Ex Stanleylaan Bo-Ex Livingstonelaan Isolatie Geen Wel Wel Glas enkel Dubbel Dubbel
Nadere informatieEnergie besparen met uw huurders
Energie besparen met uw huurders Mijn e-loket helpt u: uw energiebeleid te communiceren energielabels inzichtelijk te maken CO2 uitstoot met uw huurder te verminderen Mijn e-loket helpt uw huurders: bewust
Nadere informatieHoe kan ik energie besparen? De Woningstichting helpt u!
energie besparen = woonlasten verlagen VRAGEN? Bent u geïnteresseerd in één van de mogelijkheden die in deze brochure zijn beschreven, heeft u nog vragen of wilt u meer weten over de kosten? Vul dan het
Nadere informatieAanpak energiebesparing woningvoorraad Portaal Nijmegen. 13 mei 2014 Stephan Huisman afdeling Strategie & Vastgoed Senior projectleider
Aanpak energiebesparing woningvoorraad Portaal Nijmegen 13 mei 2014 Stephan Huisman afdeling Strategie & Vastgoed Senior projectleider Wat loopt er allemaal? Duurzaamheid is: Energiebesparing Gezond wonen
Nadere informatieStook je rijk 2014. Rondetafel Energiebesparing in de Helmondse huursector. 29 Oktober 2014
Stook je rijk 2014 Rondetafel Energiebesparing in de Helmondse huursector 29 Oktober 2014 Programma 19.00 uur Inloop 19.30 uur Opening en aanleiding 19.40 uur Presentatie Woonbond, Robert Willé 19.50 uur
Nadere informatieMeer wooncomfort. en minder energieverbruik door een warmtepomp. voltalimburg.nl/warmtepomp
Meer wooncomfort en minder energieverbruik door een warmtepomp voltalimburg.nl/warmtepomp Tip! Vraag subsidie aan bij de aanschaf van een warmtepomp. Het subsidiebedrag voor een warmtepomp van 5 kw is
Nadere informatieZuinige ketel? Dat loont! Ontdek de mogelijkheden, voordat uw oude verwarmingsketel stuk gaat.
Zuinige ketel? Dat loont! Ontdek de mogelijkheden, voordat uw oude verwarmingsketel stuk gaat. Een nieuwe, zuinige ketel? Denk er nu al over na! Is uw ketel oud aan het worden? Wacht niet totdat hij stuk
Nadere informatieEnergiebesparingspact met bewoners
Afdrukdatum 09 06 2009 1 Energiebesparingspact met bewoners Atriensis b.v. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze rapportage mag worden verveelvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand
Nadere informatieKennisdeling. CirculAIR HT150 + CO 2 gestuurde ventilatie USE MINIMUM GET MAXIMUM. Nijkerk
Reduses B.V. Ampèrestraat 19D 3861 NC Nijkerk T +31 (0)33 24 66 551 E info@reduses.nl I www.reduses.nl Real Dutch Smart Energy Systems Kennisdeling CirculAIR HT150 + CO 2 gestuurde ventilatie Nijkerk 01-03-2018
Nadere informatieBenut alle kansen van zonnepanelen
1 Benut alle kansen van zonnepanelen 2 5 voorbeelden: Pitch 1 3 Vabi Assets dag 2015 Klik om een thema te maken Vabi Assets dag 2015 Goed Wonen Joris Wismans 2650 woningen Toekomst Duurzaam woningbezit
Nadere informatieInfoavond 8 oktober 2015 Yvonne Feuerhahn. Hoe begin je? Met het duurzamer maken van je huis?
Infoavond 8 oktober 2015 Yvonne Feuerhahn Hoe begin je? Met het duurzamer maken van je huis? Yvonne Feuerhahn ambassadeur adviseur architect Sinds 2010 dagelijks bezig met het verduurzamen van bestaande
Nadere informatieDuurzaamheid - enquête Bo-Ex Panel
Duurzaamheid - enquête Bo-Ex Panel Duurzaamheid speelt een steeds belangrijkere rol in onze maatschappij. Vaak vanuit het besef dat het verstandig is om anders om te gaan met onze aarde. Op het gebied
Nadere informatieSlim besparen, doe je samen!
Slim besparen, doe je samen! Welkom Programma: 1. Opening, voorzitter dorpsraad Marco Hesp 2. Buurkracht, Patricia Vinclair 3. Buurtscan/Buurtadvies, Jaap Stel Kies Groen Licht Pauze 4. Uitleg duurzaam
Nadere informatie1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening
1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% kunnen wel even wachten met grote maatregelen 17% 1 Een beetje dringend, we kunnen nog wel even wachten met grote maatregelen,
Nadere informatieNaar een klimaatneutrale sportvereniging
Naar een klimaatneutrale sportvereniging Leidraad voor het maken van een eigen projectplan of Plan van Aanpak Inleiding Steeds meer sportverenigingen met een eigen accommodatie komen in actie om energie
Nadere informatieEnergieverspilling is zinloos
Aan de slag in de Bestaande Bouw Energieverspilling is zinloos in het verleden en daarna samengesteld door: Martin Liebregts Haico van Nunen Donderdag 13 september 2007 Milieu - Aandacht in de tijd 2/31
Nadere informatieDe Energiebesparingsverkenner woningbouw voor professionals
De Energiebesparingsverkenner woningbouw voor professionals Voor van uw klanten of huurders Breng de mogelijkheden voor energiebesparing snel en gemakkelijk in beeld energiebesparingsverkenner.rvo.nl Wilt
Nadere informatieVraag en Antwoord over de Warmtewet
Vraag en Antwoord over de Warmtewet Vraag Antwoord 1 Wat is de Warmtewet? De Warmtewet is er om huurders te beschermen tegen het betalen van te hoge kosten voor energieverbruik en meer inzicht te geven
Nadere informatiePUBLIEKSRAPPORT ONDERZOEK POWERPLAYER
Rotterdammers besparen ruim 6% op hun totale energierekening door slimme meter en actief bekijken van hun verbruik via een display Slimme Meter In 2020 moeten netbeheerders zoals Stedin bij minimaal 80%
Nadere informatieWarmtepompen besparen op energie, niet op comfort
WARMTEPOMPTECHNIEK Warmtepompen besparen op energie, niet op comfort Voor verwarming en productie van sanitair warm water in nieuwbouw en renovatie Warmtepomptechniek in nieuwbouwprojecten Nieuw bouwen?
Nadere informatieVerwarm uw woning elektrisch. Creëer met een warmtepomp uw ideale WinWoonSituatie
Verwarm uw woning elektrisch Creëer met een warmtepomp uw ideale WinWoonSituatie Bespaar op energiekosten én het milieu De meeste woningen in Nederland gebruiken een cv-ketel op gas. Hiermee verwarmen
Nadere informatieRapportage Energiezuinige Woningen
Rapportage Energiezuinige Woningen Start peiling : 21 mei 2013 Einde peiling : 3 juni 2013 Aantal uitnodigingen tot deelname : circa 150 Aantal deelnemers peiling : 58 Respons : circa 30% Amersfoort, juli
Nadere informatieEffecten Amsterdamse labelstappensubsidie t.b.v. Leerkring 27 juni rol van de bewoners bij renovatie van woningvoorraad naar energieneutraal
Effecten Amsterdamse labelstappensubsidie t.b.v. Leerkring 27 juni 2018 - rol van de bewoners bij renovatie van woningvoorraad naar energieneutraal Jurriaan Kooij Inhoud presentatie Introductie van de
Nadere informatieEnergieverspilling is zinloos
Aan de slag in de Bestaande Bouw Energieverspilling is zinloos in het verleden en daarna samengesteld door: Martin Liebregts Haico van Nunen Donderdag 13 september 2007 2/25 3/25 1. Praktijk van het verleden
Nadere informatieWinst en comfort uit duurzaamheid. Bouw op onze kennis
Winst en comfort uit duurzaamheid Bouw op onze kennis Even voorstellen "Het verschil tussen gewoon en uitzonderlijk is vaak dat kleine beetje extra, waarin samenwerking en krachtenbundeling mijn drijfveer
Nadere informatieBespaar op energie én uw woonlasten samen met Woonpartners
ENERGIE ZUINIGER WONEN! Bespaar op energie én uw woonlasten samen met Woonpartners 1 Energiebesparingsproject Energie besparen is een zaak van iedereen. Daarom investeert Woonpartners samen met haar huurders
Nadere informatieOnderzoek Week van de Energierekening Gfk i.o. Milieu Centraal oktober 2012
Onderzoek Week van de Energierekening Gfk i.o. Milieu Centraal oktober 2012 Achtergrond bij onderzoek In het onderzoek is gebruik gemaakt van een aselecte steekproef van 1.038 huishoudens. Deze steekproef
Nadere informatieEnergieconvenant bedrijfsleven Veenendaal en gemeente Veenendaal
Energieconvenant bedrijfsleven Veenendaal en gemeente Veenendaal 1 Intentie Bedrijvenkring Veenendaal, de coöperatieve verenigingen van Ondernemend Veenendaal, de deelnemende bedrijven en de gemeente Veenendaal
Nadere informatieCORPORATIES: ZONNESTROOM EN
CORPORATIES: ZONNESTROOM EN -- FINANCIERING Solar Solutions International, 22 maart 2017 Bart Jansen Atrivé WIE IS ATRIVÉ? Adviesbureau op het gebied van Wonen Woningcorporaties & gemeente/overheid Duurzaamheid:
Nadere informatieVerbetering energieprestatie: een zaak van kleine stapjes?
Verbetering energieprestatie: een zaak van kleine stapjes? Nico Nieboer 3 november 2015 Delft University of Technology Challenge the future Inleiding Presentatie uitkomsten onderzoek naar verbetering energieprestatie
Nadere informatieBeleidsplan
Beleidsplan 2018-2022 Missie: In ons nieuwe beleidsplan blijft de missie ongewijzigd. Het blijft de beste zin die precies uitdrukt wie wij willen zijn en hoe we willen werken. Rijnhart Wonen creëert kansen
Nadere informatiehttp://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03
1 van 13 5-7-2011 17:03 Enquête Enquête beheer Ingelogd als: aqpfadmin Uitloggen Enquête sta s eken Enquête beheer > De Klimaat Enquête van het Noorden > Statistieken Algemene statistieken: Aantal respondenten
Nadere informatieRapportage Energiebus. BC Kleine Jan, Huizen
Rapportage Energiebus BC Kleine Jan, Huizen Type woningen: 54 eengezinswoningen met een oppervlak van 100 m2. Bouwjaar: 1957 Op verzoek van: Bewonerscommissie Verhuurder: De Alliantie Datum bezoek: 21-6-2013
Nadere informatieBewonerspanel Energie
Interne Bedrijven, Gemeente Utrecht onderzoek@utrecht.nl / 030 286 1350 www.utrecht.nl/onderzoek Bewonerspanel Energie Novemberpeiling 2014: Energie De gemeente Utrecht ondersteunt bewoners, bedrijven
Nadere informatieVan energielabels naar energiebesparingsbeleid
Afdrukdatum 05 12 2008 1 Van energielabels naar energiebesparingsbeleid Atriensis b.v. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze rapportage mag worden verveelvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd
Nadere informatieStookjerijkTrofee 2014 prijsuitreiking op slotbijeenkomst donderdagavond 20 november te Utrecht
StookjerijkTrofee 2014 prijsuitreiking op slotbijeenkomst donderdagavond 20 november te Utrecht Stookjerijk 2014 Rondetafel Energiebesparing in de Haarlemse huursector Systematiek energielabels Waar gaat
Nadere informatieGeslaagde pilot en nu opschaling? Toegankelijke zelfsturing op je energierekening
Geslaagde pilot en nu opschaling? Toegankelijke zelfsturing op je energierekening De waarde van directe feedback op energiegedrag Inhoud presentatie 1. Positieve testresultaten als basis voor vervolg 2.
Nadere informatieRuinerwold. Energie Neutraal. // Energiescan. Ruinerwold Energie Neutraal. Toelichting
Ruinerwold Energie Neutraal // Energiescan Ruinerwold Energie Neutraal Toelichting De energiescan is zo opgezet dat er voor een minimum aan kosten, een advies gegeven kan worden, geheel afgestemd op de
Nadere informatieHemelbestorming of aardverschuiving?
oktober 2012 1 Hemelbestorming of aardverschuiving? Aandachtspunten bij introductie van zonnepanelen en zonneboilers in Atriensis b.v. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze rapportage mag worden verveelvuldigd,
Nadere informatieRapportage Energiebus
Rapportage Energiebus Amstelstraat, Assen Type woningen: 107 flats met interne galerij, 50 m2, bedrijfs- en algemene ruimten op de begane grond Bouwjaar: 1974 Op verzoek van: Huurdersorganisatie Amstelflat
Nadere informatiePDFlib PLOP: PDF Linearization, Optimization, Protection. Page inserted by evaluation version www.pdflib.com sales@pdflib.com
PDFlib PLOP: PDF Lineariation, Optimiation, Protection Page inserted by evaluation version www.pdflib.com sales@pdflib.com p Energielabel woning supplement* Afgegeven conform de Regeling energieprestatie
Nadere informatieWie is Woonlinie Het project duurzame isolatietechnieken oplossingen in de installaties van de woningen Monitoren
Wie is Woonlinie Woonlinie is een middelgrote woningcorporatie actief in het Land van Heusden en Altena en Zaltbommel. Totaal verhuurt Woonlinie ongeveer 4200 woningen. Daarnaast bouwt de vastgoed afdeling
Nadere informatieDe waarde van stadswarmte. Hoe komt de prijs tot stand?
De waarde van stadswarmte Hoe komt de prijs tot stand? De waarde van stadswarmte 3 Hoe komt de prijs tot stand? De energierekening is voor vrijwel iedereen een belangrijk onderdeel van de maandelijkse
Nadere informatieBewonersinformatie Rosmalen. Aandachtspunten voor uw vernieuwde woning
Bewonersinformatie Rosmalen Aandachtspunten voor uw vernieuwde woning 2 Voorwoord Afgelopen periode heeft BAM Woningbouw in opdracht van de eigenaar van uw woning, a.s.r., uw woning verbeterd. Bij de woningverbetering
Nadere informatieMartin Horstink & Albert Rodenboog. De woningbouw verduurzamen met warmtepompen
Martin Horstink & Albert Rodenboog De woningbouw verduurzamen met warmtepompen Wie is BDH? Denkt mee over de transitie in de woningbouw 2 3 Wie is BDH? Speelveld BDH Waarom CO₂-neutraal en aardgasvrij?
Nadere informatieAanbiedingsbrief en akkoordverklaring zonnepanelen
Aanbiedingsbrief en akkoordverklaring zonnepanelen Ten geleide Bij deze vindt u een voorbeeld-aanbiedingsbrief en akkoordverklaring voor het aanbieden van zonnepanelen aan huurders. Mijn ervaring is dat
Nadere informatieSEMINAR Zonne-energie voor woningbouwcorporaties
SEMINAR Zonne-energie voor woningbouwcorporaties Gastheer: Bart Jansen, Atrivé i.s.m. Aedes vereniging van woningcorporaties Programma: 15.30-15.45 Energietrends voor corporaties Bart Jansen, Atrivé 15.45-16.00
Nadere informatiePresentatie De Groene Draad over duurzaamheid. 20 november 2018
Presentatie De Groene Draad over duurzaamheid 20 november 2018 Quiz Wat betekent duurzaamheid eigenlijk? A Ontwikkeling zonder economie, milieu en mensen te schaden B Zo weinig mogelijk dure producten
Nadere informatiePROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF
PROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF De Eshof op weg naar energie neutraal! = woningen Eshof naar nul op de meter = Inhoud 1. Ambitie: naar meest duurzame wijk van Elst? 2. Meten is weten: per wijk per
Nadere informatieSamen besparen we ons rijk. Een unieke kans om energie te besparen, aangeboden door Rentree. thuis in Deventer
Samen besparen we ons rijk Een unieke kans om energie te besparen, aangeboden door Rentree. thuis in Deventer Deze Menukaart geeft voorbeelden hoe u als bewoner geld kunt besparen en meer wooncomfort kunt
Nadere informatieEnergie besparen en meer wooncomfort. Een unieke kans om energie te besparen, aangeboden door Maaskant Wonen.
Energie besparen en meer wooncomfort Een unieke kans om energie te besparen, aangeboden door Maaskant Wonen. Deze Menukaart geeft voorbeelden hoe u als bewoner geld kunt besparen en meer wooncomfort kunt
Nadere informatieDoelstelling en doelgroep
klimaat op maat Klimaat op maat Het klimaat verandert en de olievoorraden raken langzaamaan op. Dat laatste betekent concreet dat de energieprijzen naar verwachting flink stijgen in de komende decennia.
Nadere informatieUw woningvoorraad is er aan toe De nieuwe, revolutionaire methode om al uw woningen moeiteloos te verduurzamen!
Uw woningvoorraad is er aan toe De nieuwe, revolutionaire methode om al uw woningen moeiteloos te verduurzamen! snelle realisatie in duurzame renovatie Met Renolution is uw woningbezit verrassend snel
Nadere informatieFinanciële bijdrage van de huurder bij investeringen in verduurzaming en vergroening
O P I N I E S T U K Financiële bijdrage van de huurder bij investeringen in verduurzaming en vergroening Bijna iedereen is het er wel over eens dat een significante vermindering van het energieverbruik
Nadere informatieHemelbestorming of aardverschuiving?
1 Hemelbestorming of aardverschuiving? Aandachtspunten bij introductie van zonnepanelen en zonneboilers in Atriensis b.v. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze rapportage mag worden verveelvuldigd,
Nadere informatieSamenvatting. Een Ecovat INFRASTRUKTUUR is een plug and play :
Introductie Aris de Groot Energie-, Installatie- en Bouw BV Postbus 2 5400 AA Uden Ing. A.W. (Aris) de Groot. Directeur/eigenaar Bezoekadres: Loopkantstraat 7a Uden Mobiel 0651.386511 Samenvatting Een
Nadere informatieConcept second opinion voor de Schaepmanstraat, Katwijk
Concept second opinion voor de Schaepmanstraat, Katwijk Geert-Jan Persoon Adviseur woningkwaliteit Vereniging Nederlandse Woonbond Nieuwe Achtergracht 17 1018 XV Amsterdam 020-5517784 www.woonbond.n www.bespaarenergiemetdewoonbond.nl
Nadere informatieBenchmark energetische kwaliteit sociale huursector 2011
Afdrukdatum 23 03 2012 1 energetische kwaliteit sociale huursector 2011 Atriensis b.v. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze rapportage mag worden verveelvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd
Nadere informatiePrestatieafspraken Gemeente Utrecht, Portaal en Huurdersraad Portaal regio Utrecht
Prestatieafspraken 2018 2022 Gemeente Utrecht, Portaal en Huurdersraad Portaal regio Utrecht Inhoud: 1. INLEIDING... 3 2. PRESTATIEAFSPRAKEN 2018-2022... 3 3. ONDERTEKENING... 86 4. BIJLAGE 1A VOORRAAD
Nadere informatieVerduurzaming 39 woningen Seringenlaan
Verduurzaming 39 woningen Seringenlaan Duurzaamheid Voor huurders: Beperking van energie voor een aangenaam binnenklimaat. Betaalbare woonlasten. Maatschappelijk: Zorgen voor een leefbare en duurzame woonomgeving.
Nadere informatieCommuniceren met ouderen
Communiceren met ouderen 1. Introductie a) Het SEE-GREEN project Het SEE-GREEN project is een Europees initiatief om de gevolgen voor de oudere generatie burgers in onze gemeenschappen te bepalen wanneer
Nadere informatieVraag en antwoorden project Veilig Verwarmen
Vraag en antwoorden project Veilig Verwarmen versie: 27 oktober 2014 VRAGEN OVER HET WAAROM VAN DIT PROJECT Waarom vervangt Ymere alle open verbrandingstoestellen in haar huurwoningen door een cv-installatie?
Nadere informatieaurostep plus zonneboiler
aurostep plus zonneboiler Veel warm water dankzij zonne-energie 01-09 - 2015 Het goede gevoel, het juiste te doen. Meer comfort terwijl u energie bespaart Duurzaam verzekerd van veel warm water Open de
Nadere informatieEven voorstellen. Net al kennis gemaakt met mij en mijn collega Doris bij de ervaringenronde. Nu een introductie uitleg nul op de meter.
Even voorstellen. Net al kennis gemaakt met mij en mijn collega Doris bij de ervaringenronde. Nu een introductie uitleg nul op de meter. Stap voor stap gaan we er doorheen. 1 We beginnen bij de woonlasten.
Nadere informatieAchtergrondinformatie Woonsymposium WONEN IN STAD.NL SESSIE DUURZAAMHEID
Achtergrondinformatie Woonsymposium WONEN IN STAD.NL SESSIE DUURZAAMHEID donderdag 19 maart 2015 Duurzaamheid Duiding en context Groningen heeft de ambitie om in 2035 een energieneutrale stad te zijn.
Nadere informatieGroep 8 - Les 4 Duurzaamheid
Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid Lesduur: 30 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten wat de gevolgen zijn van energie verbruik. De leerlingen weten wat duurzaamheid is. De leerlingen
Nadere informatieSamen DUURZAmer. Krijg inzicht in het totaal en de details van je energieverbruik, en je huidige systeem. Stel je CV goed af
Samen duurzamer 1 Samen DUURZAmer Een hulp voor iedereen die energie wil besparen, minder gas wil gebruiken, of helemaal van het gas af wil. Wat is voor jou de beste aanpak? En: je hoeft het niet alleen
Nadere informatieu kunt er niet omheen
EPA-W Advies Het energielabel: u kunt er niet omheen Eigenaren van woningen zijn bij de verkoop of verhuur verplicht om een Energielabel te overhandigen aan de koper of huurder. Als erkend EPA-W Adviseur
Nadere informatieEnergietransitie Utrecht: gebiedsgericht naar een aardgasvrije stad. Hier komt tekst Joop Oude Lohuis. Utrecht.nl
Energietransitie Utrecht: gebiedsgericht naar een aardgasvrije stad Hier komt tekst Joop Oude Lohuis Hier 22 mei komt 2017 ook tekst Van Globaal Doel naar Lokaal aan de Slag Klimaatakkoord Parijs In 2050
Nadere informatieConceptoplossingen door samenwerking. Albert van Lohuizen Manager Installatieconcepten
Conceptoplossingen door samenwerking Albert van Lohuizen Manager Installatieconcepten Waarom bouwen we zoveel muren en slaan we zo weinig bruggen? Brink Climate Systems 1903 Smederij te Assen 2013 Fabrikant
Nadere informatieAdvies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling
Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling Een warmtepomp genereert op een efficiënte manier warmte om uw huis comfortabel te verwarmen of van warm water te voorzien. Warmtepompen hebben
Nadere informatieVerduurzaming woningvoorraad met grote zonnewarmtesystemen
Verduurzaming woningvoorraad met grote zonnewarmtesystemen Frank Zegers ECOFYS Postbus 8408, 3505 RK UTRECHT Tel: +31 30 2808 313 Email: f.zegers@ecofys.nl 2 Inhoud Solarge Achtergrond Zonne-energie aanbod
Nadere informatieGroen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory.
Groen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory. Een uitdagend klimaat 20 20 2020 In 2020 moet de uitstoot van CO 2 in de EU met 20% zijn teruggebracht ten opzichte van het 1990 niveau.
Nadere informatieKernboodschappen Woningcorporaties Nederland dicht bij huis
Kernboodschappen Woningcorporaties Nederland dicht bij huis Oktober 2014 Thema 1 Goed wonen en een goede dienstverlening We vinden het in Nederland normaal dat iedereen goed kan wonen. Maar niet iedereen
Nadere informatieInvesteringskosten energiebesparing gedekt
Datum 28 september 09 Afdrukdatum 27 09 09 1 Investeringskosten energiebesparing gedekt Atriensis b.v. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze rapportage mag worden verveelvuldigd, opgeslagen in een
Nadere informatieMEDEDELING AAN DE RAAD
MEDEDELING AAN DE RAAD Aan: In afschrift aan: Van: Datum: Onderwerp: Registratienr.: Zaaknr.: Bijlage(n): De gemeenteraad De buitengewone leden van de gemeenteraad Wethouder G.J.W. Toonen 14 augustus 2013
Nadere informatieALLES-IN-HUIS VOOR NUL OP DE METER ALLES-IN-HUIS. Zonnepanelen. Nieuw dak. Warmtepomp. Isolerend glas. Nieuwe gevel. WTW-installatie.
ALLES-IN-HUIS Zonnepanelen Warmtepomp WTW-installatie Niewe kozijnen Nieuw dak Isolerend glas Nieuwe gevel Nieuwe deuren ALLES-IN-HUIS VOOR NUL OP DE METER ALLES-IN-HUIS VOOR NUL OP DE METER Je woning
Nadere informatieWerkgroep Techniek & Innovatie. Aansluiten bestaande bouw op warmtenetten. Maurice Verhulst - Weijers Waalwijk Peter Heijboer DWA DREAM
Werkgroep Techniek & Innovatie Aansluiten bestaande bouw op warmtenetten Maurice Verhulst - Weijers Waalwijk Peter Heijboer DWA DREAM Introductie! Werkgroep Techniek & Innovatie! Doelstellingen werkgroep
Nadere informatieDe 10 meest gestelde vragen over aardgasvrij wonen
De 10 meest gestelde vragen over aardgasvrij wonen 1. Waarom gaan we van het aardgas af? 2 2. Wanneer moet mijn woning aardgasvrij zijn? 2 3. Wat is de rol van de gemeente? 3 4. Hoe kan ik mijn woning
Nadere informatieZonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager
Zonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager Als facilitair manager bent u verantwoordelijk voor de huisvesting. Daarmee ook voor het energiegebruik van de huisvesting. In deze
Nadere informatieOntwerp Gezonde Systemen
Ontwerp Gezonde Systemen Het huidige zonne-inkomen gebruiken De cycli van de natuur worden aangedreven door de energie van de zon. Bomen en planten vervaardigen voedsel op zonlicht. De wind kan worden
Nadere informatieVersterken naar nul-op-de-meter
Versterken naar nul-op-de-meter Inhoudsopgave 1. Goed wonen voor iedereen... 2 2. Ons plan in tien stappen 3 3. Nul-op-de-meter: wat is dat? 4 4. Hoe doen we dat? 5 5. Wat kost dat? 6 2 1. Goed wonen voor
Nadere informatieDuurzame. warmte in uw bedrijf. Tot maar liefst 75% minder CO 2 -uitstoot vergeleken met warmte uit gas. Warmte van HVC comfortabel en duurzaam
Duurzame warmte in uw bedrijf Tot maar liefst 75% minder CO 2 -uitstoot vergeleken met warmte uit gas Warmte van HVC comfortabel en duurzaam Warmte van HVC: slim, schoon en zorgeloos Als ondernemer moet
Nadere informatieVERDIEN AAN DE ZON. Zonnepanelen op het dak van uw huurwoning Goed voor uw portemonnee en voor het voor milieu!
VERDIEN AAN DE ZON Zonnepanelen op het dak van uw huurwoning Goed voor uw portemonnee en voor het voor milieu! Duurzame energiebron Zonlicht is er overdag altijd. Zelfs op een bewolkte dag vangen zonnepanelen
Nadere informatieBenchmark energetische kwaliteit sociale huursector 2012
Afdrukdatum 06 04 2013 1 Benchmark energetische kwaliteit sociale huursector 2012 Atriensis b.v. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze rapportage mag worden verveelvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd
Nadere informatieSAVE. - Verbeterd wooncomfort, lagere woonlasten -
SAVE - Verbeterd wooncomfort, lagere woonlasten - Introductie 1 Doelstelling SAVE 2 Proces a b c Communicatie met bewoners Woonlastenmodel Energie index SAVE SAmen VErduurzamen Doelstelling: (1) Woningen
Nadere informatie28 november 2015. Onderzoek: Klimaattop Parijs
28 november 2015 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de
Nadere informatieVOCHT EN VENTILATIE. Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning
VOCHT EN VENTILATIE Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning VENTILEREN GEZOND LUCHT OPEN BUITENLUCHT VOCHT RAMEN WONING Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning Het voorkomen van vocht in uw woning
Nadere informatieWAAROM ALLES-IN-HUIS?
WAAROM ALLES-IN-HUIS? ONTWIKKELD VOOR JOU Het Alles-in-Huis pakket is ontwikkeld met jou, de bewoner, als uitgangspunt. Een voorbeeld, wij weten dat veel mensen s nachts slapen met hun raam open. Daarom
Nadere informatieCO2 neutraal wonen. Hoe verbruikt u energie en wat betaalt u?
CO2 neutraal wonen Hoe verbruikt u energie en wat betaalt u? Inhoudsopgave Inleiding Pag. 3 Huidige woonlasten Pag. 3 Energielasten Pag. 4 Energieverbruik Pag. 5 Verbruik nu en straks Pag. 6 Bijzondere
Nadere informatieBROCHURE. Energieprestatie vergoeding
BROCHURE Energieprestatie vergoeding Met deze brochure willen we u inzicht geven in de manier waarop u energie verbruikt en betaalt. En we geven uitleg over een voor u nieuw contract dat wij de energieprestatievergoeding
Nadere informatieHilversum Kerkelanden Zeverijn en Rode Dorp
Hilversum Kerkelanden Zeverijn en Rode Dorp Energieavond Hilversum Kerkelanden, Zeverijn en Rode Dorp 17 mei 2016 Wat kunt u verwachten Hilverzon & Kerkelanden Leeft! Ambitie gemeente Hilversum Wie is
Nadere informatieSander Leenders Directeur Energie+, innogy NL
De energetische MJOP Welkom namens Essent en GEAS Sander Leenders Directeur Energie+, innogy NL 2 Vier megatrends waar we als energiebedrijf op inspelen Decarbonisatie Decentralisatie Digitalisering Democratisering
Nadere informatieEnergie. 1 Conclusies. Energiebesparing en duurzame energie in de Drechtsteden
Energie Energiebesparing en duurzame energie in de Drechtsteden De gemeenten in de regio Drechtsteden werken samen aan klimaat- en energiebeleid. Ingezet wordt op energiebesparing en toename van gebruik
Nadere informatiePluswoning Nieuwbouw. energiezuinige woningen OP METER
Pluswoning Nieuwbouw energiezuinige woningen OP NUL DE METER Pluswoning Nieuwbouw energiezuinige woningen Levensloopbestendigheid De Pluswoning heeft een volledig woonprogramma op de begane grond inclusief
Nadere informatieDuurzaamheid: monumenten uit de schaduw. Erfgoedbeurs, gemeenten Winterswijk, Aalten en Oost- Gelre, 2 november 2015
Duurzaamheid: monumenten uit de schaduw Erfgoedbeurs, gemeenten Winterswijk, Aalten en Oost- Gelre, 2 november 2015 Begin bij het begin STAP 1 STAP 2 STAP 3 STAP 4 vermijd gebruik van energie spring zuinig
Nadere informatieOvereenkomst uitvoering energiebesparende maatregelen
Overeenkomst uitvoering energiebesparende maatregelen Stichting Woningbouw Slochteren, Stichting Bewonersraad Slochteren 1. Doelstelling, aanpak en reikwijdte 1.1 De overeenkomst richt zich op het bereiken
Nadere informatieEnergie besparen doen we samen! 18 november 2014 Ilse Hoenderdos Brabantse Milieufederatie
Energie besparen doen we samen! 18 november 2014 Ilse Hoenderdos Brabantse Milieufederatie Brabantse Milieufederatie Stichting, non-profit maatschappelijke belangenorganisatie Natuur, milieu, landschap
Nadere informatie