In deze NOA nieuwsbrief: Beschouwt Remko van den Berg een keuze van landsbelang (pag. 2)

Transcriptie

1 Geachte lezer, In de supermarkt kan je kiezen uit acht soorten pindakaas, in de bioscoop heb je de keuze uit tientallen films en wanneer je een stedentrip wil plannen doemen er zoekende op internet honderden bed & breakfasts op. Kiezen, hoe doe je dat? Bewust of onbewust? Met of zonder hulp? En kies je uiteindelijk goed of fout? Misschien is wat er komt na het kiezen wel minstens zo belangrijk, zo niet belangrijker. Oftewel, hoe ga je om met je gemaakte keuze. Baal je dat je niet toch besloten hebt dat hotel aan zee te boeken, of geniet je van de centrale ligging van de bed & breakfast die je uiteindelijk hebt gekozen? En word je hierbij enthousiast gemaakt door de bezielende rondleiding van een gids of je eigen reispartner? Studenten, leerlingen en werknemers staan ook voor tal van keuzeopties en keuzemomenten wanneer zij aan (vervolg)opleidingen of nieuwe banen beginnen. Een goede en continue (studie)loopbaanbegeleiding is hierbij van belang. Hoe geef je deze begeleiding vorm, welke stappen hebben klanten van NOA hierbij gezet en wat zeggen experts? In deze NOA nieuwsbrief: Beschouwt Remko van den Berg een keuze van landsbelang (pag. 2) Houden wij een interview met adviseur/onderzoeker Tom Luken over studiekeuze ontwikkelingen en verschuivingen in (studie)loopbaanbegeleiding (pag. 3) Wordt het belang van samenwerking bij studieloopbaanbegeleiding tussen het VMBO en MBO geïllustreerd (pag. 7) Informeren wij u over de aanstaande ontwikkeling van een nieuwe variant van onze Beroepskeuzetest op Middelbaar niveau (pag. 9) Geven wij in het NOA testbeeld de laatste ontwikkelingen op het gebied van onze tests weer (pag. 10) Tot slot bieden wij u de mogelijkheid om een Basis Training Coachen in het Onderwijs te volgen tegen gereduceerd tarief! (pag.11) Maud Beucker Andreae Eindredacteur Nieuwsbrief NOA Amsterdam, oktober 2010 NOA De Boelelaan HJ Amsterdam T: F: E: info@noa-vu.nl W: 1

2 Na de nationale loopbaankeuze Het afgelopen weekend stond wel heel in het bijzonder in het teken van de keuze. Een keuze van landsbelang. Een keuze die ondanks het schijnbaar hoge democratische gehalte vooral afhankelijk was van de keuze van individuen. Wat zou de uitkomst zijn geweest als Ab Klink er niet voor had gekozen om uit de CDA fractie te stappen? En wat als Kathleen Ferrier en Ad Koppejan maandag hadden besloten om zich af te splitsen? Om nog maar niet te spreken van de keuze van Geert Wilders om uit de VVD fractie te stappen. Het politieke proces wordt zeer sterk beïnvloed door individuele keuzes. Veel meer dan we vanuit democratisch oogpunt zouden willen. Het probleem is dat individuele keuzes vaak niet rationeel gemaakt worden. Uiteindelijk geeft het gevoel de doorslag. De consequenties van een keuze zijn door ons beperkte brein nooit volledig te overzien en dus val je terug op je gevoel. Ook bij studie en loopbaankeuzes is dit het geval. Veel minder dan het rationeel nagaan of een opleiding wel bij je past gaat het om een gevoel als ik wil graag mensen helpen of ik wil graag geld verdienen of ik wil graag bij mijn vrienden blijven. Daar kan het misgaan; het gevoel is vaak vaag en oppervlakkig dat een week meelopen in een verpleeghuis je gevoel weer volledig omgooit. Het is dus zaak om keuzebegeleiding niet alleen te richten op het leren denken over keuzes maar vooral ook op het leren voelen. (Studie)loopbaanbegeleiding moet je raken anders heeft het geen enkele zin. Remko van den Berg directeur 2

3 Studieloopbaanbegeleiding verwaarloosde goudmijn drs. Tom Luken In het onderwijs en het bedrijfsleven wordt veel aandacht geschonken aan (studie)loopbaanbegeleiding. Vaak met matig of wisselend succes. Hoe dit komt en ook hoe het beter kan, bespreken we met Tom Luken, arbeids- en organisatiepsycholoog en levenslang actief op het gebied van (studie)loopbaanontwikkeling. Luken heeft vele publicaties op zijn naam in tijdschriften gericht op (studie)loopbaanbegeleiding, opleiding en ontwikkeling. Hij is zelfstandig gevestigd als onderzoeker/adviseur in Amsterdam. Wat is volgens jou het belang van studieloopbaanbegeleiding, voor de student/leerling en voor een onderwijsinstelling? Er zijn enorme verschillen tussen studieloopbanen die goed verlopen en die slecht verlopen. Als het goed gaat, volgt de student een consistente lijn. Hij is intrinsiek gemotiveerd, dat wil zeggen echt geïnteresseerd in het vak en de stof. Het leren vindt plaats in het kader van een toekomstperspectief: hij weet waarom hij zich inspant. Als de studieloopbaan niet goed verloopt is dikwijls sprake van een chaotische koers. Kennis beklijft slecht, omdat er geen structuur is en geen motivationele basis. Er is vaak sprake van demotivatie, verminderd zelfvertrouwen, verspilling van tijd, geld, talent en soms zelfs gezondheid. De verschillen zijn subjectief heel groot (happy versus niet happy), maar ook objectief. ROA (Universiteit van Maastricht) en de Nationale Denktank schatten de totale kosten die gemoeid zijn met slechte studiekeuzen respectievelijk op 5,6 en 7 miljard euro. Per jaar! Ook voor de financiën van onderwijsinstellingen zijn zaken als studierendement en uitval van groot belang. Alle reden dus om alles te doen wat in ons vermogen ligt om studieloopbanen goed te laten verlopen. Studieloopbaanbegeleiding is een verwaarloosde goudmijn! Wat zijn randvoorwaarden voor (goede) studieloopbaanbegeleiding? Kort gezegd: tijd, geld en goed beleid. Ik denk dat het probleem niet in het eerste zit, want als men tijd en geld op een goede manier aan loopbaanontwikkeling besteedt, wordt dat dubbel en dwars terugverdiend. In het middelbaar en hoger beroepsonderwijs wordt de laatste 10 jaar de facto al heel veel aan studieloopbaanbegeleiding uitgegeven. Het probleem is dat dit ondoelmatig gebeurt. De mensen die het beleid maken (als er al een beleid is), begrijpen weinig van loopbaanontwikkeling. Zij staren zich blind op door de feiten achterhaalde misvattingen over het verkeerde kiezen. Betere bestuurders baseren zich op onderzoeksgegevens, maar de kennis over loopbaanontwikkeling is nog incompleet en gefragmenteerd en wordt soms ideologisch, bijvoorbeeld met 3

4 verheven idealen rond zelfsturing en arbeidsidentiteit ingevuld. Welke valkuilen zijn er bij de inrichting en uitvoering van studieloopbaanbegeleiding? Zie je deze ook terug bij loopbaanbegeleiding in organisaties? De grootste valkuil vanuit mijn perspectief is dat aan de professionaliteit van de studieloopbaanbegeleiders te weinig aandacht wordt besteed. In het onderwijs zijn het vaak docenten, die vrijwel zonder voorbereiding en ondersteuning dit werk gaan doen. Men beseft veelal niet hoe complex loopbaanvragen zijn en hoe moeilijk het is om daar in een goed gesprek effectief mee om te gaan. Er zijn veel instrumenten die je kunt inzetten, maar hoe doe je dat als amateur? Ruim de helft van de studieloopbaanbegeleiders in het hoger beroepsonderwijs gebruikt bijvoorbeeld nooit een beroepskeuzetest. Als er wel tests gebruikt worden, zijn deze vaak van inferieure kwaliteit. Dat is ook wel logisch, want hoe moeten niet daarvoor opgeleide begeleiders de kwaliteit van tests beoordelen? Uiterlijk en prijs (bij voorkeur gratis) geven dan makkelijk de doorslag. Penny wise, pound foolish. In arbeidsorganisaties worden deze fouten minder gemaakt. Men schakelt daar makkelijker externe professionele ondersteuning in. De grootste fout hier is denk ik, dat het vaak te laat gebeurt, als het kalf al verdronken is. Loopbaanbegeleiding als structurele voorziening in het kader van employability komt nog veel te weinig voor. Is er verschil in sector/branche wat betreft succesvolle (studie)loopbaanbegeleiding? Waaruit bleek dit succes? Hoe komt dat denk je? Een uitzondering in gunstige zin is de bouwsector. In verhouding tot andere sectoren wordt daar meer aandacht besteed aan het feit dat lichamelijk zwaar werk moeilijk een arbeidzaam leven lang vol te houden is. Werknemers worden daar op vrij grote schaal gestimuleerd om bijtijds na te denken en stappen te zetten waardoor alternatieve, minder belastende loopbanen mogelijk worden. In het onderwijs zijn er zeker ook verschillen tussen sectoren. De studieloopbaanbegeleiding in de sectoren Zorg & Welzijn en Onderwijs lijkt over het geheel wat beter dan in de sectoren Techniek en Economie. Dat zal vast te maken hebben met cultuurverschillen. In de laatstgenoemde sectoren is men bijvoorbeeld minder gewend aan zelfreflectie. In onderwijsland wordt bij de aanval op studieuitval veel nadruk gelegd op maken van de juiste studiekeuze. Jij zet vraagtekens bij deze insteek. Kan je dat toelichten? Leerlingen en studenten worden geconfronteerd met een keuzeprobleem dat eigenlijk niet goed op te lossen is. Hoe kies je uit een overstelpende hoeveelheid onduidelijke alternatieven? In een heden is dat al moeilijk, maar de consequenties van de keuze spelen zich af in de toekomst. Nu is het vrijwel onmogelijk geworden om te zien hoe de arbeid zich in de tijd van je toekomstige 4

5 leven zal ontwikkelen. Dit nog los van het probleem dat het voor jongeren al moeilijk is om zichzelf te leren kennen en het nog veel moeilijker is om zich voor te stellen hoe zij zelf zullen ontwikkelen. En daar komen nog andere filosofische en ontwikkelingspsychologische problemen bij. Een uiterst moeilijke opgave dus. Maar er wordt veel psychologische en financiële druk op gelegd: Je moet goed kiezen. En als het misgaat krijgt de student de schuld: Jij hebt niet goed gekozen! In feite ligt de schuld net zo vaak bij het onderwijs. Goede keuzen kunnen makkelijk verkeerd aflopen, bijvoorbeeld als het onderwijs slecht georganiseerd is. Omgekeerd kunnen verkeerde keuzen toch tot voorspoedige loopbanen leiden: commitment kan groeien, als het onderwijs goed is. De nadruk op kiezen was begrijpelijk toen de wereld nog redelijk stabiel was en toen mensen hun leven lang in één beroep en soms zelfs bij één werkgever bleven. Nu is het zo, om een voorbeeld te noemen, dat volgens ROA 27% van de afgestudeerden van het hoger onderwijs 1½ jaar na afstuderen al buiten de gekozen opleidingsrichting werkt! De veranderingen in de wereld van het werk gaan steeds sneller. Daarmee wordt de geldigheid van keuzen steeds korter. Het wordt juist belangrijker om je niet vast te klampen aan gemaakte keuzen, maar je aan nieuwe omstandigheden aan te passen. Kansen zien en benutten. Maar wel ook je eigen lijn vinden en die niet uit het oog verliezen. Dat is waar studenten op zouden moeten worden voorbereid. Onder andere door minder druk op de keuze, meer oriëntatie- en exploratiemogelijkheden en betere begeleiding. In recente publicaties zet je kanttekeningen bij zelfreflectie; moeten we met z n allen maar ophouden met reflecteren? Uit een grondig literatuuronderzoek blijkt dat veel reflectieonderwijs zinloos is en dat het zelfs schadelijk kan zijn. Vooral meisjes lopen het risico te gaan piekeren en dat kan een voorbode zijn van depressie. Maar dit betekent niet dat we moeten ophouden met reflecteren! Het kan inderdaad wel wat minder. Maar het moet vooral beter. Dat wil zeggen: niet een eenzijdig cerebraal proces en niet plichtmatig formulieren invullen of verhalen bedenken. Maar wel een proces dat ondersteund wordt door een ware dialoog en waarin denken is opgenomen in een cyclus van waarnemen, voelen, willen en doen. Ook blijkt de mens niet altijd in staat tot zelfsturing te zijn (bijvoorbeeld vanwege leeftijd / ontwikkeling van de hersenen). Moeten we dan niet gewoon terug naar de jaren 80 waarin de studieloopbaanbegeleider de rol van expert innam en de (keuze van de) leerling stuurde? Eerlijk gezegd denk ik dat er inderdaad best situaties kunnen zijn waarin het goed is als een studieloopbaanbegeleider (mits inderdaad expert!) enige sturing uitoefent. Ik begin steeds meer te geloven dat ouders, docenten en adviseurs vaker meer verantwoordelijkheid op zich moeten durven nemen en inderdaad, als een jongere dat nog niet kan, in het extreme geval misschien wel in zijn of haar plaats moeten kiezen. Ik weet dat dit voor velen vloeken in de kerk is. Het is terecht, dat we sinds de jaren 80 van de vorige eeuw 5

6 vinden we dat het erg belangrijk is dat mensen zelf kiezen en zelf verantwoordelijkheid nemen. Alleen: niet iedereen kan dit. Zeker jongeren missen vaak het nodige overzicht en de nodige autonomie voor eigen keuzen. Er is te weinig aandacht voor het hiervoor noodzakelijke ontwikkelingsproces en de begeleiding daarbij. Nu is het zo dat veel loopbaanadviseurs geen concrete adviezen meer durven, kunnen of willen geven. Zij willen geen sturing geven, omdat de cliënt zichzelf moet sturen. Los van de paradox (je moet je zelf sturen) is een deel van de cliënten er qua ontwikkelingsniveau nog niet aan toe. Zij moeten het nog leren. In dat leerproces kan de studieloopbaanbegeleiding een belangrijke rol spelen. Maar zolang ze het nog niet kunnen, kan het best nuttig zijn als een expert sturing uitoefent. Voor meer informatie met betrekking tot dit artikel, neem contact op met Maud Beucker Andreae E: T: Voor meer informatie over of contact met Tom Luken, bezoek zijn website: De huidige maatschappij verwacht van het individu juist veel zelfsturing in leven en (studie)loopbaan. Als het individu inderdaad niet zo zelfsturend is, valt deze kloof dan nog wel te overbruggen door studieloopbaanbegeleiding? Er is inderdaad een kloof te overbruggen tussen wat mensen willen/kunnen en wat de maatschappij van hen verwacht op het gebied van zelfsturing. De kloof moet en zal in veel gevallen overbrugd worden. Maar daarvoor zal vaak een langdurig ontwikkelingsproces nodig zijn. Loopbaanbegeleiding kan daarbij een niet al te grote maar wel cruciale rol spelen. < 6

7 Warme overdracht tussen het VMBO en MBO De overgang van het VMBO naar het MBO verloopt bij veel jongeren moeizaam. Veel leerlingen hebben moeite met het kiezen van een vervolgstudie op het MBO. Leerlingen kiezen voor een opleiding, maar vallen voortijdig (vaak al in het eerste jaar) uit of switchen. Uit cijfers van het ministerie van OCW* blijkt dat in 2008/2009 bijna 30% van de studenten voortijdig - oftewel zonder diploma - de MBO schoolbanken achter zich laat. Motivatieproblemen, verkeerde studiekeuze en moeite met het op het MBO gevraagde zelfstandig werken liggen vaak ten grondslag aan voortijdig schoolverlaten. Gelukkig zijn er ook leerlingen die blij zijn met hun studiekeuze en het wèl redden op het MBO. Om dit aantal te vergroten is een zogeheten warme overdracht nodig tussen het VMBO en het MBO. Veel informatie over de VMBO leerling (bijvoorbeeld over zijn/haar valkuilen, sterke kanten en/of belemmeringen) blijft nu liggen bij het VMBO, terwijl deze informatie juist zo relevant kan zijn met betrekking tot het goed verlopen van een vervolgstudie op het MBO. De leerling zou baat hebben bij een volledige informatieoverdracht van zijn/haar VMBO school aan de vervolgopleiding op het MBO. Wanneer de overdracht zorgvuldiger en completer is, zal de zorgleerling meer gezien worden in het MBO. Met deze warme overdracht krijgt deze leerling de aandacht en zorg die hij/zij nodig heeft om het MBO met succes af te ronden. Startmeter MBO NOA heeft in opdracht van de VSV (Voortijdig Schoolverlaten) regio Zuid West Drenthe een webbased instrument ontwikkeld voor leerlingen in het VMBO ter verbetering van beroeps / opleidingskeuze. De NOA StartMeter wordt ingezet in het vierde leerjaar van het VMBO, zodat de leerling (samen met de decaan) zich kan oriënteren en voorbereiden op de stap naar het MBO. De StartMeter bestaat uit (test-)onderdelen die belangrijk zijn bij beroepsoriëntatie en toekomstig succesvol studieverloop. Er wordt gekeken naar beroepsinteresse, motivatie, competenties, persoonlijkheid en leerstijlen. Ook een achtergrondvragenlijst maakt deel uit van de StartMeter MBO, zodat eventuele belemmerende factoren wat betreft bijvoorbeeld gezondheid of de thuissituatie in kaart worden gebracht. 7

8 Voorbeeld pagina 1 van StartMeter rapport Op basis van de NOA tests is een rapport ontwikkeld dat voor zowel decaan als leerling handzaam en bruikbaar is. Alle resultaten worden zo weergegeven, dat de decaan in één oogopslag kan zien waar de sterke en aandachtspunten van een leerling liggen. Daarbij maakt het rapport een koppeling tussen beroepsinteresse en de hiervoor benodigde competenties in het MBO. De decaan krijgt sneller zicht op de leerling en kan gesprekken en begeleiding van de beroeps- en opleidingskeuze doelgerichter en efficiënter inrichten. De leerling kan daardoor beter starten aan zijn of haar gekozen opleiding in het MBO. Doel is de kansen op een succesvol verloop van de opleiding in het MBO te vergroten door leerlingen van het VMBO beter voor te bereiden op de stap naar het MBO. Uniek! Het bijzondere aan dit project is dat het een samenwerking betreft tussen het VMBO en MBO in de hele regio. Alle VMBO scholen maken gebruik van de StartMeter. Hierdoor geven alle leerlingen op dezelfde manier vorm aan hun beroepsoriëntatie en weet het MBO hoe iedere leerling is voorbereid op de stap naar het beroepsonderwijs. Deze werkwijze geeft letterlijk vorm aan de warme overdracht. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Sander Prins T: E: s.prins@noa-vu.nl * rtijdig%20schoolverlaters%20naar%20schooljaar,%20landelijke%20gegevens&sectorcode=bve&instelling=& Definities=on 8

9 Aanpassing Beroepskeuzetest aan MBO opleidingen Nieuwe variant BKT-M NOA is bezig met een nieuwe variant van de Beroepskeuzetest voor Middelbaar niveau (BKT-M). Uit gesprekken met onze klanten (o.a. onderwijsinstellingen, reintegratiebedrijven en (studie)loopbaanadviesbureaus) is naar voren gekomen dat de behoefte bestaat aan een beroepskeuzetest die meer aansluit bij de opleidingen aangeboden door de Regionale Opleidingscentra (ROC s). De eerste stappen worden nu gezet om dit vorm te geven. De vragen en de opzet van de rapportage van de nieuwe variant BKT-M zullen meer herkenbaar zijn, want herleidbaar naar sectoren en opleidingen binnen ROC s. Zo wordt deze variant BKT-M een beter werkbaar instrument voor zowel de leerling als de (studie)loopbaanbegeleider en/of onderwijsinstelling. Gratis pilot BKT-M NOA zal binnenkort een pilot van de vernieuwde versie uitzetten, zodat we met die (uiteraard geanonimiseerde) data de nieuwe BKT-M kunnen realiseren. Daarom is NOA op zoek naar ROC s die bij hun leerlingen de pilotversie van de vernieuwde BKT-M af willen nemen. Leerlingen ontvangen na het invullen van deze pilot een korte rapportage, waarin hun scores worden vermeld. Tevens kan NOA u als onderwijsinstelling data leveren op groepsniveau. Dit kan interessante informatie opleveren over de interesserichtingen van uw leerlingen. De afname van deze pilotversie wordt natuurlijk gratis aangeboden door NOA. Wanneer u interesse heeft om mee te werken of meer informatie wil, kunt u contact opnemen met Maud Beucker Andreae E: maud@noa-vu.nl T: Klankbordgroep Naast de bovengenoemde ontwikkeling heeft NOA de ambitie om een visueel beroepsinteresse instrument te ontwerpen. Wij hechten waarde en belang aan de mening, behoeften en kennis van onze klanten. Daarom nodigen we (veel)gebruikers van de BKT-M graag uit mee te denken over de mogelijke invulling van een visueel beroepsinteresse instrument. Dit kan door deel te nemen aan een door NOA georganiseerde klankbordgroep op dinsdag 9 november 2010 van uur. Per klant is er ruimte voor 1 deelnemer. We eindigen de bijeenkomst met een borrel Bij NOA. U kunt zich opgeven en/of meer informatie verkrijgen bij Sander Prins T: E: s.prins@noa-vu.nl 9

10 Testbeeld In de afgelopen periode is er op het Online Testgebied gewerkt aan de verbetering van bestaande instrumenten, maar ook aan de ontwikkeling van nieuwe instrumenten. Elders in deze nieuwsbrief heeft u kunnen lezen over de MBO Startmeter en een nieuwe variant van de BKT-M, die aansluit op ontwikkelingen in het MBO. Hieronder volgt informatie over de andere ontwikkelingen. Er is gewerkt aan een studiekeuze assessment dat zich meer richt op HAVO/VWOleerlingen in het voortgezet onderwijs en hen ondersteunt in de oriëntatie op een vervolgopleiding. In overleg met klanten zijn diverse aanpassingen doorgevoerd aan (maatwerk) intake-instrumenten in het HBO, die ook dit jaar weer op veel plekken worden ingezet. Voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt is er een Startmeter ontwikkeld die gebruikt kan worden binnen het plaatsingsproces, bijvoorbeeld binnen de Sociale Werkvoorziening. Tenslotte is er een 360-graden feedback vragenlijst ontwikkeld, een instrument dat bijvoorbeeld door HR afdelingen kan worden ingezet in het kader van loopbaan- en competentieontwikkeling van medewerkers. Over dit instrument volgt spoedig meer informatie. Het NOA Testbeeld is slechts één frame van een oneindige film; tests (door)ontwikkelen is een continue proces. Er zitten nog een aantal nieuwe instrumenten en aanpassingen in de pijplijn waarover u in de nabije toekomst geïnformeerd zult worden. Wordt vervolgd.! Corine Sonke T: E: info@noa-vu.nl 10

11 Basistraining Coaching in het Onderwijs korting 20% Om het nieuwe schooljaar geïnspireerd te kunnen beginnen biedt NOA de 1-daagse Basistraining Coaching in het Onderwijs tijdelijk aan met 20% korting. Voor wie: Docenten, SLB ers, coaches en mentoren werkzaam in het onderwijs Doel van de training: Handvatten geven voor het voeren van individuele coachings-gesprekken met studenten. Een coachende manier van begeleiden draagt bij aan de ontwikkeling en prestaties van de student. Deze training stelt u in staat om afhankelijk van de student en diens situatie de meest effectieve stijl van coachen en begeleiden in te zetten. Deelnemers zijn na de training beter in staat te achterhalen dat een student vastloopt, waarom hij/zij vastloopt en heeft handvatten gekregen om vorm te geven aan een goede begeleiding van de student. De geleerde technieken tijdens deze training kunnen in veel situaties worden ingezet, zoals tijdens groepsgewijze onderwijsactiviteiten of een praatje op de gang. In al die momenten liggen mogelijkheden om studenten aan te spreken en uit te dagen op het verder ontwikkelen van de voor de opleiding benodigde competenties. Klik hier voor meer informatie over deze training. Sander Prins T: E: s.prins@noa-vu.nl 11